Een nieuw elan voor genderstudies in Vlaanderen ... - Sophia

Een nieuw elan voor genderstudies in
Vlaanderen - conceptnota
Over deze nota 1
In augustus 2006 vernam Sophia vzw, coördinatienetwerk voor vrouwenstudies, dat de Voortgezette
Academische Opleiding (VAO) Vrouwenstudies zou stopgezet worden. We contacteerden
alle betrokkenen, om samen met hen op zoek te gaan naar een mogelijk alternatief voor
deze opleiding.
Sophia schreef vervolgens een open brief aan de rectoren van alle universiteiten. De kernboodschap
van de brief is de vraag dat genderstudies eindelijk structureel verankerd wordt aan de
universiteiten. Meer dan 1000 mensen, van wie velen uit de universitaire wereld, zetten hun
handtekening onder deze boodschap. 2
In deze nota hebben we een aantal concrete ideeën samengebracht, en schetsen we bondig de
stand van zaken in genderstudies in België. Een concrete oplossing zal moeten uitgetekend
worden in samenspraak met alle mogelijke betrokkenen. Toch wil Sophia vzw via de aanbevelingen
in deze nota met klem aandringen op een oplossing die de structurele ondersteuning van
genderstudies binnen de universiteiten tot stand kan brengen.
Sophia vzw, 7 november 2006
1 Aanbevelingen
Onderstaande schets van de stand van zaken in genderstudies in Vlaanderen toont duidelijk
aan dat er concrete maatregelen nodig zijn om de bestaande problemen (wetenschappelijke
achterstand t.o.v. het buitenland, precaire positie van genderstudies-initiatieven aan de universiteiten,
braindrain naar het buitenland, enz.) weg te werken. In het merendeel van de Europese
landen waar nu kwalitatief onderwijs en onderzoek in genderstudies plaatsvindt, is er daartoe
een stimulans geweest vanuit de universitaire en/of publieke overheden door de creatie van
specifieke leerstoelen en het toekennen van extra middelen. De enige oplossing is volgens ons
dus ook in Vlaanderen een verankering van genderstudies binnen de verschillende instellingen
en de integratie ervan in de opleidingen.
Daarom sommen wij hieronder een aantal mogelijke maatregelen op, die zouden moeten voldoen
aan de volgende doelstellingen:
1. Genderstudies als een basiscompetentie structureel verankeren aan alle universiteiten
(en hogescholen op termijn)
Deze verankering kan gebeuren via de aanstelling, per universiteit (K.U.Leuven, UA, UGent,
UHasselt, VUB) van 1 ZAP (Full Time Equivalent) in genderstudies. Dat mandaat kan eventueel
opgesplitst worden in aanstellingen van minimaal 20% (zo zijn er dus maximaal 5 aanstellingen
per universiteit mogelijk). Op deze wijze kan genderstudies binnen verschillende faculteiten en
onderzoeksgroepen verankerd worden. Per 20% benoeming is een cursus/vak verplicht. Deze
stimulans zou leiden tot de creatie van minstens 20 nieuwe vakken met een focus op genderstudies
in de verschillende universiteiten.
1
Concrete voorbeelden en referenties bij de aangehaalde punten in deze nota vindt u in de voetnoten. Deze zijn echter
niet exhaustief.
2
De ondertekenaars vindt u op de website van Sophia: www.sophia.be
1

De toewijzing van deze vakken kan gebeuren zoals voor andere vakken, op basis van het academisch
dossier en via de klassieke competitie, hetzij via wijziging of uitbreiding van lesopdrachten
hetzij via het aantrekken van nieuwe docenten.
Binnen elke universiteit ontstaat zo een competentiepool van genderexperten voor internationaal
onderzoek en innovatie, en doctorale en postdoctorale begeleiding. Het zou goed zijn als
de universiteiten onderling afspraken maken over de domeinen waarin ze deze expertise verder
willen ontwikkelen zodat een overlap aan wetenschappelijk onderzoek vermeden wordt. Indien
expertise van de ene instelling tot de centrale onderzoekstopic van de andere behoort, kan
participatie van dat personeelslid aan de expertisepool van de andere instelling een mogelijkheid
zijn. Het is belangrijk dat deze vakken verankerd worden binnen de vakgroepen en faculteiten
en daar aanleiding geven tot een aanbod van vakken op bachelor en/of masterniveau.
2. Een degelijk en gespecialiseerd genderstudiesonderwijs en -onderzoek op academisch
niveau in Vlaanderen in de toekomst kunnen garanderen
Dit alternatief kan concrete vorm krijgen na overleg met de betrokkenen, maar moet volgens
ons minstens de volgende concrete elementen omvatten:
1. Een basismodule genderstudies aan iedere universiteit.
2. Modules die verdieping bieden in genderstudies, in feministische theorie en methodologie
aan de verschillende universiteiten op 3de BA-niveau.
3. Specialisatie-modules aan verschillende faculteiten. De expertise van de huidige VAO
kan daarin bewaard worden en kan uitgebreid worden naar vakgebieden die tot nog toe
niet betrokken waren bij de VAO. Op basis hiervan kan enerzijds een minor aangeboden
worden aan de eigen instelling, met anderzijds het potentieel van een Master op interuniversitair
niveau, waarvoor het volgen van de basismodule genderstudies de toelatingsvoorwaarde
is. 3
3. Stimuleren van fundamenteel academisch genderstudiesonderzoek door oprichten
van een apart financieel fonds
Oprichting van een apart financieel fonds binnen het FWO dat toelaat onderzoeksprojecten
rond gender (en diversiteit) te honoreren. De toewijzing kan gebeuren door een commissie van
binnen- en buitenlandse experten op basis van dezelfde wetenschappelijke criteria als deze die
ook voor andere commissies gelden. Daardoor wordt fundamenteel academisch onderzoek
gestimuleerd en wordt de basis gelegd voor de vorming van internationaal competitieve experten
genderstudies.
Voordelen van de hierboven gevraagde maatregelen:
Banencreatie en omkadering – eventueel vrijmaken van middelen voor andere vakken in
het curriculum. Mensen die liever een genderstudiesvak willen geven dan hun huidige vakkenpakket
krijgen de kans om over te stappen en zo één of meerdere vakken over te laten
aan anderen.
Uitbreiding van de studiekeuze en -mogelijkheden – verrijking en vernieuwing van het onderwijsaanbod
en tegelijk gebruikmaken en behouden van de aanwezige bekwaamheid.
Het biedt de universiteiten de kans om hun sterktes uit te bouwen, en een sterker postgraduaat
aanbod aan te kunnen bieden. (Via een master met cursussen van de verschillende
universiteiten en een proefschrift.)
3
De maatregelen in punt 1 (hierboven) zouden de basis kunnen zijn voor een interuniversitaire samenwerking waar
een master genderstudies op gebouwd kan worden. Dankzij het credit systeem zouden studenten een pakket van
vakken kunnen samenstellen aan de eigen universiteit of in samenwerking met andere universiteiten voor een volwaardig
diploma en/of ‘minor’ in genderstudies.
2

2 Situering van genderstudies...
2.1 …op de internationale academische kaart
De voorbije dertig jaar ontwikkelden vrouwen- en genderstudies zich tot een volwaardig en multidisciplinair
kennisdomein. Concepten en kritieken die ontwikkeld werden binnen vrouwen- en
genderstudies beïnvloedden tal van academische disciplines. In het buitenland kenden genderstudies
ook een verankering binnen de universiteiten. In Vlaanderen zijn genderstudies daarentegen
weinig ingebed in de universiteitstructuren. 4
Dat vrouwen- en genderstudies internationaal wél een erkend kennisdomein is, dat vaak ook op
structurele ondersteuning kan rekenen, is te zien in de volgende verwezenlijkingen:
1. Vrouwen- en genderstudies beschikken internationaal over eigen wetenschappelijke organisaties/netwerken
5 en tijdschriften 6 . Er bestaan ook vele toonaangevende congressen 7
met een gender-focus.
2. Vrouwen- en genderstudies zijn geïntegreerd in de ‘traditionele’ academische disciplines:
binnen de meeste sociale- en humane wetenschappelijke verenigingen is er een belangrijke
subcommissie gender/vrouwenstudies. 8
3. Vrouwen- en genderstudies zijn niet weg te denken uit instellingen met een uitstekende academische
reputatie. Er zijn weinig topuniversiteiten in de wereld zonder leerstoelen en onderzoekscentra
in vrouwen- en genderstudies. 9 Vlaanderen loopt hier duidelijk achter.
4. Genderstudies zijn bij uitstek interdisciplinair. Kennis uit tal van disciplines stroomde naar
vrouwen- en genderstudies en vandaaruit weer terug naar de andere disciplines. Genderstudies
hechten ook veel belang aan intersectionaliteit: gender kan alleen in verhouding tot
klasse, seksualiteit, etniciteit, leeftijd, enz. worden onderzocht. Door deze nadruk op intersectionaliteit
was er vanuit genderstudies ook duidelijk invloed op multiculturele studies,
postkoloniale studies, culturele studies en op het totstandkomen van ondermeer holebi- en
transstudies, mannenstudies, seksualiteitsstudies. Ook hier weer schiet het Vlaamse onder-
4
Voor een vergelijking met het buitenland, zie bijvoorbeeld de verschillende rapporten van het Advanced Thematic
Network in Activities in women's studies in Europe (ATHENA) in de reeks 'The Making of European Women's Studies',
www.athena2.org. Zie ook de on-line gids ‘Women’s Studies Programs, Departments & Research Centers’ van Prof.
Joan Korenman, voor een actuele lijst van meer dan 700 vrouwen- en genderstudies programma’s, departementen en
onderzoekcentra wereldwijd: http://www.research.umbc.edu/~korenman/wmst/programs.html
5
Toonaangevend zijn onder andere: Internationale organisaties: Worldwide Organization of Women’s Studies (WOWS),
Women’s International Studies Europe (WISE), Advanced Thematic Network in Activities in women's studies in Europe
(ATHENA), Association of Institutions for Feminist Education and Research in Europe (AIOFE), International Association
for Feminist Economics. In de Scandinavische landen: Nordic Institute for Women’s Studies and Gender Research
(NIKK). In België: Sophia vzw, www.sophia.be.
6
Atlantis: A Woman’s Studies Journal/Revue d’Etudes sur les femmes, Clio: histoire, femmes et sociétés, European
Journal of Women’s Studies, Feminist Economics, Feminist Review, Gender and Education, Gender and Society, Gender:
tijdschrift voor genderstudies, Journal of Women’s History, Sex and Gender, Sextant, Signs, Women and Politics,
Women's Studies International Forum, …
7
De nationale wetenschappelijke organisaties voor vrouwen en genderstudies in de meeste Europese landen organiseren
jaarlijkse congressen met publicaties en om de twee jaar is er de Europees Gender Research conference (6 de keer
in University of Lodz, Polen, 2006), er zijn de driejaarlijkse Berkshire Conferences on the History of Women, de NOISE
(Network Of Interdisciplinary Women's Studies) summerschools. Onlangs was er in Antwerpen het colloquium 'Equal is
Not Enough', georganiseerd door het Steunpunt Gelijke Kansenbeleid.
8
Research Committee on Gender Politics and Policy in de International Political Science Association; Special interest
group ‘Gender’ in de International Society Traumatic Stress; Committee ‘Feminism and International Law’ in de International
Law Association; Committee on Gender Studies in de International Comparative Literature Association.
9
Een aantal voorbeelden van onderzoeksgroepen: Harvard Committee on Degrees in Studies of Women, Gender and
Sexuality; the International Gender Studies Centre (Oxford University); Centra voor Genderstudies aan de universiteiten
van Stockholm, Uppsala, Lund; Seminario permanente di Women's Studies (Bologna), Instituto de Investigaciones
Feministas (Universidad Complutense de Madrid), Departement Vrouwenstudies (Universiteit Utrecht), Institute for
Genderstudies (Radboud Universiteit Nijmegen), Clayman Institute for Gender Research (Stanford University); Equippe
Simone-SAGESSE groupe de recherche pluridisciplinaire sur le genre et les rapports sociaux de sexe, (Université de
Toulouse-Le Mirai), Groupe Interdisciplinaire d’Etudes sur les Femmes (GIEF) aan de ULB, ...
3

wijs tekort: er is nood aan interdisciplinair onderwijs dat ook inzichten uit deze laatste kennisdomeinen
aan bod laat komen. 10
2.2 ...als een maatschappelijk en politiek relevant kennisdomein
1. Op diverse politieke niveaus (van de gemeente tot het federale niveau) wordt in België geijverd
voor het wegwerken van de ongelijkheden tussen mannen en vrouwen. 11 Ook de Europese
Unie en de Verenigde Naties leggen terzake verplichtingen op. 12 Het denkwerk binnen
vrouwen- en genderstudies over machtsongelijkheid is altijd een onmisbare voedingsbodem
geweest voor het gelijkekansen- en diversiteitsbeleid. Zonder de input van kennis en expertise
vanuit vrouwen- en genderstudies kunnen deze door het beleid vooropgestelde doelstellingen
niet gehaald worden.
2. Binnen vrouwen- en genderstudies is er intussen een heleboel kennis bij elkaar gebracht
met betrekking tot (gender)kwesties en problemen die zich voordoen in tal van maatschappelijke
geledingen. 13 Ondermeer het onderwijs, de socio-culturele sector, de vakbonden,
ngo's, de professionele vrouwenorganisaties, het bedrijfsleven doet beroep op de kennis
die binnen vrouwen- en genderstudies ontwikkeld wordt. Zonder onderwijs en fundamenteel
onderzoek in genderstudies moeten deze sectoren bij gebrek aan geschoolde experten
op termijn genderexpertise van nul af aan opbouwen (of buitenlandse experten aantrekken
die minder vertrouwd zijn met de Belgische context).
3. Vrouwen- en genderstudies gaven een impuls aan onderzoek naar de positie van vrouwen
binnen de academische wereld, bijvoorbeeld door analyses van de oorzaken voor de ondervertegenwoordiging
van vrouwen in de exacte wetenschappen, of in het hooglerarencorps.
14 Ook werd er op de noodzaak gewezen van diensten en centra voor gelijke kansen
op de universiteiten zelf, die vaak nauw samenwerken met de centra voor vrouwen- en
genderstudies. 15
3 Stand van zaken in Vlaanderen
3.1 Vrouwen- en genderstudies
1. Iedere Vlaamse universiteit heeft expertise in vrouwen- en genderstudies. Er gebeurt fundamenteel
onderzoek naar gender in literatuurwetenschappen, geschiedenis, communicatiewetenschappen,
politieke en sociale wetenschappen, rechten, psychologie, biomedische
wetenschappen economie enz. 16 Er is ook een toename van het aantal doctoraten met een
10
Zie wat dit betreft de commentaar van Bart Eeckhout (professor UA) en Paul Borghs bij hun ondertekening van de
open brief aan de rectoren van Sophia (september 2006): www.sophia.be/index.php/petition_signers/index.
11
Zo lezen we in het Vlaams regeerakkoord (2004: 7): “Eén van de bijzondere uitdagingen van het gelijke kansen beleid
is de gelijke deelname van mannen en vrouwen aan de politieke en maatschappelijke besluitvorming, gelijke keuzes
voor mannen en vrouwen via het bevorderen van gelijke kansen en een versterking van vrouwen in kwetsbare posities.”
Bron: www2.vlaanderen.be/ned/sites/regeerakkoord/vlaamsregeerakkoord2004.pdf
12
Zo is er de Verklaring van Peking en het Actieplatform van Peking (opgesteld n.a.v. de Vierde Wereldvrouwenconferentie
van de VN in 1995) dat ook door de Belgische regering werd ondertekend en alle ministeriële departmenten
engageert om strategisch te werken aan de gelijkheid van vrouwen en mannen. Meer informatie: dossier van RoSa,
www.rosadoc.be/site/nieuw/beijing.htm
13
Het gaat om tal van kwesties die zowel de politieke wereld als het ruime maatschappelijke leven beroeren: het eindeloopbaandebat,
de 'vervrouwelijking' van armoede, de ondervertegenwoordiging van vrouwen in de politiek, in hogere
echelons van de universiteit en het bedrijfsleven en in tal van andere maatschappelijke domeinen, seksueel geweld
thuis en op het werk, de positie van minderheidsvrouwen of de nog steeds gapende loonkloof tussen vrouwen en mannen.
14
Zie het themanummer van de nieuwsbrief van Sophia: 'Weten & Meten. Gelijkekansenbeleid aan de universiteit &
genderstudies' (2004 – speciale editie), www.sophia.be. Zie ook de rapporten van de VLIR-werkgroep Gelijke Kansen,
www.vlir.be
15
Hier zijn in België wel enkele initiatieven ondernomen: Centrum voor Gelijke Kansenbeleid (K.U.Leuven -
www.kuleuven.be/gkg), het project UGender dat momenteel aan de UGent loopt (www.cgs.ugent.be/UGender). Aan de
VUB is gender een duidelijke component in het diversiteitsbeleid, dat vorm gegeven wordt via het Diversiteitsforum van
de VUB, dat wetenschappelijk ondersteund wordt door het Centrum voor Vrouwenstudies en Diversiteitsonderzoek en
dat beleidsmatig wordt opgevolgd door het Diversiteitsbureau.
16
Het genderstudiesonderzoek dat de voorbije 10 jaar in België ondernomen is, zal vanaf februari 2007 terug te vinden
zijn in een database op de website van Sophia vzw, www.sophia.be.
4

genderfocus. Inzake beleidsondersteunend onderzoek is er het Steunpunt Gelijke Kansenbeleid
in Antwerpen 17 en tekenen verschillende universitaire instellingen in op de onderzoeksoproepen
die overheden lanceren.
2. Aan een aantal universiteiten bestaan er (vaak inleidende) keuzevakken in (aspecten van)
vrouwen- en genderstudies. 18 In verband met de BAMA hervorming sneuvelden er ook een
aantal vakken, zoals ‘Inleiding tot de genderstudies’ aan de UGent 19 , en nu ook de gehele
vakkenreeks binnen de Voortgezette Academische Opleiding (VAO) Vrouwenstudies. 20
3. Aan universiteiten met centra voor vrouwen- en genderstudies, worden seminaries of
lezingenreeksen georganiseerd die ook een breder publiek aantrekken. 21 Aan die lezingenreeksen
of aan de activiteiten van de centra worden vaak ook publicaties verbonden. 22
4. Er is een constante interesse voor vrouwen- en genderstudies bij de studenten: dit is af te
leiden uit het aantal thesissen met een genderthema en het aantal studenten in de cursussen
vrouwen- en genderstudies die nu aan de verschillende universiteiten gegeven worden.
23 Studenten moeten echter wegens een gebrek aan aanbod uitwijken naar het buitenland.
24
3.2 De VAO-Vrouwenstudies
1. In 1994 ontstond de interuniversitaire Voortgezette Academische Opleiding (VAO) Vrouwenstudies
uit een beheersovereenkomst tussen de universiteiten van Antwerpen, Brussel,
Gent, Hasselt en Leuven. De genderexpertise aanwezig aan deze universiteiten werd gebundeld
tot een bijkomende opleiding vrouwenstudies op licentieniveau, met Antwerpen
(Centrum voor Vrouwenstudies) als thuisbasis. Het engagement van de universiteiten in de
opleiding bleef beperkt: er werd één 20% ZAP aangesteld, en hoewel de beheersovereenkomst
inhoudt dat de universiteiten de verplaatsingskosten van de docenten moeten betalen
en dat docenten de vakken die ze binnen de VAO geven op hun curriculum mogen schrijven
(m.a.w. als werklast mogen vermelden), gebeurde dat niet voor alle betrokken docenten.
2. Zes jaar geleden engageerde de Vlaamse minister voor Gelijke Kansen zich om gedurende
5 jaar een subsidie toe te kennen (€60.000) voor de administratieve omkadering van de opleiding
en werkingskrediet voor de docenten. Dit engagement werd met één jaar verlengd en
loopt af in december 2006.
3. Terwijl in alle universitaire faculteiten en vakgroepen hard werd gewerkt aan de Bolognahervorming,
liep de VAO hier door onderbestaffing een onoverkomelijke achterstand op. Het
17
Het Steunpunt werd opgezet in het kader van het programma Steunpunten Beleidsrelevant Onderzoek van de
Vlaamse Overheid en is een samenwerkingsverband tussen de Universiteit Antwerpen en de Universiteit Hasselt. Meer
informatie: www.steunpuntgelijkekansen.be.
18
Enkele voorbeelden: aan de Katholieke Universiteit Leuven het vak ‘Genderstudies’ (docente: Veerle Draulans:
www.kuleuven.be/onderwijs/aanbod2006/syllabi/S0325AN.htm), aan de Vrije Universiteit Brussel het vak ‘Inleiding tot
de vrouwen- en genderstudies’ (docentes: Machteld De Metsenaere & Alison Woodward:
www.vub.ac.be/cvrs/cursus1.html) en aan de UGent het vak ‘Gender en diversiteit’ (docente: Chia Longman:
www.opleidingen.ugent.be/studiegids/2006/NL/FACULTY/LW/COURSE/AHPOOL/00000009/INDEX.HTM).
19
Het onderdeel ‘Inleiding tot de genderstudies’ verdween ten gevolge van de stopzetting van de licentieopleiding ‘Vergelijkende
Cultuurwetenschap’ en bijgevolg ook voor de vele keuzevakstudenten.
20
De afstandsopleiding Vrouwenstudies, verbonden aan de VAO, blijft evenwel bestaan:
www.vrouwenstudies.be/Onderwijs/PAVO.htm Deze cursus bestaat echter slechts uit een aantal vakken en is geenszins
een vervanging voor een volwaardige master of master-na-master.
21
Denken we bijvoorbeeld aan de jaarlijks terugkerende voordrachtenreeks ‘Tweespraak’, georganiseerd door het
Centrum voor genderstudies en diversiteitsonderzoek aan de VUB (www.vub.ac.be/cvrs/tweespraak.html), het jaarlijkse
Genderforum, georganiseerd door het Centrum voor genderstudies aan de UGent (www.cgs.ugent.be) en de genderlezingen
georganiseerd door het Centrum voor vrouwenstudies aan de UA (www.vrouwenstudies.be).
22
Denken we bijvoorbeeld aan de Verslagen van het Centrum voor Genderstudies van de UGent, zie:
www.cgs.ugent.be/nl/publicaties en aan de publicatie van de Tweespraak Vrouwenstudies van de Vrije Universiteit
Brussel, zie: www.vub.ac.be/cvrs/tweespraak.html
23
Een gedeelte van die eindwerken en licentiaatsverhandelingen komt terecht in de bibliotheek van Rol en Samenleving
(RoSa). Zoek op trefwoord 'scriptie' in de categorie 'Boeken' om een lijst van eindwerken te raadplegen:
www.rosadoc.be
24
Sophia vzw ontving sinds de aankondiging van het wegvallen van de Voortgezette Academische Opleiding (VAO)
Vrouwenstudies reeds telefoontjes van studenten die zich door middel van een volwaardige opleiding in genderstudies
willen specialiseren en die vanwege het onderaanbod in Vlaanderen niet weten waarnaartoe.
5

doorlopen van de erkenningsprocedure voor een master bleek in de loop van 2006 geen
haalbare opdracht. De betrokken docenten besloten vervolgens om de opleiding af te bouwen.
Vanaf het academiejaar 2006-2007 worden geen nieuwe studenten meer aanvaard.
4. Naar aanleiding van de teloorgang van de VAO Vrouwenstudies schrijft Sophia vzw, coördinatienetwerk
voor vrouwenstudies, op 20 september 2006 een open brief naar de rectoren
van de Vlaamse universiteiten om de zieltogende situatie van genderstudies in Vlaanderen
aan de kaak te stellen. De brief wordt opgepikt door de media, en werd intussen al door
meer dan 1000 mensen ondertekend.
3.3 Welke problemen stellen zich?
1. Er is evenwel een aanhoudend gebrek aan middelen en infrastructurele ondersteuning.
Veel van wat gebeurt, gebeurt op vrijwillige basis: een docent integreert gender in haar/zijn
cursus, een hoogleraar richt een keuzevak in, een assistent creëert een werkcollege rond
een genderthema... 25 Zonder leerstoelen en onderzoeksgroepen in genderstudies, zijn deze
initiatieven evenwel zeer fragiel: het emeritaat van een hoogleraar, een verschuiving in het
curriculum van een docent of het einde van een assistenten- of onderzoeksmandaat kunnen
er het einde van inluiden.
2. Van de inspanningen rond genderstudies binnen de universiteiten die wel op financiële steun
kunnen rekenen, zijn er vele beleidsgericht. 26 Het gaat dan vaker over korte termijn onderzoek
in functie van het politieke of universitaire beleid. Dit soort van projecten en het gebrek
aan middelen en mogelijkheden voor meer fundamenteel onderzoek laat evenwel niet toe
academische expertise op te bouwen.
3. Academici in de humane wetenschappen, waar genderstudies zich situeren, beschikken
binnen Vlaanderen enkel over de middelen die uitgereikt worden door het Fonds voor Wetenschappelijk
Onderzoek (FWO) Vlaanderen. Deze middelen zijn beperkt, het aantal aanvragen
groeit, en de middelen zijn slechts toegankelijk via de bestaande commissies, opgebouwd
op basis van disciplines. In deze commissies zitten weinig vrouwen en zelden experten
op gebied van genderstudies.
4. Wat al opgebouwd is dreigt evenwel te verdwijnen. Er zijn verschillende factoren die dat
beïnvloeden:
a. Een generatie van ‘vrijwilligers’ gaat weg of tijdelijke contracten lopen ten einde.
b. Het omvormen van de Voortgezette Academische Opleiding (VAO) Vrouwenstudies
tot een master in de huidige BaMa-structuur bleek in de huidige context niet haalbaar
en daarmee verdwijnen ook een tiental modules in genderstudies (zie boven).
5. Voorgaande heeft ook als consequentie dat er weinig of geen doorgroeimogelijkheden zijn
voor wetenschappers met profielen in genderstudies. Dit leidt tot een braindrain naar het
buitenland – de doctoren en doctorandae/i in genderstudies gaan elders werken.
6. Weinig of geen integratie van kennis uit vrouwen- en genderstudies in de verschillende
disciplines of in het onderwijs op universitair niveau.
7. Het gebrek aan ZAP-posities gewijd aan genderstudies betekent ook dat wetenschappers
met profielen in genderstudies het moeilijk hebben om mee te draaien in internationale onderzoeksgroepen.
8. Studenten, wier interesse in genderstudies gewekt wordt via een aantal populaire keuzevakken
(die eveneens meestal berusten op vrijwilligerswerk), moeten wegens een gebrek
aan aanbod uitwijken naar het buitenland.
25
Aan de K.U.Leuven bijvoorbeeld heeft Veerle Draulans daarentegen wel een aanstelling van 20%, die haar toelaat
om een inleidend vak in de genderstudies te organiseren.
26
Het Steunpunt Gelijke Kansenbeleid is hiervan een goed voorbeeld (www.steunpuntgelijkekansen.be). Er wordt door
onderzoekers, verbonden aan universiteiten, ook onderzoek verricht in opdracht van het Instituut voor Gelijkheid van
Vrouwen en Mannen (www.igvm.fgov.be).
6

Contact
Sophia vzw – coördinatienetwerk voor vrouwenstudies
Middaglijnstraat 10
1210 Brussel
tel. 02 229 38 69
fax. 02 229 38 59
www.sophia.be
Sara S'Jegers (Nederlandstalige coördinatrice)
tel. 02 229 38 69
sara@sophia.be
7