de noodzaak van realistisch onderwijs - NIP

More documents

Recommendations

Info

de psycholoog / september 2013 39 de noodzaak van realistisch onderwijs Het Nederlandse onderwijs bevindt zich in een toestand van zorgelijke verwarring, aldus Bert Ferwerda en Dirk Johan Klanker. Psychodiagnostici zijn, als gevolg van falend beleid, de pedagogische agenda gaan bepalen, waardoor vooral wordt gekeken naar wat leerlingen niet kunnen. De daaropvolgende interventies ontnemen leerlingen het noodzakelijke realiteitsbesef. Educatie zou primair gedragsregulatie zijn geworden. Ron Oostdam, Ferdinand Mertens en Frans Prins dienen hen van repliek.
40 de psycholoog / september 2013 de noodzaak van realistisch onderwijs auteurs: bert ferwerda en dirk johan klanker In de jaren vijftig van de vorige eeuw hangt Aap-Noot-Mies nog tevreden spinnend aan de muur. Klaslokalen zitten vol brave leerlingen die mogen doorleren. Doorleren betekent opwaartse mobiliteit: een hogere school bezoeken dan je ouders. Doorleren is een privilege. 1 Maar vanaf eind jaren vijftig is het Nederlandse onderwijsbeleid te karakteriseren als gelijke kansenbeleid 2 : iederéén moet kunnen doorleren. Dan razen de jaren zestig voorbij. Wie bepaalt eigenlijk wat hoog en wat laag is, goed en slecht? Wie bepaalt waarom de ene cultuur beter is dan de andere? 3 Dat bepaalt de heersende elite. De jaren zestig leren dat de waarden van de gevestigde macht op zijn minst moeten worden gerelativeerd. SOCIAAL-CONSTRUCTIVISME De theorie die in die jaren de relativering van alle waarden een spectaculaire boost geeft en die van enorme invloed is op de Nederlandse politiek en het onderwijs, is die van het constructivisme. Dé pionier van de constructivistische leertheorie is Jean Piaget. Zijn belangrijkste inzicht: leren begint als het kind een storende discrepantie ervaart tussen zijn wereldbeeld en dat van anderen. De leerling wil deze discrepantie opheffen door ‘de betekenis die hij zelf construeert voor zijn omgeving samen met anderen bewust te worden en te verkennen’. 4 Het constructivisme heeft ook een meer omvattende wetenschapsfilosofische betekenis, die ook door onderwijsbeleidsmakers is omhelsd: het constructivisme ziet elk feit en iedere waarheid in het licht van de tijd en plaats waarin zij is gecreëerd. Bijvoorbeeld: Machiavelli’s De Heerser is ontstaan in een historische context van een gefragmenteerd Italië, met elkaar onophoudelijk bevechtende stadsstaten; wie dit weet, snapt én Machiavelli én zijn boeken beter. Sociaal-constructivisme zoomt in op het sociale aspect van het leren. Kennis en inzicht ‘construeer’ je in interactie met je omgeving. Geconstrueerde kennis is altijd gebonden aan een individu en zijn context, en dus subjectief. Leren is ‘betekenis geven aan een ervaring’. 5 Iedereen heeft dus altijd gelijk. Sociaal-constructivisme is wetenschapsfilosofisch (en dus ook praktisch) een doodlopende weg. Sociaal-constructivisme is zelf immers óók in een specifieke tijd en context ontstaan. Maar fataler is: als alles gerelativeerd moet worden, dan toch óók de veronderstelling dat alles gerelativeerd moet worden? Gevolg: de epistemologische flipperkast slaat op tilt. Ondertussen is sociaal-constructivisme allang het onuitgesproken uitgangspunt van het onderwijsbeleid geworden, en wordt hard gewerkt aan het ‘concreet maken’ ervan – met desastreuze gevolgen. Om de voltrekking van deze ramp te overzien, is een overzicht van twee cruciale onderwijsvernieuwingen noodzakelijk. 1. DE BASISVORMING Na twintig jaar discussie voert het ministerie in 1991 de basisvorming in: de eerste drie jaar van het voortgezet onderwijs. Drie jaar lang breed voortgezet onderwijs om gelijkheid te bevorderen. En: drie jaar lang breed onderwijs om een te vroege keuze van de vervolgopleiding uit te stellen. Critici vinden dit voor zwakke leerlingen een brug te ver, en voor slimme leerlingen een lat te laag – er wordt de verkeerde kant op genivelleerd. De Onderwijsinspectie rapporteert in 1999 dat voor veel leerlingen uit het lager voorbereidend beroepsonderwijs de basisvorming ‘veel te moeilijk, en daarom onhaalbaar’ is. Voor havo- en vwo-leerlingen is de basisvorming juist ‘te weinig uitdagend’. 6 De commissie-Dijsselbloem concludeert in 2008 dat het voortgezet onderwijs eenzijdig verantwoordelijk is gemaakt voor de oplossing van maatschappelijke problemen. 7 In dit geval dus: maatschappelijke kansenongelijkheid. De inzet op gelijke kansen heeft geleid tot gelijke behandeling van ongelijke leerlingen: het commissierapport is ongemeen kritisch en fel van toon, maar er wordt niets mee gedaan. Gelijke kansen zijn niet het enige punt op de beleidsagenda. Sinds de jaren zestig groeit het
Page 1: 38 de psycholoog / september 2013 d
Page 5 and 6: 42 de psycholoog / september 2013 d
Page 7 and 8: 44 DE pSycHOlOOG / SEptEMBER 2013 D
Page 9 and 10: 46 de psycholoog / september 2013 d
Page 11 and 12: Slegs vir Nederlands sprekenden? De

de noodzaak van realistisch onderwijs - NIP

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?