Architectuur in Vlaanderen. Jaarboek 2008-2009 - Dimension

Architectuur in Vlaanderen. Jaarboek 2008-2009 - editie
2010 selecteerde van de 357 inzendingen 38 projecten.
Daarbij werd vooral gekeken naar de manier waarop de ontwerper
omging met het programma, het budget, de stedenbouwkundige
randvoorwaarden en de omgeving. Over hoe
het gebouw uit het ontwerp is gekomen, zich in de wereld zet
en laat gebruiken en toe-eigenen. Op zich zijn dat mooie aandachtspunten
maar in werkelijkheid is het, de uitzonderingen
daargelaten, eerder mager gesteld met de ons omringende
architectuur. Platheid maakt zich van de wereld meester. De
hiervoor aangehaalde criteria wijzen weliswaar de weg naar
diepzinniger conceptuele benaderingen maar spelen bij tal
van opdrachten nog te weinig mee, zo merkt auteur Maarten
Delbeke terecht op. Terwijl de institutionele ondersteuning
Architectuur in Vlaanderen
voor architectuur in de laatste jaren aanmerkelijk zijn toegenomen,
is het zo verheven begrip ‘architectuurreflex’ waar
het Vlaams Architectuurinstituut en de Vlaams Bouwmeester
om vragen nog lang geen evidentie. Nog in teveel dossiers
spelen architecturale overwegingen nauwelijks mee. Vaak
smelten goede intenties voor architectuur en stadsontwerp
onder druk van nut en budget.
Vandaar ook dat dit Jaarboek een hart onder de riem is voor
diegenen die niet willen buigen en gaan voor een visie. Architectuur
is overigens een verzameling zienswijzen en dat
illustreert deze uitgave met helaas veel te weinige projecten
eens te meer.
Een sterk voorbeeld van kritische reflectie is zonder meer
het project van architect Jan Dekeyser. Hij gaf vorm en gestalte
aan de artistieke vrijplaats van Jan Fabre. Diens laboratorium
van de creativiteit is een vermetele zoektocht om
schoonheid, functionaliteit en bouwkunde te bundelen. De
zienswijze van Vitruvius lijkt daarmee nog niet uitgestorven
ondanks zijn aangekondigde dood door het beeldloze modernisme.
Niet dat het gebouw aan de buitenkant zozeer in het
oog springt, zeker niet, maar wel hoe het van binnenuit met
schoonheid en praxis werd toebedeeld. Net zoals het lichaam
in het werk van Fabre zo’n geweldige plaats inneemt, zo ook
kan je dit gebouw met al zijn functionele onderdelen als een
lichaam beschouwen. De Gentse architect Jan Dekeyser heeft
deze optie goed begrepen. Hij bedacht een heel werkzaam
project en liet de ruimtes volop met elkaar communiceren.
Maar Fabre zou Fabre niet zijn indien hij niet aan zijn omgeving
dacht. Zowel de artistieke wereld als de buurt heeft hij
bij dit project betrokken. De opening van het nieuwe complex
was een regelrechte buurtactiviteit. Zodoende wilde hij
met de nieuwe werkplek tevens een signaal geven naar de
Seefhoek zoals de buurt hier heet en waar Jan Fabre is opgegroeid.
Maar ook een signaal naar de kunstwereld. Fabre
nodigde een dertigtal beeldend kunstenaars uit om her en der
in het gebouw werken te maken. Zonder uitzondering zijn het
beeldende kunstenaars met wie Jan Fabre uitstekende relaties
heeft. Performancekunstenares Marina Abramovic schilderde
op de muren van de keuken enkele pakkende zinnen
in varkensbloed die te denken geven en het onzichtbare aanraken.
Guillaume Bijl installeerde een werkende prikklok aan
de ingang van het theater en zet daardoor de romantische
tijd waarin Fabre leeft nog eens extra in de kijker. Bijzonder
mooi en etherisch is het werk All Saints van Kris Martin. In
de artiestenkeuken bevestigde hij 80 glazen stolpen van verschillende
afmetingen aan het plafond. Onder deze stolpen
zaten oorspronkelijk heiligen, objecten die deel uitmaakten
van een devotionele praktijk in tal van Vlaamse huisgezinnen.
Ook heel wat Nederlandse kunstenaars zijn hier van de partij.
Zo leverde Berend Strik zijn bijdrage in het Edmond Fabrearchief,
een plek waar de omvangrijke platencollectie van de
onlangs overleden vader van Jan Fabre wordt bewaard. Geïnspireerd
door de nabijgelegen Willibrorduskerk ontwierp
hij een glasraam met het portret van Jimi Hendrix. In elektrisch
blauw lezen we: When I die, just keep playing the records.
Hans van Houwelingen vulde op zijn beurt de gaten
in de muren van de foyer met lapis lazuli, een azuurblauwe
steen die het,,bic-blauw’’ van Fabre memoreert. Op de binnenplaats
van het Troubleyn/Laboratorium bevindt zich hoog
aan een buitenmuur een paneel waarop in sierlijke letters te
80 DIMENSION

lezen staat achter de wolken schijnt de zon. De gouden kitscherige
letters getuigen van een ijzersterke levenskracht van
Rob Scholte die in 1994 in een aanslag beide benen verloor.
De geïnstalleerde kunstwerken brengen sfeer en betekenissen
tot in de kern van het gebouw. Op die manier komt tussen
glas, staal, beton en baksteen een andere wereld bovendrijven,
die van de verbeelding. De aanwezige kunst maakt het
verband tussen werk en creatie zichtbaar. Als straks de erfpacht
afloopt zal de stad Antwerpen een gebouw terugkrijgen
met een grote meerwaarde. In het oude theater kunnen weer
zoals vanouds voorstellingen worden gegeven, al is dat niet
echt de bedoeling. Het laboratorium van Troubleyn wil niet
het zoveelste theater zijn, wel een unieke vrijplaats voor kunstenaars.
En dat is op zich al een sterk uitgangspunt.
Architectuur in Vlaanderen, editie 2010 /
Herinnering en confrontatie
Vormgeving: Lodewijk Joye
Verantwoordelijke uitgever: Katrien Vandermarliere,
directeur Vlaams Architectuurinstituut,
Jan Van Rijswijcklaan 155, 2018 Antwerpen
Taal: Nederlandstalige en Engelstalige versie
ISBN: 9789081326322 (Nederlands) en
9789081326339 (Engels)
Prijs per exemplaar: 49.50 Euro
100 huizen 100 iconen
In 1966 ontwierp architect Charles Gwathmey wel een heel
radicaal huis voor zijn ouders in The Hamptons. Gwathmey
behoorde tot de zeer invloedrijke New York Five. Zelf was hij
sterk beïnvloed door Le Corbusier en dat is zeker af te lezen
aan dit huis dat prijkt op de kaft van het bij uitgeverij Thoth
verschenen boek 100 huizen 100 iconen. Gwathmey ontwierp
een zeer plastisch en eigenzinnig object, een combinatie van
elkaar doorsnijdende kubussen en cilinders op een licht glooiend
met struiken begroeid terrein. Het is een prachtontwerp
maar ook geweldig gefotografeerd door Richard Powers.
Noem het de sublieme kracht van de fotografie. Hij neemt
je mee naar de 100 fantastische huizen die in dit boek werden
opgenomen. De symboliek van het getal zegt genoeg al
blijft het natuurlijk kunstmatig. Maar wie in het boek bladert
houdt niet meer op. Honderd fantastische woonconcepten die
ondanks hun onderlinge verschillen en gelijkenissen een opmerkelijke
gevoeligheid etaleren voor omgeving en context.
Het oog wordt op elke bladzijde verwend en struikelt over de
meest onalledaagse creaties. We noemen bijvoorbeeld Milam
Residence van de Amerikaanse architect Paul Rudolph (1918-
1997) met zijn opmerkelijke gevel die zo autonoom staat te
wezen. Waardering voor materialen en lokale tradities en
de zorgvuldig uitgestippelde wensen van opdrachtgevers
krijgen in deze uitgave een vrij prominente plaats. Elk huis
belichaamt een unieke benadering waardoor het in zijn tijd
baanbrekend of radicaal was. De iconische huizen zoals de
titel aangeeft hebben een eigen geschiedenis. Dit boek vertelt
de vaak intieme verhalen van veelal opmerkelijke gebouwen,
hun architecten en opdrachtgevers. Neem nu het huis van
Rivera/Kahlo. Architect O’Gorman (1905-1982) bouwde met
dit project het eerste modernistische huis met specifieke Europese
invloeden
in Mexico: het
huis en de ateliers
van Diego Rivera
en Frieda Kahlo.
De woning en de
ateliers - vandaag
een museum - demonstreert
in zijn
vormgeving de stormachtige
relatie tussen de twee grote Mexicaanse
kunstenaars. De gebouwen - het ene blauw, het
ander rood - belichamen het ingewikkelde, dramatische ‘niet
met je en niet zonder je’-karakter van hun verhouding. In het
boek brengen talrijke foto’s, plattegronden en tekeningen de
woorden tot leven en reiken de lezer gedetailleerde en heldere
informatie aan. De besproken iconische huizen vertonen
uiteenlopende stijlen: van Arts and Crafts, Art Nouveau, Modernisme,
Minimalisme tot High-Tech. Ze zijn afkomstig uit
heel de wereld en bestrijken een tijdvak van ruim een eeuw.
Dit is ongelooflijk lekker voer voor studenten, architecten, designliefhebbers,
kortom iedereen en natuurlijk diegenen die
ervan dromen ooit een eigen huis te bouwen.
Auteur: Bradbury, Dominic
Ondertitel: architectonische meesterwerken sinds 1900
ISBN-10: 9077699082 - ISBN-13: 9789077699089
Uitgever: Thoth, Uitgeverij
Verkoopprijs: 39,90 EUR - Taal: Nederlands
Philip Willaert
DIMENSION 81