60 jaar - KNVvK - Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Koude

60 jaar
OP WEG NAAR EEN DUURZAME TOEKOMST
De leden rond de
vereniging
Op een oude stadsmuur van Genève is een reusachtig gedenkteken van de
reformatie, de ‘Mur de la Réformation’, te vinden. Daarop prijkt ook de Nederlandse
Vader des Vaderlands, Willem de Zwijger. Naast zijn metershoge beeltenis
is een tekst van hem te lezen, ontleend aan het ‘Plakkaat van Verlatinghe’,
waarmee de onafhankelijkheid van de Lage Landen geproclameerd werd en
dat twee eeuwen later model zou staan voor de Onafhankelijkheidsverklaring
van de Verenigde Staten. De tekst op de Geneefse muur komt, ontdaan van de
plechtige stijl en de zestiende-eeuwse spelling, er op neer dat “het volk er niet
is om de Prins goedschiks of kwaadschiks te gehoorzamen, maar dat de Prins
er is om het volk te dienen”, met als achterliggende ijzeren logica: “immers,
geen volk, dan ook geen Prins”.
Met enige geestelijke lenigheid en een knipoog
naar het verleden kan men dat ook wel
toepassen op een branchevereniging en haar
leden: “immers: geen leden, dan ook geen
vereniging”.
Het is juist ten dienste van haar leden dat
de NVKL 60 jaar geleden is opgericht.
Daar kunt u elders in dit nummer wel meer
over lezen. Op de volgende pagina’s echter
zijn het enige leden van de vereniging zelf
die vertellen over het wel en het wee van
hun bedrijf, over groei en over krimp, over
het vroeger en het nu, over met wie zij zijn
samengegaan of over de opsplitsing van de
onderneming.
In willekeurige volgorde trekken ze voorbij:
de grote installateur, het kleine familiebedrijf,
de koelmonteur, de projectleider, de
multinational, een oud-voorzitter van de
jubilerende vereniging, een monumentale
onderneming van meer dan anderhalve
eeuw oud en jonge bedrijven die vol goede
moed de toekomst tegemoet gaan, bedrijven
die op Hollandse bodem begonnen zijn en
bedrijven waarvan de wieg aan de andere
kant van de oceaan stond.
Het zijn allemaal leden van de NVKL, en
zij toch maken samen de vereniging, die op
haar beurt de belangen van die leden behartigt
en namens hen naar buiten optreedt.
De samenstellers danken die NVKL-leden
die hun gegevens ter beschikking hebben gesteld
om deze compilatie mogelijk te maken.
Ing. Dick Havenaar, voorzitter van de
redactieraad
Harja Blok, oud-hoofdredacteur en secretaris
van de redactieraad
28

60 jaar
OP WEG NAAR EEN DUURZAME TOEKOMST
Hans Raaijmakers,
oud-voorzitter en
erelid van de NVKL
Hans Raaijmakers, erelid van de NVKL
Als nieuwe voorzitter werd hij al snel met een
probleem geconfronteerd en een heel spannende
uitdaging:
Er was spanning ontstaan tussen STEK/
VROM en de NVKL. Ik werd ontboden
en nam twee ‘Hansen’ mee, namelijk Hans
Könst en Hans Coenen als lid van het
B-bestuur. Wij hadden het gevoel dat wij
als kleine jongens van de klas in de hoek
moesten staan. Het had allemaal te maken
met de ontstane stemming in de STEK-bijeenkomsten.
Hiervan werd door ons goed
nota genomen en beterschap beloofd.
Een jaar later zijn wij op ons verzoek naar
VROM gegaan en hebben wederom met de
directeur-generaal gesproken en gevraagd
of hij nu tevreden was over de communicatie
met de NVKL. Eigenlijk wist hij niet
goed wat wij kwamen doen, want er was
geen aanleiding zijnerzijds en zo was het
probleem opgelost.
We hebben hem toen gevraagd om een
bijdrage te leveren door een lezing te houden
tijdens de NVKL-beurs, hetgeen ook is
ingevuld.
De tweede uitdaging was dat Zijne Koninklijke
Hoogheid Prins Bernard de NVKLbeurs
in 1997 zou openen. De beurs stond
namelijk in het teken van het WNF en het
thema ging over minder emissie van schadelijke
koudemiddelen die de ozon aantastten
en een beter milieu.
De Prins kon door omstandigheden niet zelf
de beurs openen, maar een bestuursdelegatie
en een delegatie van de T.T.C. werden
uitgenodigd voor een bezoek op paleis
Soestdijk.
Voor deze gelegenheid mocht een videoopname
gemaakt worden van het officiële
deel. Deze video werd op de beurs continu
vertoond.
Wij konden de auto naast het bordes van
het paleis parkeren. Dat vond ik toch wel
heel bijzonder!
Na het officiële deel, waarin ik de Prins
een NVKL-cheque ter waarde van 25.000
gulden voor het WNF mocht overhandigen,
werden wij nog genodigd om een glas wijn
met hem te drinken en in gemoedelijke
sfeer nog wat na te praten. Na het tweede
glas was het bezoek ten einde en we gingen
voldaan huiswaarts.
De oprichting van de FKL (Federatie
Koude- & Luchttechniek) was ook een ‘hot
issue’ en een enorme uitdaging. Met veel
steun van onze NVKL-directeur Marius de
Jong is het na drie jaar voorbereiding toch
gelukt in 2000 de federatie van de grond
te krijgen. De federatie bestond op dat
moment uit de NVKL, NKI (Nederlandse
Koeltechnische Industrie), VLA (Vereni-
ging van Leveranciers van Luchttechnische
Apparaten) en MACO (mobiele airconditioning).
Ook hier mocht ik de voorzittershamer
hanteren en wel gedurende twee
periodes van drie jaar. Later sloten ook de
brancheverenigingen LUKA (Nederlandse
Vereniging van luchtkanalenfabrikanten),
VERAC (Verenigingen van leveranciers van
airconditioningapparatuur) en NVvK (Nederlandse
Vereniging voor Koude) zich aan.
Het 55 jarig NVKL-jubileum was een
geweldige topper.
Dit buitengewone feest werd gevierd in het
theater van de Efteling en ik kon ‘op gepaste
wijze’ dit feest openen.
Mijn voorzittersperiode werd in december
2006 afgesloten met een geweldige
afscheidsbijeenkomst in het Kasteel ‘De
Vanenburg’ te Putten.
In totaal was ik meer dan vijftien jaar
bestuurslid van sectie B en het algemeen
bestuur, waarvan twee maal drie jaar als
voorzitter, en tussenliggend nog drie jaar als
vicevoorzitter.
Het heeft wel wat tijd gekost, maar het had
ook zijn bekoring!
Hans Raaijmakers
29

60 jaar
OP WEG NAAR EEN DUURZAME TOEKOMST
Zestig jaar geschiedenis uit
anderhalve eeuw Grasso
Grasso heeft een lange en succesvolle geschiedenis. Het bedrijf werd opgericht in 1858
in ’s-Hertogenbosch en is sinds de oprichting uitgegroeid en ontwikkeld tot wat het nu is.
In 1992 werd Grasso het leidende bedrijf van de Refrigeration division van de multinational
GEA Group in Duitsland. Ter gelegenheid van het 60-jarig bestaan van de NVKL wordt
hier naar het wel en wee in diezelfde zestig jaren van de ‘Grasso-geschiedenis’ gekeken.
1983: De 125e verjaardag van het bedrijf
Grasso wordt gevierd met de volgende
dochterondernemingen:
Het monumentale hoofdkantoor van Koninklijke Grasso in ’s-Hertogenbosch
1952: Eerste gelaste VW-compressor is
voorgesteld aan de pers, geschikt voor ammoniak,
freon en lucht.
1958: Grasso viert het 100-jarig bestaan
en krijgt de titel ‘Koninklijk’. Kantoren zijn
gevestigd in Mexico, Brazilië, Duitsland en
België en de uitvoer strekt zich uit over de
hele wereld. Naast de voedingsindustrie zijn
nieuwe toepassingen voor koeling ontwikkeld
binnen de chemische industrie,
mijnbouw en de transportwereld.
1965: Grenco (dat staat voor: Grasso engineering
en contracting) voor onder meer
het installeren van koelinstallaties, wordt
opgericht in ’s-Hertogenbosch, Nederland.
1975: Fabriek van Grasso Perslucht geopend
in Oss, Nederland, voor de vervaardiging
van luchtcompressoren.
• Grasso Stacon bv, ‘s-Hertogenbosch, –
Koel-en airconditioning compressoren en
afsluiters;
• Grasso Inc, Evansville, Verenigde Staten
– Koel-en airconditioning compressoren
en afsluiters;
• Grasso perslucht bv, in Oss, Schiedam,
Weert, (NL) en Merksem, Luik, (B) – Air
compressoren, persluchtgereedschap,
persluchtinstallaties en luchtdrogers;
• Grasso A.S., Istanbul (Turkije) – Koel- en
vriesinstallaties en koeling-onderdelen;
• Grasso Consultants bv, ’s-Hertogenbosch,
– Consultancy en ondersteunende
systemen;.
• Grenco Refrigeration BV, ’s-Hertogenbosch,
Aalsmeer, Alkmaar, Apeldoorn,
Born, Eindhoven, Groningen, Rotterdam
– Koel- en vriesinstallaties;
• Grenco Bedrijfskoeling bv, ’s-Hertogenbosch,
Nederland Koel- en vriesinstallaties,
airconditioning en koeling transport;
• Speciale Toepassingen Grenco BV, ’s-
Hertogenbosch – Speciale toepassingen
koeling;
31

60 jaar
OP WEG NAAR EEN DUURZAME TOEKOMST
• Grenco buitenlandse installatie kantoren:
- Grencobel S.A., Antwerpen, België
- Grenco engineering en contracting Ltd,
Zenden, Verenigd Koninkrijk
- Grenco Iberica SA, Madrid, Vigo, La
Coruña, Las Palmas, Spanje
- Grenco (Pty) Ltd, Kaapstad, Johannesburg,
Durban, Zuid-Afrika
- Grenco S.A. Mexico, Mexico-City/Koelen
vriesinstallaties, airconditioning.
1985: Grasso Perslucht wordt een
zelfstandige onderneming onder de naam
Grassair Compressoren in Oss, Nederland.
1987: Grasso neemt de Franse aannemer
Matal SA over.
1998: Opening van de PT Grasso Indonesië.
1992: Grasso wordt lid van de Duitse
multinational GEA AG. De GEA Group
biedt werk aan ongeveer 14.500 mensen
in ongeveer 50 landen in meer dan 200
werkmaatschappijen. Concernomzet in
2002 bedroeg 2,9 miljard euro.
1994: Kühlautomat Berlin GmbH wordt
overgenomen door Grasso. Kühlautomat
is een van de grootste fabrikanten van
schroefcompressoren. Grasso kan nu in
eigen huis zowel zuiger- en schroefcompressoren
produceren voor koel-toepassingen.
De bedrijfsnaam werd: Grasso GmbH
Kältetechnik.
1999: De GEA Group wordt een deel
van ‘mg technologies group’. De totale
groep telt ongeveer 32.000 mg-medewerkers
in circa 50 landen en bestaat uit meer
dan 450 werkmaatschappijen. De omzet
bereikt in 2002 8,6 miljard euro.
In september 1999 versterkt de overname
van het Amerikaanse koel ingenieursbureau
FES, GEA als een mondiale speler in
de industriële koeltechniek nog verder.
In oktober 1999 wordt Ilka Mafa lid van
de Grasso Group. Onder de naam Grasso
Kältemaschinenbau Halle GmbH zijn zij
verantwoordelijk voor de productie van de
Grasso chillers.
Grasso geschiedenis van
2000-heden
2004: Het Nederlandse bedrijf Goedhart,
een toonaangevende fabrikant van
luchtkoelers en verdamperblokken, wordt
overgenomen door GEA Refrigeration
Divisions en zal nauw samenwerken met
de andere Refrigeration Division leden,
waaronder Grasso en Küba.
2008: Sinds de dag dat de allereerste koelcompressor
de fabriek in ’s-Hertogenbosch
verliet, is de uitvoer van koelinstallaties
gestaag toegenomen in omvang. Grasso’s
hele assortiment bestaat uit 66 soorten
compressoren.
2008: De nieuwe V Grasso compressor is
ontwikkeld en geïntroduceerd op de internationale
markt op het Chillventa 2008.
2009: De V Grasso compressor is in
productie en de eerste bestellingen worden
gedaan.
Behalve in Nederland, heeft Grasso nu zijn
eigen vestigingen in de volgende landen:
Australië, China, Tsjechië, Denemarken,
Frankrijk, Duitsland, Indonesië, Italië,
Litouwen, Nederland, Polen, Portugal,
Roemenië, Rusland, Slowakije, Zuid-
Afrika, Thailand, het Verenigd Koninkrijk,
Oekraïne, Verenigde Staten en Oezbekistan.
Naast de fabriek in Nederland, is er ook een
fabriek in Berlijn en in Halle, Duitsland.
Over GEA Refrigeration
Grasso is een onderdeel van GEA Refrigeration,
Een toonaangevende wereldwijde
groep in de industriële koeltechniek. GEA
Refrigeration ontwerpt, engineert, installeert
en onderhoudt innovatieve hoofdcomponenten
en technologische oplossingen voor
haar klanten.
In 2007 bood GEA Refrigeration werk
aan meer dan 3.000 mensen in ruim 30
bedrijven en realiseerde een geconsolideerde
omzet van 635 miljoen euro. Het hoofdkantoor
van GEA Refrigeration is gevestigd
in ‘s-Hertogenbosch, Nederland.
GEA Refrigeration is een divisie van de
GEA Group, met een omzet (in 2007) van
ongeveer 5,2 miljard euro en met meer dan
19.500 werknemers.
Gedenkboek anderhalve eeuw Grasso 1858-2008
32

60 jaar
OP WEG NAAR EEN DUURZAME TOEKOMST
Bort de Graaf (rechts) met
Helpman-directeur Lambert Bouwmeester
Van Aircool
naar Coolmark
Het bestaan van Aircool/Coolmark bestrijkt vier
van de zes decennia van de jubilerende NVKL.
Bort de Graaf
Koel- en Klimaattechniek
De geschiedenis van Bort de Graaf Koel
en Klimaattechniek te Bunschoten (www.
bortdegraaf.nl) valt qua jaren geheel binnen het
60-jarig bestaan van de NVKL.
Bort de Graaf vertelt:
“Op 1 februari 1984 begon ik met mijn eigen
onderneming. De onafhankelijkheid die ik zou
verwerven, was mijn grootste drijfveer op dat
moment. Ik kan me nog goed herinneren dat
toen ik net begon, de ‘freon’ een grote inkomstenpost
was. Als er een lekkage was, snelde
ik naar de klant om die freon bij te vullen. In
anderhalf uur verdiende ik meer dan wanneer
ik een maand in loondienst was. Op gegeven
moment dacht ik nog: wanneer komt Hoekloos
mij de ‘Gouden Dupontspeld’ eens uitreiken?”
“De wetten en regels van tegenwoordig
rondom de koudetechniek vormen de grootste
verandering. In de tijd dat ik begon waren de
eisen minder streng, maar ook daar heb ik
mijn eigen weg in gevonden. Tegenwoordig
werken wij in het bedrijf veel met de natuurlijke
koudemiddelen en dan vooral CO. Veel milieuvriendelijker
en effi ciënter. Waarin sommige collega-installateurs
terughoudend zijn geweest,
zijn wij juist doorgegaan. Inmiddels heeft het
bedrijf meerdere natuurvriendelijke installaties
geplaatst en daar zijn wij erg trots op.”
Hoewel de oprichting van Aircool als persoonsgebonden
onderneming vermoedelijk
in 1970 heeft plaatsgevonden, is uit latere
stukken gebleken dat het bedrijf in 1972 als
besloten vennootschap is verder gegaan. Het
jonge bedrijf bleek levensvatbaar en ontwikkelde
zich als een belangrijke leverancier ten
behoeve van de koeltechnische markt. Het
productenpakket bestond in het begin periode
voor een groot deel uit leidingsystemen (koper)
en isolatiematerialen. In de loop der jaren
werd het assortiment steeds verder uitgebreid
en groeide het bedrijf uit tot totaalleverancier.
De oprichters vonden het in 1998 tijd om
hun bedrijf te verzilveren en verkochten
Aircool aan de Eriks-groep in Alkmaar. De
groothandelsactiviteiten sloten goed aan bij
die van de werkmaatschappijen van Eriks.
Er waren echter nauwelijks overeenkomsten
betreffende de productpakketten.
Na een tiental jaren onder de Eriks-vlag te
hebben geopereerd, is Aircool onderdeel geworden
van de Elsmark Group (handelspoot
van Danfoss) Denemarken. In december
2001 vond vanuit de Eriks Groep de overdracht
plaats aan Elsmark/Danfoss, met als
doel samen te gaan met het door Elsmark in
1999 opgerichte Coolmark in Schiedam.
Deze doelstelling werd in 2002 gerealiseerd
en sindsdien opereren beide bedrijven onder
de naam Coolmark vanuit Barendrecht.
Rond de jaarwisseling 2003/2004 toonde
het Zweedse Beijer Ref belangstelling voor
de Elsmark Group. Deze belangstelling
resulteerde in een overname van de Elsmark
Group. Beijer Ref is een divisie van G & L
Beijer AB. De kernactiviteiten van Beijer Ref
concentreren zich op technische groothandel
en distributie ten behoeve van de commerciele
en industriële koudetechniek en comfortkoeling.
Uitbreiding hiervan vindt plaats
door autonome groei en acquisities, waarbij
prioriteit wordt gegeven aan langdurige en
stabiele zakelijk relaties.
Hoewel minder bekend in Nederland
behoort Beijer Ref tot de grootste koeltechnische
leveranciers van Europa. De werkmaatschappijen
leveren componenten en
systemen voor de commerciële en industriële
koeltechniek en airconditioningapparatuur.
De groothandel vormt het grootste deel van
de activiteiten en daarnaast worden er ook
warmtewisselaars en andere bijbehorende
producten vervaardigd. Ruim 40.000 artikelen
van wereldwijd bekende merken vormen
de basis voor genoemde activiteiten.
Beijer Ref is vertegenwoordigd in 22 landen.
In het segment commerciële koeling vormen
de food-industrie en de horeca belangrijke
afzetgebieden. In de industriële koeling zijn
dit proceskoeling, ijsbanen en grote warmtepompsystemen.
Comfortkoeling (airconditioning)
wordt hoofdzakelijk geleverd ten
behoeve van kantoren en woningen.
33

60 jaar
OP WEG NAAR EEN DUURZAME TOEKOMST
Een beeld uit Zoetermeer, vele tientallen jaren geleden:
transportband van een vriestunnel
Terugblik op 30 jaar werken
in de koeltechniek
(1963 tot 1993)
Leo den Houter uit Zoetermeer kan
als koeltechnicus terugkijken op juist
de helft van het aantal jubileumjaren
van de NVKL.
Hij vertelt: Enige maanden na mijn schoolopleiding
MULO B ben ik bij de RDM
in Rotterdam in dienst getreden. Ik
doorliep de volgende trajecten: bemetel
diploma; machinefabriek; tekenkamer;
bedrijfsbureau. In de fabriek heb ik
in de productie gewerkt aan stoommachines
(onder andere nog twee
triple-expansiemachines) en ook aan
stoomketels, condensors en hoge en lage
druk stoomturbines.Via een avondstudie
voltooide ik de HTS-werktuigbouwopleiding.
In 1963 begon ik als projectleider in de koeltechniek
bij een installatiebedrijf. Daar startte
ik op de tekenkamer met een koeltunnel voor
chocoladeproducten. Hierdoor begonnen
contacten met de chocolade-industrie. In die
periode waren er veel chocoladefabrieken
in ons land, onder andere Baronie, Droste,
Jamin, Verkade, Van Houten, Nuts, enz.
Veel van deze bedrijven hadden NH 3 -koelinstallaties
en er werkten goed geschoolde
machinisten met veel ervaring. Tijdens
diverse bezoeken deed ik hier veel praktische
ervaringen op over producten en werkwijze.
Later projecteerde ik veel NH 3 -koelinstallaties
bij diverse bedrijven in binnen en buitenland,
vooral in de voedingsmiddelenindustrie.
Het koudemiddel NH 3 kreeg later een slechte
naam; het zou gevaarlijk en milieuvervuilend
zijn. Bij enkele klanten met NH 3 -pompsystemen
zijn zelfs installaties omgebouwd naar
R22!
Op het ogenblik is de populariteit van NH 3
in combinatie met CO 2 weer in opkomst.
De milieueisen en -voorschriften zijn wel veel
beter en veiliger geworden.
Ik herinner mij een situatie van een verticaal
NH 3 -vat, dat gesitueerd was op de
vierde verdieping van een bedrijf, boven een
wenteltrap die tot de begane vloer liep. Bij
inspectie bleek het vat, dat met kurkisolatie
was afgewerkt, lekkages te vertonen; het
vat moest dringend vervangen worden. Na
demontage bleek de buitenzijde van het vat
ernstig te zijn aangetast, terwijl de binnenzijde
onbeschadigd was.
Bij latere leveringen van NH 3 -vloeistofvaten
werd vaak een Stoomwezen-keur op de vaten
vereist, met als gevolg dat er mangaten in de
vaten aangebracht moesten worden. Ik heb
me altijd afgevraagd of dit noodzakelijk was.
Ongetwijfeld zullen er op het ogenblik
duidelijke voorschriften zijn voor de
constructie van koudemiddelvaten.
Een ander project in een chocoladefabriek,
dat ik mij herinner, is de automatisering
van een productielijn voor candy bars. Het
proces verliep vóór die automatisering via
veel handelingen. De vulling werd op plateaus
opgebracht, die daarna in een etagewagen
geplaatst werden. Na een aantal uren in de
koelcel werd er caramel op de dan gekoelde
vulling aangebracht. Weer ging de etagewagen
met product enige uren de koelcel in, om
daarna plateau na plateau in de vereiste vorm
gesneden te worden. Vervolgens werd de chocoladecoating
aangebracht, ging het product
de eindkoeltunnel in en werd verpakt.
De nieuwe situatie werd als volgt geprojecteerd:
Er werd een vlakke roestvrijstalen
transportband gekozen met een lengte
van ongeveer 80 meter. Hierop werden
de diverse producten in de volgorde
opgebracht zoals dat daarvoor bij de
oude productiewijze gebeurde. Deze
transportband werd op diverse plaatsen
van koeling voorzien; in de geïsoleerde
omkastingen werden verdampers met
ventilatoren aangebracht. De koelcompressoren
werden naast de omkasting
opgesteld. Per sectie konden de gewenste
temperaturen worden ingesteld. Aan
het eind werd het gekoelde product in
de gewenste vorm gesneden en ging het
via de chocoladeglaceermachine naar de
eindkoeltunnel en tenslotte naar de verpakkingsmachines.
Bij het testen, na de inbedrijfstelling,
bleek het product veel te hard te
zijn om te consumeren en de schrik was groot.
Het proces bood in de oude situatie langere
tijd aan de vervaardiging. Het product bleek
nu door de snellere afkoeling, te weinig tijd te
hebben gehad om goed uit te kristalliseren. Gelukkig
had het product na enkele dagen weer
de juiste gewenste eigenschappen.
Door Leo Houter Zoetermeer
Cofely Refrigeration
Zes jaar voordat de NVKL werd
opgericht, werd een begin gemaakt
met het koeltechnisch bedrijf Zephyr
in Zoetermeer. Dat luidde een
boeiende geschiedenis van groei en
samengaan in.
GTI Koudetechniek bv is een samenvoeging
van de bedrijven GTI Zephyr Koudetechniek
bv, GTI Navep Koudetechniek bv en GTI
Post Koudetechniek bv. Het maakt deel uit
van GTI nv en is een centraal geleid installatiebedrijf
met een personeelsbezetting van
circa 300 werknemers.
GTI Koudetechniek bv opereert vanuit
zeven over Nederland verspreide vestigingen:
Duiven, Emmeloord, Groningen,
’s-Hertogenbosch, Panningen, Roosendaal en
Zoetermeer. Elke vestiging is toegerust voor
de levering van het totaal aan activiteiten en
werkt als zelfstandige eenheid. De vestigingen
36

Danfoss fabrieken in Denemarken
Nordborg, op het eiland Als
60 jaar
OP WEG NAAR EEN DUURZAME TOEKOMST
Danfoss fabrieken in 1950, nog idyllisch
tussen de oppers
worden ondersteund vanuit de Centrale Afdelingen
(directie, commerciële zaken, personeelszaken,
administratie, financiële zaken, inkoop,
kwaliteit, ARBO en milieu) te Zoetermeer.
Zephyr werd in 1944 opgericht door de gebroeders
Aad, Cor en Wim Goedhart. In 1969
werd het bedrijf opgenomen in het SHVconcern.
Sinds januari 1984 is het, als gevolg
van verzelfstandiging van delen uit het SHVconcern,
onderdeel van GTI nv.
Navep werd in 1946 opgericht door de heren
Naaijer, Viswat en Piek en werd op 1 januari
1992 onderdeel van GTI nv. Post werd in 1960
opgericht door de heer F. Post en werd op 1 juli
2000 onderdeel van GTI nv.
De kernactiviteiten omvatten ontwerp, levering
en installatie, alsmede service en onderhoud
van koeltechnische installaties. Deze installaties
dienen voor verwerking, opslag en rijping
van onder andere voedings- en genotmiddelen,
landbouw-, tuinbouw-, vis-, vlees- en
zuivelproducten. Daarnaast worden koeltechnische
installaties toegepast in de chemische
en procesindustrie, maar bijvoorbeeld ook in
laboratoria en ziekenhuizen.
Technisch dienstverlener GTI wijzigt in 2009
haar naam in Cofely.
Alle servicebedrijven in Nederland, België,
Frankrijk, Engeland, Spanje en Italië die nu
vallen onder GDF SUEZ Energy Services
ondergaan ook deze naamsverandering. Ook
GTI-dochters Fabricom Oil & Gas en Axima
Services gaan in de toekomst verder onder de
naam Cofely. GTI werd hiermee onderdeel
van een krachtig, internationaal energie- en
dienstenconcern. Als onderdeel van het Franse
GDF SUEZ, een wereldspeler op het gebied
van energie, heeft GDF SUEZ Energy Services
zo’n 80.000 medewerkers en realiseerde een
omzet van 14 miljard euro in 2008.
“Met meer dan 60 jaar ervaring staat Cofely
Refrigeration borg voor verfrissende maatwerkoplossingen
die de kwaliteit van uw product
verbeteren en kostenverlagend werken.
In al onze oplossingen houden we rekening
met uw wensen, energie, milieu, kosten en
toegevoegde waarde.”
De NVKL en Danfoss
Danfoss werd opgericht in 1933 als
eenmansbedrijf door Mads Clausen in
Denemarken en is sindsdien uitgegroeid
tot een wereldwijd opererend
bedrijf met 24.000 medewerkers.
Nederland was in 1939 het eerste
land waaraan een offi ciële Danfossvertegenwoordiging
werd verleend.
In het oprichtingsjaar van de NVKL had
Danfoss 600 medewerkers en een productieoppervlakte
van 6.000 m². Lang daarna, in
de perioden van sterke groei van de koeltechnische
sector, was een goed beeld van
de marktpositie voor een fabrikant van essentieel
belang. De bij de NVKL aangesloten
leveranciers onderschreven dit belang en via
een onafhankelijk bureau werd het mogelijk
om verkoopcijfers om te werken tot relatieve
marktaandelen. Steevast werd binnen het
Danfoss-management de betrouwbaarheid en
nauwkeurigheid van de Nederlandse cijfers
als voorbeeld aangehaald. En dat in periode
waarin de het Excel-bestand nog een onbekend
begrip was! Een compliment dat naar
mijn weten nooit aan de NVKL is overgebracht,
en dat hiermee dus is goed gemaakt.
Danfoss had niet alleen oog voor verkoopcijfers,
maar hechtte en hecht nog steeds veel
waarde aan het vakmanschap van de monteurs
en installateurs. Trainingen en instructies
werden voor eigen medewerkers en voor
afnemers intensief verzorgd. Daarnaast was
het ook heel gebruikelijk om een Danfossmedewerker
de ruimte te geven om als docent
of als examinator op te treden.
De NVKL profileerde zich duidelijk door
het organiseren van de opleiding voor
en het uitvoeren van het vakdiploma
koeltechnisch installateur. Dat diploma
was volgens de vestigingswet noodzakelijk
om als zelfstandig installateur je eigen bedrijf
te kunnen starten. Het was wel mogelijk om
hier ‘onderuit’ te komen. Dat kon door voor de
cursus ingeschreven te staan en dan ieder jaar
examen te doen, zonder de cursus gevolgd te
hebben. Dat had uiteraard een negatief resultaat,
maar het was toegestaan om als aankomend
ondernemer te starten. Veel controle was
er niet en zo kon men jaren doorgaan en zag
je als examinator een aantal kandidaten steeds
terug, tot het hun eer te na was en ze toch de
cursus maar eens gingen volgen.
De cursus en de examens werden afgenomen
op de Centrale School voor de Tuinbouw
in Ede. Nu is dat PTC+ in Ede. De examens
hadden een theoretisch en een praktijkgedeelte
en werden in een ochtend- en een middagsessie
uitgevoerd.
In de beginjaren, met de heer Van Pelt als
secretaris en de heer Van Ingen Schenau als
voorzitter, werd ruim tijd genomen voor een
zeer uitgebreide lunch in de Reehorst in Ede.
Soms hadden de middagkandidaten daardoor
een iets minder strenge examinator en werd een
cijfer wat eerder naar boven afgerond. Door
het grote aantal kandidaten moest al snel de
lunchtijd drastisch ingekort worden en werd
het een ‘broodje tussendoor’ en was het ‘voordeel’
voor de middagkandidaten verdwenen.
Het is goed dat de NVKL onlangs het initiatief
heeft genomen voor een vakdiploma voor
het veilig werken en omgaan met natuurlijke
koudemiddelen. Daarmee is een stevige basis
gelegd voor de continuïteit en de uitbouw van
installaties met een minimale Global Warming.
De opleiding en de examens worden door PTC
in Ede verzorgd en, indien gewenst, zal Danfoss
ook hieraan weer medewerking verlenen.
Kees van Heiningen Danfoss Schiedam
37

60 jaar
OP WEG NAAR EEN DUURZAME TOEKOMST
Door C. J. L. van der Lande,
Uniechemie B.V.
Uniechemie: van
kleurstof tot R723
Uniechemie in Apeldoorn is bijna 70 jaar actief en stond dus al stevig in
de schoenen toen de NVKL werd opgericht.
Het begon zo: Uniechemie is gestart
op 25 december 1941. In dit jaar werd de
industriële onderneming Gelria opgericht
door de heer A. Huber. De onderneming
hield zich voornamelijk bezig met de handel
en de fabricage van loodverbindingen.
Gelria was toen gevestigd aan de Loolaan
te Apeldoorn.
Enkele jaren later, februari 1949, veranderde
het bedrijf haar naam in ‘NV Chemische
industrie de Adelaar’. De activiteiten
werden in deze periode uitgebreid en het
bedrijf verhuisde in 1950 naar Kanaal
Zuid 16 te Apeldoorn. In dat pandje werd
een aantal producten gemaakt. Er was een
molen waarmee kleurpoeders tot kleurstoffen
voor de verfindustrie werden gemengd
en vermalen. Daarnaast maakte men er het
koudemiddel methylchloride. Een zeer ontvlambaar
en giftig goedje, dat in een grote
ketel op een open vuur gemaakt werd. Op
foto’s is te zien dat dit nogal eens fout ging
en de boel de lucht in vloog.
Het bedrijf begon zich bezig te houden met
de productie van chemische producten,
als methylchloride en methylbromide.
Methylbromide, eveneens giftig, werd
gebruikt als verdelgingsmiddel. Het maakte
de bodem vrij van bacteriën en schimmels,
zodat diverse planten, zoals bijvoorbeeld de
tomaat, elk jaar op dezelfde plaats konden
worden geteeld. Deze twee giftige stoffen
zijn nu al jaren verboden in Europa, maar
in andere werelddelen wordt er nog steeds
gebruik van gemaakt.
Enkele jaren daarna, zo rond 1952,
verkreeg Uniechemie de rechten om R12
en R11 te gaan produceren. Deze rechten
werden hen gegeven via het Marshallplan.
Alle patenten van Duitse firma’s werden
afgenomen en aan geallieerde landen en
bedrijven gegeven. Zo ook het patent Frigen
van Hoechst. Het duurde nog tot 1953
voordat na vele tests met de bouw van een
productie-installatie kon worden begonnen,
maar toen was Uniechemie dan toch
de eerste die na de oorlog in Europa R12
en R11 kon leveren. Deze koudemiddelen,
die onder de naam Fresane op de markt
werden gebracht, waren hun tijd vooruit in
Europa. Dupont en AKZO begonnen pas
later met het produceren van soortgelijke
gassen in Nederland.
In 1954 werd de naam ‘NV Uniechemie’
aangenomen. Naast de productie en
verkoop van koudemiddelen kwam de
levering van koeltechnische apparatuur op
gang.
In het jaar 1963 nam de heer A.A.L. van
der Lande het bedrijf over. Vanwege de
kleinschaligheid werd de productie van Fresane
11 en 12 in 1965 gestaakt. Dit was het
moment dat AKZO met de productie van
de CFK’s begon. Zij leverden voornamelijk
aan de aerosolindustrie. Uniechemie verzorgde
vele jaren voor hen de wereldwijde
distributie van CFK’s in de koeltechniek.
R22, Fresane 22, werd omstreeks deze tijd
als efficiënter en praktischer koudemiddel
geïntroduceerd. Uniechemie heeft het
geproduceerd tot 1968. Vanaf dat moment
werd het betrokken van ICI-Runcon (GBr),
waar R22 werd geproduceerd, onder
andere als basismateriaal voor de productie
van PFTE.
Door een toenemend milieubewustzijn in
de samenleving is de aandacht steeds meer
gericht op milieuvriendelijke producten.
De koudemiddelen die Uniechemie nu
levert zijn minder milieubelastend dan de
vroegere CFK’s.
Aardig is te weten dat AKZO in eerste instantie
de vertegenwoordiging van de levering
van R12 en R11 aan de heer Helpman
van de Fa. Helpman in Groningen gunde.
Voor het zover kwam lukte het A. van der
Lande deze vertegenwoordiging naar zich
toe te trekken.
Met de productie van R12 en R11 werd in
1965 gestopt. Daarop heeft men de installatie
omgebouwd tot een R22 productiefabriek.
R22 is een koudemiddel dat pas eind
jaren 60 in gebruik kwam. Dit was niet
eenvoudig. Andere drukverhoudingen en
het veel hogere krachtverbruik leidden tot
zeer veel problemen in de koeltechniek. Er
is een aantal jaren geproduceerd.
R22 is een product dat, zo blijkt, ook nodig
is in de productie van PTFE, Teflon of Fluron.
Ja, dan heb je weinig in te brengen met
een fabriekje voor alleen de koeltechniek. In
1968 werd besloten lees verder op 42>
39

60 jaar
OP WEG NAAR EEN DUURZAME TOEKOMST
Uniechemie: van
kleurstof tot R723
vervolg 39> de productie te stoppen
en R22 in vervolg bij ICI af te nemen. Van
producent ging Uniechemie over naar
verpakker. Voor AKZO werd jarenlang
wereldwijd afgevuld.
Demeon was een mengsel van Dimethylether
met R12. Bij Organon (AKZO),
gevestigd aan de Vlijtseweg tegenover de
gieterij van Remeha (voorheen de gieterij
van Grasso), werd in het laboratorium
gezocht naar een nieuw drijfgas om R12,
een CFK dat verboden ging worden ten
gevolge van het Montreal Protocol in 1986,
te vervangen als drijfgas in spuitbussen.
Dimethylether is een gasvormige ether met
een typische geur. Ether draagt niet bij aan
ozonlaagaantasting en broeikaseffect. De
heer Boonen, hoofd van deze afdeling,
bedacht dat dit gas niet alleen interessant
was om het milieuprobleem te beperken
dat werd veroorzaakt door de emissie uit
spuitbussen, maar ook om de emissie van
R12 als koudemiddel te beperken. Daartoe
werd Demeon ontwikkeld, een mengsel
R12 en dimethylether in de verhouding
resp. 87 procent en 13 procent. Het werd
onder de naam Demeon 87/13 geïntroduceerd.
Uniechemie heeft het na veel tests in
installaties en daarna vele jaren met succes
verkocht. Inmiddels is Demeon niet meer
toegestaan. Door het hoge R12-gehalte
bleef het gas voor de wet nog wel een CFK,
dat inmiddels verboden is. Dimethylether
echter is nog niet vergeten. ILK Dresden,
een onderzoeksinstituut, zocht naar een
manier om ammoniak een breder inzetgebied
te geven. Dit werd R723, een mengsel
van 60 procent ammoniak en 40 procent
dimethylether. Net zoals met Demeon
wordt R723 door Uniechemie op de markt
gebracht.
1989 was het jaar waarin een grote verandering
plaatsvond. Om de continuïteit
van Uniechemie voort te zetten werden de
twee broers C.J.L. (Chris) van der Lande en
R.L. (Robert) van der Lande in de directie
opgenomen. Ook werd een nieuw bedrijf,
Thermica met de vertegenwoordiging
van Baltimore Aircoil, aangetrokken. Een
holdingstructuur wordt opgezet onder ‘Gebroeders
van der Lande BV’ waar de beide
broers elk 50 procent eigenaar van zijn.
In 1991 stopte A.A.L. van der Lande. De
directie van Uniechemie BV werd overgenomen
door Chris van der Lande. Robert
van der Lande geeft leiding aan Thermica.
Sinds 1990 beschikt Uniechemie over
haar eigen recyclingmachine en laboratorium.
Zij is nu een van de weinige
bedrijven die vervuilde koudemiddelen
mag innemen en verwerken. In de negentiger
jaren werd R12 geregenereerd en nu
in 2010 kunnen R22 en andere koudemiddelen
geregenereerd worden. Nog
steeds de meest verantwoorde manier van
gebruik van bestaande voorraden.
Onder leiding van Chris van der Lande
groeit Uniechemie uit tot een gezond
bedrijf met rond de 50 medewerkers. Om
de vraag naar meer complexe compressorsets
te beantwoorden wordt er in 1991
begonnen met het opzetten van een unitbouw
in de oude werkplaats. Om groei
van het afvullen voor eigen Nederlandse
markt en voor derden in Europa te beantwoorden
is besloten in 1998 een nieuwe
hal te bouwen, met aan een zijde een
compleet nieuwe afvulinstallatie en aan
de andere zijde een moderne werkplaats.
Op deze manier kan Uniechemie blijvend
aan de vraag van de markt voldoen.
In 2004 besluiten de broers Chris en
Robert uit elkaar te gaan. Synergie tussen
de beide bedrijven is er niet meer. Uniechemie
is veel groter geworden. Ondertussen
verandert de situatie bij concurrerende
bedrijven en installatiebedrijven. Vele invloedrijke
bedrijven worden overgenomen
door Europese organisaties. Aanvankelijk
kan Uniechemie zich nog wel alleen staande
houden. Nederland is echter te klein.
Het zijn de leveranciers die aangeven dat
Uniechemie in ‘het Europese’ te klein
wordt.
Dit leidt in oktober 2007 tot de overname
van Uniechemie door Beijer Ref, een onderdeel
van de Zweedse, beursgenoteerde
organisatie G&L Beijer a.s. Beijer Ref is
geen onbekende voor Uniechemie. Een
groot deel van de bedrijven in de Beijer Ref
zijn ook lid van de IRWO, de International
Refrigeration Wholesaler Organisation, dat
al sinds 1968 bestaat.
De positie van Chris van der Lande verandert
daarmee niet. Hij blijft verantwoordelijk
voor Uniechemie. Met deze strategische
overname verwacht Uniechemie een goede
basis te hebben gelegd om verder te kunnen
groeien.
In 2009 zijn het kantoor en magazijn
nieuw gebouwd. Een modern energiezuinig
gebouw met een verdubbeling van het
kantooroppervlak en 50 procent meer
magazijnoppervlak. Hiermee is Uniechemie
klaar om de toekomst en kan zo optimaal
de nieuwe uitdagingen samen met haar
klant zowel nationaal als internationaal
aangaan.
42

Octrooi van 17 augustus 1951,
verleend onder nummer 68669.
Door Udo J. van de Meer M.Sc.
ECR-Nederland B.V./ECR Belgium BVBA
Kleine machinefabriek
wordt toonaangevend
bedrijf in koudetechniek
Het is 1948, twee jaar voordat de NVKL wordt opgericht. Het is het jaar
waarin de industrie in Noord-Brabant weer helemaal is opgebloeid.
Philips is in 1948 een grote werkgever, maar
ook de sigarenindustrie en de textiel bieden,
net als voor de oorlog, aan veel Brabanders
werk. In Eindhoven begint de ondernemer
Peter H. Spijkers op 1 april de Machinefabriek
Noord-Brabant. Het bedrijf fabriceert
en verhandelt machines voor de weverij en de
textiel.
Machinefabriek Noord-Brabant krijgt al snel
een nevenactiviteit, die al in de jaren vijftig
zou uitgroeien tot hoofdactiviteit. Met de
overname van Technisch Bureau Jani, actief
in de koeltechniek, werd de basis gelegd voor
het huidige bedrijf. Op 2 juni 1948 dient
Machinefabriek Noord-Brabant een octrooiaanvraag
in voor een snelverdamper. Het
octrooi wordt op 17 augustus 1951 verleend
door de Octrooiraad van het Koninkrijk der
Nederlanden, onder nummer 68669.
In het midden van de jaren vijftig verwerft
de fabriek de alleen vertegenwoordiging van
het Duitse topmerk Stempel Hermetik. Deze
compacte, eerste hermetische koelmachine
in Europa, zorgt voor een doorbraak in
de markt. Een van de eerste grote klanten
wordt Unilever, producent van consumptie-ijs
onder de naam Vami. Kort daarna worden
overeenkomsten gesloten met andere
producenten, waaronder Whirlpool-Galileo,
een Amerikaans product dat in Italië wordt
gebouwd, en in 1962 met het Duitse DWM.
Deze laatste overeenkomst met DWM, het
latere DWM Copeland, is in hoge mate
bepalend geweest voor de sterke expansie van
het bedrijf. Copeland bouwde de eerste semihermetische
compressor ter wereld.
In 1964 komt Jean F.J. Smits het kleine bedrijf
binnen, van oorsprong constructietekenaar
en geheel onervaren in de koeltechniek. Nog
geen drie maanden later overlijdt plotseling
Peter H. Spijkers. De visie van Peter Spijkers
wordt voortgezet, nieuwe mensen worden
aangenomen en Jean Smits gaat de markt op
om klanten te zoeken. Het verkoopprogramma
behoeft verbreding en nieuwe producten
worden toegevoegd van fabrikanten als Merz
en Sporlan.
In 1973 neemt Machinefabriek Noord-
Brabant een groot pakket aandelen van het
Belgische bedrijf Evapo over en start ook hier
met de verkoop van de koeltechnische componenten.
In 1980 wordt de Noord-Brabant/
Evapo groep gevormd. In het begin van de
jaren tachtig stagneert de economie en besluit
de holding om nieuwe segmenten in de markt
te bereiken en te gaan exporteren. Het bedrijf
begint met het prefabriceren van koelmachines
en de export komt op gang.
De eerste order uit het buitenland komt in
april 1982 uit Oman. Dit bedrijf is nog steeds
klant bij het huidige bedrijf. De afdeling
Unitbouw wordt opgericht en zorgt, na veel
investeringen, weer voor groei.
In 1989 zoekt Machinefabriek Noord-
Brabant naar schaalvergroting en internationalisering.
De partner wordt gevonden in een
kapitaalkrachtig Frans bedrijf, ook actief in
de koeltechnische componenten.
In 1990 begint Udo J. van der Meer bij het
bedrijf. Door opgedane ervaring bij Grasso
en TNO brengt hij een behoorlijke kennis
van de koudetechniek mee. Het bedrijf wordt
gemoderniseerd en gestructureerd en de naam
verandert in Noord-Brabant Komponenten.
In 1993 wordt met de bouw van een groot
nieuw magazijn begonnen.
Veel energie en geld wordt gestopt in opleiding
en het verhogen van de koeltechnische
kennis. De markt verandert in de jaren
negentig definitief. Eerst was er meer vraag
dan aanbod. Daarna wordt de toegevoegde
waarde steeds belangrijker. De afdeling Unitbouw
gaat zich specialiseren in units op maat
en op een hoger niveau.
Noord-Brabant Komponenten haalde als
eerste bedrijf in de branche in Nederland al
vroeg in 1990 een ISO-certificering. Hierdoor
komen units voor de scheepvaart, booreilanden
en de chemische industrie binnen bereik.
Ook Lloyds keuringen worden op de units
afgegeven. Als eerste in Nederland wordt door
Noord-Brabant Komponenten de CO 2 /NH 3 -
installatie voor de supermarkt ontwikkeld.
In 1995 neemt Noord-Brabant Komponenten
de koeltechnische groothandel Hagros over
en is ondertussen een Europese keten opgezet.
Eind 1996 wordt de gehele keten overgenomen
door het conglomeraat UTC. De Europese
keten wordt verder uitgebreid in Europa
en zelfs verder uitgebreid in Afrika. De naam
verandert in ECR-Nederland (Europe Commercial
Refrigeration), waardoor de Europese
aanwezigheid wordt benadrukt.
In het begin van 2009 wordt het geheel
overgenomen door Beijer Ref, een Zweedse
groep, actief in de koeltechniek en inmiddels
aanwezig in 22 landen. Sinds een jaar nu is
een intense samenwerking op inkoop-, logistiek-,
financieel- en kwaliteitsgebied met ECR-
Belgium opgebouwd en vallen beide bedrijven
onder een directie.
Ruim honderd tevreden medewerkers staan
nu en de toekomst voor u klaar.
43

60 jaar
OP WEG NAAR EEN DUURZAME TOEKOMST
Helpman in de jaren zestig: kantoren en fabriek aan de Peizerweg in Groningen.
Geschiedenis Helpman
Ook het vermaarde Helpman in Groningen overtreft de NVKL in leeftijd en
wel met 26 jaren. Dit is de geschiedenis van de gerenommeerde warmtewisselaarfabrikant
in het noorden des lands.
Op 1 mei 1924 wordt door ingenieur H.J.
Naayer de Machinefabriek Helpman-
Groningen NV opgericht. De fabriek wordt
gevestigd aan de Helperoostsingel in de wijk
Helpman, in de stad Groningen. Daar start
de jonge ingenieur met drie medewerkers
aan de ontwikkeling en bouw van kleine
bakkerijmachines.
Aan het eind van de jaren twintig gaat
Helpman zich specialiseren in koeltechniek.
Al na vijf jaar gaat het bedrijf op kleine
schaal koelspiralen maken. Langzaam
breidt dit pakket zich uit met condensors,
verdampers en zelfs compressoren. Met
behulp van deze componenten bouwt het
bedrijf koelinstallaties die door eigen mensen
worden geïnstalleerd. In de jaren dertig gaat
het bedrijf ook professionele koelkasten
maken voor consumptie-ijs en ijsklontjes, en
drinkwaterkoelers.
In de tweede helft van de jaren 40 telt Helpman
al zo’n vierhonderd medewerkers en is
het een belangrijke werkgever in Groningen.
In 1947 worden de eigen installatieactiviteiten
afgestoten en groeit Helpman uit
tot een toeleverancier voor koeltechnische
installateurs. In de jaren 60 en 70 gaat het
bedrijf zich toeleggen op de productie van
warmtewisselaars en is het bedrijf monopolist
in Nederland.
In 1965 overlijdt H.J. Naayer. Zijn schoonzoon
Visser, tot dat moment kapitein op
de grote vaart, neemt het bedrijf over. Hij
werkt aan verdere uitbreiding van het
bedrijf. In 1968 opent Helpman de eerste
koeltechnische groothandel in Schiedam.
Begin jaren 80 gaat de heer Visser met
pensioen en in 1991 wordt het bedrijf
door de familie Naayer verkocht.
Het betekent het begin van een nieuw en
veelbewogen tijdperk voor Helpman. Het
bedrijf groeit uit tot een conglomeraat
van in totaal veertien werkmaatschappijen
onder de paraplu van Helpman
Holding BV. Het moederbedrijf in Groningen
wordt gesplitst in twee werkmaatschappijen,
namelijk Apparatenfabriek
Helpman BV en Helpman Shell en Tube
Products BV. Er blijkt echter te weinig
synergie tussen de verschillende werkmaatschappijen
en als in 1993 en 1994
de markt instort, komt het voortbestaan
van Helpman in gevaar.
In 1995 begint de markt weer aan te
trekken. Tegelijkertijd verdwijnen binnen
Europa de grenzen. Zuid-Europese massaproducenten
begeven zich op de Nederlandse
markt. Wie klanten aan zich wil
binden, moet meedoen aan die prijzenslag.
Dat kan én wil Helpman niet; het
kiest voor een grote sprong voorwaarts.
Het bedrijf concentreert zich op de industriële
markt en wil partner worden van
de echt grote installateurs - tevergeefs.
In 1999 vindt er weer een ommekeer
binnen het bedrijf plaats. In een ‘management
buy out’ koopt de bedrijfsleiding
(de directie) het bedrijf in 2001 van de
aandeelhouders.
In maart 2007 wordt Helpman BV overgenomen
door het Zweedse concern Alfa
Laval. Alfa Laval is wereldwijd een vooraanstaand
leverancier van gespecialiseerde
producten en engineeringoplossingen op
basis van drie kerntechnologieën: heat
transfer (warmte-overdracht), separation
(scheiden van vloeistoffen en vaste deeltjes)
en fluid handling (onder andere pompen,
afsluiters en leidingsystemen).
Alfa Laval staat genoteerd op de Nordic
Exchange (‘Nordic Large Cap’) en behaalt
in 2006 een omzet van circa 2.2 miljard
euro. De onderneming heeft ongeveer
10.000 medewerkers. Dat maakt Alfa
Laval dus, zowel qua omzet als aantal medewerkers,
bij benadering honderd maal
zo groot als het bedrijf in Groningen.
Het huidige Alfa Laval Groningen is een
bedrijf met sfeer als gevolg van een lange
historie, en met volop mogelijkheden voor
iedereen.
47

60 jaar
OP WEG NAAR EEN DUURZAME TOEKOMST
Goedhart 75 jaar
Al bijna vijftien jaar was Goedhart al actief toen
de NVKL het levenslicht zag, want op 1 oktober
2010 viert Goedhart het feit dat het bedrijf
75 jaar geleden de eerste warmtewisselaar
produceerde.
In de afgelopen driekwart eeuw is de naam
Goedhart een kwaliteitsbegrip geworden in
de branche. Met name doordat Goedhart
zowel standaard als klantspecifi eke oftewel
‘customized’ warmtewisselaars levert voor een
breed scala van koel- en vriestoepassingen in
de koudetechniek.
De broers Cor en Aard Goedhart produceerden
in 1935 de eerste warmtewisselaars in
hartje Rotterdam. Om economische en sociale
redenen verplaatste Goedhart in 1964 de activiteiten
naar Sint Maartensdijk in Zeeland. Deze
locatie bood ook de ruimte voor de nodige
expansie om speciaal tegemoet te komen aan
de klantwensen voor customized luchtkoelers.
Na 75 jaar worden customized systemen van
Goedhart onder meer toegepast in:
koel- en vriesruimten; koffi everwerking; vleesverwerkende
industrie; groente- en fruitopslag;
distributie en opslag; kassen; testruimten in de
automobielindustrie en skipistes.
In 2004 is Goedhart overgenomen door Grasso
in Den Bosch, een divisie van de Duitse
GEA Group Aktiengesellschaft in Bochum.
GEA Group AG is een internationaal opererend
technologieconcern, gespecialiseerd in systeemoplossingen
voor met name procestechnologie
en -componenten.
Sinds 1 januari 2010 is GEA Goedhart onderdeel
van GEA Heat Exchangers, een van de vijf
bedrijfssegmenten van GEA Group.
Goedhart, the art of customizing
Amerikaanse advertentie, begin vorige eeuw: De Johnson Furnace Draft Regulator
Johnson Controls – een historisch overzicht
De NVKL viert dit jaar haar 60-jarig jubileum, maar wie weet dat op 1 mei
2010 Johnson Controls haar 125-jarig jubileum vierde?
Het begon allemaal met een uitvinding.
In 1883 ontving Warren S. Johnson,
professor aan de State Normal School in
Whitewater, Wisconsin, een patent voor
de eerste elektrische kamerthermostaat.
Door zijn uitvinding werd de industrie in
bedrijfsregelsystemen gelanceerd en het
was de impuls voor een nieuw bedrijf.
Johnson en een groep investeerders uit
Milwaukee begonnen op 1 mei 1885 de
Johnson Electric Service Company om automatische
temperatuurregelsystemen voor
bedrijven te produceren, te installeren en te
onderhouden. Het bedrijf kreeg in 1974 de
nieuwe naam Johnson Controls.
Johnson Controls bleef innovatieve nieuwe
besturingstechnologieën ontwikkelen om
klanten te helpen bij het beter sturen van
hun steeds groter wordende en complexere
bedrijven. In 1950 – toen de NVKL werd
opgericht – bijvoorbeeld, was het normaal
dat een groot bedrijf honderden thermostaten,
kleppen, regelschuiven en andere
temperatuurregelende apparaten in de gehele
faciliteit geïnstalleerd had, die allemaal
verschillende keren per dag individueel
gecontroleerd moesten worden. Om de
doeltreffendheid van uitvoeringen in het
gebouw voor het personeel te verbeteren,
introduceerde Johnson Controls haar
pneumatische besturingscentrum, waarmee
een operator van een gebouw voor het
eerst alle temperatuurregelapparaten in een
gebouw vanaf één enkele centrale plek kon
controleren en bedienen.
In 1968 werd het Amerikaanse Penn
Controls overgenomen, een fabrikant
van koeltechnische regel- en beveiligingsproducten,
met een fabriek in het Nederlandse
Leeuwarden. Het merk Penn neemt
vandaag de dag nog steeds een belangrijke
plaats in in het productenpakket van Johnson
Controls.
De ontwikkelingen volgen
elkaar in snel tempo op:
1971 Saginomiya Johnson Controls K.K.,
hoofdkantoor in Tokyo, Japan wordt
toegevoegd.
1974 Bedrijfsnaam wordt Johnson Controls,
Inc.
1982 Acquisitie Europese Controls groep
van International Telephone and Telegraph
(ITT) Corporation.
1989 Opening fabriek in Juarez, Mexico.
Acquisitie Pan Am World Services en toetreding
tot facility management business.
1990 Introductie Metasys® Facility
Management Systeem.
1998 Acquisitie Cardkey integrated
solutions, een leverancier van elektronische
toegangscontrole en security management
systemen. – Verkoop van het 10.000-ste
Metasys gebouwbeheersysteem.
2000 Brengel Technology Center geopend
in Milwaukee, dit werd 1 van ’s werelds
eerste LEED groene gebouwen.
2001 Acquisitie MC International, een
toonaangevende leverancier van installaties
en services voor koeltechnische systemen
in Europa.
2005 Acquisitie York International, de
48

60 jaar
OP WEG NAAR EEN DUURZAME TOEKOMST
De historie van
grootste onafhankelijke leverancier van
heating, ventilation, airconditioning en
refrigeration (HVAC&R) apparatuur en
services ter wereld.
2007 Acquisitie Skymark International
Inc, een fabrikant van verwarming en
koeling.
Onthulling nieuw bedrijfslogo en de visie
‘een prettigere, veiligere en duurzamere
wereld’.
2008 Acquisitie PWI Energy, een onafhankelijke
wereldwijde leverancier van
energie- en broeikasgassenmanagementservices.
Acquisitie softwarebedrijf Gridlogix, om
IT-systemen en gebouwbeheersystemen
van klanten samen te kunnen voegen. Het
Erlanger Distribution Center van Johnson
Controls in Kentucky (USA) bereikte een
mijlpaal door vijftien jaar zonder schade
(verloren werktijd door ongevallen) te
functioneren.
2009 Grootste order voor koelmachines
voor een bedrag van 87 million (USD)
(koeling vrouwenuniversiteit in Saudi
Arabië).
Johnson Controls is aanzienlijk uitgebreid
sinds professor Warren Johnson het bedrijf
oprichtte om zijn uitvinding, de elektrische
kamerthermostaat te produceren. Sinds de
start in 1885 is Johnson Controls gegroeid
tot een wereldleider op automobiel gebied,
building efficiency en power solutions met
meer dan 1300 locaties wereldwijd waar
zo’n 130.000 mensen werkzaam zijn.
GEA Grenco
GEA Grenco BV telt in 2010 driekwart van de
jaren van de NVKL
GEA Grenco BV is in 1965 voortgekomen
uit de Grasso groep, die werd
opgericht in 1858. Royal GEA Grasso
Holding NV is de holding van de Refrigeration
divisie van de multinationale
GEA Group te Bochum (Duitsland).
De GEA Group heeft ongeveer 20.000
medewerkers in dienst in een kleine 400
bedrijven in ongeveer 50 landen. De omzet
van de GEA Group in 2008 was vijf miljard
euro. GEA (Global Engineering Alliance)
werd opgericht in 1920 en groeide al snel
uit tot een internationaal bedrijf. In 1991
nam GEA de Grasso groep over. GEA is nu
een van ‘s werelds grootste leveranciers in
mechanical engineering, met name proces
engineering en equipment. De refrigeration
divisie van GEA bestaat uit 36 bedrijven,
met ruim 3.800 medewerkers. De omzet
van GEA Refrigeration was in 2008 712
miljoen euro.
GEA Grenco BV heeft bijna 400 medewerkers,
verdeeld over acht vestigingen
in Nederland en een in België. De staf- en
engineeringafdelingen zijn gecentraliseerd
in het hoofdkantoor, dat is gevestigd in
’s-Hertogenbosch. Service en nieuwbouw
vindt plaats in GEA Grenco’s regionale
vestigingen in Apeldoorn, Bergen op Zoom,
Born, Groningen, Heerhugowaard, Hoofddorp
en Rotterdam. Daardoor kan GEA
Grenco een plaatselijke, soms regionale,
benadering verzorgen. GEA Grenco is een
‘platte’ organisatie, met korte communica-
tielijnen.
De omzet van GEA Grenco in 2008 was 73
miljoen euro.
GEA Grenco ontwerpt, verkoopt, engineert,
installeert en onderhoudt koel- en vriesinstallaties
voor klanten in uiteenlopende
branches: food, non-food, proces en marine.
Deze installaties bieden optimale oplossingen
voor koude- en besturingstechnische
vraagstukken voor klanten met koeltechniek
als onderdeel van het primaire proces.
GEA Grenco is marktleider in Nederland
op dit gebied.
Ernst Berends van GEA Grasso, de lezers
van dit blad welbekend, heeft zelf de volgende
wetenswaardigheid opgezocht :
De oprichting van GEA vond op 2 februari
1920 plaats door Otto Happel. GEA stond
destijds voor: ‘Gesellschaft fur Entstaubungs-Anlagen’
(Ernst: ‘...nooit geweten en
velen met mij ook niet, denk ik!’)
Burgemeester Rombouts van ’s-Hertogenbosch
opent de GEA Grenco Academy.
49

Directeur De Nerée
tot Babberich, die het
eerste contact met
Danfoss legde.
In dit pand bracht Itho
de jeugdjaren van haar
bestaan door.
Over Itho BV
Een onderneming met een kleurrijke geschiedenis is ongetwijfeld het Schiedamse
Itho. Ruim 91 jaar bestaat de onderneming en overtreft daarmee
ruimschoots het jubileum van de NVKL.
Op 6 mei 1919 richtte Ir. Fredericus Maria
Beukers de Internationale Technische Handelsonderneming
- Schiedam op - kortweg
‘Itho – Schiedam’. De focus komt te liggen
bij onderdelen voor de verwarmings- en
koeltechniek.
Eind dertiger jaren verwerft een van de drie
medewerkers, De Nerée tot Babberich,
een meerderheid van de aandelen en in
1939 wordt hij directeur. Hij is zeer kien
op uitbreidingsmogelijkheden en ziet in
1939 een kleine advertentie in de Financial
Times van een klein Deens bedrijf - Danfoss
- dat buitenlandse agenten zoekt. Het is al
mobilisatietijd, maar hij besluit toch per
trein naar Denemarken te gaan. Hij moet
van Flensburg in Duitsland naar de Deense
grens lopen en wordt daar opgewacht door
Danfoss-oprichter Mads Clausen. Danfoss
heeft op dat moment 26 medewerkers in
dienst (inmiddels meer dan 30.000) en Itho
drie. Het contact verloopt voorspoedig en
Itho wordt in 1939 de eerste buitenlandse
distributeur van Danfoss.
Na de oorlog zet de groei in en Itho verwerft
veel vooraanstaande vertegenwoordigingen,
onder meer van het Deense Clorius
- een fabrikant van warmtemeters. Andere
bekende namen zijn bijvoorbeeld Küba,
L’Unité Hermétique, Forane, Daikin, etc.
De Nerée komt in contact met de Haagse
firma W.H. Braskamp NV. Vanaf dat moment
betrekt Itho een pakket industriële en
huishoudelijke ventilatoren van Braskamp.
In de 50-er en 60-er jaren nemen de huishoudelijke
ventilatoren een grote vlucht.
Langzamerhand groeit Itho uit haar jasje en
er wordt een oud bedrijfspand verworven
dat geheel zal worden verbouwd naar de
wensen van de nieuwe eigenaar. Voordat het
echter zover is, ontstaat brandt in de nacht
van 27 mei 1963. Pas begin 1966 wordt het
nieuwe complex betrokken. Itho is inmiddels
marktleider op ventilatiegebied.
Een belangrijke stap eind 70-er jaren is dat
Itho haar systemen volledig automatiseert.
Kort daarna bieden de aandeelhouders, bij
gebrek aan opvolging binnen de familie,
Itho te koop aan aan Danfoss, die nog
steeds de grootste toeleverancier is. In 1981
is een en ander een feit. De Nerée tot Babberich
neemt afscheid en de heer Alting volgt
hem op als algemeen directeur.
Itho is marktleider in ventilatie, airconditioning,
radiatorthermostaten, koeltechniek,
mobiele hydrauliek en frequentieregelaars.
Opnieuw worden de gebouwen te klein en
er wordt, voor het eerst in de geschiedenis,
besloten tot volledige nieuwbouw. Op 1
januari 1989 volgt de heer De Ruiter de
heer Alting op als algemeen directeur. Op
18 september 1989 is de verhuizing een feit.
In 1994 krijgt de heer De Ruiter ook de
verantwoordelijkheid voor Danfoss België
en ontstaat Danfoss Benelux.
Eind 90-er jaren wordt er binnen het
Danfoss concern een steering committee gevormd
dat samen met de Boston Consulting
Group gaat onderzoeken welke structuur
Danfoss in de 21e eeuw moet volgen. De
heer De Ruiter maakt deel uit van het committee.
De uitkomst is dat de drie divisies
binnen Danfoss volledig verantwoordelijk
moeten worden, van de productontwikkeling
tot en met verkoop en service. De heer
De Ruiter wordt verzocht Danfoss Benelux
op te splitsen in verschillende zelfstandige
bedrijven.
Danfoss België wordt weer verzelfstandigd
en ook het Danfoss-deel uit Itho wordt
een zelfstandige werkmaatschappij. Binnen
Itho wordt in het jaar 2000 het deel
koeltechnische groothandel afgescheiden en
verzelfstandigd tot een aparte werkmaatschappij,
Coolmark. Eind 2001 neemt Itho
de groothandel Aircool van de Eriks-groep
over en voegt het samen met Coolmark.
Coolmark wordt een onderdeel van de
Elsmark-groep - een nieuwe groothandelsdivisie
van Danfoss die later is overgenomen
door de Zweedse Beijer-group. Ondertussen
fuseert de Hydrauliekdivisie met het Duits/
Amerikaanse concern Sauer-Sundstrand en
gaat verder onder de naam Sauer-Danfoss.
Itho, nog bestaande uit de sectoren ventilatie
en airconditioning (waaronder Daikin),
past in het geheel niet meer binnen Danfoss
en staat min of meer te koop. Het nieuwe
management van Itho biedt Danfoss een
management buy-out aan, die eind 2000
wordt gerealiseerd. Na een kleine twintig
jaar is Itho weer los van Danfoss. De heer
De Ruiter neemt begin 2002, na ruim 43
jaar Itho/Danfoss, afscheid van het bedrijf
50

60 jaar
OP WEG NAAR EEN DUURZAME TOEKOMST
De bedrijfsauto speelde
al vroeg een belangrijke
rol bij Spido. Dit is de
auto uit het begin van
de jaren vijftig.
Koeltechniek Spido
De NVKL behartigt niet alleen de belangen van grote bedrijven of multinationals,
maar ook die van kleinere familiebedrijven. Spido uit Houten valt in deze
categorie. Het heeft een boeiende geschiedenis van drie kwart eeuw.
en blijft nog enkele jaren als commissaris
aan enkele Danfoss-bedrijven verbonden.
Itho ontwikkelt zich na de management
buy-out meer dan voortreffelijk. De
Daikin-activiteiten zijn in 2007 verkocht
aan Daikin en het bedrijf heeft een complete
metamorfose ondergaan. De handelsonderneming
van toen is nu een uitermate
innovatieve producent geworden, die steeds
vooruit loopt met energiezuinige producten
voor klimaatbeheersing en warmwatervoorziening
in woningen.
Anekdote
Verwarmingsinstallaties werden in het verleden
veelal uitsluitend geregeld door middel van
handafsluiters en niet met thermostaten. Een
bewoner van een huis met zo’n installatie
had zijn (elektro)installateur gevraagd om een
thermostaat aan te brengen. Na installatie bleef
de klant klagen dat de thermostaat niet goed
werkte. Telefonisch kwam men er ook niet
uit, dus een Itho-deskundige ging ter plaatse
kijken. De oorzaak was snel duidelijk: er was
gebruik gemaakt van een thermostaat met
capillair, maar omdat de leiding door een dun
scheidingsmuurtje moest, had de (elektro)installateur
de leiding doorgeknipt en vervolgens
met een kroonsteentje weer aan elkaar gezet!
De firma Spido werd in 1936 opgericht
door de heer Kannegieter. De oprichter
leverde en repareerde koelinstallaties. Hij
had in die tijd ook al een auto, zodat hij
landelijk kon werken.
In 1942 nam de heer Kannegieter personeel
aan. Dat deed hij waarschijnlijk om twee redenen.
Ten eerste waren er meer werkzaamheden,
maar hij deed het ook omdat voor
hem de oorlogssituatie erg bedreigend was
en hij dus bijna de gehele tijd was ondergedoken.
De werkzaamheden werden toen
merendeels verricht door de heer Boumans,
die bij hem in dienst was gekomen.
Na de oorlog werd het in het Oostblok
opnieuw politiek onrustig en de heer Kannegieter
besloot te emigreren. De heer Boumans
nam de firma Spido in 1952 over. De
firma was destijds al gevestigd in Utrecht.
Het bedrijf groeide gestaag en kreeg meer
medewerkers. Er werden steeds meer
koelcellen, toonbanken en allerlei andere
soorten koelingen gemaakt, gerepareerd
en onderhouden. Het aantal werknemers
groeide uit tot zeven man.
In de periode 1960 werden er op verschillende
locaties fruitbewaarcellen gebouwd
en geïnstalleerd, waarin destijds al steeds de
elektronica werd toegepast voor regeling en
bewaking.
Na zijn diensttijd in 1966 ging de zoon van
de eigenaar, de heer M.C. Boumans, ook
bij Spido werken. Voor zijn diensttijd had
hij een paar jaar bij een ander koeltechnisch
bedrijf ervaring opgedaan. Na een aantal
jaren en veranderingen op fiscaal gebied en
ook in de sociale wetgeving werd besloten
om er een BV van te maken. Dat gebeurde
begin 1970. Zoon Boumans werd toen ook
aandeelhouder.
In die periode groeide de belangstelling voor
airconditioning. In 1980 verhuisde Spido
naar een nieuw industrieterrein in Houten.
In de daaropvolgende jaren voerde het
bedrijf ook andere disciplines in de koeltechniek
uit, zoals klimaatkamers, ultralow
vriezers en droogvriezers voor laboratoria
en universiteiten. Na tien jaar huren, kocht
Spido een ander pand op het industrieterrein.
Inmiddels was de jonge Boumans ook
voor 100 procent aandeelhouder.
Van af de jaren 90 groeide het personeelsbestand
naar tien man. Steeds meer
werkzaamheden werden in de grafische
wereld verricht, met name airconditioning.
De vraag naar koeling voor het drukproces
groeide eveneens. Tevens deed Spido onderhoud
voor andere bedrijven en maakte
zij afzuigunits voor Aircool. Later verkocht
Spido deze en ander producten via een nieuwe
BV rechtstreeks. Rond de eeuwwisseling
raakte deze markt verzadigd en er kwam
steeds meer concurrentie. Besloten werd die
BV te beëindigen. Het personeelsbestand
werd afgebouwd en Spido is eigenlijk weer
‘back to the basic’.
Spido doet momenteel nog veel onderhoud
bij drukkerijen op de koeling van de
drukpers. In de regio is Spido bij alle andere
bedrijven actief met het leveren van koel/
vriescellen, airconditioning en aanverwante
apparatuur en het uitvoeren van onderhoud.
51