Dimensie 3 nr. 2012/3 (mei-juni 2012) - Buitenlandse Zaken

HET MAGAZINE VAN DE BELGISCHE
ONTWIKKELINGSSAMENWERKING
dimensie
Duurzaam
zet de toon
Rio+20
BURUNDI
EN RWANDA
50 jaar onafhankelijk
Nr 3 / 2012 • TWEEMAANDELIJKS MEI-JUNI-JULI 2012 • P308613 • AFGIFTEKANTOOR BRUSSEL X

Overzicht
MEI-JUNI-JULI 2012
OEGANDA
Byumba
Kivumeer
Kibuye
Nyanza
Kigali
RWANDA
A
Rwamagana
Kirundo
DR
CONGO
Muyinga
Cibitoke
Kayanza
Ngozi
Bubanza
Karuzi
Bujumbura
BURUNDI
Muramvya
Gitega
Ruyiga
Mwaro
TANZANIA
Cankuzo
6 >
We zijn
allen kinderen
van Rio
10/11/12 >
Ontbossing
op je bord
18-19 >
Burundi en Rwanda
in een
oogopslag
> DOSSIERS
RIO+20
VN-Top
voor een duurzame
toekomst
Burundi
en Rwanda
50 jaar onafhankelijk
4-5 RIO+20
8-9 “Rio+20 gaat niet
over milieu maar
over economie”
13 Energie uit de grond
14-15 Het Zuiden kleurt
groen
16 Broeikasgassen:
de wereld op z’n kop?
17 Kigali:
een groene stad
20 Burundese
landbouw opnieuw
in de startblokken
21 Corruptie bestrijden
om investeerders
aan te trekken
22 Agaseke amahoro,
niet zomaar mandjes
23 Twee gezichten
van Burundi
24-25 Burundi vernieuwt zijn
wegennet na de crisis
26-27 Design for Impact
28-29 Youth are the future
30 Prijs Belgische
Ontwikkelingssamenwerking
2012
Gratis
abonnement op :
www.dimensie-3.be
of per mail aan :
info.dgd@diplobel.fed.be
31 Zicht op het leven
32 Vrijwilligerswerk of
vrijwilligerstoerisme?
33-35 Puntkomma
36 De Dagen van de
Belgische Ontwikkelingssamenwerking
2 MEI-JUNI-JULI 2012 I dimensie 3

dimensie3
Nu of nooit!
© FOTOLIA/Gunnar Assmy
Tweemaandelijks
tijdschrift uitgegeven
door de Directie-Generaal
Ontwikkelingssamenwerking
(DGD)
Redactie:
DGD - DIRECTIE SENSIBILISE-
RINGSPROGRAMMA'S
Karmelietenstraat, 15
B-1000 Brussel
Tel. +32 (0)2 501 48 81
Fax +32 (0)2 501 45 44
E-mail : info.dgd@diplobel.fed.be
www.diplomatie.be • www.dg-d.be
Redactiesecretariaat:
Elise Pirsoul, Jean-Michel Corhay,
Chris Simoens
Layout en productie:
www.mwp.be
De artikels geven niet noodzakelijk het
officiële standpunt weer van DGD of
van de Belgische regering. Overname
van de artikels is toegestaan mits
bronvermelding en een kopie voor de
redactie.
Dimensie 3 verschijnt 5 maal per jaar om
de 2 maanden, behalve in de zomer.
Gedrukt op 100% gerecycleerd papier.
Abonnement:
Gratis in België. In het buitenland enkel
de elektronische versie.
Griekenland staat onder economisch toezicht, de situatie in Spanje,
Portugal, Italië wordt nauwlettend in het oog gehouden… Terwijl Europa
het hoofd biedt aan een zware economische crisis en nadenkt over
middelen om “de economie weer op gang te brengen”, lijkt de politiek weinig
aandacht te hebben voor de milieuproblemen die zich hier en daar voordoen –
natuurrampen, stijging van het waterpeil, hongersnoden, energieproblemen, het
schaars worden van natuurlijke hulpbronnen. Economie en milieu zijn nochtans
twee domeinen die nauw met elkaar verweven zijn. De economie tast het milieu
zwaar aan, maar zonder milieu is er geen economie.
Op de Conferentie van Rio+20 van 22 juni 2012 is het hoofdthema dan
ook de groene economie, waarbij het om meer zal moeten gaan dan het
“groenwassen” van de economie. “We hebben geen andere keuze dan het
ontwikkelingsparadigma op wereldschaal te wijzigen. Europa moet zijn sociaal
model en zijn milieudoelstellingen verder ontwikkelen, maar niet op eigen houtje.
De Conferentie van Rio is een goede gelegenheid om wereldwijd de verbintenis
aan te gaan van een grotere coherentie van het beleid opdat de ontwikkeling,
waarop iedereen recht heeft, zo duurzaam mogelijk zou zijn”, aldus de minister van
Ontwikkelingssamenwerking. Hij zal in Rio daarom pleiten voor meer coherentie
tussen economie, milieu en de solidariteit met de landen in het Zuiden.
Om te beseffen hoe belangrijk deze conferentie wel is, moeten we maar enkele
decennia teruggaan in de tijd. Wie had toen durven dromen dat “duurzame
ontwikkeling” een gangbaar begrip zou worden; milieu een sociale, politieke
en zelfs economische kwestie en de klimaatwijziging een echt maatschappelijk
thema? De kentering kwam er op de doorslaggevende Top van Rio in 1992. En
nu maar hopen dat de wereldleiders erin zullen slagen af te stappen van de
gebruikelijke economische paden, de winsteconomie en haar inherente stimulans
tot (over)consumptie om van Rio+20 opnieuw een positieve mijlpaal te maken
voor de toekomstige generaties in het Zuiden en het Noorden.
Laat ons nog verder terugkijken. 50 jaar geleden werden Burundi en Rwanda
onafhankelijk, twee jaar na hun grote buurland Congo. De vreugde was echter
van korte duur. Oorlogen teisterden het gebied en vernielden alles, de stenen,
de mensen en hun zielen. Vandaag zwijgen de wapens wel, maar de uitdagingen
blijven enorm groot. In deze landen die kleiner, maar dichter bevolkt zijn dan
België, leeft 90% van de bevolking op het platteland en van het bewerken van de
grond, die op de flanken van heuvels soms onbruikbaar is.
Maar zowel op het platteland als in steden zoals Kigali en Bujumbura is er
verandering. Beide landen vertonen momenteel groeicijfers die ons Westerse
landen doen verbleken. Rwanda is een toonbeeld voor de strijd tegen corruptie
en voor duurzame ontwikkeling in de hoofdstad. Beide landen, respectievelijk
het tweede en het derde belangrijkste partnerland van de Belgische
Ontwikkelingssamenwerking, krijgen steun van BTC in belangrijke sectoren, zoals
wegeninfrastructuur en landbouw (Burundi) of energie (Rwanda).
Met de Conferentie van Rio+20 en de onafhankelijkheidsvieringen van Burundi
en Rwanda staan ons voor de vakantie nog veel werk en grote dingen te wachten.
Afspraak in september!
DE REDACTIE
editoriaal
dimensie 3 I MEI-JUNI-JULI 2012 3

IO+20
RIO+20
Op 22 juni 2012 verenigt de hele
wereld zich op een top die beslissend
kan zijn voor de toekomst van de
mensheid. Zal, 20 jaar na de Top van
de Aarde in Rio de Janeiro, Rio+20 een
nieuw keerpunt zijn naar duurzame
ontwikkeling en armoedebestrijding?
De top zal zich vooral buigen over twee thema’s:
• Groene economie: Hoe kunnen we een groene economie uitbouwen die
leidt tot duurzame ontwikkeling en armoedebestrijding? Hoe kunnen we
ontwikkelingslanden helpen om een groen pad naar ontwikkeling te volgen?
• Internationale coördinatie: Welke instelling of structuur laat toe om
duurzame ontwikkeling internationaal te coördineren?
De uitdagingen liggen in 7 prioritaire domeinen (zie foto’s): jobs, energie,
steden, voedsel, water, oceanen en natuurrampen.
CHRIS SIMOENS
1. STEDEN
Vandaag al leeft de helft van de wereld
in verstedelijkte gebieden, en dat zal
alleen maar toenemen. 828 miljoen
mensen wonen in sloppenwijken.
2. RAMPEN
Jaarlijks worden 250 miljoen mensen getroffen
door natuurrampen. Dat aantal is de laatste 15
jaar meer dan verdubbeld. De overbevolking,
de milieuvervuiling en de klimaatverandering
maken de impact alleen maar erger.
3. ENERGIE
2,7 miljard mensen sprokkelen hun energie om te
koken en te verwarmen uit hun directe omgeving:
hout, mest, resten van gewassen. 1,4 miljard
mensen hebben geen toegang tot elektriciteit.

4. VOEDSEL
Wereldwijd lijden 950 miljoen mensen
honger. Dubbel zoveel mensen hebben een
tekort aan mineralen en vitaminen. En 186
miljoen kinderen zijn te klein voor hun leeftijd
wat wijst op ondervoeding.
5. JOBS
Wereldwijd zitten bijna 200
miljoen mensen zonder werk,
6,2 % van de actieve bevolking.
40 % ervan zijn jongeren.
© Laurent Ballesta
6. OCEANEN
Vinden we straks in de oceanen
nauwelijks vissen, maar wel heel veel
algen, kwallen en plastic? Tegen 2100
zou de teloorgang van de oceanen
alleen al door de klimaatverandering
1500 miljard euro per jaar bedragen.
7. WATER
2,6 miljard mensen – waaronder 1 miljard
kinderen – hebben geen toegang tot sanitaire
voorzieningen. Meer dan 1 miljard mensen
moet het doen zonder veilig water. Tegen 2050
leeft minstens 1 op 4 mensen in een land dat
regelmatig een tekort heeft aan water.
dimensie 3 I MEI-JUNI-JULI 2012 5

We zijn allen kind
De Aardetop die in 1992 in Rio de Janeiro plaatsvond, vormde een keerpunt in de
opvattingen over de wisselwerking tussen ontwikkeling en milieu. Op deze top werd
het voor die tijd vernieuwende begrip “duurzame ontwikkeling” officieel gemaakt en
kwamen thema’s als woestijnvorming, klimaat en biodiversiteit aan bod. Vandaag,
20 jaar later, zijn deze thema’s meer dan ooit actueel. Aan de vooravond van Rio+20
nemen wij de hoofdbeginselen opnieuw onder de loep.
De Verklaring
van Rio
Met de afkondiging van de Verklaring
van Rio keurden de belangrijkste
wereldleiders 27 beginselen
goed die het begrip duurzame ontwikkeling
omschrijven:
“Mensen staan centraal in de zorg voor
duurzame ontwikkeling. Zij hebben
recht op een gezond en productief leven
in harmonie met de natuur (beginsel 1).
Teneinde duurzame ontwikkeling te
bereiken, dient milieubescherming
een integrerend bestanddeel van het
ontwikkelingsproces te vormen en
niet afzonderlijk daarvan te worden
beschouwd (beginsel 4).”
Agenda 21
Agenda 21 werd opgevat als een uitvoerig
actieplan dat ten doel heeft
deze “duurzame ontwikkeling” in de
21e eeuw te bereiken. Tot op heden
geldt het programma Actie 21 als referentie
voor duurzame ontwikkeling op
vlak van ruimtegebruik.
De Conferentie van Rio benadrukt
tevens de rol van de verschillende
actoren voor duurzame ontwikkeling:
vrouwen, jongeren en kinderen,
autochtone bevolkingsgroepen, ngo’s,
lokale gemeenschappen, vakverbonden,
ondernemingen, onderzoekers
en landbouwers.
Belangrijke
thema’s
De Conferentie van Rio keurde enkele Verdragen/Verklaringen
goed met betrekking
tot belangrijke ontwikkelingsthema’s.
• Het Klimaatverdrag, waarin de noodzaak
wordt bevestigd om de uitstoot
van broeikasgassen te beperken, en
die leidde tot de ondertekening van het
Kyotoprotocol in 1997.
• De Verklaring over de bossen.
• Het Verdrag inzake de biologische
diversiteit dat het gebruik van het genetisch
patrimonium wereldwijd aan een
aantal voorwaarden onderwerpt.
• Het Verdrag ter bestrijding van de
woestijnvorming.
ELISE PIRSOUL
ONLINE
www.sei-international.org
(© Wikipédia / Johann Dréo)
ECONOMISCHE EN
SOCIALE ONTWIKKELING
MET RESPECT VOOR
HET MILIEU
Volgens de meest geciteerde definitie is duurzame ontwikkeling
“ontwikkeling waarbij aan de behoeften van de huidige generatie
tegemoet wordt gekomen zonder dat toekomstige generaties
eenzelfde kans wordt ontnomen.” Het betreft een socioecologisch
proces dat erop gericht is aan de noden van de mens
te voldoen en tegelijk het natuurlijke milieu te beschermen.
Het concept vond in 1987 ingang na de publicatie van het
Rapport van de Commissie Brundtland.
SOCIAAL
LEEFBAAR
MILIEU
DUURZAAM
RECHT-
VAARDIG
HOUDBAAR
ECONOMISCH
Op het raakvlak tussen de drie basisdoelstellingen, liggen
de zogenaamde “Drie pijlers van duurzame ontwikkeling”.
6 MEI-JUNI-JULI 2012 I dimensie 3

eren van Rio
© UN Photo / Michos Tzavaros
Toespraak op de VN-conferentie voor
Milieu en Ontwikkeling in 1992
© douniaroadtrip
DUURZAME ONTWIK-
KELING: LATEN
WE COHERENT ZIJN
In Afrika de kleinschalige landbouw ondersteunen terwijl
de markten van het continent overspoeld worden door
gesubsidieerde producten? Is dat coherent? Hoe kunnen
we staande houden dat we de ontwikkelingslanden helpen
als de steun die enerzijds via ontwikkelingsprojecten wordt
verleend anderzijds verloren gaat door een ongunstig economisch
of milieubeleid? Deze vragen, die steeds vaker
terugkomen in debatten over de doeltreffendheid van de
hulp, vormen een aandachtspunt dat de Belgische regering
grondig wil bestuderen.
“De conferentie van Rio zal een gelegenheid zijn om dit debat
over de coherentie van het ontwikkelingsbeleid op wereldniveau
te voeren”, verklaarde de minister van Ontwikkelingssamenwerking,
Paul Magnette. Om duurzame ontwikkeling
te verwezenlijken zijn inderdaad beleidsmaatregelen nodig
die op verschillende fronten worden genomen met het oog
op de mondiale uitdagingen: extreme armoede, ongelijkheid,
voedselzekerheid, onderwijs, klimaatverandering, verontreiniging
van zeeën en oceanen, en wanpraktijken in de financiële
wereld. De instellingen moeten in die zin versterkt worden,
aldus de minister, die ijvert voor een kader voor de “coherentie
van het ontwikkelingsbeleid”. Zo stelt hij een interministeriële
conferentie en een interdepartementale commissie voor,
naast een mechanisme dat de impact van de beleidsmaatregelen
op de ontwikkeling analyseert.
De coherentie van het beleid vormde het thema van de
Staten-Generaal van de Belgische Ontwikkelingssamenwerking,
die op 8 mei 2012 plaatsvond en die alle
actoren van de Belgische ontwikkelingssamenwerking
samenbracht.
EP
Wij erven de
aarde niet van
onze voorouders,
maar lenen ze van
onze kinderen.
ANTOINE DE SAINT-EXUPÉRY
dimensie 3 I MEI-JUNI-JULI 2012 7

“Rio+20 gaat niet
over milieu maar
over economie”
CHRIS VANDEN BILCKE,
VAN HET VN-MILIEUPROGRAMMA
De balans van twee decennia duurzame ontwikkeling, van de aardetop in Rio in 1992 tot
nu, valt voor Chris Vanden Bilcke van UNEP, het milieuprogramma van de VN, voorzichtig
positief uit. Maar er is nood aan een grondige herziening van het groeimodel.
Blauwvintonijnen zitten vast in de vangnetten
van een vissersboot. Ondanks de quota’s voor
visvangst, blijft deze diersoort met uitsterven
bedreigd. Illegale vangsten zijn goed voor meer
dan de helft van de totale visvangst.
© Greenpeace
De economie
van de toekomst
zal groen zijn of
ze zal niet zijn.
8 MEI-JUNI-JULI 2012 I dimensie 3

Chris Vanden Bilcke volgt al
ruim dertig jaar het thema
duurzame ontwikkeling op.
Hij werkte jaren lang op de
Federale Overheidsdienst Buitenlandse
Zaken. Sinds vorig jaar is hij directeur
van het verbindingsbureau van UNEP
bij de EU in Brussel. Het magazine MO*
stelde hem enkele vragen naar aanleiding
van Rio+20.
Volgens sommigen is het concept
duurzame ontwikkeling anno 2012
een lege doos, een gemiste kans.
Ikzelf zie het als 60 procent positief, 40
procent negatief. Duurzame ontwikkeling
is als concept doorgebroken, en
de betrokkenheid van staatshoofden
en regeringsleiders is onmiskenbaar
gegroeid. Kijk naar de klimaatconferenties
in Kopenhagen of de debatten bij de
jaarlijkse septemberstart van de Algemene
Vergadering van de VN. In 1992
zaten de ontwikkelingslanden nog heel
sterk in het defensief als het ging over
mondiaal milieubeleid. De conferentie
van Rio in 1992 heette niet conferentie
over duurzame ontwikkeling maar over
milieu en ontwikkeling. Ontwikkelingslanden
waren er helemaal niet zeker van
dat die twee een positief verband konden
hebben.
Het was een hele stap vooruit dat een Commissie
voor Duurzame Ontwikkeling (CSD)
gecreëerd kon worden. De CSD zelf werd
echter een mislukking. Ze heeft geen
impact gehad op beleidsbeslissing en van
een instantie met gewicht zoals de VNlandbouw-
en voedselorganisatie FAO.
Vandaag is ze op een dood spoor beland
en moet ze vervangen worden, hetzij door
er een raad van te maken, hetzij door ze
onder te brengen bij Ecosoc, de economische
en sociale raad van de VN. Ook
de zeven tijdsgebonden doelstellingen
die werden afgesproken in Johannesburg
(onder andere het afremmen van het biodiversiteitsverlies
tegen 2010) werden
niet gehaald.
Duurzame productie en
consumptie was een opvallend
thema in Johannesburg, maar
het werd nauwelijks uitgewerkt
in de voorbije tien jaar.
Dat heeft alles te maken met de positie
van de VS. China is relatief overtuigd van
de noodzaak ervan vanwege zijn eigen
honger naar grondstoffen. Maar de VS
heeft zich geweerd als een duivel in een
wijwatervat om de tekst aan te passen. Het
voorstel was de formulering 'niet-duurzame
patronen veranderen' op te nemen in
de tekst, maar de VS wilde dat vervangen
zien door 'duurzame productie- en
consumptiepatronen promoten', wat veel
zwakker is. Maar dan nog wilde de VS het
thema opbergen. Pas in de voorbije twee
jaar trad het weer op de voorgrond, onder
andere dankzij Zweden, dat het al die tijd
op de agenda hield. En ook dankzij België,
trouwens.
Het hele verhaal over crisis,
groei en vooruitgang wordt
enkel afgemeten aan het
bruto nationaal product,
en dat moet gecorrigeerd
worden, door ook te
spreken over duurzame
productie en consumptie.
CHRIS VANDEN BILCKE
Zal het in juni in Rio opnieuw aan
bod komen?
Twee thema’s die voor mij heel cruciaal
zijn en waar het in Rio over móét gaan, zijn
duurzame productie en consumptie en
'voorbij bnp'. Het hele verhaal over crisis,
groei en vooruitgang wordt enkel afgemeten
aan het bruto nationaal product, en
dat moet gecorrigeerd worden, door ook
te spreken over duurzame productie en
consumptie. Rio kan de aanzet zijn om de
weerstand tegen de twee thema’s weg te
nemen en om het proces in een stroomversnelling
te brengen.
Groene economie, daar zal het
over gaan in Rio. Wat moeten we
ons daar bij voorstellen?
Iedereen vult dat begrip anders in, en dat
baart me zorgen. In Rio zullen ongetwijfeld
verschillende visies naar boven komen.
UNEP-directeur Achim Steiner en EUmilieucommissaris
Janez Potocnik zijn het
er over eens dat groene economie geen
© Alma De Walsche (MO*)
milieuverhaal is maar een economisch
verhaal, dat naar de kern gaat van ons
maatschappelijk model. De conferentie
van Rio+20 zal in die zin een economische
conferentie zijn. De economie van de toekomst
zal groen zijn of ze zal niet zijn. Als je
niet beseft dat we met de enge bnp-analyses
fout zitten, dat we moeten focussen op
duurzame productie en consumptie en op
een zuiniger gebruik van grondstoffen, als
je dat niet inbouwt in de basis van je economisch
systeem, dan zit je volkomen fout.
Is groene economie voor u gelijk
aan groene groei?
Als je het hebt over groene groei, dan
geef je in zekere zin aan dat je wilt doorgaan
op de bekende weg. Dat is niet de
oplossing. Het concept van groene economie
creëert impliciet meer ruimte voor
het herdenken van het groeiconcept. Het
moet een economie zijn die de natuurlijke
hulpbronnen integreert in haar vertrekbasis.
Als je dat consequent doet,
kom je tot de schokkende vaststelling dat
veel van wat men altijd als economische
groei bestempelde, verlies is.
Overbevissing is daar een duidelijk voorbeeld
van. Eén van de zeven doelstellingen
van Johannesburg was om tegen
2015 de visvoorraden terug te brengen
tot het niveau van duurzame ontginning.
Niemand heeft daar iets mee gedaan,
terwijl er in werkelijkheid een verlies van
miljarden euro mee gemoeid is. Het is
dus heel belangrijk om de natuur mee in
rekening te brengen. Het TEEB-rapport
(The Economics of Ecosystems and Biodiversity)
leverde een belangrijke bijdrage
tot die nieuwe kijk.
Houdt dit niet het risico in dat de
natuur meteen ook in handen valt
van de kapitaalkrachtige groepen,
de Coca-Cola’s en de Nestlé’s?
Ik denk dat de maatschappij en de politiek
zich heel goed bewust zijn van het gevaar
van de privatisering van de common goods
door de financiële wereld. Men zal basisvoorzieningen
zoals water en lucht niet
zomaar ten prooi zal laten vallen van de
kapitalistische benadering.
Het is niet omdat de dienstverlening via
een multinational gebeurt, dat de prijszetting
noodzakelijkerwijs fout is. De prijszetting
kan het midden houden tussen een
privaat en een publiek oogmerk.
ALMA DE WALSCHE
Het interview is een verkorte versie van het uitgebreide
zaterdaginterview dat verschenen is op
www.MO.be, de website van MO*-magazine.
dimensie 3 I MEI-JUNI-JULI 2012 9

ONTBOSSING OP JE BORD
DE TREK VAN PALMOLIE-
PLANTAGES NAAR AFRIKA
De uitbreiding van de palmolieplantages veroorzaakt een grootschalige ontbossing in
Indonesië en Maleisië, de twee grootste palmolieproducenten ter wereld. Nadat palmolie de
economieën van Zuidoost-Azië een enorme duw in de rug heeft gegeven, ook al ging dat ten
koste van het milieu, doet ze nu ook haar herintrede in Afrika.
De grote Aziatische palmolieproducenten
kunnen hun
palmolieplantages in Indonesië
en Maleisië – goed voor
80 % van de wereldproductie – om milieuredenen
niet eindeloos uitbreiden. Maar
de vraag naar palmolie in het Zuiden is
aanzienlijk toegenomen. Vooral in China
en India, die meer dan 80% van de consumptie
voor hun rekening nemen. Ook
in het Noorden, in de Verenigde Staten en
Europa, is de vraag naar palmolie sinds
2000 jaarlijks met 13% gestegen.
Koploper is de levensmiddelenindustrie
met 80% van de consumptie, gevolgd
door de cosmetica-industrie met 19% en,
ten slotte, brandstof met 1%. De palmolieconsumptie
van een Europeaan bedraagt
ongeveer 60 kilo/jaar, wereldwijd 20 kilo/
jaar per persoon.
Palmolie is de meest gebruikte olie in de
wereld: 30% van alle plantaardige oliesoorten,
gevolgd door sojaolie (24%), koolzaadolie
(12%) en zonnebloemolie (7%). Dertig
jaar lang is de productie van palmolie om
de 10 jaar verdubbeld. Dit jaar bedraagt ze
50 miljoen ton.
Door de bevolkingsgroei en de ontwikkeling
van biobrandstoffen wereldwijd, zou
de vraag naar olie tegen 2020 nog met
30 % toenemen.
Ontbossing
Volgens de FAO is in het laatste decennium
jaarlijks 13 miljoen hectare bos van de aardbol
verdwenen. Twee industrieën liggen
daaraan ten grondslag: de houthandel en
de palmolieontginning (Elaeis guineensis).
De overheden grijpen niet in.
Palmbomen worden gekweekt als een
monocultuur op ontboste grond. De plantages
putten de waterreserves uit en
vergiftigen het water met pesticiden. Na
twintig jaar ontginning verkeert de bodem
in slechte staat. Op de plantages werken
goedkope arbeidskrachten.
Wereldwijd zijn er nog 60% familieplantages.
De overige palmolieplantages zijn
voornamelijk in handen van grote internationale
groepen, zoals de Maleisische
Sime Darby of de Indonesische Sinar Mas,
die allebei worden gefinancierd met Chinees
kapitaal. De westerse multinationals
in levensmiddelen zoals Unilever (tot in
2010 wereldwijd de grootste palmolieconsument),
Procter & Gamble, Nestlé
en Cargill hebben zich uit de productie
teruggetrokken en doen nu een beroep
op de voornoemde leveranciers.
Indonesië bijna kaalgeplukt
In Indonesië werd 90% van de bossen
gekapt, eerst voor de houthandel en
nadien voor de palmolieplantages. Volgens
een studie van de Wereldbank verdwijnen
jaarlijks nog steeds 1,8 miljoen hectare
“PLANTAARDIGE OLIE : 15 % !”
ADVIES VAN DE VOEDINGSDESKUNDIGE
© P. Goux
Ontbossing in Indonesië
© alibaba.com
10 MEI-JUNI-JULI 2012 I dimensie 3

© cincinnatizoo.org
oerwoud. In dit tempo zullen alle valleibossen
op het Eiland Borneo, met uitzondering
van de beschermde gebieden, binnen de
10 jaar volledig verdwenen zijn.
Deze ontbossing leidt vanzelfsprekend
ook tot de onteigening van de lokale
bevolkingsgroepen, die daardoor worden
beroofd van hun belangrijkste middelen
van bestaan. Vaak zijn ze gedwong en de
grond van hun voorouders af te staan aan
buitenlandse investeerders, die daarbij
kunnen rekenen op de hulp van de politieke
autoriteiten en, zo nodig, van het
leger. De rapporten van de World Rainforest
Movement en van verenigingen
zoals Survival International maken gewag
van dreigementen, geweldpleging,
schending en van de mensenrechten en
vernietiging van eigendommen.
Deze bossen zijn nochtans een bron van
zeldzame biodiversiteit: 10 à 15% van
de wereldwijd bekende planten, zoogdieren
en vogels bevinden zich in Indonesië.
Sommige diersoorten zoals de
Extractie-eenheid van palmolie in Indonesië
symbolische orang-oetang, de olifant en
de Sumatraanse tijger zijn op korte termijn
met uitsterven bedreigd.
Toch plant de Indonesische regering, volgens
een rapport van WWF, de palmolieplantages
met 14 miljoen hectare uit te
breiden. Ze zal 5,6 miljard dollar investeren
in de grootste palmolieplantage ter wereld:
meer dan 1 miljoen hectare. Daarnaast
heeft de Association of Indonesian Palm Oil
Producers aangekondigd dat de export in
2012 aanzienlijk zal toenemen en dat die
export voornamelijk bestemd is om te voldoen
aan de vraag van de groeilanden.
Afrika
Met zijn uitgestrekte oppervlakte vruchtbare
grond, heeft ook Afrika een groot
potentieel voor de productie van palmolie
en is het een ideaal bruggenhoofd naar de
markten van de Maghreb en Europa. Tal
van Afrikaanse regeringen die door palmolieproductiebedrijven
werden benaderd,
zijn niet ongevoelig voor de potentiële
exportinkomsten. Sinds een aantal maanden
is er dan ook een toename van het
aantal vestigingsprojecten.
Het Singaporese bedrijf Olam zette met
de Gabonese regering een joint-venture
op voor een palmolieplantage van 300.000
hectare. Het Maleisische bedrijf Sime Darby
kreeg in Liberia een concessie van 63 jaar
in handen voor eenzelfde oppervlakte en
is zinnens zich ook in het zuidwesten van
Kameroen te vestigen. De dorpsgemeenschappen
aldaar vrezen dat 60.000 hectare
bos zullen verdwijnen.
Nigeria was tot in 1965 met 30% wereldwijd
de grootste exporteur van palmolie,
een derde van de totale productie van
het land. Sinds 1985 bekleedt Maleisië
deze plaats en moest Nigeria palmolie
invoeren. De Nigeriaanse regering wil de
palmolie-industrie weer op gang brengen
maar het blijft wachten op particuliere
investeerders.
Vruchten van de oliepalm
© neo-planete.com
Vaak voorgesteld als 'plantaardige olie’ is palmolie aanwezig in heel veel
bereide voedingswaren zoals pizza’s, fijne broodjes, koekjes en gebakjes,
ontbijtgranen en graanrepen, snoep, broodbeleg…
Palmolie heeft voor de levensmiddelenindustrie immers twee heel belangrijke
troeven: de lage kostprijs en de semi-vaste (romige) textuur bij kamertemperatuur.
Dat is een zeer belangrijk kenmerk want de bereiding van fijne
broodjes en andere zachte en fondant koekjes vereist semi-vaste vetstoffen.
Als de industrie gebruik zou maken van (bij kamertemperatuur) volledig
vloeibare oliën, zouden deze voedingswaren er immers veel droger uitzien,
het broodbeleg zou vloeibaar zijn enz.
De vastheid van een vetstof bij kamertemperatuur hangt af van de vetzuursamenstelling:
hoe meer verzadigde vetzuren (VVZ) – de 'slechte vetten'
– hoe vaster de vetstof zal zijn. Palmolie bestaat voor 50% uit verzadigde
vetzuren, reuzel uit 40%, boter uit 65%, kopraolie (coco) uit 90%. Vloeibare
oliën bestaan daarentegen grotendeels uit onverzadigde vetzuren,
met een neutraal of positief effect op de gezondheid. Voorbeelden hiervan
zijn: olijfolie met slechts 16% VVZ, zonnebloemolie met 11% of koolzaadolie
met 8%.
De levensmiddelenindustrie heeft dus niet zoveel keuze om bij de consument
in de smaak te vallen. Ze gebruikt:
• ofwel boter, wat duur is en 50 gr. VVZ per 100 gr bevat,
• ofwel vloeibare oliën, die grotendeels uit onverzadigde vetzuren bestaan
en die gehydrogeneerd moeten worden. Door dit proces worden de
onverzadigde vetzuren in verzadigde vetzuren omgezet en krijgt de vetstof
een vastere vorm (door de hoeveelheid VVZ te verhogen),
• ofwel, oliën met een semi-vaste structuur, zoals palmolie of kopraolie.
Deze drie bewerkingen hebben hoe dan ook tot gevolg dat de vetstoffen in
de voedingswaren voor ongeveer 50% uit VVZ bestaan.
Het kan dus niet worden ontkend dat palmolie veel verzadigde vetzuren
bevat. Het echte probleem is dat deze olie van dubieuze kwaliteit in alle
hierboven beschreven voedingswaren aanwezig is. Om nog te zwijgen van
het feit dat deze voedingswaren niet de noodzakelijke vitamines, minerale
zouten, essentiële vetzuren en ander belangrijke voedingsstoffen bevatten.
Het is zaak bereide voedingswaren te controleren op de aanwezigheid van
gedeeltelijk gehydrogeneerde vetstoffen, omdat deze schadelijk kunnen
zijn voor de gezondheid.
Het is tijd dat wij, als consument,
ons er rekenschap van geven dat de
meeste van deze voedingswaren te
veel vetstoffen bevatten en dat we er
best niet te veel van eten, ongeacht of
ze bereid zijn met palmolie, kopraolie,
boter of een andere vetstof.
MARIE VANDENBERGHE
Diëtetiste, bestuurster van de
Union Professionnelle des diplômés
en Diététique.
dimensie 3 I MEI-JUNI-JULI 2012 11

Ook Ivoorkust houdt zich al vijftig jaar
bezig met de productie van palmolie; 69
% daarvan is afkomstig van traditionele
dorpsplantages en 31% van industriële
plantages. De palmolieproductie stelt
meer dan twee miljoen mensen rechtstreeks
of onrechtstreeks te werk. Dorpelingen
en bedrijven zijn momenteel bezig
met het vervangen van palmbomen op
braakliggende grond. Hun doel is het rendement
van vier ton palmolie per hectare
(tegen zeven tot negen ton in Zuidoost-
Azië) op te voeren en nog beter te doen
dan de Aziatische landen.
Door de grote binnenlandse vraag en
de geringe productie vergeleken bij die
van de Zuidoost-Aziatische grootproducenten,
heeft de Ivoriaanse palmolie het
moeilijk om de belangrijkste importgebieden
zoals Europa, India en China te
veroveren. En op de binnenlandse en
subregionale markt moet ze optornen
tegen de oneerlijke concurrentie van
palmolie die op frauduleuze wijze wordt
ingevoerd.
In de jaren 20 van de vorige eeuw had
Belgisch-Congo de grootste palmolieplantage,
met name die van de gebroeders
Lever, de grondleggers van een van de
machtigste multinationals. Vandaag gaat
het Chinese telecommunicatiebedrijf ZTE
in DR Congo van start met 100.000 ha, via
haar filiaal ZTE Agribusiness Congo. Palmolie
doet dus een opgemerkte herintrede
in Afrika, haar continent van oorsprong, na
een lange tussenstop in Azië met de welbekende
gevolgen.
Greenpalm, RSPO…
Palmolie is in trek bij ondernemers vanwege
haar chemische eigenschappen en
lage kostprijs in vergelijking met andere
plantaardige oliesoorten (soja, koolzaad,
arachide). Het rendement van palmolie
ligt immers 10 maal hoger dan dat van
soja. Toch heerst er almaar meer wantrouwen
voor het product. Want naast de
negatieve impact van palmolieplantages
op het milieu, zou ook de gezondheid
lijden onder het jarenlange gebruik van
palmolie (zie kader).
Sommige levensmiddelenbedrijven
slaan nu zelfs een mea culpa. Toch moeilijk
te geloven… Deze reuzen van de
levensmiddelenindustrie traden toe tot
GreenPalm, een programma dat ontbossing
bestrijdt, maar ze betalen slechts het
(veeleer lage) bedrag van 1 dollar per
ton gebruikte olie. Dankzij dit initiatief
kan het bedrijf in kwestie palmolie blijven
gebruiken en op de verpakking een label
plaatsen: “Neemt deel aan de strijd tegen
de ontbossing”. Er wordt dus helemaal
niets gezegd over “duurzame palmolie”,
Sommige
diersoorten zoals
de symbolische
orang-oetang, zijn
op korte termijn
met uitsterven
bedreigd.
een nuance die de consument vaak ontgaat.
Het is eens te meer niet meer dan
een kwestie van woorden.
In 2004 organiseerden de actoren van
de sector en de ngo’s een Ronde Tafel
over duurzame palmolie (RSPO) om de
duurzaamheidscriteria voor de productie
van palmolie vast te leggen. Het was
een eerste stap in de richting van een
regulering van deze markt. De grote
afwezigen, zonder wie geen vooruitgang
kan worden geboekt, waren evenwel de
Chinese levensmiddelenbedrijven en de
regering en in het algemeen.
Volgens sommige verenigingen kan deze
RSPO worden vergeleken met greenwashing.
In 2009 publiceerde Greenpeace
een rapport onder de titel “La face cachée
de Sinar Mas”, waarin de illegale ontbossingspraktijken
van dit bedrijf worden
aangeklaagd (geen ontbossingsvergunning,
geen milieu-effectevaluatie, vernietiging
van de turfvoorraad), terwijl twee
dochtermaatschappijen toch tot de RSPO
zijn toegetreden.
Het Belgisch ontwikkelingsagentschap
BTC beëindigde zijn rapport van 2011
over palmolie in het wereldwijde handelsverkeer
met deze woorden: “Duurzame
palmolie heeft een marktaandeel
van slechts 7,5%. Van de 7,5% gecertificeerde
duurzame olie wordt evenwel
verwacht dat ze de komende jaren snel
zal toenemen. De vraag blijft echter wat
de kwaliteit van haar certifi catie zal zijn.
'Gesegregeerde' olie, de enige olie die
werkelijk als duurzaam beschouwd kan
worden, maakt slechts een klein deel van
deze 7,5% uit en raakt slechts met moeite
verkocht. De markt van 'bio' palmolie is
zeer beperkt (0,2%). In een communiqué
van 18 maart 2010 verklaarde FLO, die
tal van organisaties met een 'eerlijk' label
verenigt, waaronder Max Havelaar, dat
er geen eerlijke handelsstandaard voor
palmolie bestaat die internationaal erkend
is. Dit belet echter niet dat voedingsproducten
die voor andere bestanddelen uit
hun samenstelling als eerlijk erkend werden,
palmolie zouden bevatten.”
Het rapport “Arnaque à l’huile de palme
durable” (2011) van Les Amis de la Terre
stelt: “Er moet worden vastgesteld dat de
Europese invoer van palmolie is blijven
stijgen hoewel een aantal bedrijven en
grootwarenhuizen hadden aangekondigd
ze niet langer in de handel te zullen bre ng -
en. [...] De belangrijkste reden voor de
invoer van palmolie in Europa is in werkelijkheid
de ontwikkeling van biobrandstoffen.”
Les Amis de la Terre is van mening
dat “het grootste deel van de Europese
productie van koolzaad- en zonnebloemolie
wordt aangewend voor biobrandstoffen
en dat de levensmiddelenbedrijven en
andere sectoren ter vervanging hiervan
meer palmolie invoeren.”
In verband met 'duurzame' palmolie en de
RSPO, luidt het dan ook dat de criteria te
zwak zijn. “Deze certificering wordt in de
eerste plaats gebruikt om het probleem
van overconsumptie in de rijke landen te
omzeilen.” In plaats van zich te laten leiden
door de denkbeeldige ontwikkeling van
een duurzame voor de export bestemde
monocultuur, zouden de westerse landen
er beter aan doen hun te grote olieconsumptie
terug te dringen en meer gebruik
te maken van lokale oliesoorten.
JEAN-MICHEL CORHAY
© environment.co.za
12 MEI-JUNI-JULI 2012 I dimensie 3

Energie uit de grond
Dankzij de bouw van mini- en micro-elektriciteitscentrales 1 is de
elektriciteitsproductie in Rwanda er sterk op vooruitgegaan. Toch hebben veel
Rwandezen nog steeds geen aansluiting op het elektriciteitsnet. Geothermie
(warmwaterbronnen) en gas kunnen een oplossing bieden.
“ Wkijken tv en kunnen probleemloos
de batterijen
van onze gsm opladen",
vertelt Donatien Ndorayabo.
Hij woont in het district Rubavu
in het westen van Rwanda, dicht bij de
mini-elektriciteitscentrale van Keya.
Deze centrale levert 2,2 MW (3% van
de elektriciteit die in Rwanda wordt
geproduceerd).
Jean Berchmans Bahige van het overheidsbedrijf
EWSA (Energy, Water and
Sanitation Authority) in Rubavu, vertelt
mij dat meer dan 80 families elektriciteit
hebben dankzij deze minicentrale. De
gezondheidscentra van Biruyi, Kivumu,
Kimbiri en Nyamyumba, de kantoren van
de lokale administratie,
de centres de
négoce en de kerken
hebben nu licht.
© Infosud / Syfia
De bouw van de miniwaterkrachtcentrale
van Keya, en van Nkora en Cyimbili in
dezelfde streek, werd door de Belgische
Ontwikkelingssamenwerking gefinancierd
(11 miljard FRW). De Belgische regering
beloofde overigens voor de komende vier
jaar 55 miljoen euro steun voor de ontwikkeling
van de energiesector in Rwanda.
Volgens Jean-Yves Saliez (BTC) gaat de
komende vier jaar 27 miljoen euro naar
projecten voor geothermische energie,
17 miljoen naar het bevorderen van de
toegang tot energie, 6 miljoen naar het
uitbreiden van het aandeel van de privésector
in de energieproductie en 5
miljoen naar het verder uitbouwen van
de bevoegdheden van het ministerie van
Infrastructuur.
Zeven mini- en microcentrales
leveren 17,75% van
de elektrische stroom.
Toch is volgens de meest
recente statistieken slechts
10,8% van de Rwandese
bevolking op het elektriciteitsnet
aangesloten.
Hernieuwbare energie
Om meer Rwandezen toegang te
geven tot elektriciteit onderzoekt
het ministerie van Infrastructuur
andere energiebronnen. Volgens
Emmanuel Hategeka, directeur
van het exploitatieproject voor
geothermische energie, zouden
in het noorden van het land,
met name in Karisimbi en Kinigi,
twee warmwaterbronnen kunnen
worden geëxploiteerd. “Tegen
de maand september moet het
mogelijk zijn tot aan de bronnen te
boren. De werken zullen door een
Chinese firma worden uitgevoerd”,
zegt Hategeka. Volgens de prognoses
zouden deze bronnen meer
dan 700 MW kunnen leveren. De
regering wil er minstens 300 MW uithalen.
Eén van de partners van het project is de
Belgische Ontwikkelingssamenwerking.
Naast de aanleg van hydro-elektrische stuwdammen
en van koppellijnen financierde
de Belgische Ontwikkelingssamenwerking
de uitbreiding van elektriciteitslijnen op het
platteland in de oostelijke provincie en de
lijn Kigali-Kiyumba over een lengte van 84
km in de zuidelijke provincie.
Daarnaast is de Rwandese overheid
begonnen met de ontginning van methaangas
in het Kivumeer. De ontginningsinstallatie
werd door de Israëlische firma Ludan
Engineering gebouwd. Op een diepte van
350 m gaat het gas via een gasleiding naar
de centrale van Rubavu, waar het in elektriciteit
wordt omgezet.
Niet ver van Kibuye zet Contour Global
een project op voor de productie van 25
MW elektrische energie uit methaangas.
Opnieuw met de steun van de Belgische
regering (10 miljoen euro) via BIO, haar
Ontwikkelingsbank.
Volgens Laurent Sibomana, technisch directeur
van het ontginningsplatform, levert de
centrale van Rubavu elke dag minimaal 26
MW. Momenteel kost 1 kW meer dan 120
FRW (0,25 dollar) voor de gewone klanten
en 105 FRW voor de bedrijven.
Sibomana spreekt over enorme gasreserves
in het Kivumeer: 39 miljard
ontginbare kubieke meter. Volgens een
technicus van het ministerie van infrastructuur
“hernieuwt het gas zich met een
tempo van 120 miljoen kubieke meter per
jaar, waardoor het een praktisch onuitputtelijke
energiebron is.”
SOLANGE AYANONE
Infosud Belgique-Syfia Grands-Lacs
1
Tussen 50 en 500 kW voor een microcentrale, en
tussen 500kW en 10MW voor een minicentrale, volgens
de meest gebrukelijke classifi catie.
dimensie 3 I MEI-JUNI-JULI 2012 13

HET ZUIDEN
KLEURT GROEN
Eetbare daken, oud krantenpapier als grondstof voor
elegante ambachtelijke voorwerpen, bomen planten om
de vissen in het Tanganyikameer te voeden…
Het is frappant: meer en meer mensen in het Zuiden
nemen groene initiatieven. Maak kennis met de projecten
van enkele pioniers.
Eetbare
groene daken
Misschien hebben we de indruk dat de mensen in het Zuiden zich weinig
om het milieu bekommeren. Maar vaak putten de mensen de bodem uit
of kappen ze bos uit pure noodzaak: om te overleven. Daarom spitsen
veel initiatieven zich toe op werkgelegenheid.
Duurzaam licht
De ngo Bapesu van Christian Tabifor (Kameroen) wil zowel het milieu beschermen als
de minstbedeelden helpen. “Armoede is de belangrijkste oorzaak van milieuschade in
Zwart Afrika”, zegt Tabifor. “En milieuschade zoals woestijnvorming zorgt op zijn beurt
voor meer armoede.” In een proefproject heeft de ngo in twee dorpen zonder elektriciteit
'zonnekits' uitgedeeld: lampen die met de zon herladen kunnen worden, zonnepanelen,
telefoonconnectoren… Kinderen kunnen nu 's avonds hun huiswerk maken en de mensen
kappen niet langer bomen om 's nachts hun huizen te verlichten. Bovendien kunnen ze
zich, als het donker is, wijden aan winstgevende activiteiten. Later zal Bapesu ook andere
dorpen helpen. Ze wil er arme mensen winkeltjes laten opstarten die 'zonneproducten'
verkopen of verhuren.
© Bapesu
© Carolina Forero
In Colombia slaan veel mensen op de
vlucht voor milieuproblemen (zoals
zware regenval) of om veiliger oorden
op te zoeken. Maar in de steden waar
ze terecht komen begint een nieuwe
overlevingsstrijd. Carolina Forero van
de universiteit Javeriana (faculteit ecologie)
wilde daar iets aan doen. “We
moeten onze kennis in dienst stellen van
hen die het nodig hebben zodat ook
zij een menswaardig leven kunnen leiden”,
vindt ze. Ze leerde 100 families
uit Soacha biologische groenten kweken
op hun dak: sla, spinazie, radijsjes,
ajuin en peterselie. De groenten worden
gezaaid in gerecycleerde plastic fl essen
die met elkaar verbonden zijn door
buisjes. De buisjes voeren regenwater
aan. Elk dak kan tot 576 planten dragen
die om de 2 maanden geoogst worden.
In tijden van hoge voedselprijzen kan
dat tellen. De daken vangen ook water
op dat anders erosie zou veroorzaken.
“En er is nog een voordeel”, zegt een
tevreden Rosa Murillo, moeder van
5 kinderen. “Het is veel koeler in huis
sinds we groenten kweken op het dak.”
14 MEI-JUNI-JULI 2012 I dimensie 3

Bomen voeden vissen
Klimaatverandering zorgt niet alleen voor droogtes, overstromingen en rampzalige orkanen.
Er kan ook te weinig wind waaien. Dat ondervinden de talloze vissers die hun vis, en hun
inkomen, uit het Tanganyikameer halen. Normaal zorgt de wind voor een stevige vermenging
van het water in het meer. Hierdoor komt voedsel uit de diepere lagen (tot 1.800 m!)
ter beschikking van de vissen die hoger leven. Maar de laatste jaren is er steeds minder
wind. Het voedsel bezinkt en de vissen sterven van honger. Meer dan 30 % van de visproductie
is al verloren gegaan, en 1 miljoen vissers dreigen hun baan te verliezen. Dat zou
honger betekenen voor ruim 10 miljoen mensen. Deo Baribwegure (Tanzania) wacht alvast
niet op de politiek. Met man en macht wil hij bomen planten aan de oevers zodat er meer
voedingstoffen in het oeverwater terecht komen. Hij wil ook de plaatselijke bevolking en de
internationale gemeenschap sensibiliseren. “De vissers moeten het belang van bomen
en milieuvriendelijk vissen inzien, en de wereld moeten we wakker schudden met de
concrete, nefaste gevolgen van de klimaatverandering”, zegt Baribwegure.
Bijen beschermen
woud
© Yedityah Mella
© Chris Simoens
Nadat ze vele jaren werkte voor internationale
ngo’s zoals World Vision, richtte
Yedityah Mella (Indonesia) in 2010 haar
eigen ngo op: Tri Mutiara Foundation. In
het afgelegen Polen-district wil ze arme
boeren helpen die hun school niet hebben
afgemaakt. Onder andere met spelletjes
brengt ze hen bij dat het belangrijk is het
bos te beschermen en bosbrand en illegale
houtkap te voorkomen. Bovenal leert
ze hen bijen houden en honing oogsten.
Dat levert een inkomen op, en meteen
begrijpen de boeren dat ze daarvoor bossen
nodig hebben. “En het werkt”, zegt
een glunderende Mella. “Ik merk dat de
mensen begaan zijn met de bossen en
dat de bijen het goed doen.”
Een inkomen
uit afval
Een tijd terug sloeg een tyfoon hard toe in
de provincie Benguet (Filippijnen), woonplek
van de Ibaloi-stam. Daarop bood
Soledad Valencia hen groen werk aan. Ze
leerde hen weven met reepjes oud krantenpapier.
Manden, tassen, siervoorwerpen,
meubels… stuk voor stuk elegant ambachtelijk
werk was het resultaat. Vooral achtergestelde
vrouwen halen er een inkomen uit.
Ondertussen werd Valencia overladen met
onderscheidingen, onder meer voor het
'best gerecycleerde product' van de stad
Baguio. De etnische voorwerpen worden
ook verkocht in Europa en de VS.
© Soledad Valencia
CHRIS SIMOENS
dimensie 3 I MEI-JUNI-JULI 2012 15

BROEIKASGASSEN:
DE WERELD OP Z’N KOP?
GROOTSTE VERVUILERS BETALEN TE WEINIG
De klimaatverandering is vooral te wijten aan de broeikasgassen die de geïndustrialiseerde,
vaak Westerse, landen uitstoten. Terwijl het net de ontwikkelingslanden zijn die het meest
zullen lijden onder de gevolgen ervan. De conclusie lijkt evident: de grootste vervuilers
moeten de meeste inspanningen leveren om het tij te keren. Het gereputeerde Stockholm
Environment Institute, echter, stelt vast dat de realiteit compleet anders is.
Met 'mitigatie' worden de
maatregelen bedoeld die
leiden tot het verminderen
van de hoeveelheid
broeikasgassen. Dat gebeurt op verschillende
manieren: voorkomen dat bossen
verdwijnen, herbebossen, verminderen
van de uitstoot van broeikasgassen
door fabrieken, auto’s… enzovoort.
Van SEI tot UN, en verder
Het gereputeerde Stockholm Environment
Institute (SEI) kreeg van Oxfam de opdracht
een vergelijkende studie te maken omtrent
genomen mitigatie-maatregelen. Het instituut
maakte daartoe gebruik van vier zeer
gerespecteerde bronnen: United Nations
Environment Programme (UNEP), McKinsey
& Company Climate Desk, klimaatexpert Dr.
Frank Jotzo, en Climate Action Tracker.
De vervuiler betaalt… te weinig
Het SEI stelt in zijn eindrapport dat Westerse
landen verantwoordelijk zijn voor 75
% van de historische emissies. Vandaag
spuwen ze nog 60 % ervan uit. Bovendien
beschikken die landen over meer financiële
middelen dan ontwikkelingslanden. Desondanks
tonen alle vier de geraadpleegde
bronnen aan dat de ontwikkelingslanden
zich intussen tot méér mitigatie-inspanningen
hebben geëngageerd dan hun rijkere
tegenvoeters. Onder meer is de kans reëel
dat Brazilië, Zuid-Afrika, India en China (de
zogenaamde BASIC-landen) tegen 2020
hun uitstoot drastischer zullen verminderen
dan de Verenigde Staten, Europa, Japan,
Canada, Australië, Nieuw-Zeeland en Rusland.
Dat is des te frappanter wanneer we
beseffen dat deze laatste intussen een groot
Brigitte Gloire tijdens de United Nations Climate
Change Conference, eind 2011 te Durban,
Zuid-Afrika.
deel van hun broeikasgasuitstoot hebben
‘geëxporteerd’ naar ontwikkelingslanden.
Steeds vaker, namelijk, laten ze daar hun
goederen produceren.
Derde wereld in actie
Brigitte Gloire, experte 'Klimaat en Duurzame
Ontwikkeling' bij Oxfam, geeft enkele
voorbeelden van mitigatie-maatregelen.
“Om te beginnen zijn er Brazilië en Indonesië,
die heel wat maatregelen nemen om
ontbossing tegen te gaan”, stelt ze. “De Chinezen
willen dan weer tegen 2020 dubbel
zoveel hernieuwbare energie gebruiken als
vandaag. Ook verstrengen ze energie-efficientienormen
voor gebouwen en toestellen.
© K. Vandepopuliere
Fabrieken die onvoldoende energie-efficiënt
zijn, worden gesloten. Bovendien willen de
Chinezen meer bos op hun grondgebied.
In India is er dan weer het 'National Action
Plan on Climate Change'. Dat plan streeft
naar een productieverhoging van 1.000
MW fotovoltaïsche panelen per jaar, en het
plaatsen van minstens 1.000 MW thermische
zonnesystemen. Voorts zijn er maatregelen
die moeten leiden tot een grotere energieefficiëntie
van gemeenten en steden, bouwen
agrarische sector, en energie-intensieve
industriële sectoren. Apparaten die energieefficiënt
zijn, krijgen belastingsvoordelen. De
Indiërs streven ook naar energiezuinigere
mobiliteit: auto’s mogen alsmaar minder
verbruiken, het openbaar vervoer wordt
gepromoot…”
Derde wereld in actie
In drie van de vier SEI-bronnen is te vinden
in hoeverre de huidige mitigatie-engagementen
vermijden dat de gevaarlijke grens
van 2°C opwarming wordt overschreden.
Alle drie komen ze tot de conclusie dat
de temperatuursverhoging groter zal zijn:
ze zou namelijk 2,5 à 5° C bedragen. Een
deel van de verklaring ligt uiteraard bij de
magere inspanningen van de grootste vervuilers.
Maar ook de ontwikkelingslanden
zouden nog onvoldoende inspanningen
leveren. Ze moeten meer financiële en technische
hulp krijgen, zodat ze in staat zijn
nog meer mitigatie-maatregelen te nemen,
besluit het rapport.
KOEN VANDEPOPULIERE
ONLINE
www.sei-international.org
16 MEI-JUNI-JULI 2012 I dimensie 3

© Infosud / Syfia
BURUNDI EN RWANDA
50 JAAR
ONAFHANKELIJK
Kigali
een groene stad
Na de genocide van 1994 vielen hele bossen ten prooi aan de bouw en aan
het grote energieverbruik. In 2003 startte de regering in Kigali dan ook een
daadkrachtig herbebossingsbeleid en werd de verfraaiing ingezet.
Bomen voor iedereen! Voortaan
moet elke eigenaar in
Kigali ten minste vijf bomen
op zijn stuk grond planten. De
plantjes zijn zeer in trek bij leerlingen
en leerkrachten, landbouwers
en handelaars
die hun gebouw van
een groene rand willen
voorzien. Op school
krijgen alle kinderen de
dagelijkse zorg toegewezen
voor een boom
die ze dan kunnen zien
groeien, net als zij. Bij
gezinnen en schoolcentra
genieten fruitbomen
de voorkeur.
De dorpelingen daarentegen zijn tuk op
bomen die geschikt zijn als brandhout
of voor de bouw: cipressen, zilvereiken,
eucalyptusbomen…
De Rwandezen zorgen goed voor hun
bomen, en dat mag iedereen weten. Grote
vestigingen zoals SULFO, een zeepfabriek
in Kigali, gaan zelfs zo ver dat ze hun protégés
van een naamkaartje voorzien. Op de
kleine cipressen, dennen en sparren die
voor de fabriek met de wind meewiegen,
is een kaartje aangebracht waarop te lezen
staat: “bomen SULFO”.
Handelaars proberen elkaar de loef af te
steken door de bomen voor hun winkel
zo goed mogelijk te verzorgen. “Ik heb
een arbeider moeten aanwerven om mijn
Op school krijgen
alle kinderen de
dagelijkse zorg
toegewezen voor
een boom die ze
dan kunnen zien
groeien, net als zij.
bomen regelmatig te begieten, want in de
hitte zorgen ze voor verkoeling en bovendien
doen ze mijn stukje grond veel beter
tot zijn recht komen”, zegt een groothandelaar
die in de handelswijk is gevestigd.
“Deze bomen zijn een
uithangbord voor de handelaars“,
merkt een ambtenaar
van het Ministerie
van Natuurlijke Rijkdommen
op.
Een uithangbord, ook voor
Kigali: ”Het imago van de
stad moet worden opgekrikt
want ze is immers
de toegangspoort tot het
land!”, zegt een verantwoordelijke
van het district
Nyarugenge. Deze groene passie is een
buitenkans voor Norman Gatarayiha, een
tuinbouwingenieur van 61. Hij zegt: “Ik ben
fier dat ik gekozen werd om de stad Kigali,
een van mijn grootste klanten, op te tooien”.
Bijna alle bomen en bloemen langs de
weg en rond de villa’s van de hoofdstad
komen uit zijn kwekerij. Sinds bijna 20 jaar
teelt Gatarayiha planten die hij nu voor een
goudprijs aan de man brengt.
Zware boetes
Ook al zijn de straten in de steden
omzoomd met bomen, iedereen laat ze
ongemoeid. Een boom al dan niet per
ongeluk beschadigen, kan met name
een boete tot 1700 dollars opleveren.
“Wanneer er geld in het spel is, houden
de mensen zich aan de regels”, luidt de
mening van een verantwoordelijke van
de stad. Sommige straten van Kigali bieden
een prachtige aanblik: viervaksbanen
over zowat dertig kilometer zijn gescheiden
door een middenberm met honderden
palmbomen en geven uit op rotondes
die met bloemen zijn versierd.
Groen – en hygiëne. Sinds vijf jaar zijn
overtredingen van de netheidsvoorschriften
in de stad wettelijk geregeld, met
boetes die kunnen oplopen van 1.500 à
80.000 Rwf (2,5 tot 130 dollar). Op straat
plassen of spuwen bijvoorbeeld, kan worden
bestraft met een boete van 1.500 Rwf.
Afval storten op een plaats die daar niet
voor bestemd is kost 40.000 Rwf, oftewel
65 dollar. Schoonmaakbedrijven maken
de lanen elke dag schoon.
Kigali zag haar oppervlakte in 15 jaar verdrievoudigen;
het bevolkingsaantal ligt vier
keer hoger dan in 1994 en de stad telt nu 1
miljoen inwoners. Overal duiken imposante
gebouwen en villa’s met een exotische
beplanting op. De huizen zijn tegen de heuvels
aangebouwd. Maar ondanks dit daadkrachtig
verfraaiingsbeleid, is er nog veel
werk aan de winkel. De elektriciteits- en
drinkwaterinstallaties zijn nog ontoereikend
en verkeren in slechte staat, en 90 % van de
wegen zijn onverhard.
ALBERT-BAUDOUIN TWIZEYIMANA
Infosud Belgique - Syfia Grands Lac
dimensie 3 I MEI-JUNI-JULI 2012 17

Burundi en Rwanda
in een oogopslag
Burundi en Rwanda : 50 jaar geleden werden deze Centraal-Afrikaanse landen onafhankelijk. Er ontvouwde zich een woelige geschiedenis
met gewelddadige interne conflicten die uitmondde in het herstel van de staatsstructuur en het sociale weefsel. Vandaag
bloeien de twee jonge staten opnieuw op met een economische groei van 4 à 7 %. Maar de heropbouw is hiermee niet ten einde.
Beide landen staan voor zware uitdagingen, veroorzaakt door de enorme bevolkingsdruk op het akkerland en een gebrek aan
energiebronnen. We stellen u een actueel panorama voor van deze oude partners van de Belgische ontwikkelingssamenwerking,
via gezichten, landschappen, uitdagingen en hoop van de ‘Duizend heuvels’ gelegen in het hart van het Grote Merengebied.
RWANDA
Bevolking : ................................................10,9 miljoen
Oppervlakte : .............................................26.338 km²
Hoofdstad (2009) : ................ Kigali, 909.000 inwoners
Demografie
Dichtheid : ........................................415 inwoners/km²
Bevolking 2050 : ......................................23,1 miljoen
Aantal kinderen per vrouw : ...................................4,6
Stadsbevolking : .................................................. 19 %
HISTORISCHE DATA
XV de eeuw
1899
Gezondheid en ontwikkeling
Levensverwachting : ... 55 (mannen : 54, vrouwen : 57)
Kindersterfte (< 5 jaar oud) per 1.000 ...................50
HIV-besmettingsgraad (2009) : ......................... 2,9 %
Geneesheren per 1000 (2005) : ......................... 0,024
Alfabetisering (2003) : ...................................... 70,4 %
Internetgebruikers (2009) : ............................ 450.000
Politiek
Regeringstype : republiek, presidentieel, meerpartijen
President : ................................................Paul Kagame
Economie
BNP (2010) : ...................................540 USD per capita
Economische groei : ........................................... 8,6 %
Werkgelegenheid (2001) : landbouw ................ 90 %,
industrie en diensten 10 %
Percentage bevolking onder 2 USD/dag
(2000/2009) : ........................................................ 90 %
Belangrijkste exportproducten :
koffi e, thee, dierenhuiden, tinerts
Belangrijkste energiebron : .............hydro-electriciteit
1 ste Juli
1914 1959 1962 1963 1973 1990 1994
Tutsi-veehouders uit
Oeganda en Ethiopië
veroveren gebied bewoond
door Hutu-landbouwers
en pygmeeën
Rwanda-Urundi
wordt Duitse
kolonie
België krijgt
mandaat over
Rwanda en
Burundi
Hutu’s zetten
Tutsi-koning af
- burgeroorlog
Onafhankelijkheid
Gregoire Kayibanda
wordt eerste
president
Generaal
Habyarimana komt
aan de macht na
staatsgreep
Burgeroorlog door
Front Patriotique
Rwandais (= Tutsivluchtelingen)
Genocide na moord op
generaal Habyarimana
(800.000 slachtoffers)
Juli 1994: Pasteur
Bizmungu wordt
president en Paul
Kagame minister van
landsverdediging en
vicepresident
BURUNDI
Bevolking : ................................................10,2 miljoen
Oppervlakte : .............................................25.680 km²
Hoofdstad (2009) : ........Bujumbura, 455.000 inwoners
Demografie
Dichtheid : ........................................367 inwoners/km²
Bevolking 2050 : ......................................27,1 miljoen
Aantal kinderen per vrouw : ...................................6,4
Stadsbevolking : .................................................. 11 %
Gezondheid en ontwikkeling
Levensverwachting : ... 57 (mannen : 56, vrouwen : 59)
Kindersterfte (< 5 jaar oud) per 1000 : ...................66
HIV-besmettingsgraad (2009) : ........................ 3,3 %)
Geneesheren per 1000 (2006) : ...........................0,03)
Alfabetisering (2003) : ...................................... 59,3 %
Internetgebruikers (2009) : ............................ 157,800
Politiek
Regeringstype : republiek, presidentieel, meerpartijen
President : .........................................Pierre Nkurunziza
Economie
BNP : ...............................................400 USD per capita
Economische groei (2011) : ............................... 4,2 %
Werkgelegenheid (2002) : landbouw ............... 93,6 %
industrie ................... 2,3 %
diensten ................. 4,1 %)
Percentage bevolking onder 2 USD/dag
(2000/2009) : ...................................................... 94 % )
Belangrijkste exportproducten :
koffi e, thee, suiker, katoen, dierenhuiden
Belangrijkste energiebron : .............hydro-electriciteit
HISTORISCHE DATA
XV de eeuw 1899 1914
1 ste Juli
1962 1966 1973 1993
Tutsi-veehouders (Oeganda,
Ethiopië) veroveren gebied
bewoond door Hutu-landbouwers
en pygmeeën
Rwanda-Urundi
wordt Duitse
kolonie
België krijgt
mandaat over
Rwanda en
Burundi
Onafhankelijkheid
Kapitein Michael
Micombero zet
laatste mwami
(koning), Ntare
V, af en roept
republiek uit
Slachtpartij Hutu’s
(350.000 slachtoffers)
Eerste democratisch
verkozen president
Melchiro Ndadaye wordt
vermoord na 100 dagen
dienst, gevolgd door
burgeroorlog (200.000
slachtoffers)
18 MEI-JUNI-JULI 2012 I dimensie 3

BURUNDI EN RWANDA
50 JAAR
ONAFHANKELIJK
OEGANDA
Byumba
Ontwikkelingssamenwerking
met België
Totale officiële hulp (ODA) : .............56,7 miljoen euro
Gouvernementeel samenwerkingsprogramma
2011-2014 : ........................................160 miljoen euro
Kivumeer
Kibuye
Kigali
Rwamagana
GEZONDHEID
(55 miljoen)
34,4 %
Nyanza
ENERGIE 34,4 %
(55 miljoen)
17,5 % DECENTRALISATIE
(28 miljoen)
13,8 %
ANDER
(22 miljoen)
Kirundo
2000 2003 2009
Cibitoke
Kayanza
Ngozi
Muyinga
TANZANIA
Paul Kagame
wordt president
Eerste postgenocide
presidentiële
verkiezingen –
Paul Kagame blijft
aan de macht
Toetreding tot
Commonwealth
DR
CONGO
Bujumbura
Bubanza
Muram
Karuzi
Cankuzo
Mwaro
Gitega
Ruyiga
Ontwikkelingssamenwerking
met België
Totale officiële hulp (ODA) : ................45 miljoen euro
Gouvernementeel samenwerkingsprogramma
2010-2013 : ........................................150 miljoen euro
Tanganyikameer
Bururi
Makamba
Rutana
ENERGIE
27,9 % 32,6 %
(42 millions)
LANDBOUW
(49 millions)
ONDERWIJS
(22 millions) 22,8 %
16,7 %
GEZONDHEID
(25 millions)
RWANDA BURUNDI BELGIË
415
367
363
inw./km 2
inw./km 2 inw./km 2
2000 2005 2010
Einde burgeroorlog
- vredesovereenkomst
Hutu-rebellen
en president
Buyoya
Nieuwe
grondwet - Na
verkiezingen wordt
ex-rebellenleider
Pierre Nkurunziza
president
Herverkiezing
Nkurunziza
26.338 km 2 27.834 km 2 30.528 km 2
10,9 miljoen inwoners 10,2 miljoen inwoners 11 miljoen inwoners
Alle cijfers slaan op 2011, tenzij anders vermeld.
Bronnen: Population reference bureau (www.prb.org) , CIA Factbook (www.cia.gov)
en Nationaal Instituut Statistiek Rwanda.
dimensie 3 I MEI-JUNI-JULI 2012 19

BURUNDI EN RWANDA
50 JAAR
ONAFHANKELIJK
BURUNDESE
LANDBOUW OPNIEUW IN
DE STARTBLOKKEN
© Infosud / Syfia
Meer dan 90 % van de Burundese
bevolking is rechtstreeks
afhankelijk van de landbouw.
De landbouwsector wordt
evenwel ondermijnd door de
versnippering van de landbouwbedrijven,
met name
wegens de bevolkingsdruk
en de lage opbrengst. Met de
steun van haar partners, waaronder
België, doet de regering
inspanningen om deze
noodlijdende sector nieuw
leven in te blazen.
Hoewel landbouw slechts 10 %
uitmaakt van de overheidsbegroting,
is het één van
de belangrijkste pijlers van
de Burundese economie. Volgens het
Burundese ministerie van Landbouw en
Veeteelt schommelt het aandeel van de
landbouwsector in het BBP in 2011 rond
de 50%. Momenteel laat de productiviteit
nog te wensen over. De landbouw
is immers in hoofdzaak een zelfvoorzieningslandbouw
die voor 90% in stand
wordt gehouden door de grote krachtinspanningen
van de plattelandsbevolking.
Daarenboven wordt de versnippering
van de landbouwbedrijven (gemiddeld
minder dan 0,5 ha) verergerd door de
bevolkingsaangroei.
Betere landbouw dankzij
ontwikkelingssamenwerking
Om zijn landbouw te ondersteunen
rekent Burundi vooral op externe hulp.
Maar door de sociaal-politieke crisis die
het land tien jaar lang heeft geteisterd,
werd de ontwikkelingssamenwerking
stopgezet. Vandaag wil men de landbouw
nieuw leven inblazen. Voor de periode
2012-2017 zou de externe hulp voor
de landbouw 670 miljard FBU bedragen.
De verwachte steun kadert in het Plan
national d’investissement agricole (PNIA).
“Het plan coördineert de investeringen in
de landbouwsector voor de komende zes
jaar”, aldus Odette Kayitesi, minister van
Landbouw en Veeteelt. Het aandeel van
België in dit omvangrijk initiatief is aanzienlijk.
Als tweede bilaterale donor van
Burundi na Frankrijk (2010) wil België de
landbouw opkrikken. “Sinds de Belgisch-
Burundese samenwerking enkele jaren
geleden opnieuw werd opgestart,
engageert dit land zich buitengewoon
sterk in de landbouw. Met name via de
ver s terking van het Ministerie van Landbouw
en van het Institut des sciences agronomiques
(ISABU), en via de ontwikkeling
van de landbouw in de provincies Cibitoke,
Ruyigi en Kirundo”, getuigt Pierre
Bayubahe, landbouwingenieur. Zo heeft
het Belgisch ontwikkelingsagentschap
BTC in september 2011 het Programme
d’appui institutionnel et organisationnel au
secteur agricole (PAIOSA) opgestart om
de resultaten van de vroegere projecten
niet verloren te laten gaan. Met een financiering
van 49 miljoen euro, zal het programma
de landbouw professionaliseren
en landbouwinstellingen versterken.
SILVÈRE HICUBURUNDI
Infosud Belgique - Syfia Grands Lacs
20 MEI-JUNI-JULI 2012 I dimensie 3

CORRUPTIE
BESTRIJDEN
om investeerders aan te trekken
BURUNDI EN RWANDA
50 JAAR
ONAFHANKELIJK
De strijd tegen corruptie, het stokpaardje van de Rwandese regering, maakt
justitie geloofwaardiger en trekt investeerders aan. Maar de basisorganisaties
zijn nog niet helemaal corruptievrij.
Op een affiche aan de ingang
van de rechtbanken in Kigali
staat het volgende: “Corruptie
is strafbaar. Als onze
ambtenaren zich laten omkopen of iemand
anders proberen om te kopen, rekenen
wij op u om ze aan te geven.” Zelfs in de
rechtszalen hangen affiches met de boodschap:
“Laten we de strijd aanbinden met
corruptie. Onze rechtbanken maken komaf
met corruptie.” De dienst van de nationale
ombudsman publiceert tweemaal per
jaar de lijst van personen die zich schuldig
maakten aan corruptie en die hiervoor
werden veroordeeld.
Begin 2009 werd de Conseil consultatif
anti-corruption in het leven geroepen.
Deze is samengesteld uit vertegenwoordigers
van de verschillende
overheidsagent schappen. De ombudsman
coördineert de activiteiten van de
adviesraad. Deze heeft als hoofdtaak
toezicht uit te oefenen op het gebruik van
overheidsgeld. “Rwanda wil de nultolerantie
hanteren voor corruptie. Daarom is
de strijd tegen corruptie ook van toepassing
op zij die tot nog toe als onaantastbaar
werden beschouwd (nvdr: personen uit de
onmiddellijke omgeving van de partij die
aan de macht is)”, zegt een officier van
de gerechtelijke politie
van Kigali.
Hoge overheidsverantwoordelijken
komen dus net
zo goed in de gevangenis
terecht als verantwoordelijken
van de basisorganisaties.
Het Hoog Gerechtshof
trekt jaarlijks een week uit
om voorrang te geven aan
dossiers rond geldverduistering.
Deze ontwikkeling
ging niet onopgemerkt voorbij
aan Transparency International,
de internationale
organisatie die zich inzet voor de strijd tegen
corruptie. Volgens haar rangschikking staat
Rwanda in de strijd tegen corruptie op de
4 de plaats als Afrikaans land, en op de 49 ste
plaats wereldwijd.
Basisorganisaties niet
corruptievrij
Uit het rapport van de ombudsman van
2011 blijkt dat 53% van de geregistreerde
gevallen van corruptie zich voordoen in de
basisorganisaties, 43% in het gerechtelijk
apparaat en 28% bij overheidsopdrachten.
Volgens een mensenrechtenactivist
van Kigali worden te veel instanties geleid
door personen die niet voor hun werk worden
betaald. En dat werkt corruptie in de
hand, vindt hij. “De verantwoordelijken van
de administratieve basisorganisaties (Imidugudu),
de bemiddelaars (Abunzi) die
moeten oordelen over alle financiële zaken
tot drie miljoen RWF (5.400 dollars), en de
'integere rechters' (Inyangamugayo) van de
Gacaca-volksrechtbanken die levenslange
straffen kunnen uitspreken, kunnen bijna
niet anders dan smeergeld aannemen,
omdat ze veel tijd in
hun werk steken zonder
betaling.”
Rwanda wil de
nultolerantie hanteren
voor corruptie.
Daarom is de strijd
tegen corruptie ook
van toepassing op
zij die tot nog toe
als onaantastbaar
werden beschouwd.
Online diensten
Sinds ongeveer vijf jaar kan een buitenlander
zijn visum via internet verkrijgen
zonder dat hij daarvoor contact moet
opnemen met de ambtenaren van de
immigratiediensten. Een commercieel
bedrijf kan een registratiecertificaat
online aanvragen; overheidsopdrachten
alsook de selectiecriteria worden
op internet bekendgemaakt. “De online
diensten zorgen ervoor dat de aanvrager
niet in contact moet komen met een ambtenaar
die smeergeld kan eisen”, zegt
een ambtenaar van het ministerie van het
lokale bestuur. Een Aziatische ondernemer
die zopas een bedrijf opstartte in het
oosten van het land, deelt deze mening:
“Ik heb alle wettelijke documenten verkregen
zonder een beroep te moeten doen op
een ambtenaar. En zodra zakenlui begrepen
hebben dat ze niet gedwongen worden om
telkens smeergeld te geven, voelen ze zich
al veel beter op hun gemak…”, zegt hij.
ALBERT-BAUDOUIN TWIZEYIMANA
Infosud Belgique- Syfia Grands-Lacs
dimensie 3 I MEI-JUNI-JULI 2012 21

BURUNDI EN RWANDA
50 JAAR
ONAFHANKELIJK
AGASEKE
AMAHORO,
niet zomaar mandjes
Uduseke 1 zijn mandjes geweven uit sisal. In Afrika en ook in
het Westen zijn ze hoe langer hoe meer een voorwerp voor
dagelijks gebruik. Maar wat is de geschiedenis van deze
mandjes? Waarom zijn ze zo bekend? We namen een kijkje in
Kigali bij African Handicraft.
Tot voor een paar jaar waren
uduseke gewoon… mandjes.
Ze zijn handig om levensmiddelen
zoals bloem of bonen in
te vervoeren. “Ze worden vooral door de
vrouwen op het platteland gemaakt”, zegt
mandenvlechtster Mukanyarwaya Euphrasie
van African Handicraft. De grondstof is
sisal, een plant met sterke vezels die erg
geschikt is voor vlechtwerk. “Een agaseke
vlechten duurt een week”, voegt
Mukeshimana Félicité eraan toe.
Vóór de kolonisatie was manden leren
vlechten een verplicht onderdeel van
de opleiding van meisjes. “Maar met de
komst van de Belgen bleven de meisjes
niet meer thuis” vertelt François Ingabire,
een van de projectverantwoordelijken bij
African Handicraft. “Ze gingen naar school
en zo leerden ze niet langer manden
vlechten.” De mandjes in de vorm van een
hut zijn echter nooit verdwenen. “Onze
moeders en grootmoeders bewaarden
er niet alleen levensmiddelen in maar
ook persoonlijke spulletjes, wat dan weer
de mannen nieuwsgierig maakt”, vertelt
Euphrasie. “Zoiets als een schatkamertje
alleen voor vrouwen!”, voegt Mukarugira
Esperance er lachend aan toe.
Vrede
En vandaag? Wie vlecht nu uduseke en
waarom zie je ze overal in Kigali? Euphrasie
moet even glimlachen: “Agaseke
Amahoro is voor de buitenwereld het
symbool van het nieuwe Rwanda.” Na
de genocide en de rampzalige gevolgen
ervan, zijn uduseke omgedoopt tot
© changents.com
uduseke amahoro, wat zoveel betekent
als “uduseke van vrede”. En ze hebben
nog een extra betekenis gekregen: mandenvlechten
brengt vrouwen uit de stad
en van het platteland samen. De meesten
onder hen maakten de genocide mee en
hadden werk nodig.
African Handicraft is een coöperatieve
ambachtelijke vereniging. Het idee dat
in 2009 ontstond kreeg in 2011 vorm. Het
opzet was de ambachtelijke sector een
stevige en duurzame basis te geven en
een ander beeld van Rwanda te scheppen.
“De toeristen vonden de mandjes mooi
en namen ze mee naar hun land”, zegt
Euphrasie. “De vereniging telt nu meer
dan veertig vrouwen die hier dagelijks bij
African Handicraft uduseke vlechten. Zoals
u ziet nemen deze mandjes in ons leven
een heel belangrijke plaats in!”
Alomtegenwoordig
Intussen wemelt het in de straten van
Kigali van uduseke. De mandjes zijn uitgegroeid
tot het symbool van het nieuwe
Rwanda, je ziet ze echt overal. Wie twee
stappen buiten de luchthaven zet, ziet
meteen de reclameborden met de mandjes.
De affiches komen je tegemoet in de
stad, in hotels en handelszaken. Maar
het mandje is ook een inspiratiebron
voor andere producten: van oorbellen en
onderzetters tot kerstballen, te veel om op
te noemen. De agaseke komt zelfs voor in
het wapen van Rwanda en sinds 2009 staat
dit wapen afgebeeld op het bankbiljet van
5.000 francs.
Het gerucht gaat zelfs dat het succes
van deze mandjes de namaakindustrie
in China niet is ontgaan. Wat is hiervan
aan? De Rwandese regering heeft in elk
geval het voortouw genomen door te
eisen dat elke agaseke en elk afgeleid
product het label “Made in Rwanda”
moet krijgen.
WENDY BASHI
Infosud Belgique - Syfia Grands Lacs
1
Agaseke betekent kleine mand, Uduseke is de meervoudsvorm
van Agaseke en Ibiseke is een mand die
groter is dan het doorsneemodel.
22 MEI-JUNI-JULI 2012 I dimensie 3

Twee gezichten van Burundi
Marie-Louise en Sybille: twee grote Burundese artiesten. De eerste was getuige van
de pijnlijke geschiedenis van haar land en drukte er haar stempel op; de tweede is
het gezicht van de sterke nieuwe garde, ze is creatief en veelbelovend. Hoewel beide
vrouwen tegenwoordig in België leven, blijft hun blik vol hoop gericht op vrede en
ontwikkeling in hun verre land van herkomst.
Marie-Louise
Sybille
© Sybille
Je merkt haar nauwelijks op in de gangen van de ambassade van Burundi
waar ze momenteel werkt. Net als haar Burundese zusters is ze discreet,
ze praat zachtjes en behoedzaam. Ze is nochtans een ster in haar eigen
land: elke Burundees kent Marie-Louise. Toneelschrijfster, actrice,
vertelster, auteur, politica, militante… Bekend als een van de belangrijkste
Burundese auteurs stelde ze haar pen en wijze woorden heel vaak ten
dienste van de vrede in haar land.
Ze beleefde de pijnlijke geschiedenis van haar land, de 10 jaar durende burgeroorlog,
van dichtbij. “Tijdens de oorlog werd mijn man in ons huis aangevallen en voor
dood achtergelaten. Nadien moest hij naar België vluchten. Ondertussen moest ik
me verstoppen telkens er gevaar dreigde, tot ik mijn man eind jaren '90 in België
vervoegde.” Ze voegt daaraan toe: “Ik leef hier maar mijn ziel is in Burundi. Telkens als
ik uitgenodigd word, keer ik terug naar mijn land”.
Op de vraag hoe ze van een artieste een militante werd, antwoordt ze: “Mijn credo is
'met elkaar praten' want de meeste problemen (Nvdr: etnische confl icten, slachtpartijen)
in Burundi worden veroorzaakt door het feit dat we onze gevoelens niet genoeg uiten.
Als het er dan uitkomt, ontploft de boel. In onze cultuur 'wenen we in ons binnenste',
we kroppen onze frustraties op, we zijn uit op wraak.” Met haar toneelgroep speelde
Marie-Louise stukken over aids of over geweld tegen vrouwen. Ze is de auteur van en
verantwoordelijke voor het op de radio uitgezonden feuilleton Umubanyi niwe muryango
(“Onze buren zijn onze familie”) dat pleit voor tolerantie en etnische verzoening en dat
al snel veel bekendheid verwierf in Burundi. Daarna volgden nog een aantal andere
feuilletons en nam ze deel aan een vredeskaravaan die in de dorpen fi lms vertoonde
om de bevolking tot spreken aan te sporen.
Ze ziet ook wel dat haar land gunstig evolueert: “De veiligheid is erop vooruitgegaan,
er sterven nog steeds mensen en door de kwetsbaarheid van het grootste deel van de
bevolking is de situatie nog lang niet stabiel. Maar ik koester hoop en zie een aantal
bemoedigende tekens: de laatste vluchtelingen zijn naar het land teruggekeerd, en
zelfs studenten die in België een studiebeurs kregen beslissen na hun studies naar hun
land terug te keren.”
Toch blijft Marie-Louise zich voor haar land inzetten: “Ik ben nog steeds nauw betrokken
bij culturele activiteiten ten voordele van Burundi: ik schrijf toneelstukken voor
verenigingen. Verleden week was ik met mijn groep volksdansers op de “Beau vélo de
Ravel” (die in oktober in Burundi zal plaatshebben), samen met een Zwitserse vereniging
maakte ik een bloemlezing van de schrijvers van de 3 landen (Burundi, Rwanda en
Congo). En tot slot wil ik in de toekomst nog een nieuw boek publiceren, een soort
historische roman over de geschiedenis van een vrouw tijdens de burgeroorlog.”
Ze is zangeres vanaf haar prilste jeugd. Dan werd ze ook producer en
cineaste… Op haar 29 e kan Sybille prat gaan op massa’s ervaring én een
overvloed aan energie.
“Ik droom ervan om als zangeres internationale erkenning te genieten”, vertrouwt
Sybille mij toe. “Miriam Makeba, Angélique Kidjio… dat zijn vrouwen die hun
talent gebruiken om iets te betekenen voor hun land. Ik zie mezelf immers niet
alleen in een vertolkende rol: ik droom ervan om de Burundese cultuur ver over
de landsgrenzen heen uit te dragen. Daartoe zijn projecten nodig die op een
internationale leest zijn geschoeid.”
En het blijft niet bij vrome wensen: in Burundi zet Sybille zich in voor de ngo Menya
Media, actief in cultuurproductie en gemeenschapsontwikkeling. Om haar doel beter
te bereiken, volgde zij hogere studies in dit vakgebied en in november 2011 behaalde
zij een master in audiovisuele productie.
Ik zie mezelf immers
niet alleen in een
vertolkende rol: ik
droom ervan om de
Burundese cultuur ver
over de landsgrenzen
heen uit te dragen.
Aansluitend producete zij voor Télé
Bruxelles de socioculturele uitzending
“Un Peu de Tous”. “En nu keer ik terug naar
Burundi om me daar toe te leggen op de
‘zuiver’ cinematografi sche productie, wat
zeer moeilijk is omdat de sector in Burundi
nog in zijn kinderschoenen staat.”
"Ik voel me thuis in België, want ik word
hier niet als vreemdelinge beschouwd.
Alles bevalt me hier, behalve het weer.
Ideaal zou zijn dat ik in Burundi kon wonen
en af en toe naar België kon komen voor
opdrachten van bepaalde duur. Momenteel moet ik nog samenwerken met mensen uit
het vak om meer ervaring op te doen en om contacten te leggen die mij helpen om de
projecten in Burundi op de juiste manier aan te pakken.”
Voor Sybille is er immers een heel duidelijke link tussen cultuur en ontwikkeling:
“Cultuur heeft in de eerste plaats een ontspanningsfunctie: mensen hebben nood aan
ontspanning, zeker in mijn land; daarnaast heeft cultuur een economische functie, want
zij creëert jobs; tot slot heeft cultuur een opvoedende functie: zij brengt boodschappen
over, geeft de problemen van een periode weer, zet aan tot nadenken.”
En als je het waagt te vragen wat haar plannen zijn…, komt er wellicht nooit een
eind aan het gesprek! Op het programma: Menya Media verder uitbouwen en nieuwe
projecten ontwikkelen, een muziekzender opstarten om de Burundese muziek te
promoten en als haar wens uitkomt, een centrum voor audiovisuele vorming openen…
Een aflevering van de uitzending die Sybille producete gaat over Marie-Louise. Klik hier:
http://www.telebruxelles.net/portail/emissions/magazines-a-voir-en-ligne/un-peu-de-tous/17902-120212-marie-louise-du-burundi
Sybille is te zien en te horen met haar liedjes “GAHUNGA WA NDORE” en “KARIRE” op YouTube.
ELISE PIRSOUL
dimensie 3 I MEI-JUNI-JULI 2012 23

BURUNDI VERNI
Het al slecht onderhouden wegennet in Burundi had zwaar
te lijden onder de aanhoudende crisis. Gelukkig is er verbetering
in zicht. In de hoofdstad Bujumbura worden de wegen
in de volkswijken opnieuw geplaveid dankzij de financiële
hulp van België en de EU. Dat komt niet alleen de hygiëne
ten goede, maar stelt ook veel mensen te werk.
Van de 12.000 km wegen die
Burundi doorkruisen is 2.000
km geplaveid. Het stadsbestuur
van Bujumbura beheert
slechts een vijftigtal km. De 'geklasseerde
wegen' (zijnde nationale, gemeentelijke
of provinciale wegen) worden normaliter
onderhouden door de Burundese wegendienst.
De lokale gemeenschappen zijn
verantwoordelijk voor het beheer en het
onderhoud van het ‘niet-geklasseerde
wegennet’. Door tien jaar burgeroorlog
(1993-2002) kwamen bijna alle onderhoudswerken
op een laag pitje te staan.
Sinds 2002 hebben de internationale
instellingen de hulpactiviteiten in deze
sector hervat. “De Wereldbank, de Afrikaanse
Ontwikkelingsbank en België financieren
de aanleg van geplaveide wegen in
de grote steden van het land”, zegt Eusèbe
Miburo, gewezen kaderlid bij het ministerie
van Openbare Werken. In Bujumbura
werd meer dan 40 km wegen hersteld,
waarvan 15 km op het conto van de Belgische
Ontwikkelingssamenwerking. In
Kirundo bijvoorbeeld, 200 km ten noorden
van Bujumbura, werd de nationale
weg hersteld die door de stad loopt en
Burundi met Rwanda verbindt. Daarnaast
zullen nog eens 6 km straten geplaveid
worden. Alles samen zal het Belgisch Ontwikkelingsagentschap
BTC 21 miljoen
euro investeren om de straten in Burundi
te verharden.
Het werk is zeer
arbeidsintensief. Er werden
dan ook honderden
mensen in dienst genomen
om stenen bijeen te rapen,
ze in de steengroeve te
kappen, er vervolgens de
straten mee te plaveien.
© Infosud / Syfia
De bewoners zijn blij
Overal in Bujumbura verheugt de bevolking
zich over de geplaveide wegen die
sinds 2008 worden aangelegd. De stad
heeft letterlijk een gedaanteverandering
ondergaan, vooral in de volkswijken
en in de wijken van de voorstad.
Het plaveien van de wegen biedt tal van
voordelen: “Sinds de wegen in Bwiza
geplaveid zijn, verloopt het verkeer vlotter.
Ook zijn de plassen vuil water uit het
straatbeeld verdwenen die een broeihaard
zijn voor muggen en dus een bron
van malaria. De wijk is veel schoner dan
vroeger”, zegt Ndayahoze, de uitbater
van een stalletje op de markt van Jabe
in Bwiza. Iedereen heeft het over de
betere hygiëne. “Nadat de straten in de
Quartier VI van Ngagara werden geplaveid,
is het hier zo schoon dat onze wijk
nu de 'Zwitserse wijk' wordt genoemd”,
zegt Lise Kaneza, een scholiere die in
deze wijk woont.
24 MEI-JUNI-JULI 2012 I dimensie 3

BURUNDI EN RWANDA
50 JAAR
ONAFHANKELIJK
EUWT ZIJN
wegennet na de crisis
Ook de praktische aspecten werden
niet uit het oog verloren. “De geplaveide
wegen zijn zeer duurzaam, tussen dertig
en veertig jaar, ze zijn makkelijker in het
onderhoud, en ze kunnen worden open- en
dichtgemaakt om ondergrondse water- en
elektriciteitsleidingen of telefoonkabels te
plaatsen. Dan is er nog de snelheidsbeperking
in de woonwijken”, vertelt Artur
Muhuzenge, wegenbouwdeskundige.
Minder werkloosheid en meer
economische bedrijvigheid
Hygiëne, comfort, maar ook tewerkstelling.
“We stellen vast dat het plaveien van
de straten de armoede doen afnemen. Het
zorgt immers voor werkgelegenheid en een
verdeling van de inkomsten onder de bevolking”,
zegt Eusèbe Miburo. Als bij toverslag
verdween ook het beeld van werkloze jongeren
die de gewoonte hadden om rond te
hangen op de ligalas ('straathoek' of 'onder
de mangoboom'), omdat ze nu aan het
werk zijn. “Het werk is zeer arbeidsintensief.
Er werden dan ook honderden mensen in
dienst genomen om stenen bijeen te rapen,
ze in de steengroeve te kappen, er vervolgens
de straten mee te plaveien, enzovoort”,
zegt een leider van de werkzaamheden
in Kamenge.
Keerzijde van de medaille: werk, jawel,
maar wel precair werk. De 'vermindering
van de armoede' is relatief. "Bedrijven
doen vaak een beroep op dagloners
die per opdracht of voor korte periodes,
gaande van enkele dagen tot een maand,
in dienst worden genomen", zegt Anicet
Niyuhire, die meewerkte aan het plaveien
van de straten in Bwiza. Hetzelfde geldt
voor de meeste arbeiders die in de steengroeven
rond Bujumbura werden in dienst
genomen. “Weinig gewetensvolle ondernemers
of hun tussenpersonen maken misbruik
van de armoede van de arbeiders,
ook al hebben deze zich verenigd, door de
prijs van de stenen zo laag mogelijk te houden”,
zegt Gervais Ndayongeje, een van
de arbeiders.
De bevolking betaalt mee
Maar deze werkzaamheden leiden niet
alleen tot werkgelegenheid. “Om te
garanderen dat de wegen zo goed mogelijk
onderhouden worden, moeten we de straatbewoners
betrekken bij de bouw en het
onderhoud van wegen en paden. Zo doen
ze de know how op en eigenen ze zich de
openbare nutsinfrastructuur toe”, zegt een
gemeenteraadslid van Cibitoke, een
gemeente van Bujumbura.
Deze toe-eigening kan worden tot stand
gebracht door van de bevolking een financiële
bijdrage te vragen. Na een oproep
van het stadsbestuur van Bujumbura en
van BTC, zonden de lokale media op 19
april jongstleden een spotje uit waarin de
inwoners van Kinama, Kamenge en Cibitoke
(noorden van Bujumbura) worden
opgeroepen een centje bij te dragen aan
de werken die in hun wijk worden uitgevoerd.
Verwacht bedrag: 30.000 Burundese
francs per gezin, of zowat 20 dollar.
“Deze bijdrage werd altijd al gevraagd
in de wijken waar de straten worden vernieuwd.
Op die manier proberen we de
bevolking van die wijken aan te sporen
om zich deze infrastructuur toe te eigenen.
De bijdrage wordt geraamd op basis van
de middelen van de persoon in kwestie
en van de standing van de wijk waar de
werken worden uitgevoerd”, zegt een
administratief verantwoordelijke van de
gemeente Kinindo.
De werkzaamheden bieden nog een
ander voordeel: een einde maken aan
de nogal chaotische ontwikkeling van
Bujumbura dat almaar meer uitbreidt.
“Tijdens de werkzaamheden werden sommige
huizen afgebroken die bijna midden
in de straat waren opgetrokken, om plaats
te maken voor de nieuwe weg zodat het
verkeer vlotter zou verlopen en de weg
makkelijker kan worden onderhouden.
Dat is dan ook de reden waarom in de
nieuwe wijken aan de rand van de stad
voldoende plaats voor de wegen wordt
voorzien”, verklaart Salvator Ndayirorere,
burgerlijk ingenieur.
© Infosud / Syfia
SILVÈRE HICUBURUNDI
Info sud Belgique-Syfia Grands-Lacs
dimensie 3 I MEI-JUNI-JULI 2012 25

DESIGN
DESIGN
FOR
IMPACT
Creatieve studenten in Kortrijk bedenken producten in samenwerking met
het Zuiden. Initiatiefnemer Oliver DeWolf doopte het pilootproject Design for
Impact. Bedrijven en ngo’s hebben er oor naar.
Enkele jaren geleden was Oliver
DeWolf zelf student 'Industrieel
productontwerpen' aan de
Hogeschool West-Vlaanderen
(Howest). Voor zijn eindwerk trok hij,
samen met zijn vriendin-antropologe,
naar Peru. Hij werkte er rond hernieuwbare
energie en gezond wonen. “Een
eye-opener”, zegt De Wolf. “We merkten
dat een ontwerper levensverbeterende
oplossingen kan bedenken door nauw
samen te werken met de lokale gemeenschap
(co-creatie). De combinatie van
een ontwerper met een antropologe was
daarbij een match made in heaven!”
Cruciaal is dat je de noden en de gebruiken
van de plaatselijke bevolking goed
kent. En dat je weet welke materialen
en kennis er ter beschikking is. De Wolf:
“Neem het voorbeeld van een couveuse.
Het lijkt een geavanceerd toestel. Vaak
wordt het ingevoerd. Maar overal rijden
auto’s. Kunnen we geen couveuse maken
met auto-onderdelen? Het bleek mogelijk
dankzij de Toyota-couveuse. De koplamp
zorgt voor warmte, het alarmsysteem kan
ingebouwd worden enzovoort. De kost is
minder dan 1000 euro en het toestel kan
overal hersteld worden.”
Bedrijven, ngo’s, 4 de pijlerorganisaties en
lokale overheden zijn vaak op zoek naar
vernieuwende en duurzame oplossingen
voor mensen in het Zuiden. Alleen
zijn ze te weinig op de hoogte van wat
een industrieel (product)ontwerper
allemaal kan. Daarom stelde DeWolf
een pilootproject voor binnen Howest:
Design for Impact. In september 2011 gaf
hij het startschot.
Ondertussen toverden de studenten
al heel wat creatieve ontwerpen uit de
koker. En dat allemaal op vraag van
diverse bedrijven en organisaties (zie
voorbeelden). DeWolf is een tevreden
man. “We zitten op de goede weg met
onze innovatie die gedreven wordt door
menselijke noden in plaats van door
technologie.” En meteen is aangetoond
dat een technisch beroep allerminst
saai hoeft te zijn. Design for Impact kan
zijn creativiteit botvieren om duurzame
oplossingen te vinden voor heel concrete
noden in het Zuiden. Design kan
dus een sociale impact hebben. “Open,
sociaal, lokaal geproduceerd, kennisuitwisseling
en co-creatie, op maat en duurzaam
design, dat is waar het project om
draait.”
CHRIS SIMOENS
ONLINE
www.designforimpact.be
design-for-impact.blogspot.com
Open, sociaal, lokaal
geproduceerd,
kennisuitwisseling en
co-creatie, op maat en
duurzaam design, dat
is waar het project
om draait.
OLIVER DEWOLF
26 MEI-JUNI-JULI 2012 I dimensie 3

TELEVISION FOR BOP
TPVision wilde een aangepast (Philips) TV-toestel ontwerpen
voor de armen – de 'base of the pyramid' - in India. 80 %
van de bevolking leeft er met minder dan 2 dollar per dag.
Ze kunnen zich geen huis of auto aanschaffen, maar een
TV staat wel op hun verlanglijstje. Student Ruben De Baere
ontwierp een basistoestel zonder overbodige snufjes.
CASH FOR TRASH
Via de stedenband Kortrijkpijnse
ngo
Cebu zocht de Filippijnse Pagtambayayong Foundation
een goedkope en herbruikbare
verpakking waarmee e klanten
biologisch geteelde e rijst en
andere voedingsmiddelen iddelen naar
huis kunnen nemen. n.
Student
Floris Ampe ontwierp hiervoor
een emmertje. De emmer zelf
is een hergebruikte e verpakking
van mayonaise en yoghurt. De
handvaten worden geweven
uit afval van stickerpapier.
Momenteel is er een en
testfase. De
ngo verkoopt 200 stuks om te zien
of het product aanslaat.
aat.
DESIGN FOR INCLUSION
Santo Toribia is een school ol voor
kinderen met beperkingen n in één
van de armste buitenwijken van de
stad Trujillo (Peru). Omdat ze geen
overheidssteun krijgen was de school op
zoek naar een inkomen, in combinatie
met een educatieve tool om kinderen
vaardigheden bij te brengen. Student
Bob De Troy ontwierp originele mapjes
uit palmboomschors, elk mapje draagt
een afbeelding van een kind. Door de
mapjes te maken, leren de kinderen niet
alleen nieuwe technieken en (houtpersen)
maar winnen ze ook aan an zelfvertrouwen
en zelfstandigheid. Het geeft hen letterlijk
een gezicht. De mapjes worden verkocht
in de scholen van Trujillo.
Alle foto’s: © Design for Impact – HOWEST
dimensie 3 I MEI-JUNI-JULI 2012 27

YOUTH
are the
FUTURE
Jonge Palestijnse vluchtelingen
Een tijdbom of een enorm potentieel?
Ze zijn geboren en opgegroeid in vluchtelingenkampen, net zoals hun ouders. Velen
van hen hebben gestudeerd maar vinden geen werk, niet in de kampen maar ook niet
daarbuiten. Ze zijn aangewezen op humanitaire hulp. En dan te bedenken dat deze
jongeren bijna 30 % uitmaken van de 5 miljoen vluchtelingen die in Palestijnse kampen
in het Midden-Oosten leven. Een tijdbom of een enorm potentieel…
Tussen muren
In Nabloes - een historische stad op de
Westelijke Jordaanoever, ver van de Israelische
grenzen, maar omringd door
checkpoints – is alles rustig, en toch is het
geweld overal latent aanwezig. Je kunt het
zien op de muren, op de talrijke affiches
van jonge martelaren, met een argeloze
blik en het geweer in de aanslag, omringd
door wenende moeders. Het geweld is in
de straten, in de grafstenen van de strijders,
waar kinderen op spelen en waar
jongeren langskomen wanneer ze naar
school stappen. De herinnering aan de
langdurige blokkade van de stad en de
gevechten doemt als een spookbeeld op
in de straatjes. Naast geweld heerst ook
frustratie omdat de jongeren zich ervan
bewust zijn dat ze geen noemenswaardige
toekomst hebben en toch geen werk zullen
vinden ook al hebben ze gestudeerd.
De 'vervloekte' checkpoints maken elke
verplaatsing tergend ingewikkeld, en de
Palestijnse economische markt stelt nagenoeg
niets meer voor. Sinds de bouw van
de muur en het opzetten van de controles is
de export immers sterk gedaald. Overigens
bestaan de kampen nu al 60 jaar. Vluchteling
zijn is dus geen tijdelijke status meer,
maar veeleer een identiteit. In de kampen
hangt een verstikkende sfeer. Hoe kun je
uitgroeien tot een evenwichtige volwassene
als je gedoemd bent op te groeien tussen
fysieke, morele en mentale “muren”, vooral
wanneer je jong en energiek bent, met een
toekomst die nog voor je ligt?
CONFERENTIE IN BRUSSEL
Op 19 en 20 maart ontving het Egmontpaleis een internationale conferentie van UNRWA
onder de titel “Engaging youth: Palestine refugees in a changing Middle East”. UNRWA had
een twintigtal jonge Palestijnse vluchtelingen uitgenodigd om te wegen op de formulering
van haar toekomstige projecten. Ze namen het woord voor een platform van prominenten
uit de Arabische wereld en uit Europa, waaronder Didier Reynders, Salam Fayyad, Catherine
Ashton, Martin Schulz, de ministers van Buitenlandse Zaken van Jordanië en Palestina, en
de secretaris-generaal van de Arabische Liga. Info: http://www.engagingyouth.eu
© Elise Pirsoul
Om die reden besloot UNRWA, het VNagentschap
voor hulpverlening aan
Palestijnse vluchtelingen, dit jaar alle
aandacht op de jonge Palestijnse vluchtelingen
te richten. Dat het agentschap
als eerste zal toegeven dat alleen de
regeling van het Israëlisch-Palestijnse
conflict soelaas kan bieden, neemt niet
weg dat het leed moet worden verzacht.
In afwachting blijft de bevolking in de
kampen immers almaar toenemen en is
30% daarvan tussen 18 en 29 jaar oud.
Jonge vluchtelingen
op zoek naar werk
“Toen hun dorp in 48 door de Israëliers
werd bezet, kwamen mijn grootouders
voor een week naar Gaza. Jammer
genoeg keerden ze nooit terug. Mijn
vader groeide op in een vluchtelingenkamp;
ik woon in Gaza-stad en behaalde
zopas een master Business and Administration.
Ik werk als docente aan de universiteit
en ben nu actief bij een vereniging
voor dove kinderen. Ik bof dat ik werk heb
gevonden, want mijn vrienden die ook zijn
afgestudeerd, sturen honderden sollicatiebrieven
die onbeantwoord blijven. Al had
ik meer geluk dan mijn vrienden, ook ik leef
in onveiligheid.” Dat Yasmine, een jonge en
briljante vrouw, veel geluk heeft in vergelijking
met haar vrienden, neemt niet weg dat
het permanente klimaat van onveiligheid
en de beperking van de bewegingsvrijheid
nog steeds een grote bron van frustratie
zijn. “Ik woon in Hebron, op 20 km van
Jeruzalem. Normaal ben je op een half uur
in Jeruzalem, maar nu neemt de reis 2 uur in
beslag als gevolg van de checkpoints”, zegt
Ahmed. Tareq, een vluchteling in Jordanië,
28 MEI-JUNI-JULI 2012 I dimensie 3

PALESTIJNSE GEBIEDEN
© Elise Pirsoul
van de bevolking in de vluchtelingenkampen
en zijn voor de gemeenschap het
menselijk kapitaal van morgen. Het is een
bijzondere kwetsbare maar ook veelbelovende
bevolkingsgroep.
De Arabische Lente waartoe de aanzet werd
gegeven door jonge werklozen, heeft aangetoond
dat de jongeren in Noord-Afrika
en het Midden-Oosten begeesterd zijn
en grote veranderingen kunnen bewerkstelligen.
In Palestina, meer nog dan in de
andere Arabische landen, hebben veel van
deze jongeren gestudeerd. In een vluchtelingenkamp
is er niet veel afleiding. De
jongeren besteden dan ook veel tijd aan
hun opleiding, sommigen zijn zelfs overgekwalificeerd.
Toch is een kwart, in de Gazastrook
zelfs 39%, veroordeeld tot werkloosheid.
Als ze al werk vinden, is het meestal
onder hun niveau, en zijn de voorwaarden
en lonen onaanvaardbaar. “Jonge Palestijnen
willen hetzelfde als alle jongeren wereldwijd,”
en ze hebben er recht op. Precies daarom
heeft UNRWA-chef Filippo Grandi besloten
om dit jaar veel aandacht te besteden aan
de jongeren, “from spring to spring”, met de
belofte elkaar binnen een jaar opnieuw te
ontmoeten.
ELISE PIRSOUL
Martelaarsgraf in een straat van Nabloes
is pas afgestudeerd als ingenieur: “Ik vond
werk in een Golfstaat maar ik mag er niet
heen reizen.” In sommige landen, vooral in
Libanon, worden de fundamentele mensenrechten
met voeten getreden. “Ik studeer
ingenieurswetenschappen maar weet
nu al dat ik niet aan de slag zal kunnen omdat
ik een vluchteling ben. Hoe zal mijn toekomst
eruit zien? De ene dag ben ik een vreemdeling,
de andere een vluchteling, ik heb zelfs
geen vaste identiteit terwijl ik nochtans in
Libanon geboren ben“, zucht Faten.
Potentieel en frustratie
Yasmine, Ahmed, Tareq en Faten werden
door UNRWA uitgekozen om deel uit te
maken van een delegatie van jonge Palestijnen
die moet wegen op de formulering van
de toekomstige UNRWA-projecten. Jongeren
(18-29 jaar) vormen de meerderheid
L’UNRWA, het VN-agentschap
voor hulpverlening
aan Palestijnse vluchtelingen,
werd onmiddellijk
na de eerste Israëlische
bezettingen opgericht,
zogezegd maar tijdelijk.
Zestig jaar later is de
situatie van de Palestijnen er aanzienlijk
op achteruit gegaan en zorgt UNRWA voor
de meeste openbare basisvoorzieningen
in een Palestina dat geen echte staat is en
dat niet de minste autonomie heeft. Dankzij
het geld van UNRWA zijn er momenteel
ongeveer 700 scholen die jongens en
meisjes gelijke kansen geven en 137 ziekenhuizen.
UNRWA beheert de kampen en
de infrastructuur, biedt humanitaire hulp
en noodhulp. Door de verslechtering van
de situatie in de Gazastrook en de stijging
van de energie- en voedselprijzen, heeft
UNRWA veel meer lasten. In 2012 vertoont
het algemene budget van het agentschap
een tekort van 125,8 miljoen dollar. De Belgische
bijdrage aan UNRWA is de jongste
jaren aanzienlijk gestegen: van ongeveer
6,3 miljoen euro in 2009 naar 9,5 miljoen
euro in 2012.
EP
Werkingsdomeinen
Aantal vluchtelingen per domein*
1.217.519
874.627
Jordanië
Libanon
Syrië
Westelijke Jordaanoever
Gazastrook
Totaal: 5.115.755
510.444 465.798
GAZASTROOK
2.047.367
• 874.627 geregistreerde personen
• 19 bestaande kampen
• 98 scholen
• 42 basisgezondheidscentra
• 1.217.519 geregistreerde
personen
• 8 bestaande kampen
• 243 scholen
• 21 basisgezondheidscentra
MIDDELLANDSE ZEE
ISRAËL
MEER VAN
TIBERIAS
WESTELIJKE JORDAANOEVER
LIBANON
GOLAN
• 465.798 geregistreerde personen
• 12 bestaande kampen
• 68 scholen
• 28 basisgezondheidscentra
• 510.444 geregistreerde
personen
• 9 bestaande kampen
• 118 scholen
• 23 basisgezondheidscentra
JORDANIË
SYRIË
• 2.047.367 geregistreerde
personen
• 10 bestaande kampen
• 172 scholen
• 24 basisgezondheidscentra
Vluchtelingenkamp
* Alle cijfers van januari 2012
dimensie 3 I MEI-JUNI-JULI 2012 29

ONDERZOEK
Prijs Belgische Ontwikkelingssamenwerking
2012
De Prijs Belgische Ontwikkelingssamenwerking werd in 1998 in het
leven geroepen op initiatief van de Belgische Ontwikkelingssamenwerking
en wil studenten en jonge onderzoekers ertoe aanzetten oog te
hebben voor de internationale samenwerking en zo een bijdrage te
leveren aan duurzame ontwikkeling en armoedebestrijding in het Zuiden.
In aanmerking komen licentie- of masterthesissen, doctoraatsthesissen
of andere publicaties.
De prijs bedraagt 15.000 euro voor de gelauwerde onderzoeker en
5.000 euro voor de bekroonde student. Met dit bedrag kunnen de laureaten
hun onderzoeksactiviteit (stage, aankoop van wetenschappelijke
apparatuur) voortzetten of hun loopbaan verder uitbouwen (deelname
aan congressen, opleidingen, enz.).
Het Koninklijk Museum voor Midden-
Afrika in Tervuren vormde op 16 maart
2012 het decor voor de jaarlijkse
uitreiking van de Prijs Belgische
Ontwikkelingssamenwerking. Deze prijs
bekroont onderzoekers en studenten die
via wetenschappelijk werk veelbelovende
oplossingen aanreiken inzake duurzame
ontwikkeling.
© DGD / Ardelean
Kakudji Kyungu
De prijs 2012 in de categorie 'Onderzoekers’ mocht Aimé Kakudji Kyungu
uit DR Congo in ontvangst nemen. Hij is beursstudent bij het Belgisch
Ontwikkelingsagentschap BTC en behaalde in 2010 zijn doctorstitel in politieke en
sociale wetenschappen aan de Vrije Universiteit Brussel met een onderzoek met als
titel: “Sendwe Mining”, Socio-anthropologie du monde social de l'Hôpital à Lubumbashi
(socio-antropologie van het sociale gebeuren in het ziekenhuis van Lubumbashi).
Het ziekenhuis Sendwe is een toonaangevende referentieziekenhuis in de provincie
Katanga. De auteur bracht er verschillende maanden door en observeerde
en ondervroeg er zorgverstrekkers, patiënten en hun gezinsleden.
Vertrekkende van de observatie van de patiënten maakt hij een kwalitatieve
analyse van de relaties tussen de verschillende actoren die betrokken zijn bij de
zorgverstrekker-patiënt-relatie.
De auteur toont aan dat er gelijkenissen zijn tussen de interacties en
spanningen tussen ziekenhuismedewerkers en patiënten enerzijds en tussen
ambtenaren en burgers anderzijds. Met dat grote verschil dat in het
ziekenhuis het leven van de patiënten van het resultaat van deze interacties
kan afhangen.
Ondanks het specifi eke kader zijn de situaties en relaties tussen zorgverstrekkers
en patiënten in het ziekenhuis Sendwe kenmerkend voor andere ziekenhuisinstellingen
in het land, ja zelfs in Afrika. De auteur koos de invalshoek van de
sociale antropologie voor zijn onderzoek in de ziekenhuiswereld, en dit getuigt van
originaliteit. Dit werk bewijst dat een dergelijk onderzoek waardevolle gegevens
kan opleveren voor een hervorming van de manier waarop ziekenhuizen en de
zorgverstrekking in Afrikaanse landen worden beheerd.
JMC
© DGD / Ardelean
Marianne Hubeau
Marianne Hubeau, bio-ingenieur land- en bosbeheer aan de Katholieke Universiteit
Leuven ontving de prijs 2012 in de categorie 'Studenten' voor haar onderzoek met als
titel: Land use and human activity patterns in relation to the plague disease in the West
Usambara Mountains, Tanzania (ruimtegebruik en patronen van menselijke activiteit
gerelateerd aan de builenpest in de bergachtige regio West-Usambara, Tanzania).
Deze masterthesis kadert in een onderzoek van de KULeuven, de Universiteit Antwerpen
en de Sokoine University in Tanzania over de verspreiding van de builenpest
in Tanzania. Deze ziekte komt nog in heel de wereld voor, maar vaak in kleinere
afgelegen gebieden.
Marianne Hubeau onderzocht of er een verband bestaat tussen de verspreiding
van de pest en het ruimtegebruik door de mens. Ze kwam tot de vaststelling
dat de pest meer voorkomt in dorpen waar mensen in een breder
gebied rond het dorp activiteiten uitvoeren alsmede in de buurt van plaatsen
waar mensen hout sprokkelen. Deze laatste gegevens moeten nog verder
worden onderzocht.
Het onderzoek heeft nu al aangetoond dat de verspreiding van de builenpest niet
enkel het gevolg is van natuurlijke omgevingsfactoren in een regio, maar ook van
de manier waarop mensen gebruikmaken van deze omgeving. Deze informatie is
zeer belangrijk voor het inschatten van het besmettingsrisico en komt ook van pas
bij het opzetten van preventiecampagnes in de bergen van Usambara en in de
andere regio’s van Tanzania waar de builenpest voorkomt.
JMC
ONLINE
www.devcoprize.africamuseum.be
30 MEI-JUNI-JULI 2012 I dimensie 3

© Dieter Telemans
Zicht op het leven
Een tentoonstelling over en voor blinden
© Dieter Telemans
In het kader van de Belgische
Ontwikkelingsdagen heeft de vereniging
Licht voor de Wereld van
27 april tot 9 mei 2012 een tentoonstelling
georganiseerd van fotograaf
Dieter Telemans (Prijs ‘De Spiegel’) over
blindheid en haar gevolgen in Afrika.
De foto’s werden gemaakt in oogklinieken
en instellingen voor blinden waar Licht
voor de Wereld actief is. De vereniging
bestrijdt blindheid, probeert de levenskwaliteit
van mensen met een visuele
handicap te verbeteren en verdedigt de
rechten van mensen met een handicap in
Afrika.
De tentoonstelling was toegankelijk voor
blinden dankzij een hoorbare beschrijving,
een techniek die vooral in het theater
wordt toegepast. Ze laat toe visuele
effecten over te brengen met het gesproken
woord.
ONLINE
www.lightfortheworld.be
dimensie dimension 3 I MEI-JUNI-JULI 3 I 2012 31

OP STAP MET
VRIJWILLIGERSWERK OF
VRIJWILLIGERSTOERISME?
Internationaal vrijwilligerswerk trekt
almaar meer jongeren aan.
In goede en soms slechte tijden.
© SVI
Toen ik als informaticaconsulent
werkte, een stabiele en goed
betaalde job, leidde ik een vrij
comfortabel leven, maar het
was niet echt wat ik zocht. Ik wilde me
nuttig maken en nieuwe uitdagingen aangaan.
Daarom ging ik in op een oproep
van de Belgische ontwikkelingssamenwerking
en vertrok, een beetje bij toeval,
naar Vietnam. Al wat ik van Vietnam afwist,
had ik opgestoken van oorlogsfilms… Ter
plaatse wachtte me een enorme cultuurschok:
ik voelde me als een ruimtevaarder
die op een onbekende planeet was
terechtgekomen. Om me te integreren
besliste ik me aan te sluiten bij een lokale
vrijwilligersvereniging, die destijds bezig
was met de oprichting van het eerste
jeugdhuis in Hanoi voor kinderen die aan
de Rode Rivier woonden. Op zekere dag
besloten we onze projecten open te stellen
voor internationale vrijwilligers. Zo
zag de eerste internationale chantier in
Vietnam het licht! Enkele maanden later
had de opening plaats van SJ Vietnam,
de eerste internationale vrijwilligersvereniging
die wordt beheerd door en voor
de jongeren ter plaatse. Zonder de Belgische
ontwikkelingssamenwerking was
dat nooit mogelijk geweest.
Geen toerisme
Ik wil hier meteen duidelijk stellen:
een vrijwilligersvereniging heeft niets
te maken met vrijwilligerstoerisme of
“humanitair toerisme”, een nieuw zeer
winstgevend concept dat ik als volgt zou
samenvatten: “Armen zien en helpen, het
kan al voor 2.000 euro!“
Net omdat we konden vaststellen hoeveel
schade dit soort toerisme kan berokkenen,
hebben we besloten naar Europa
te komen. Om een voorbeeld te geven:
deze agentschappen doen een oproep
aan jonge idealisten om, afhankelijk van
het programma, “Frans aan de Vietnamezen
te onderwijzen”… Twee weken
lang, zonder enige vakkennis! Terwijl
ze de leerlingen van de klas “Frère Jacques”
aanleren, doet de onderwijzer er
het zwijgen toe. Het agentschap deed de
directeur van de school een “schenking”,
dus oogjes dicht en snaveltjes toe… Twee
weken later vertrekt alweer een nieuwe
autocar met enthousiaste “humanitaire
toeristen“ om ter plaatse onderwijzertje
te spelen. Maar Frans onderwijzen improviseer
je niet zo maar, dat is een echt
beroep! Deze jongeren keren uiteindelijk
heel ontgoocheld naar huis terug.
Echt samen werken
De internationale chantiers hebben
niets met dat soort toerisme te maken,
het gaat om projecten voor jongeren van
18 tot 30 jaar die gaan samenwerken
met jongeren van ginder. Een chantier
is in de eerste plaats een avontuur, een
ervaring, een les in het leven in gemeenschap,
en een prachtige culturele uitwisseling.
Vrijwilligerswerk is geen toeristisch
product!
© SVI
Wie ?
Pierre De Hanscutter, informaticus,
voormalig coöperant voor
United Nations Volunteers
in Vietnam. Oprichter van de
ngo SJ Vietnam en directeur
van de jongerenvereniging
International Volunteer Service.
Wat ?
1.600 vrijwilligersprojecten die
zoveel mogelijk jongvolwassenen
in meer dan 70 landen, met inbegrip
van België, willen aanspreken.
Waarom ?
Omdat vrijwilligerswerk hier en
ginder aan de basis ligt van actieve
burgerzin en ontwikkeling.
In het begin, toen onze jongerenvereniging
uit het Zuiden zich voor het eerst in het
Noorden vestigde, vroeg men ons wat we
daar kwamen doen. We zijn evenwel van
mening dat het verenigingsleven in Azië
ons ook iets kan bijbrengen: een ander
dynamisme, een andere invalshoek… En
uiteindelijk valt dat vrij goed mee. Dit jaar
vertrokken meer dan 300 jongeren naar
het buitenland. En een aantal Vietnamezen
kwam naar België om hier aan vrijwilligersprojecten
deel te nemen.
Ons eerste credo is dat een jongere zonder
enige ervaring vrijwilligerswerk aankan.
Als jongerenvereniging willen we het
internationaal vrijwilligerswerk voor elke
jongere openstellen. Wat voor ons telt is de
motivatie, de zin om te leren en te delen. We
zijn op zoek naar jongeren voor meer dan
70 landen, ook België…
Voor jongeren die ervan dromen als coöperant
te werken, heb ik maar één raad:
“Doen!” Maar wees geduldig en blijf met
beide voeten op de grond. Het werk is niet
altijd zo romantisch als je denkt. En probeer
vooral een eerste ervaring op te doen via
de internationale chantiers!
ONLINE
www.servicevolontaire.org
32 MEI-JUNI-JULI 2012 I dimensie 3

Puntkomma
JAARVERSLAG 2011
van de Belgische Ontwikkelingssamenwerking
Het nieuwe jaarverslag wil de resultaten
tonen die de Belgische Ontwikkelingssamenwerking
in 2011 bereikt heeft in
haar strijd tegen de armoede.
In het eerste, omvangrijke deel schetsen we de grote
tendensen, crisissen en evenementen waarbinnen
de belangrijkste activiteiten van de Belgische Ontwikkelingssamenwerking
in 2011 plaatsvonden. Welke
hervormingen drukt DGD intern door om in een veranderende
wereld haar rol als draaischijf van de Belgische Ontwikkelingssamenwerking
te verzekeren? Welke humanitaire
crisissen vroegen een antwoord van onze hulp? Hoe evolueert
de officiële ontwikkelingshulp (ODA) van België? Aan
welke sectoren geven we prioriteit in de nieuwe samenwerkingsakkoorden
met Rwanda, Vietnam en het Bezet
Palestijns Gebied? Hoe helpt DGD het draagvlak voor ontwikkelingssamenwerking
in België versterken? Welke rol
speelde België op de Top in Busan over Hulpdoeltreffendheid?
Bedreigt de klimaatverandering de ontwikkelingskansen?
Hoe steunen we de Arabische volkeren in hun herwonnen
hoop voor democratie en rechtvaardigheid? Wat leren
we uit de evaluatie van de bilaterale projecten van BTC
en de diverse kennisplatformen?
Het tweede deel wijden we volledig aan Millenniumdoelen 4 en
5. We tonen hoe België meehelpt aan de bestrijding van kindersterfte
(MDG 4) en de verbetering van de gezondheid
van moeders (MDG 5). Hoe we die strijd aangaan, met welke
methodes en invalshoeken we dat doen, tonen we aan de hand
van een tiental projecten die worden uitgevoerd, gefinancierd of
begeleid door de Belgische Ontwikkelingssamenwerking. De
voorbeelden komen onder meer uit Bangladesh, Bolivia, DR
Congo, Mali en Rwanda.
Het Jaarverslag 2011 is beschikbaar in het Nederlands, Frans en Engels.
Bestellen kan door een mail te sturen naar vincent.tournay@diplobel.fed.be.
U kunt het verslag ook raadplegen op www.dg-d.be
dimensie 3 I MEI-JUNI-JULI 2012 33

Puntkomma
UNCTAD
blijft ontwikkelingslanden
ondersteunen
BELGIË
BLIJFT FONDO INDIGENA STEUNEN
Op een vergadering van
het Fondo Indigena in
Brussel in maart 2012,
beloofde België 2 miljoen
euro om het programma
'Buen vivir' (goed leven)
verder te zetten.
Van 21 tot 26 april 2012 ging
te Doha (Qatar) de 13de conferentie
door van UNCTAD, de
United Nations Conference on
Trade and Development.
Hoewel anders gevreesd bevestigde
de slottekst de rol van UNCTAD als
VN-instelling voor een coherente
aanpak van handel en ontwikkeling,
gericht op de integratie van de
ontwikkelingslanden in de wereldeconomie.
Klemtoon ligt op fi nanciën,
technologie, investeringen en duurzame
ontwikkeling. Ook minister
van Ontwikkelingssamenwerking
Magnette was aanwezig om er de rol
van UNCTAD te verdedigen.
© UNCTAD
' Buen vivir' steunt privé-initiatieven
van de Latijns-Amerikaanse
inheemse bevolking rond ecotoerisme
en voedselzekerheid.
Dat alles binnen een vernieuwend ontwikkelingsmodel
dat vooral in harmonie wil
© DGD / Ardelean
© DGD / Ardelean
leven met de medemens en de natuur, en de
rijkdom van de natuur op een evenwichtige
manier wil benutten.
Naast de Belgische bijdrage wist de vergadering
400.000 dollar vrij te maken van de
Interamerikaanse Ontwikkelingsbank. Daarmee
kan de geldnood van het fonds gelenigd
worden die ontstaan is door de mondiale
financiële crisis.
Het Fondo Indigena is een forum waar de
inheemse volkeren van Latijns-Amerika en
de Caraïben in overleg kunnen treden met
hun overheid. De Europese landen die er
deel van uitmaken zijn Spanje, Portugal en
België.
ONLINE
www.fondoindigena.org
BELGIË
geeft 2 miljoen euro aan Sahellanden
© UNCTAD
Droogte bedreigt meer dan 10 miljoen mensen in de Sahel met voedselonzekerheid.
Daarom heeft ons land 2 miljoen euro uitgetrokken. UNICEF kan rekenen op 1,25
miljoen euro voor haar WASH-project (Water, Sanitaire voorzieningen en Hygiëne)
in Burkina Faso, Niger en Mali. 750.000 euro gaat naar het Wereldvoedselprogramma voor
steun aan Mali en Mauritanië. Naast noodhulp, zal er ook voldoende aandacht gaan naar
oplossingen die de voedselzekerheid op lange termijn moeten verzekeren.
34 MEI-JUNI-JULI 2012 I dimensie 3

Mede door de klimaatverandering
zouden in 2020 al
ruim 75 landen, vooral arme
landen in Afrika en Azië,
kampen met ernstige zoetwatertekorten.
Dat blijkt uit het jongste Wereldwaterrapport
dat in maart 2012 voorgesteld werd op het
Wereldwaterforum in Marseille. Het rapport
pleit voor een brede samenwerking tussen
waterbeheerders, regeringen, ngo’s en
bedrijven, zowel op plaatselijk, nationaal en
internationaal vlak.
Het Forum zelf bracht 35.000 mensen bijeen
– staatshoofden, ministers, experten,
ngo’s, jongeren… – om na te denken over
Kunnen we het
blauwe goud
redden ?
Meer dan één miljard mensen
hebben geen toegang tot veilig
water. En met de groeiende
wereldbevolking zal het
waterverbruik nog toenemen.
het bedreigde blauwe goud. Hoe kunnen we
water en sanitair ter beschikking stellen van
iedereen, een universeel mensenrecht sinds
2010? Hoe kunnen we water beter beschermen?
1.400 oplossingen resulteerden in ruim
100 concrete engagementen die alle zullen
meegenomen worden naar de Rio+20-conferentie.
Een alternatief Waterforum enkele
kilometers verderop kantte zich tegen de
privatisering van drinkwater.
ONLINE
www.unwater.org (rapport)
www.worldwaterforum6.org (forum)
Hulp daalt
wereldwijd
De ODA-volumes voor 2011 laten
een globale daling van de ODA zien
ten opzichte van 2010 met 2,17 %.
België zakt naar de zevende plaats
in termen van het percent ODA ten
opzichte van BNP (0,53 %).
• De 0,7-groep ; Denemarken, Luxemburg,
Nederland, Noorwegen en Zweden
houdt stand, ondanks het feit dat ook
zij allemaal behalve Zweden een daling
laten optekenen in hun ODA voor 2011.
Er is een daling in 16 DAC-landen. In het
totaal werd er in reële termen een daling
van 2,17 % vastgesteld.
• België staat in de rij van de dalers.
In volgorde : Griekenland (-39 %), en
Spanje (32 %). Japan, Oostenrijk en
België (-13 %). ODA is nu voor België
0,53 % van onze BNI waar het 0,64 %
uitmaakte van het BNI in 2010.
• De EU-instellingen laten in 2011 een
daling optekenen van 6 %, voornamelijk
door uitstel van budgetsteun vanwege
de nog lopende beleidsdialogen.
• ODA voor Noord-Afrika is gestegen met
0,9 % maar met 0,9 % gedaald voor
sub-Sahara Afrika.
Erratum
In ons vorige nummer is
een fout geslopen.
De auteur van het artikel ‘Als de ambulance
niet komt’ (p. 10, 2/2012) behoort tot het
Rode Kruis-Vlaanderen, en niet het CICR.
De website is: http://ihr.rodekruis.be.
Onze excuses aan de auteur en de
organisatie!
dimensie 3 I MEI-JUNI-JULI 2012 35

Dagen van de Belgische
Ontwikkelingssamenwerking
In de marge van de 5e Staten-Generaal heeft de Belgische ontwikkelingssamenwerking
voor het eerst “de Dagen van de Belgische Ontwikkelingssamenwerking” georganiseerd.
Naast informeren wilden 'de Dagen' het publiek ook sensibiliseren. Bijzondere
aandacht ging naar jongeren. Want vooral zij zijn op zoek naar antwoorden op hun
vragen of willen zich engageren. Drie weken lang, van 25 april tot 15 mei 2012 pakten acht
organisaties uit het verenigingsleven en de academische wereld uit met een bijzonder origineel
programma waarin ze gebruik maken van nieuwe technologieën, fotografie, sociale
netwerksites en straatacties.
De thema’s die meer specifiek belicht werden tijdens deze eerste Dagen van de Ontwikkelingssamenwerking
waren de gezondheid van moeders en de strijd tegen kindersterfte,
twee van de acht Millenniumdoelstellingen die de Verenigde Naties in 2000 formuleerden en
die België ook onderschrijft.
De acht initiatiefnemers van het sensibiliseringsprogramma van de Dagen van de Belgische Ontwikkelingssamenwerking
zijn: ADI (Aide au Développement International), het Fondation ABEO, Handicap
International, Louvain Coopération, Licht voor de Wereld België, de vzw GREEN, de vzw SENSOA en
de Universiteit Gent (UGent) - International Centre for Reproductive Health (ICRH). Een andere partner,
het Museum voor Midden-Afrika in Tervuren, heeft een korting aangeboden op museumbezoeken
gedurende de drie weken van de Dagen.
WELCOME TO LIFE
Foto expo
HANDICAP INTERNATIONAL
van 09/05 tot 29/05
Warandepark Brussel
www.welcometolife.be
ZICHT OP HET LEVEN
Foto expo
LICHT VOOR DE WERELD
van 27/04 tot 09/05 - Brussel Botanique
www.lumierepourlemonde.be
© DGD / Ardelean
© DGD / Ardelean
ELKE MAMA TELT!
Elke mama telt!
Campagne tegen moedersterfte
(naar aanleiding van Moederdag)
SENSOA
10/05 - Brussel, Federaal Parlement
11/05 - Brussel Centraal Station;
Antwerpen-Centraal; Gent-Sint-Pieters
15/05 - Kunstencentrum Vooruit, Gent
www.elkemamatelt.be
© DGD / Ardelean
DGD - DIRECTIE-GENERAAL
ONTWIKKELINGSSAMENWERKING
Karmelietenstraat 15 • B-1000 Brussel
Tel. +32 (0)2 501 48 81 • Fax +32 (0)2 501 45 44
E-mail : info.dgd@diplobel.fed.be
DGD - DIRECTIE-GENERAAL ONTWIKKELINGSSAMENWERKING
www.diplomatie.be • www.dg-d.be
Karmelietenstraat 15 • B-1000 Brussel
E-mail : info.dgd@diplobel.fed.be
Tel. +32 (0)2 501 48 81 • Fax +32 (0)2 501 45 44 www.diplomatie.be • www.dg-d.be