DE ANESTHESIOLOGENDAGEN 2012 Thema: Solo of Samen

Wetenschap
EEN IDEE DAT NOOIT ZOU WERKEN
Bert Mik MD PhD, Hoofd Laboratorium voor Experimentele Anesthesiologie, Erasmus MC
Gelukkig kan ik u uit
eigen ervaring zeggen
dat je tegenwoordig nog
steeds kan promoveren
zonder een met statistiek
overladen proefschrift.
Hoe vaak hoor je collega’s niet zeggen: ‘wetenschap is niets voor mij’, regelmatig
gevolgd door de argumentatie ‘ik heb geen verstand van statistiek’? Spijtig,
maar op zich wel eerlijk en met het argument valt nog redelijk te leven. Erger
wordt het als men zegt: ‘wetenschap is niets voor mij, want met statistiek kun
je toch uit onderzoek laten komen wat je wilt’. Een klinisch onderzoeker voelt
zich dan al snel in de kuif gepikt, patiëntgebonden onderzoek gaat immers
vaak samen met vele statistische methoden, die, toegegeven, niet voor iedereen
doorzichtig zijn.
Jammer genoeg lijkt het doen van statistische analyses
een doel op zich geworden: zonder statistische
analyse geen wetenschappelijke vooruitgang.
Dat dit ook in preklinisch onderzoek geldt, werd
mij recentelijk weer eens pijnlijk duidelijk door een
vraag van de Dier Experimentele Commissie (DEC),
zeg maar de Medisch Ethische Toetsingscommissie
(METC) voor proefdieren. Met een nieuw ontwikkeld
apparaat wilden we voor het eerst metingen uitvoeren,
onder andere om gemiddelde meetwaardes en varianties
te bepalen. De DEC, een belangrijke en doorgaans
goed functionerende instantie, merkte doodleuk op dat
we geen poweranalyse hadden gedaan en blokkeerde
de goedkeuring. De opmerking was in deze situatie natuurlijk
van de ratten besnuffeld, want waar zou een
dergelijke poweranalyse op gebaseerd moeten zijn? Ik
realiseerde me wel weer dat ik zelf eigenlijk ook een
broertje dood heb aan statistiek.
Gelukkig kan ik u uit eigen ervaring zeggen dat je tegenwoordig
nog steeds kan promoveren zonder een
met statistiek overladen proefschrift.
Met een paar leuke
ideeën, een beetje geluk en heel
veel doorzettingsvermogen kun
je nog altijd een eind komen.
Bovendien kan het er in de wetenschap
erg avontuurlijk aan
toegaan. Weet u bijvoorbeeld
wat een plasma-expansie is? Nee, ik bedoel niet de behandeling
voor een hemodynamische shocktoestand.
Ik doel op het fysisch fenomeen dat ontstaat bij optical
breakdown van bijvoorbeeld een waterige oplossing.
Hier liep ik enige jaren geleden tegenaan toen ik, niet
gehinderd door al te veel kennis op dat gebied, bedacht
een nieuwe meetopstelling te bouwen. Deze moest het
mogelijk maken om, op micrometerniveau, driedimensionale
zuurstofmetingen te doen in weefsels.
De bedoeling was om in plaats van met het gebruikelijke
groene licht, met sterk gefocusseerde infrarode
laserpulsen zuurstofafhankelijke fosforescentie op te
wekken in palladium-porfyrine. Dit is een synthetische
kleurstof met zuurstofafhankelijke optische eigenschappen
die intraveneus kan worden geïnjecteerd.
Nou, dat hebben we geweten. De eerste pogingen in
cuvetten met porfyrine-oplossingen verliepen letterlijk
desastreus. We werden geconfronteerd met miniatuur
bliksemschichten, verpulverde cuvetten en kapot
geknalde detectors. Uiteindelijk is de opstelling wel
gelukt en gepubliceerd en is dit pionierswerk inmiddels
door diverse andere groepen doorontwikkeld en
toegepast.
Zelf ben ik vrij snel daarna een andere weg ingeslagen,
uit fascinatie voor het idee om endogene porfyrines te
gaan gebruiken voor zuurstofmetingen. Dit zou uiteindelijk
een nieuwe - en mogelijk revolutionaire - meettechniek
voor klinisch gebruik kunnen worden. Stel je
eens voor: een niet-invasieve, maar wel echt kwantitatieve,
optische meetmethode voor in weefsels opgelost
zuurstof op het niveau van slechts een paar cellen! Een
projectafwijzing door NWO - Aard- en Levenswetenschappen
met de opmerking: ‘een fantastisch idee, maar
het gaat nooit werken’, gaf alleen maar extra motivatie.
Zonder geld, maar met ondersteuning van vele andere
wetenschappers en een berg geleende apparatuur was er
dan uiteindelijk, na een jaar of vier, het eureka-moment.
In een suspensie van gekweekte cellen lukte het einde-
lijk om zuurstofafhankelijke vertraagde fluorescentie te
meten. Niet door toevoeging van een zuurstofgevoelige
kleurstof, maar door inductie van endogeen protoporfyrine
IX. Dat protoporfyrine IX door onze cellen toevallig
in de mitochondriën wordt gesynthetiseerd was een
leuke extra bonus. Het leverde namelijk meteen de allereerste
techniek op om mitochondriale zuurstofspanning
in levende cellen te meten. De frustratie van de
mislukte projectaanvraag, de vele slapeloze nachten en
het geestdodende en schier eindeloze optimaliseren van
de meetopstelling waren
Een projectafwijzing met de
opmerking: ‘een fantastisch
idee, maar het gaat nooit
werken’, gaf alleen maar extra
motivatie.
snel vergeten toen de roller
coaster van patentaanvragen
en publicaties op
gang kwam.
Nu, een cum laude promotie
en twee projectsubsidies
verder, krijg ik de kans om na mijn opleiding tot
anesthesioloog-intensivist het preklinische onderzoek
te combineren met werk in de kliniek. Een droombaan,
waarin mijn passies voor anesthesiologie en techniek
worden gecombineerd met het werken met jonge, getalenteerde
en gemotiveerde mensen in het Laboratorium
voor Experimentele Anesthesiologie van het Erasmus
MC. Uiteraard is de focus verschoven van het ontwikkelen
van nieuwe technologie naar het toepassen ervan,
per slot van rekening zijn we geen fysica-laboratorium.
Enerzijds wordt gewerkt met complexe proefdiermodellen
die situaties uit de acute, perioperatieve en intensieve
zorg nabootsen. Anderzijds zijn we actief
bezig om de mitochondriale zuurstofmetingen naar de
kliniek te brengen, waarbij de toepassing niet exclusief
of primair op de operatiekamer wordt voorzien. Beide
onderzoekslijnen zijn een creatieve uitlaatklep en bieden
de mogelijkheid om op gezette tijden het keurslijf
van de kliniek te ontvluchten. Dat is voor mij namelijk
de grote charme van het preklinische onderzoek: het op
een heel andere manier met je vak bezig zijn. En daarom
- het moet me van het hart - krijg ik bijna medelijden
als ik mensen hoor zeggen dat wetenschap saai is.
Trouwens, even terugkomend op al die statistiek, geef
mij maar de ouderwetse methode van wetenschapsbeoefening.
Hierbij werden collega-wetenschappers
uitgenodigd voor een demonstratie-experiment om de
juistheid van een vinding te tonen. Wel zo gezellig en,
erg actueel: er is nauwelijks gesjoemel mogelijk. Als
onze catering wat beter was, zou ik u en masse uitnodigen,
dat laat ik echter maar uit mijn hoofd. Wat
betreft de techniek met uit elkaar knallende cuvetten:
tegenwoordig heet deze ‘two-photon high-resolution
oxygen microscopy’. Zo leuk kan wetenschap zijn!
Afbeelding: Shutterstock.com
20 de anesthesioloog 2 • 2012
de anesthesioloog 2 • 2012
21