Rijksmuseum Amsterdam Jaarverslag 2005

een zo fraai marqueteriemeubel in Den Haag is gemaakt. Ook
in Parijs stond deze techniek toen nog in de kinderschoenen,
en De Rots’ kabinet doet niet onder voor de opzienbarendste
meubelen die in dezelfde tijd in de Franse hoofdstad tot stand
zijn gekomen.
Inventaris
Dit kabinet is het enige meubel uit het bezit van Amalia van
Solms dat thans bekend is; verder is er alleen nog een doos,
op zeer verwante wijze versierd en ongetwijfeld onderdeel van
dezelfde opdracht, die ook haar monogram heeft en die zich
bevindt in de verzameling van de landgraaf van Hessen op
Schloss Fasanerie bij Fulda. Gezien zijn uitzonderlijke decoratie
is het kabinet hoogstwaarschijnlijk het curieus cabinet dat wordt
genoemd in de inventaris van Amalia’s kostbaarheden die in de
jaren 1654-1668 is opgemaakt, en als volgt staat omschreven: met
yvoir en schiltpadden door malcanderen gevrocht, met een voet daertoe.
Ook toen had het dus al een onderstel, maar dat is verdwenen;
het huidige dateert uit de 19de eeuw. Jammer genoeg vermeldt
de inventaris niet in welk paleis de prinses het meubel had opgesteld.
Dit prachtige kabinet geeft op niet mis te verstane wijze blijk
van het ambitieuze mecenaat van Amalia van Solms. Alle patronen
van de marqueterie moeten speciaal voor dit meubel zijn
getekend en gezaagd: gezien het persoonlijke karakter van de
symboliek konden ze niet voor een andere opdrachtgever worden
herhaald. Zelfs bij de meubelen die voor het Franse hof zijn
gemaakt, komt dat maar weinig voor. Zoet drukte zijn bewondering
voor het voor Amalia gemaakte meubel als volgt uit: een Kabinet,
Met eed’le konst doorwrogt, zoo knap als zy ’t had gebooden, Daar
voor zig ons vernuft, en zimpel oog ontzet. Dat hij een lang gedicht
aan dit specifieke kabinet wijdde, geeft wel aan hoe spectaculair
en ongewoon het meubel was – en dat is het nog steeds.
Een ‘receptenboek’ en een bundel
over de gebroeders De Witt
Twee zeldzame 17de-eeuwse aanwinsten voor de bibliotheek
In 2005 verwierf het Rijksmuseum weer talloze fraaie aanwinsten voor de bibliotheek. Twee daarvan zijn
zelfs zo zeldzaam dat ze speciale aandacht verdienen: een Frans boek uit 1696 waarin staat beschreven
hoe schilders en beeldhouwers geacht werden te werken, en een bundel uit ca. 1680 die licht werpt op een
sleutelmoment in de Nederlandse geschiedenis: de moord op de gebroeders Cornelis en Johan de Witt.
In de 17de eeuw behoorden zogenoemde receptenboeken tot
het instrumentarium van de kunstenaar: praktische handleidingen
over materialen en technieken. Daarnaast waren er theoretische
verhandelingen in omloop over de doctrines en regels
waaraan de kunstenaar zich moest houden. Hoe schilders en
beeldhouwers geacht werden te werken ten tijde van Lodewijk
XIV is te lezen in Sentimens des plus habiles peintres sur la pratique
de la peinture et sculpture, mis en tables de Preceptes, avec plusieur discours
academiques, ou Conférences tenuës en l’Académie Royale desdits
Arts [...]. Dit boek is een belangrijke bron voor de kennis van de
regels zoals uitgevaardigd door de Franse Académie Royale de
Peinture et de Sculpture. Dankzij het Receptuurboeken Fonds,
een Fonds op Naam dat is ondergebracht bij het Rijksmuseum
Fonds en speciaal is opgericht om receptenboeken en handleidingen
voor kunstenaars aan te schaffen, kon het Rijksmuseum
dit juweeltje in zijn bibliotheekcollectie opnemen.
De Académie beschouwde de schilderkunst als een rationele
kunstvorm, uitsluitend bestemd voor ontwikkelde mensen. De
schilderkunst was weliswaar een nabootsing van de natuur, maar
deze nabootsing kon alleen toepassing vinden volgens de regels
van de rede. De academisten zetten zich af tegen de Vlaamse
en Nederlandse kunstenaars, die de natuur veel te letterlijk
imiteerden. Ook de Venetiaanse schilders konden in hun ogen
geen genade vinden: zij lieten zich leiden door de verlokkingen
van het koloriet. De kunstenaars die lid van de Académie waren,
56 57
Het kastje van Amalia van Solms in gesloten toestand.
Henry Testelin
Sentimens des plus habiles peintres sur la pratique de la peinture et sculpture, mis en tables
de Preceptes, avec plusieur discours academiques, ou Conférences tenuës en l’Académie
Royale desdits Arts, en Presence de Monsieur Colbert [...], Protecteur de ladite Académie,
assemblée generalement en des jours solemnels pour la distribution du Prix Royal, 1696
Inv.nr. BI-2005-1063
Dit boek is aangekocht met geld van het Receptuurboeken Fonds.