Nordhorn - Geheim over de grens

Actief over de grens 

Fietsen en Wandelen in het Duitse grensgebied 

3

Cultuurschat Artland 

Samenwerkende gemeenten Artland 

Toeristische informatie over de samenwerkende 

gemeenten Artland 

Lange Straße 44 

49610 Quakenbrück 

Tel. 0049 (0) 54 31 - 90 75 90 

Historische 

stadswandelingen 

Samenwerkende gemeenten Fürstenau 

Toeristisch Informatiebureau (TIB) voor de 

samenwerkende gemeenten Fürstenau 

im Alten Rathaus | Große Straße 27 

49584 Fürstenau 

Tel. 0049 (0) 59 01 - 96 10 25 

www.artland-tourismus.de 

Rubberboottochten 

Samenwerkende gemeenten Bersenbrück 


gemeenten Bersenbrück 

Rathaus | Quakenbrücker Straße 1a 

49593 Bersenbrück 

Tel. 0049 (0) 54 39 - 96 24 70 

Boßelspaß 

Samenwerkende gemeenten Neuenkirchen 


gemeenten Neuenkirchen 

Alte Poststraße 5 - 7 

49586 Neuenkirchen 

Tel. 0049 (0) 54 65 - 20 10 

Vitalbäder in het Osnabrücker Land 

Een Koninkrijk voor je gezondheid! 

Bad EssEn 

Kuuroord met 

fraaie tuinen 

Tourist-Info 

Telefoon: 0049 (0) 0 54 72/94 92-0 

E-mail: touristik@badessen.de 

www.badessen.info 

Bad IBurg 

Historische highlights, 

puur natuur 

Tourist-Info 

Telefoon: 0049 (0) 54 03/79 67 80 

E-mail: tourist-info@badiburg.de 

www.badiburg.de 

Bad LaEr 

Heilzame oase 

met traditie 

Tourist-Info 

Telefoon: 0049 (0) 54 24/29 11 - 88 

E-mail: touristinfo@bad-laer.de 

www.badlaer.de 

Bad rothEnfELdE 

Zeezout, mineralen, 

genieten & balans 

Tourist-Info 

Telefoon: 0049 (0) 54 24/22 18 - 0 

E-mail: touristinfo@bad-rothenfelde.de 

www.bad-rothenfelde.de 

www.vitalbaeder.de 

Nieuw! 

Geweldig uitzicht! 

De TeutoRegion in het Osnabrücker Land dankt haar charme aan 

de toppen van het Teutoburger Wald en het Wiehengebirge. Een 

streek met lieflijke hellingen en wonderschone dalen, geknipt 

voor outdoor activiteiten of een ontspannen vakantie te midden 

van ongerepte natuur. Met idyllische stadjes als decor voor een 

Wellnessreis of verwenvakantie. We verheugen ons op uw komst! 

DE ‘VARUSREGIO’ IN 

HET OSNABRÜCKER 

LAND, HARTJE NATUUR- 

PARK TERRAVITA 

Ontdek en beleef de leukste plekken in de 

TeutoRegion! Gidsje en informatie: 

Tourismusverband Osnabrücker Land e. V. 

Postfach 41 49, 49031 Osnabrück 

Tel. 0049 (0) 541 95111-95 

Fax 0049 (0) 541 95111-20 

www.osnabruecker-land.de 

tv@osnabruecker-land.de 

Bad EssEn • BElm • BohmtE • BramschE 

ostErcappEln • WallEnhorst 

• Wandelroutes DiVaWalk, Wittekindsweg, 

Arminiusweg, Mühlenweg 

• Fietsroutes GartenTraumTour, 

DiVaTour en geweldige, 

korte thematochten 

• 27 verwenadresjes in de koffiemet-taart 

lijst ‘Kaffeezeit’ 

www.varusregion.de 

Artland 

Fürstenau 

Neuenkirchen 

� 03.09. 19.30 Uhr: A capella Festival – auf der Waldbühne 

� 05.09. Erntemarkt – Marktstände bieten landwirtschaftliche Produkte 

� 05.09. Bergfest am Piesberg mit Piesberglauf 

� 05.09. Verkaufsoffener Sonntag 

� 11.09. 20.30 Uhr: Hey Mann! Band – auf der Waldbühne 

� 11.09. „Indian Summer Night“ bei Högers 

� 11.09. - 13.09. Ostercappelner Kirmes – Ortszentrum 

� 12.09. Oldtimer-Rallye in Belm-Vehrte 

� 16.09. 20.00 Uhr: Herman van Veen – auf dem Kirchplatz 

� 18.09. 20.30 Uhr: marshall & alexander – auf der Waldbühne 

� 18.09. Klingendes Schwagstorf Musikfest – Mehrzweckhalle Schwagstorf 

� 18.09.+ 19.09. Lions Open International – Golfclub Varus Venne 

� 24.09. - 26.09. „Mega Gaudi Event“ – Bad Essener Oktoberfest 

� 24.09. - 27.09. Herbstkirmes 

� 25.09. - 27.09. Bohmter Markt – Große regionale Gewerbeschau mit buntem Markttreiben 

� 26.09. Niedersächsische Musiktage: „Fest der Stimmen“ – Kirche St. Nikolai 

� 02.10. KulturKanapees – 8 x Kultur an 8 Plätzen 

� 03.10. Himmel und Erde – den Herbst genießen 

� 03.10. Erntedankmarkt in Hollage 

� 03.10. Venner Dorfmarkt, Backtag und Erntedankfest – Venne 

� 08.10.-10.10. Norddeutscher Ponymarkt – Traditioneller Viehmarkt, Gewerbeschau 

� 08.10.-10.10. Belmer Herbstkirmes auf der Lindenstraße, 10.10. ist verkaufsoffen 

� 10.10. Bramscher Rot – Die City lädt ein! (verkaufsoffener Sonntag) 

� 05.11. + 06.11. LiteraKur 

� 06.11. Moonlight-Shopping 

� 12.11. - 14.11. Martinsmarkt in Lechtingen 

� 14.11. Florian Schröder 

� 20.11.-10.04. Himmelsscheibe von Nebra – Wanderausstellung „Ein Himmel auf Erden“ 

� 26.11. + 27. 11. Apres Ski Party bei Högers 

� 26.11.- 28. 11. Weihnachtsmarkt – auf dem Kirchplatz 

� 27.11.+ 28.11. Weihnachtsmarkt – in Wallenhorst 

� 27.11. + 28.11. Belmer Weihnachtsmarkt am Tie 

� 27.11. Nikolausmarkt – Schwagstorf 

� 04.12. + 05.12. Weihnachtsmarkt in der Innenstadt 

� 08.12.-10.12. Nikolausmarkt Bohmte 

� 05.12. Weihnachtsmarkt – Venne 

� 05.12. Adventskonzert Belmer Musikcorps + 

� 12.12. Weihnachtsmarkt – Ostercappeln 

� 12.12. Weihnachtsmarkt Hunteburg und auf Gut Arenshorst 

� 18.12. Adventssingen an der Erzgebirgspyramide am Belmer Tie 

� 26.12. Weihnachtskonzert des Kunst- und Museumskreises im Schafstall 

� Bad Essen � Bohmte � Ostercappeln 

� Belm 

� Bramsche � Wallenhorst 

Wallenhorst 

Glandorf 

Quakenbrück 

Hase 

Alfsee 

Hasbergen 

Hagen a. T.W. 

Bersenbrück 

Bramsche 

Mittellandkanal 

Wallenhorst 

Hase 

Kalkriese 

Osnabrück 

Teutoburger Wald 

Bissendorf 

Kronensee 

Ostercappeln 

Wiehengebirge 

Belm 

Georgsmarienhütte 

Melle 

Bad Iburg 

Teuto-Region 

Hilter 

a. T.W. 

Dissen 

Bad Laer 

a. T.W. 

Bad Rothenfelde 

Hase 

Hunte 

Bohmte 

Bad Essen 

Veranstaltungen VarusRegion 2010 VarusRegion 2010 

und zünftiges Markttreiben 

und traditionelles Handwerk 

... Mittelpunkt einer Wanderregion ... das Bad im Blütenmeer 

Varusschlacht im Osnabrücker Land, Museum und Park Kalkriese 

Weihnachtsmarkt im Haus St. Marien 

Bad Essen 

OSNABRUCKER 

Artland 

Fürstenau 

Die VarusRegion im Osnabrücker Land 

Geschichtsträchtig und ursprünglich, spannend � Wandern auf dem DiVaWalk und dem 

und beruhigend, bergig und eben, aktiv und ent- Arminiusweg 

spannend, mitten im Naturpark Terra Vita – das ist 

� Radeln auf der GartenTraumTour und 

die VarusRegion im Osnabrücker Land, zu der sich 

der DiVaTour 

sechs Städte und Gemeinden zusammengetan 

haben. Namensgebend für unsere Region ist der 

� Genießen mit der KAFFEEZEIT! und der 

Ort der Varusschlacht, Kalkriese, mit Museum und 

„Kartoffelplate“ 

Park. Erleben Sie die zahlreichen Veranstaltungen, 

2000 Friedenszeichen, das verbindende Kunstpro- 

Ihr Team der VarusRegion. 

jekt COLOSSAL, unsere Urlaubsangebote ... 

Informationen erhalten Sie von uns allen, einfach 

anrufen oder mailen! 

Info auch unter www.varusregion.de und 

www.landesgartenschau-badessen.de 

Geschichtsträchtig und ursprünglich, spannend und beruhigend, bergig und eben, 

aktiv und entspannend, mitten im Naturpark Terra Vita – das ist die VarusRegion 

im Osnabrücker Land, zu der sich sechs Städte und Gemeinden zusammengetan 

haben. Namensgebend für unsere Region ist der Ort der Varusschlacht, Kalkriese, 

mit Museum und Park. Erleben Sie die zahlreichen Veranstaltungen, 2000 Friedenszeichen, 

das verbindende Kunstprojekt COLOSSAL, unsere Urlaubsangebote ... 

� Anglererlebnis auf dem Forellenhof im Nettetal 

� Führungen durch den historischen Ortskern (ca. 1 ½ Stunden) 

� Wandern auf dem DiVaWalk und dem Arminiusweg 

- 2 Teiche mitten im Naherholungsgebiet Nettetal 

- Kirchplatz, Kirche, Alte Apotheke, Schafstall, Wassermühle 

- dienstags bis samstags 7.00 – 18.00 Uhr 

- Kombinierbar mit Mahlvorführung 

� Radeln auf der GartenTraumTour und der DiVaTour 

- Tageskarte € 13,- , ab 12.00 Uhr € 8,- 

- Ca. 25 Personen pro Führung 

� Genießen mit der KAFFEEZEIT! und der „Kartoffelplate“ 

- eine Anmeldung ist nicht erforderlich 

- Preis: € 40,00 

- Auskünfte: 0541 62522 

� Kornschroten in der Bad Essener Mühle (April bis Oktober) 

Ihr Team der VarusRegion. 

- Ca. 45 Minuten 

Informationen erhalten Sie von uns allen, einfach anrufen oder mailen! 

� Mit dem Schiff durch das Osnabrücker Land 

- Mühlendiplom möglich (€ 1,50/Kinder, € 3,00/Erw.) 

- Fahrgastschiff „Lyra“ auf dem Osnabrücker Stichkanal 

- ca. 25 Personen pro Führung, kombinierbar mit Ortsführung 

Info auch unter www.varusregion.de und 

- Anleger in Wallenhorst unterhalb der Hollager Schleuse 

- Preis: € 40,00 


- Linienfahrplan: sonn- und feiertags um 11.00,14.00 und 16.00 Uhr 

Mühlenbodencafé für Gruppen 

- Fahrpreis pro Person € 6,- , Kinder unter 12 Jahren € 4,- 

- genießen Sie im rustikalen, gemütlichen „Mühlenbodencafé“ Kuchen 

- Individuelle Charterfahrten nach Absprache 

oder Schmalz- und Leberwurststullen 

- Auskünfte: Kapitän Wolfgang Bonfert, Tel. 0174 4642401 

- ein Gedeck mit 2 Tassen Kaffee: € 5,00 

- maximal 30 Personen 

� Mühlenführung Windmühle Lechtingen 

- Funktionsfähige alte Technik bei einem Aufstieg bis in Mühlenkappe 

� Schmiedevorführung in der Harpenfelder Dorfschmiede 

- Mühlenladen mit Mühlenprodukten 

- Ca. 1 ½ Stunden 

- Sitzgelegenheiten und Grillplatz 

- Maximal 30 Personen pro Führung 

- Führungen für max. 30 Personen 

- Preis: bis 10 Personen € 40,00, je weitere Person € 1,50 

- Dauer: ca. 60 bis 90 Minuten 

für Schulklassen € 30,00 

- Preis: € 1,- pro Person, mindestens € 20,- 

- Schmiedediplom (nur für Erwachsene) möglich, mit selber schmieden € 2,50 

- Auskünfte: 05407 4263, Franz Josef Albers 

- Hufeisen mit Initialen oder Kette mit Hufnägeln, die den Vornamen 

bilden (gegen Gebühr) 

� Besichtigung der Alten St. Alexanderkirche Wallenhorst 

- Schmiede liegt am 7 km langen Schlösserrundweg 

- eine der ältesten Kirchen des Bistums Osnabrück 

� Geführte Wanderung an und rund um die Saurierfährten 

- bescheidene, aber sehr reizvolle Innenausstattung 

mit Manfred Schulpius, Naturpark-Ranger 

- Dauer der Führung: 60 Minuten 

- Ca. 1 ½ Stunden 

- Preis: Spende für den Erhalt der Alten Kirche erbeten 

- Preis je Termin: € 40,00 

- Auskünfte: 05407 1319, Karl Burmeister 

Anmeldung: Tourist-Info, Tel.: 05472 94920 

� Käsewerkstatt: „Stellen Sie Ihren eigenen Käse her“ 

- Nachhaltige Ernährungsbildung mit allen Sinnen erleben 

� Landesgartenschau-Führung bis 17.Oktober 

- Gruppen von 10 bis 15 Personen 

- Preis € 20,- pro Person 

Schlosspark Ippenburg oder Sole-Park mit Hallenblumenschau 

- Dauer ca. 2,5 Std. 

ca 1,5Stunden, maximal 20 Personen 

- Jeweils mittwochs und donnerstags 

je Führung € 40 

- Termine und Zeiten nach individueller Vereinbarung 

Anmeldung Tel.: 05472 8158970 

- Auskünfte: Fachhochschule Osnabrück, WABE-Zentrum – 


Klaus-Bahlsen-Haus: 0541 6855718 

E-Mail: R.Cordes@fh-osnabrueck.de 

� Kleines Privatmuseum auf Schloss Hünnefeld 

- Mittwoch - Freitag auf tel. Anfrage, Sa+So von 11Uhr bis 17Uhr geöffnet 

- Anmeldung: Tel.: 05472/1218 und 4428, www.schloss-huennefeld.de 

Gemeinde Wallenhorst 

Tourist Info Bad Essen 

Tel.: 05407-88 8-0 · www.wallenhorst.de 

Tel.: 05472-94920 · www.badessen.info 

Rathausallee 1 · 49134 Wallenhorst 

Lindenstraße · 49152 Bad Essen 

... und die 

Landesgartenschau 2010! 

Neuenkirchen 

Von Dinosauriern 

und der Varusschlacht 

Die VarusRegion im Osnabrücker Land 

Hase 

Quakenbrück 

TTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTe Te Teeeeeeee Te TTe TTe Te Te 

Alfsee 

Bramsche 

Hasbergen 

Hagen Hagen Hagen Hagen Hagen Hagen Hagen Hagen Hagen Hagen Hagen Hagen Hagen Hagen Hagen Hagen Hagen Hagen Hagen Hagen Hagen Hagen Hagen Hagen Hagen Hagen Hagen Hagen Hagen a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. 

Bissendorf 


Melle 

Bad Bad Bad Bad Bad Bad Bad Bad Bad Iburg Iburg Iburg Iburg Iburg Iburg Iburg Iburg Iburg 

Hilter 

a. T.W. 

Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen 

Bad Laer 

a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. 

Glandorf 

Bad Bad Rothenfelde 

Rothenfelde 

T uuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuttttttttttttttttttttoooobbbbbbbbbbbbbbbbbbburrrggggggggggggggg 

Bersenbrück 


Wallenhorst 

Osnabrück 

rg 

rgggggggggggggggggggeeer W WWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWa 

Hase 

Kalkriese 

Wa Wa Wa WWa Wa Wa 

WWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii Wi WWi WWi WWi WWi WWi WWi WWi WWi WWi WWi WWi WWi WWi WWi WWi WWi WWi WWi Wiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii Wi WWi WWi WWi WWi WWi WWi WWi WWi WWi WWi 

W llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddd 

W eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeehhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhheeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeennnnnnnggggggggggg 

ng 

Hase 

Kronensee 

Ostercappeln 

rg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg 

ngggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeebbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiirrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggg 

Belm 

rgggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee 

Hunte 

Bohmte 

Bad Essen 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 


VarusRegion 

Das Highlight 2010 in der VarusRegion: 

Die niedersächsische Landesgartenschau 23.04. - 17.10.! 

Auch der 

Blütenbert 

empfi ehlt: 

Freizeit & Urlaub 

in der VarusRegion 

... und die Landesgartenschau 2010! 

Quakenbrück 

Fürstenau 

Neuenkirchen 

Kronensee 

Artland 

Unsere Erde vor 150 Millionen Jahren: 

Saurier haben die Ozeane verlassen und bevölkern das 

Land. Mindestens neun elefantenfüßige 

Pflanzenfresser und zwei dreizehige Raubsaurier 

ziehen am Ufer entlang über eine 

schlammige Ebene. Die tonnenschweren 

Saurier hinterlassen Spuren. Die Saurierabdrücke 

werden 1921 im Bad Essener Ortsteil 

Barkhausen an einer hochkant stehenden 

Felswand entdeckt. Die steile Wand ist zudem Ausdruck 

der enormen tektonische Kräfte, 

die im Laufe der Erdgeschichte das 

Wiehengebirge in Falten legte und 

die Gesteinsschichten 

aufrichtete. 

Zeitsprung: 

Vor 2000 Jahren sind weite Gebiete 

Germaniens von römischen Truppen 

besetzt. 9 n. Chr. hört der römische 

Statthalter Publius Quinctilius Varus Nachrichten 

von Aufständen der Cherusker im Gebiet 

Legionen und 10.000 Soldaten will er die Revolte 

niederschlagen. 

Die unter dem Cherusker- 

Legio- nen in ein unwegsames Gebiet, das 

in den Schriftquellen „saltus teutoburgiensis“ 

(Teutoburger Wald) genannt wird. Die Römer wer- 

geschlagen. Varus stürzt sich angesichts der ausweglosen 

Situation in sein Schwert. Die Niederlage der 

Hase 

Alfsee 

Bramsche 

Hasbergen 

Hagen Hagen Hagen Hagen Hagen Hagen Hagen Hagen Hagen Hagen Hagen Hagen Hagen Hagen Hagen Hagen Hagen Hagen Hagen Hagen Hagen Hagen Hagen Hagen Hagen Hagen Hagen Hagen Hagen a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. 

Bissendorf 


Melle 

Bad Bad Bad Bad Bad Bad Bad Bad Bad Iburg Iburg Iburg Iburg Iburg Iburg Iburg Iburg Iburg 

Hilter 

a. T.W. 

Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen Dissen 

Bad Laer 

a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. a. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. T.W. 

Glandorf 

Bad Bad Rothenfelde 


TTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTe Te Teee Te TTe TTe Teeeeeee Te 

T uuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuttttttttttttttttttttoooobbbbbbbbbbbbbbbbbbburrrggggggggggggggg 

Bersenbrück 


Wallenhorst 

Osnabrück 

rg rrg 

rgggggggggggggggggggeeer W WWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWa 

Hase 

Kalkriese 

WWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii Wi WWi WWi WWi WWi WWi WWi WWi WWi WWi WWi WWi WWi WWi WWi WWi WWi WWi WWi Wiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii Wi WWi WWi WWi WWi WWi WWi WWi WWi WWi WWi 

Wa Wa Wa WWa Wa Wa 

W eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeehhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhheeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeennnnnnnggggggggggg 

KaffeeZeit 

W lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddd 

Ostercappeln 


www.badessen.info www.belm.de www.bramsche.de 

in der 

Varusregion 

des nördlichen Teutoburger Waldes. Mit drei 

2011 

www.bohmte.de www.ostercappeln.de www.wallenhorst.de 

fürsten Arminius kämpfenden Germanen lockten die 

den in tagelangen Kämpfen vernichtend 

Römer geht als Varusschlacht in die Geschichte ein. 

21x 21x Ka� Ka� ee-Vergnügen 

ee-Vergnügen 

Bad Essen • Belm • Bohmte 

Bramsche • Ostercappeln 

ng 

Hase 

Hunte 

rg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg rrg 

nggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeebbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiirrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrgggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggg 

Belm 

rgggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee 

Bohmte 

Bad Essen 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

Teuto-Region 

VarusRegion 

Rathausallee 1, 49134 Wallenhorst 

GRUPPENERLEBNISSE 

VarusRegion 

> Gemeinde Wallenhorst 

> Gemeinde Belm 

Marktring 13, 49191 Belm 

Telefon 05407-888-0 

Telefon 05406-505-0 

Fax 05407-888-999 

Fax 05406-505-39 

posteingang@wallenhorst.de 

info@belm.de 

www.wallenhorst.de 

www.belm.de 

> Gemeinde Bohmte 

> Stadtmarketing Bramsche GmbH 

Bremer Straße 4, 49163 Bohmte Maschstr. 9, 49565 Bramsche 

Telefon 05471-808-0 

Telefon 05461-9355-0 

Fax 05471-808-99 

Fax 05461-9355-11 

rathaus@bohmte.de 

stadtmarketing@bramsche.de 

www.bohmte.de 

www.bramsche.de 

> Tourist-Information Bad Essen 

Lindenstraße 39, 49152 Bad Essen 

Telefon 05472-9492-0 

Fax 05472-9492-85 

touristik@badessen.de 

www.badessen.info 

> Gemeinde Ostercappeln 

Gildebrede 1 , 49179 Ostercappeln 

Telefon 05473-9202-0 

Fax 05473-9202-88 

info@ostercappeln.de 

www.ostercappeln.de 

Wandervolle VarusRegion 

im 

Gefördert durch die 

VarusRegion 

DiVa Walk 

Bad Essen 

Belm 

Bohmte 

Bramsche 

Ostercappeln 

Wallenhorst 

LANDESGARTENSCHAU 2010 IN BAD ESSEN 

Wandern 

in der VarusRegion 

Der neue 

Premium-Wanderweg 

im Osnabrücker Land 

Bad Essen 

Belm 

Bohmte 

Bramsche 

Ostercappeln 

Wallenhorst 

VarusRegion

De buren hebben een geheim – 

om heel trots op te zijn 

Wat is hij mooi, de groene zoom van Oost-Nederland. Een klein voorproefje van alle rust en ruimte die u direct over de 

grens vindt, bij onze buren in Duitsland. Helemaal niet zo ver en toch zo heerlijk ‘anders’. 

Arnehm 

Nijmegen 

A12 

Coevorden 

GrAFschAFT BenTheiM 

A31 

Emlichheim 

Meppen 

Quakenbrück 

A1 

Vechta 

Uelsen 

Neuenhaus 

Wietmarschen 

Lingen 

Nordhorn 

Fürstenau 

OsnABrücker LAnD 

Bramsche 

A1 

Bad 

Bentheim Schüttorf 

Ibbenbüren 

Hengelo 

Enschede 

Rheine A30 

A35 

Gronau 

Tecklenburg 

Bad Essen 

Osnabrück 

Groenlo 

Winterswijk 

Ahaus 

Steinfurt 

Greven 

MünsTerLAnD 

Ladbergen 

Bad Iburg 

A33 

A31 

Coesfeld 

Münster Warendorf 

Bielefeld 

Bocholt 

Borken A43 Dülmen 

Oelde 

A1 

A2 

Haltern am See 

Beckum 

A3 

Recklinghausen 

Nederland 

Tourismusverband Osnabrücker Land 

Krahnstraße 52-53, D-49074 Osnabrück 

Tel. 0049 (0) 541 - 95 11 19 5 

tv@osnabruecker-land.de 


Dortmund 

Grafschaft Bentheim Tourismus e.V. 

Jahnstraße 14, D-48529 Nordhorn 

Tel. 0049 (0) 5921 - 96 11 96 

tourismus@grafschaft.de 

www.grafschaft-bentheim-tourismus.de 

Hier beginnen de glooiende heuvels en uitgestrekte 

bossen, met op eerbiedige afstand van 

elkaar wat dorpjes, kastelen en oude vakwerkboerderijen. 

Een idyllisch decor om van te 

smullen, voor elke wandelaar of fietser. 

Onze oosterburen zijn trots op hun land. Zeker 

in het absolute ‘superkwartet’ voor een actieve, 

ontspannen vakantie: Grafschaft Bentheim, 

Zuidelijk Emsland, Münsterland en Osnabrücker 

Land. Een regio bezaaid met originele routes. 

Soms met een thema: cultuur, geschiedenis, 

traditie of kuren & gezondheid. Vaak alleen maar 

uitgestippeld omdat het er zo geweldig mooi is. 

Ontdek het zelf. U bent van harte welkom. 

Münsterland e.V. 

Airportallee 1, D-48268 Greven 

Tel. 0049 (0) 2571 - 94 93 92 

touristik@muensterland.com 

www.muensterland-tourismus.de 

VVV Emsbüren Touristik GmbH 

Papenstraße 15, D-48488 Emsbüren 

Tel. 0049 (0) 5903 - 93 57 58 

vvv@emsbüren.de 

www.suedlichesemsland.de 

3

4 

inhoud 

Fietsen 

Overzichtskaart ..........................................06 – 07 

Dagtochten 

Grensgangerroute en Düte-Tour ....................... 8 

Grafschafter Fietsentour 21 ............................... 9 

GPS Routes ..........................................................10 

Meerdaagse tochten 

Friedensroute ..................................................... 11 

GartenTraum-Tour ............................................. 12 

United Countries Tour ....................................... 13 

Aa-Vechte Tour .................................................... 14 

De Vechtdalroute ............................................... 15 

Grafschafter Fietsentour ................................... 16 

Artland-Rad-Tour ................................................ 17 

100 Schlösser Route .......................................... 18 

EmsRadweg ........................................................ 19 

Werse Radweg ................................................... 20 

Rivierenlandschap .............................................. 21 

Flamingoroute ................................................... 22 

Betoverend mooi Münster .............................. 23 

Giro Münster en 

Bert Sitters over Osnabrück ............................ 24 

Wandelen 

Overzichtskaart ......................................... 26 – 27 

Dagtochten en meerdaagse tochten 

Ahornweg en Mühlenweg ................................ 28 

DiVa Walk ........................................................... 29 

Podagristenpad en 

Wandelparadijs rond Bentheim ...................... 30 

Hermannshöhen ............................................... 31 

Töddenlandrundweg 

en Wandelroute Grenzenlos ............................. 32 

Handelsweg ........................................................ 33 

Golfen ................................................................. 34 

Accommodaties ................................................. 35 

Met Lilli & Luuk op pad ................................... 36 

Nuttige tips en informatie ................................ 38 

Reisvoorwaarden ............................................... 39 

Colofon ............................................................... 40

Het decor van Geheim over 

de grens mag gezien worden. 

Wat een genot om hier 

te fietsen! Stille weggetjes, 

ver weg van de drukte. 

Voornamelijk vlak, met hier 

en daar een rimpel. 

Fietsen over 

fenomenale 

paden 

Het zwaarste aan een fietsvakantie of weekendje 

weg met de fiets in het meest fietsvriendelijke 

deel van Duitsland wordt vast en zeker ‘opschieten’. 

Dat lukt hier maar weinig mensen, zelfs getrainde 

wielrenners op hun dunne bandjes niet. 

Om heel snel van A naar B te komen, daarvoor 

is er simpelweg te veel te bekijken en te beleven. 

Dit is het land van de kastelen - bijna allemaal te 

zien op de 100 Schlösser Route. De dijken en uiterwaarden 

van de Ems, een van de mooiste 

laaglandrivieren van Europa. Sappig groen boerenland 

vol traditie rond het bruisende, hippe 

Münster. Kleine steden, die genoeglijk tegen de 

heuvelrug aan liggen. Diepe bossen, met lommerrijke 

lanen alleen voor fietsers. Geologische 

wonderen met een geschiedenis van miljoenen 

jaren, ontzagwekkende natuur. 

Vorstelijke rondes vol hoogtepunten zoals de 

EmsRadweg, afwisselend genoeg voor een eindeloze, 

actieve vakantie. Het uitgekiende netwerk 

aan fietsroutes dat Grafschafter Fietsentour 

heet, een verleidelijke honingraat aan binnenwegen 

en goede fietspaden. Ook mooi voor een 

kort tochtje. Met aan het einde van de rit zo’n 

typisch Duitse Gasthof als beloning. 

Legenda 

NL 

D 

GPS 

Grensoverschrijdende route 

Route langs een rivier 

Route met veel bos 

GPS-routes 

E-bike service 

5

6 

�� 

�� 

�� 

�� 

� 

Fietsroutes 

�� 

�� 

�� 

Fietsen | Overzichtskaart 

�� 

1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

11 

12 

13 

14 

15 

16 

Grensgangerroute 

Düte-Tour 

Grafschafter Fietsentour 21 

Friedensroute 

GartenTraum-Tour 

United Countries Tour 

Aa-Vechte Tour 

De Vechtdalroute 

Grafschafter Fietsentour 

Artland-Rad-Tour 

100 Schlösser Route 

EmsRadweg 

Werse Radweg 

Rivierenlandschap 

Flamingoroute 

Fietsenbus 

9 

�� 

Honingraatnetwerk 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

Meer informatie 

�� 

�� 

�� 

�� 

12 

�� 

3 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

Over alle besproken routes zijn brochures en 

routegidsjes verkrijgbaar met meer gedetailleerde 

informatie. 

Allemaal te bestellen op 

www.geheimoverdegrens.nl/aanvraag-brochures 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

7 

�� 

�� 

�� 

11 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

8 

�� 

14 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

4 

�� 

�� 

�� 

�� 

15 

�� 

16 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

6 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

13 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

� 

�� 

� � 

�

�� 

�� 

�� 

9 

�� 

�� 

12 

�� 

�� 

7 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

3 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

11 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

4 

�� 

13 

10 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

2 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

1 

�� 

�� 

�� 

�� 

5 

�� 

�� 

�� 

�� 

Fietsroutenetwerk 

naadloos de 

grens over 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

Overzichtskaart | Fietsen 7 

Vanaf zomer 2012 wordt het Nederlandse 

knooppuntensysteem doorgetrokken naar 

Duitsland. Aan de Duitse kant van de 

grens worden nieuwe knooppunten aangelegd. 

Zo kunnen fietsers daar net zo 

makkelijk hun weg vinden als in eigen 

land; het systeem houdt niet meer op 

bij de grens. 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

��

8 

Fietsen | Dagtochten 

Grenzeloos fietsen op 

de Teuto-Emsroute 

Duur: vanaf 3 tot 6 dagen 

Korte etappes tussen 7 en 26 km, zelf in te delen 

op deze afwisselende fietsroute van in totaal 152 

km. Geen dag is hetzelfde: prachtige natuur, 

dromerige stadjes, leuke dorpspleinen, interessante 

bezienswaardigheden, heerlijke streekproducten, 

rust en ruimte, heuvels en velden. 

Inbegrepen: 

• overnachtingen in hotels met douche/wc 

• voedzaam ontbijt speciaal voor fietsers 

• fietskaart en toeristische info 

• fietsrepatiesetje 

• kuurtax in kuuroorden 

Vanaf € 99,– p.p. (in een 2-persoonskamer) 

Boeken/aanbieder: 

Tourismusverband Osnabrücker Land 

Tel. 0049(0)541-9511195 

Grensgangerroute 

Teuto-Ems als dagtocht 

Over 14 grenzen, 1000 jaar geschiedenis en veel gezonde streekproducten 

En dan noemen we nog niet eens de natuurlijke 

grens die hier loopt, tussen het hooggelegen 

Teutoburger Wald en de laagvlakte van de Ems. 

Op de idyllische weggetjes van de Teuto-Emsroute 

(totaal 152 km) overschrijd je 14 keer een 

binnenlandse grens. Tussen moderne districten 

(Kreise), maar ook oeroude politieke scheidslij- 

53 km 

OsnABrücker 

LAnD 

Osnabrück 

9,7 km 

15,9 km 

Hasbergen 

13,7 km 

Oesede 

Bissendorf 


14,8 km 

MünsTerLAnD 

NL 

D 

GPS 

Grenzgängerroute 

Radkarte 1:50.000 

Teuto-Ems 

Grenzgängerroute 

Teuto-Ems 

Grenzenlos radeln! 

nen op het drielandenpunt Ravensberg-Münster- 

Osnabrück. 

Dagtocht van 55 km vanuit Bad Laer, bekend als 

Soleheilbad (kuuroord met zeezout en geneeskrachtige 

mineralen). Onderweg toer je langs 

unieke hoogtepunten als de Griesen Toarn, een 

Romaanse kerk uit het jaar 1000 met een mar- 

De naam is een tikkeltje misleidend: voor een 

deel volg je de loop van het riviertje de Düte. 

Niet door het dal, maar over de flanken van de 

Osning heuvelrug. Dat levert prachtige plaatjes 

op, maar het vergt ook wel wat fietsconditie. De 

beloning is groot. Vanaf station Osnabrück, fietsend 

langs de Hase, bereik je al snel de buitenwijken. 

Bij Landgoed Sandfort begint definitief 

de heerlijke natuur van deze regio aan het Teuto- 

152 km 

OsnABrücker 

LAnD 

Bad Iburg 

Lienen 

8 11 Hilter 

10 km 

Glandorf 

18 km 

8 

Bad 

Laer 

7 Dissen 

7 

Borgholz- 

Bad 11 

hausen 


Ostbevern Füchtorf 

12 km 

13 

Versmold 

18 km 

21 km 

Sassenberg 

8 km 

MünsTerLAnD Warendorf 

NL 

D 

De Düte-Tour 

Pittig rondje Osnabrück en Teutoburger Wald 

GPS 

kante trapgevel en het barokke raadhuis van Hilter 

in de ‘Borgloher Schweiz’. 

Thema twee vandaag: landbouwproducten waar 

de regio trots op is. Asperges, de Koningin der 

groenten. Of vers gemaakte ham, direct van de 

boerderij. 

Meer weten? 

Fietskaart verkrijgbaar bij Tourismusverband 

Osnabrücker Land, tel. 0049 (0)541/9511195, 

meer informatie over de route op 

www.grenzgaengerroute.de 

9 783870 735043 

ISBN 978-3-87073-504-3 € 6,80 

Radwanderkarte 1 : 50.000 

Radwanderkarte Radwanderkarte 1 1 : : 50.000 50.000 

Radwandern Radwandern im im 

Mit ausgewählten Straßennamen 

zur besseren Orientierung! 

burger Wald. Eerst heb je nog een mooi uitzicht 

op de hoofdstad in de verte, daarna is het de 

beurt aan rustige binnenwegen met hier en daar 

een verrassend leuk stadje. Via Kloster Oesede 

(met kloostercomplex), Georgsmarienhütte 

(chloorvrij Panoramabad en natuurlijke zwemvijver 

in het bos) en Hasbergen (met recreatiepark 

Freizeitland) kronkelt de 53 km lange route terug 

naar het oude centrum van Osnabrück. 

Radwandern Radwandern Radwandern im im im 

Offizielle Radwanderkarte 

des Tourismusverbandes 

Osnabrücker Land e.V. 

Lieferbare umliegende 

Kreisradwanderkarten 

(1:50.000) 

• Mühlenkreis 

Minden-Lübbecke 

• Kreis Lippe 

• Bielefeld und 

Umgebung 

• Kreis Warendorf 

• Kreis Steinfurt 

• Kreis Coesfeld 

• Kreis Borken 

Neu: 

Mit UTM-Gitter, 

GPS geeignet

Route 21 van de 


Gevaarlijk: hierna wil je gegarandeerd de hele ronde! 

Langs oude villa’s, verse bloemen en antieke 

brandweerauto’s, zo heet deze gevarieerde lus 

van 39 km binnen de Grafschafter Fietsentour. 

Achter elke steen (of hunebed) schuilt hier een 

nieuw verhaal, een sage, legende of volksmythe. 

Zo is er de kapel van kruisridder Harmelink, 

die ten strijde trok in het Heilige Land en zonder 

een schrammetje terugkeerde naar de 

Grafschaft Bentheim. Daar vond hij in het kapelletje 

zijn moeder terug, die al die tijd voor 

hem gebeden had. Even verder natuurmonument 

de Rabenbaum, een eik die volgens de 

overlevering meer dan duizend jaar oud is. 

Miljoenen dagverse snijbloemen van Emsflower, 

de grootste kweker van Europa. Het 

Brandweermuseum! Pronkstuk is een blusspuit 

op stoomkracht uit 1901. 

rock´n´popmuseum in Gronau 

Hoe klinkt een Hammond orgel? Wanneer hadden 

The Beatles hun eerste hit? Beleef een muzikale 

tijdreis in het rock’n’popmuseum. Films, 

foto’s en originele ‘memorabilia’ van de grote 

popsterren nemen je mee naar de wereld van 

100 jaar populaire muziek. 

Multimediaal en interactief - een museum vol 

fun voor het hele gezin! 

contact 

Udo-Lindenberg-Platz 1 | 48599 Gronau 

Tel. 0049(0) 25 62 - 81 48 0 

www.rock-popmuseum.com 


Vanaf de ‘Reus van Schüttorf’, de 41 meter 

hoge zandstenen kerktoren, kijkt u uit over de 

bosrijke omgeving: met het meertje Quendorfer 

See, de rivieren Ems en Vechte en de allermooiste 

boerenhoeve (of Hofstelle) in de 

wijde omtrek! 

En dat allemaal op nog geen 40 km fietsen. 

TIP 

heilkräutergarten op de heimathof 

Op de zonnige, zuidelijke helling van het terrein van 

de nostalgische museumboerderij Heimathof ligt de 

gezondste en kleurrijkste attractie: een unieke kruidentuin 

vol geneeskrachtige planten. Zo’n 200 medicinale 

en heilzame gewassen uit de apotheek van 

Moeder Natuur. Overzichtelijk ingedeeld in perkjes 

tussen taxushagen, rozenstruiken en wilde grassoorten, 

naar lichamelijke klacht en werking. 

Openluchtmuseum Heimathof Emsbüren 

www.vvv-emsbueren.de 

TOPs als beginpunt 

voor TOP-routes 

Ze liggen verspreid in de grensstreek en ze heten 

TOPs. Toeristische Overstap Punten. Makkelijk 

bereikbaar met de auto, gratis goede parkeergelegenheid. 

En dat is nog maar het begin! Het 

punt van de TOP is dat je uit de auto stapt en direct 

kunt starten met een actieve tocht: fietsen, 

wandelen, skaten, paardrijden of kanoën. In een 

prachtige omgeving die je misschien zonder 

TOP-tip nooit ontdekt had. Megchelen, Burg Oeding, 

Ostmühle Gildehaus, ’t Peeske. Of TOP 

Driland in Gronau, op het drielandenpunt Noordrijn-Westfalen-Nedersaksen-Nederland. 

39 km 

Schüttorf 

GrAFschAFT 

BenTheiM 

NL 

D 

eMsLAnD 

Dagtochten | Fietsen 

Emsbüren 

Salzbergen 

GPS 

TOPs zijn er op een select aantal plaatsen in 

Gelderland en Overijssel, aan de Duitse kant van 

de grens in de groene outdoor speeltuinen Münsterland 

en Grafschaft Bentheim. Te herkennen 

aan een kegel gevuld met stenen bij de inrit. Bij 

de meeste TOPs vind je speciale TOP-routes, die 

meer nog dan de bestaande routes de geheimen 

van de streek prijsgeven, zoals verscholen boerderijen 

met verse producten. 

Meer informatie: www.grensbelevenis.nl 

MünsTerLAnD 

9

10 

Fietsen | Dagtochten 

Slot Ahaus 

Ahauser ratshotel in Ahaus 

Gerieflijk en sfeervol Hotel-Restaurant in Ahaus 

(22 km van Enschede) voor zakelijke gasten, vergaderingen, 

seminars, vakantie-uitjes en gezellige 

korte trips. Bekend om de tot in de puntjes 

verzorgde gastvrijheid. Ideale thuisbasis voor 

fietstochten. Aantrekkelijke aanbiedingen voor 

twee personen, gezinnen, alleenreizenden en 

groepen. Vraag naar onze speciale arrangementen 

voor fietsers. 

contact 

Fam. Peter Geusendam | Coesfelder Straße 21-23 

D-48683 Ahaus | Tel. 0049(0) 2561 - 911 0 

www.ahauser-ratshotel.de 

GPS-routes als dagtocht 

Vandaag een kort rondje? Maatwerk voor de kieskeurige fietser 

De keuze is bijna onbeperkt, in het uitgebreide 

fietsroutenetwerk dat de losse, korte trajecten 

volgens het honingraatsysteem aan elkaar 

knoopt. Zo kiest u precies dat stukje mooi 

Münsterland dat bij uw vakantie past en dat 

binnen een dag comfortabel te fietsen is. De 

‘honing’ in elke honingraat: romantische kastelen, 

pittoreske dorpskernen en steeds weer het 

overweldigend mooie landschap van de groene 

regio rond Münster. 

een voorbeeld? het rondje Ahaus. 

Een tocht van Slot Ahaus door de fraaie natuur 

van westelijk Münsterland - en weer terug. 

Onderweg: een watermolen, een windmolen 

en de beschermde natuurgebieden Lüntener 

Fischteiche en Schwatter Gatt. 

Slot Ahaus is de voormalige jachtresidentie 

van de Prins-Bisschop van Münster, sinds 

1406. Op de plek waar al in de 11e eeuw een 

burcht werd gebouwd, staat nu een barok 

paleis uit de 17e eeuw. 

Afstand: 50 km. Hoogteverschil: 20 m. Net 

zo vlak als Nederland dus! 

Download een GPS-Track op 

www.geheimoverdegrens.nl/gps 

. 

TIP 

De gezellige weekmarkt in het centrum van Ahaus. 

Met een overdadig aanbod, vooral smakelijke, verse 

streekproducten. Iedere woensdag en zaterdag in het 

voetgangersgebied.

Friedensroute 

Moderne langeafstandsroute over historische grond 

Je wilt lekker 170 km fietsen rond het Teutoburger 

Wald en door ‘Parklandschaft Westfalen’. Je 

partner wil gezond kuren in mooie kuuroorden, 

zoals je die alleen in Duitsland hebt. De kinderen 

willen een leuke citytrip. Je beste vrienden 

willen op ontdekkingsreis naar de oerknal van 

het moderne Europa. Wat doe je dan? Je rijdt 

met z’n allen de Friedensroute! 

Het is 1641. Het kan zo niet verder. Europa 

kermt onder de verwoestingen van de Dertigjarige 

Oorlog. Overal rokende puinhopen, van Denemarken 

tot Italië en zelfs op de Filipijnen en 

Taiwan. De keizer van het Duitse Rijk had een 

niet te realiseren droom: het Heilige Roomse 

Rijk, alle protestanten weer katholiek. De vredesonderhandelingen 

duren nog zeven jaar. In 1648 

wordt de Vrede van Westfalen getekend. Vergaderlocatie 

voor het hele marathoncongres was 

het neutrale Osnabrück. Samen met Münster, 

voor de gelegenheid ook onafhankelijk. Onderdeel 

van het pakket is de Vrede van Münster, die 

voor Nederland en België een einde maakt aan 

de Tachtigjarige Oorlog met Spanje. 

De beloofde stedentrip dan? Osnabrück en 

Münster van de 21e eeuw zijn trendy hoofdste- 

den, met een menselijke maat. En er is meer te 

beleven op de Friedensroute, natuurlijk niet precies 

de kortste weg van O naar M, die van de 

Friedensreiter te paard met de nieuwste onderhandelingsresultaten 

in hun zadeltas. De omweg 

gaat via Tecklenburg en Lengerich aan de 

rand van het Teutoburger Wald naar het mooie 

stadje Telgte in de oostelijke afzwaaier. Daar liggen 

ook de kuuroorden Bad Iburg (aan de voet 

van Schloss Iburg) en Bad Laer. 

www.friedensroute.de 

170 km 

NL 

D 

Meerdaagse tochten | Fietsen 

“In het spoor van de 

Westfaalse Vrede” 

Verken symbolisch de 170 kilometer over de wegen 

van de “Reichspostlinie” en volg de sporen 

van de vredesruiters. Waar zij vroeger te paard 

over modderige paden berichten overbrachten, 

kunt u nu uw fiets de sporen geven. 

Vanaf € 299,– p.p. 

(6 dagen, in een 2-persoonskamer) 


Tel. 0049 (0) 25 71 - 94 93 92 


Tel. 0049 (0) 541 - 95 111 95 


Osnabrück 

Tecklenburg 

5 km 

10 km 

Hasbergen 

9 km 

OsnABrücker 

LAnD 

15 km 

Hagen 

18 km 

Lengerich 

Ladbergen 

10 km 

Lienen 

8 

9 km 

Bad Iburg 

10 km 

Greven 

8 km 

Bad Laer 

MünsTerLAnD 

Münster 

27 km 

15 km 

Telgte 

17 km 

Ostbevern 

10 km 

Glandorf 

Fietsroute 

van het jaar 2008 van 

noordrijn-Westfalen 

GPS 

TIP 

Blotevoetenpark 

Je voetzolen als zesde zintuig! Een echte belevenis, 

waarbij je persoonlijk in de natuur ervaart, wat ‘natuurlijk’ 

aanvoelt. Dat kan in het BARFUSS-PARK Lienen. 

Een parcours van 2,5 km met gras, stenen, snippers 

boomschors, water en leem. Beurtelings warm, fris, 

zacht en prikkelend. Nog gezond ook, volgens de principes 

van het Kneippkuren! 

11

12 

Fietsen | Meerdaagse tochten 

Droom van elke 

tuinliefhebber 

Fietsen langs groene paradijsjes, klassieke 

kasteeltuinen die open zijn voor het publiek en 

‘verstopte’ idylles achter het tuinhek. Ontdek 

het samen en wissel ervaringen uit met collegatuiniers 

in Duitsland! 

LO of HP vanaf € 269,– p.p. 



Tel. 0049(0)541-9511195 


169 km 

Alfhausen 

OsnABrücker 

LAnD 

14 km 

Bramsche 

17 km 

MünsTerLAnD 

NL 

D 

23 km 

Kalkriese 

19 km 

Wallenhorst 

17 km 

28 km 

Belm 

GPS 

23 km 

Hunteburg 

25 km 

Bad Essen 

De GartenTraum-Tour door het noordelijke Osnabrücker 

Land belooft vijf dagen genieten van 

bloemengeur, gezonde buitenlucht en beelden 

die nog lang op uw netvlies zullen staan: weelderige 

bloesems, smaakvolle bloemperken en reusachtige 

bloeiende rododendrons langs de weg. 

In kasteeltuinen, op boerenerven en in achtertuinen 

van burgers met groene vingers. 

Afgesproken werk of het gevolg van een burenruzie 

of dorpsvete? Dat weten we niet, maar bijna 

nergens vind je zo’n grote verscheidenheid aan 

bijzondere, keurig onderhouden tuinen als tussen 

de rivieren Hase en Hunte. Het lijkt wel een 

wedstrijd! 

Startpunt is het Lakenweversmuseum ‘Tuchmacher 

Museum’ in Bramsche. Hier is de link met 

het bloemen- en plantenrijk het pigment, op basis 

van plantaardige grondstoffen, dat vroeger 

bij het ambachtelijk verven van textiel werd gebruikt. 

Via een rondje Alfsee (een meertje) fiets 

je naar het Mittellandkanaal en vervolgens naar 

het vlakke veengebied in het noorden, ook wel 

‘Home of the Rododendron’. Onderweg in Rieste 

zie je de Rosenkranzgarten, waar de rozenkrans 

- heel letterlijk - bestaat uit 15 kruisbeelden 

aan de weg, omrankt door grillige rozenstruiken. 

Aan de voet van de Kalkrieser Berg (Wiehengebergte) 

ligt het openluchtmuseum rond de Slag 

bij het Teutoburger Wald in het jaar 9 na Chr. 

Hier kun je met eigen ogen zien welke rol het 

terrein speelde bij de hinderlaag waar de Romeinen 

door de Germanen in gelokt werden. Verder 

nog: natuurmonumenten als de Mammoetboom, 

de kastelen Hünnefeld en Ippenburg 

(met tuin!) in kuuroord Bad Essen en het Moleneiland 

(met tuinbouwcomplex) bij Ostercappeln- 

Venne. En weer terug naar mooi Bramsche. 

www.gartentraumtour.de 

GartenTraum-Tour 

Droomtuinen en prachtige parken als inspiratie voor thuis?


Twee spannende lussen in vier totaal verschillende regio’s 

Boeiend netwerk van fietspaden, ruim 400 km 

door Drenthe, Groningen en de Duitse vakantiegebieden 

Emsland en Grafschaft Bentheim. 

‘United’ zijn deze streken altijd al geweest, ook 

al hebben ze ieder een eigen gezicht. De inwoners 

spreken bijna dezelfde taal en voelen zich 

verwant. Hun voorouders trokken zich - als het 

zo uit kwam - weinig aan van de grens, ergens 

ver weg aan de bestuurstafel bedacht. 

Vroeger was dit het land van de smokkelaars, 

marskramers, turfstekers, vissers, zeelui en 

boeren. Nu van de beschermde natuurgebieden, 

wolkenluchten en vergezichten. 

Op de paden van de noordelijke lus, waar de 

Ems een brede stroom is op weg naar de Dollard, 

proef je de maritieme sfeer van de Waddenzee 

al een beetje. Tot in de jaren vijftig van 

de vorige eeuw was hier een levendige ruilhan- 

VVV-Verein-Vier-an-der-Vechte e.V. in Emlichheim 

Rathausstr. 2 

49824 Emlichheim 

contact 

Tel. 0049(0) 59 43 - 9 99 29 15 

Fax: 0049(0) 59 43 - 9 99 29 24 

info@vvv-emlichheim.de 

www.vvv-emlichheim.de 

del in levensmiddelen, drank en andere smokkelwaar. 

De Smokkelroute volgt de oude smokkelpaadjes, 

deels door het prachtige landschap 

van Zuidoost-Groningen. 

De zuidelijke lus heet de Pioniersroute, naar 

de eerste turfstekers, die onder zware omstandigheden 

werkten in het veen. De kanalen en 

kuilen in het hoogveen die zij achterlieten, zijn 

nu juweeltjes van natte natuurgebieden. Zoals 

het grensoverschrijdende Borgerveen bij Zwartemeer 

tussen Emmen en Meppen. 

Na al die buitenlucht en landerijen behoefte 

aan een cultuur-historisch uitje? De Tour doet 

ook deze adressen aan: waterkasteel Dankern 

uit 1680, omgeven door een riant vakantiepark, 

schippersplaatsje Haren, het testcircuit van de 

supersnelle, futuristische Transrapid magneet- 

hoogstede, ringe, emlichheim, Laar: ideaal voor fietsers! 

Ga op verkenning in de meest fietsvriendelijke gemeente van Nedersaksen. 

Op diverse mooie fietsroutes onderga je het veelzijdige en natuurlijke karakter 

van het grondgebied van de 'Fab Four' aan de Vechte, de vier deelgemeenten 

van Emlichheim. 

Kom langs en geniet van de landelijke gastvrijheid. 

In haus ringerbrüggen achter het raadhuis is een permanente tentoonstelling 

over de historie van de regio te zien. 

In het Altes Landhaus Buddenberg (Ringe) en in hof Veldink (Emlichheim) 

maakt u kennis met de cultuurgeschiedenis van de streek. 

600 km 



NL 

D 

Emmen 

52 km 

GrAFschAFT 

BenTheiM 

Neuenhaus 

Lage 


Emlichheim 

Ter Apel 

24 km 

Twist 

Twee landen – 

twee culturen: 


60 km 


GPS 

Haren 

Tijdens een 250 km lange fietstocht molens, pittoreske 

dorpjes, kanalen en de idyllische natuur 

met haar uitgestrekte veen- en heidegebieden 

verkennen? 



Tel. 0049(0)5921-961196 


Lathen 

Meppen 

Lingen 

trein (tot 500 km per uur!), de statige buitenplaats 

Haus Landegge (1695), landgoed Düneburg 

(1729), winkelstadje Nordhorn aan de 

Vechte, het Emsland-Moormuseum (over turfwinning) 

en Landhaus Buddenberg met veenexpositie 

en authentieke plaggenhutten. Toch 

nog wat turf dus. 

13

14 


150 km 

GrAFschAFT 

BenTheiM 

Ochtrup 

45 km 

Schöppingen 

NL 

D 

Darfeld 

10 km 

Metelen 

20 km 

Laer 

MünsTerLAnD 

Wettringen 

15 km 

Horstmar 

20 km 20 km 

Steinfurt 

20 km 

Nordwalde 

Altenberge 

GPS 

De Aa-Vechte Tour 

In de hoofdrol: twee rivieren en negen stadjes, 

verstopt in een landschapspark 

Een relatief lichte fietsroute door het land van 

Aa en Vechte in noordelijk Münsterland: overwegend 

vlak, met hier en daar een kleine rimpel 

in de vorm van een vriendelijk glooiende 

heuvel. Het landschap doet voor Nederlanders 

heel vertrouwd aan: sappige weilanden doorsneden 

door slootjes en waterwegen. Net als 

bij ons, waar de Duitse Vechte ineens Overijsselse 

Vecht heet. 

De verrassing zit hem in de historische bouwsels 

overal langs de route, die laten zien dat de 

‘echte’ grens vroeger ietsje verder naar het 

oosten lag. Slot Steinfurt in Burgsteinfurt en de 

enorme burcht van Bad Bentheim, hoog op de 

rotsen. Het waren allebei vooruitgeschoven 

posten van het protestantse deel van Noord- 

Europa, dat voortdurend ruzie had met het 

katholieke bisdom Münster. De ridders aan de 

andere kant van de geloofsgrens verschansten 

zich in de vesting Horstmar. Rond die versterkte 

ridderhoven ontstonden al vroeg prachtige 

middeleeuwse nederzettingen. Acht van die 

stadjes doorkruis je op de Aa-Vechte Tour. 

Schöppingen, Wettringen, Laer en nog een 

paar. 

Tussendoor fiets je 140 km ontspannen door 

het landelijke gebied, dat ook zo zijn charmes 

en eigenaardigheden heeft. Schaduwrijke bossen 

en kleurrijke veldboeketten, gewoon langs 

de weg. Hier en daar een mooi gelegen boerderij 

en op precies de juiste fietsafstand een 

uitnodigende herberg. Beginnen met de Aa- 

Vechte Tour kan overal, even stoppen natuurlijk 

ook. In Ochtrup maak je kennis met de 

Ochtruper Nachtigall: een plaatselijke specialiteit 

die daar al eeuwen op ambachtelijke wijze 

wordt gemaakt. De ‘nachtegaal’ is een fluit van 

aardewerk, voor een deel gevuld met water. 

Historisch stadhuis, Schöppingen 

Bij waterslot Welbergen, Ochtrup

De Vechtdalroute 

Waar een klein stroompje groot in kan zijn! 

Hoe krijg je het voor elkaar om als charmant, 

maar niet zo erg bekend riviertje door fietsliefhebbers 

omarmd te worden als traject voor één 

van de allermooiste rivierenroutes? 

Eerst moet je een paar duizend jaar geduld hebben. 

Al die tijd al slingert en meandert een fris 

Westfaals beekje geduldig richting Grafschaft 

Bentheim. Daar is het al een serieuze rivier, die 

via Salland naar de monding in het Zwarte Water 

bij Zwolle stroomt. De natuur had hier alle tijd 

om voor oevers te zorgen, die aandoen als idyllische, 

groene tuinen aan het water. 

Het perfecte decor voor Europa’s grootste openluchtmuseum, 

bedachten een paar lokale bestuurders 

en kunstminnaars. Zo ontstond 

Kunstwegen, eigenlijk een mooi fietspad van 

132 km tussen Zwolle en Nordhorn, met op ruim 

60 strategische plekken in het landschap kunstobjecten. 

Een bonte verzameling zonder muren, 

met als enige overeenkomst: modern, ideeënrijk 

en passend in de omgeving. Een mooi voorbeeld 

is de reusachtige fotowand bij de Heerlijkheid 

Lage, die in beelden de geschiedenis van de 

streek samenvat. Even verderop zie je op een 

afgelegen veld de maan boven het eiland Capri. 

Kan het nog mooier? Ja. Vanaf voorjaar 2012 

wordt de kunstroute in Duitsland nog eens flink 

verlengd richting Bentheimer Wald en Schüttorf 

tot het dorpje Ohne. Dat project met internationale 

kunstenaars heet raumsichten. 

Wie in Zwolle begint ziet de route onderweg 

langzaam veranderen van karakter. De Overijsselse 

Vecht wordt na Dalfsen en Ommen in 

Duitsland de Vechte. Alles verandert mee: huizen, 

boerderijen, dorpjes. Een mooie tussenstop: 

het typisch oud-Westfaalse dorp Metelen. 

De finish is vorstelijk; in Darfeld bij de bron ligt 

een schilderachtig waterkasteel. 

www.vechtdalroute.nl 

223 km 

TIP 


'kunst, cultuur en culinair’. 

Culinaire verwennerij rond de plek waar de Duitse 

grens een grote ‘hap’ uit Nederland neemt, bij Coevorden 

- Hardenberg en Uelsen aan de Duitse kant. 

Proeven van eerlijke streekgerechten (fruit, zuivel, 

vlees van eigen boerderij) en ondertussen even met 

de fiets stilstaan bij kunstwerken langs de route 

Kunstwegen. 

Vraag het routeboekje aan! 

www.grensbelevenis.nl 

Gramsbergen 

8 Emlichheim 

9 

Hardenberg 8 

Laar 

Zwolle Ommen 

38 km 

20 12 9 

Uelsen 

22 km 

Dalfsen Marienberg 

Neuenhaus 

7 

Lage 

11 km 



20 km 

GrAFschAFT 

BenTheiM Schüttorf 

NL 

D 

GPS 

Gästehaus Westhues G �� in Veldhausen 

Charmant hotel in een smaakvol gerestaureerd 

rijksmonument in het 1000 jaar oude dorp Veldhausen 

bij Neuenhaus. Geslaagde combinatie 

traditioneel - modern: sfeervol overnachten met 

het comfort van nu. Kamers met tv en internet. 

Ook een vierpersoonskamer. Speciaal voor fietsers: 

garage met wasmachine en droger. Ideaal 

adres voor prachtige fietstochten en wandelingen, 

net over de grens bij Ootmarsum. 

contact 

Gästehaus Westhues 

Dr.-Picardt-Straße 55 | 49828 Veldhausen 

Tel. 0049 (0) 59 41 - 375 | www.hotel-westhues.de 

Bad 

21 km 

Bentheim 

Wettringen 

13 km 

Metelen 

MünsTerLAnD 

10 km 

Schöppingen 

13 km 

Darfeld 

OsnABrücker 

LAnD 

15

16 


220 km 

Emlichheim 

30 km 

45 km 

Neuen- Wietmarschen 

haus 

28 km 

Uelsen 19 

26 km 



NL 

D 

45 

Grafschafter 

Fietsentour 

21 km 

Schüttorf 

6 km 

Bad Bentheim 

GPS 

Drie dagen voordelig kennismaken 

met de Grafschafter Fietsentour! 

Twee overnachtingen met ontbijt, fietskaart, 

gidsje Grafschaft Bentheim. 

Het hele jaar door, starten op elke dag van de 

week. 


Op aanvraag ook HP, meer overnachtingen, 

huurfiets, vervoer Fietsenbus 


Tel. 0049(0)5921-961196 


Dierentuin Nordhorn 

Wilde dieren bekijken, diverse huisdieren aaien 

bij de historische Vechtehof, natuurpad 

Vechteaue ontdekken, avonturenspeeltuin, 

restaurant met zonneterras. Een onvergetelijke 

dag voor het hele gezin! 

Openingstijden: 

het gehele jaar van 9.00 tot 19.00 uur; 

´s winters tot het invallen van de duisternis 

contact 

Heseper Weg 140 | 48531 Nordhorn 

(navigatie: Heseper Weg 110) 

Tel. 0049 (0) 59 21 - 71 20 00 

www.dierentuin-nordhorn.nl 

Een rijwiel was toch een Fahrrad in het Duits? 

Vlak over de grens bij Bad Bentheim en Nordhorn 

nog even niet, daar zeggen ze gewoon 

fiets. Wie alles van dit eigenwijze stukje Duitsland 

met Nederlandse trekjes wil zien, volgt gewoon 

de bordjes ‘Fietsentour’. En dat zijn er 

nogal wat! De hoofdroute is 220 km lang, in beide 

richtingen bewegwijzerd. Dan zijn er nog 25 

aftakkingen: dagtochten van 30 tot 55 km, die 

soms even oversteken naar mooie plekken in 

Nederland. Ook die zijtakken - vaak rond een 

thema - zijn weer via prachtige fietspaden met 

elkaar verbonden. 

Genoeg voor de komende 10 fietsvakanties dus, 

met etappes in alle soorten en maten en voor 

elke conditie. De enige overeenkomst: het is onderweg 

eigenlijk te mooi om hard door te fietsen. 

Na elke bocht wacht een nieuwe verrassing. 

Dorpjes en kleine steden, kunstwerken in de natuur 

als onderdeel van een uniek, langgerekt 

museumproject zonder muren, kanalen, veenmoeras, 

bossen, stille zijweggetjes, kuuroorden, 

stadsgezichten als op een antiek schilderij 

(Schüttorf), landelijke idylles, riviertje de Vechte, 

kloosters en kastelen. Het bekendste kasteel is 

de zandstenen burcht met dikke vestingmuren 

hoog op de rotsen in Bentheim. Beneden in het 

bos borrelt op 1.200 meter diepte de zwavelhoudende 

zoutwaterbron met geneeskrachtige 

kwaliteiten. 

De vlakke Grafschaft Bentheim (heerlijk fietsvriendelijk 

dus) kent een paar ‘uitschieters’ als 

de Isterberg. Nederlanders zouden zich hier 

bijna thuis voelen (weidelandschap, molens!), 

zeker in de westelijke enclave rond Uelsen en 

Emlichheim. Maar gelukkig is er voortdurend 

die ontwapenende Duitse charme, niet alleen 

in de vakwerkhuizen langs de weg. 

TIP 

Burcht in Bad Bentheim 


De ‘typisch Duitse’ achtertuin van Twente en Salland 

De Fietsenbus 

Een dag slecht weer? Een ander deel van het Grafschaft 

ontdekken? Minimaal elke twee uur komt de Fietsenbus. 

Diverse trajecten streekbus, weekenden april-oktober. 

Voor maar € 1,10 extra, bovenop het buskaartje. 

Wel even zelf de fiets op de speciale aanhanger zetten. 

Meer informatie: 

www.geheimoverdegrens.nl/fietsenbus

Artland-Rad-Tour 

Fietsen door ontwapenend mooi cultuurlandschap 

Al het goede van het oude boerenland, dat vind 

je in het Artland. En dan geen schrale keuterboertjes, 

maar een oer-Duits ‘Land van melk en 

honing’. Statige boerenhofstedes, rijk versierde 

gevels, immense vakwerkschuren, fruitboomgaarden 

langs de weg, vriendelijke en gastvrije 

boerenfamilies die bezoekers graag ontvangen 

voor koffie met taart of een romantische overnachting 

in het hooi. Een betoverende fietstocht 

door een uniek cultuurlandschap, ook nog eens 

aangenaam vlak. 

Hoofdschuldige aan al die rijkdom en sfeer van 

het type ‘Boer zoekt Vrouw’, de overdaad aan 

geuren en smaken is het riviertje de Hase, dat 

vroeger wel eens overstroomde en de vruchtbare 

klei nog vruchtbaarder maakte. 

Het woord Artland werd al snel een begrip, een 

eretitel voor de ouderwets lekkere kwaliteit van 

‘slow food’ en puur natuur. Zoals te proeven is 

in het bier van de beroemde Artland Brouwerij. 

Dat de Artlanders in een verschrikkelijk mooie 

streek wonen - haast een park - laten ze graag 

zien. Gevels zijn versierd met houtsnijwerk en 

zelfs de bijgebouwen van boerderijen (toegangspoorten 

en bakhuisjes) zijn opgetrokken in vakwerkstijl: 

een skelet van dikke houten balken en 

de typische rode baksteen. Monumentenzorg 

heeft het hier druk. 

En dan zijn er nog de ‘stadse’ genoegens in de 

omgeving: het plaatsje Fürstenau met smalle, 

oude straatjes en indrukwekkend kasteelcomplex, 

hoofdstad Quakenbrück met - dankzij de 

kwakende naam - overal kikkers in het logo en 

op huizen. Het Artland zal u verrassen: een concert 

bij de boer, een hunebed op de route, een 

klassieke waterburcht, mystieke bossen en geheimzinnige 

veenmoerassen, waar misschien 

wel een eeuwenoud moerasspook de rust verstoort! 

De gezinstocht 

MünsTerLAnD 


Boekingscode: TRE605 

Gewoon eens in alle rust op pad met het hele 

gezin en in het prachtige parklandschap van het 

Artland genieten van een fietstocht. Dat is het 

doel van de 5-daagse tocht. 

LO vanaf € 129,– p.p. 



Tel. 0049(0)541-9511195 


150 km 

NL 

D 

22 km 

Berge 

39 km 

Fürstenau 

Menslage 

25 km 

OsnABrücker 

LAnD 

Quakenbrück 

15 

Bersenbrück 

GPS 

Gaststätte Zum heidekrug in Bersenbrück 

Een perfect logeeradres. Knusse herberg die oogt 

als een landhuis, met een comfortabel hotel. 

Ontbijten doe je in de Wintertuin (serre) of op 

het prachtige terras onder de bomen. 

Eigen tuin met gezellige Bierstube, voortreffelijke 

regionale keuken. Aan het riviertje de Hase (met 

bootsteiger). 

contact 

Neuenkirchener Str. 9 | 49593 Bersenbrück 

Tel. 0049 (0) 54 39 - 30 41 

www.zumHeidekrug.de 

Badbergen 

48 km 

17

18 



Nordkurs 

Noordelijke lus van de ‘Koningin der fietstochten’. 

Münster - Horstmar - Bentheim - Münster. 

Zes sprookjesachtige dagen langs waterkastelen, 

feeërieke paleizen, ommuurde kloosters 

en burchten. 

Inclusief 5 overnachtingen met ontbijt, in goede 

hotels of herbergen. Bagagevervoer. 


Op aanvraag 6 dagen HP voor € 100 extra. 


Tel. 0049(0)2571-949392 


hotel-restaurant Beumer in Havixbeck 

Knus hotel met traditie, bekend om de goede keuken. 

Rand centrum Havixbeck (voetgangersgebied). 

Verwenweek - Arrangement 

4 overnachtingen met ontbijt - 2 diners à la carte - 

gebruik zwembad, sauna (kleine meerprijs) - 

vervoer vanaf station, zondag-donderdag. 

Prijs per persoon vanaf € 194 (2-persoonskamer) 

contact 

Bestensee-Platz 2 | 48329 Havixbeck 

Tel. 0049 (0) 25 07 - 98 54-0 

www.hotel-beumer.de | info@hotel-beumer.de 

960 km 


Isselburg 

Bad Bentheim 

Ibbenbüren 

OsnABrücker 

Rheine 

LAnD 

Ochtrup 

Ahaus 

Tecklenburg 

Steinfurt 

305 km 

Bad Iburg 

Vreden 

MünsTerLAnD 

Billerbeck 

310 km 

Warendorf 

Coesfeld 

Münster 

Velen 

210 km 240 km 

Raesfeld Dülmen 

NL 

D 

Nordkirchen 

GPS 


Kastelen en paleizen in het hart van Europa 

Is dat niet wat overdreven, die naam? De honderd 

kastelen route. Helemaal niet, want we 

hebben het over de ‘Koningin van de Duitse 

fietsroutes’. Zo’n 960 vorstelijke kilometers door 

het overwegend vlakke Münsterland. Velden, 

weiden, hagen en boomwallen zo ver als je kunt 

kijken. En - beloofd is beloofd - elke etappe wel 

een paar parels van kastelen. 

Vanwege de rijke geschiedenis van Westfalen 

(Karel de Grote, bisdom Münster, hertogdom 

Beckum 

Saksen, Pruisen, de Tachtigjarige Oorlog en de 

Vrede van Münster) mag je ‘Schlösser’ op de 

route ook opvatten als: stoere burchten met 

slotgracht, barokke pronkpaleizen in het water, 

versterkte herenhuizen, grafelijke residenties en 

nog veel meer indrukwekkende bouwsels. 

eén radweg, vier deeltrajecten 

Wie alles wil zien en beleven, rijgt ze allemaal 

aan elkaar: de Nordkurs (historische steden als 

Steinfurt en de beboste heuvels van het Tecklenburger 

Land), de Südkurs (imposante bouwkunst 

der superlatieven), de Ostkurs (de rivier 

de Lippe en ‘paardenhoofdstad’ Warendorf) 

en de Westkurs (met het romantische Schloss 

Raesfeld). 

Alleen al de Nordkurs, dichtbij de Nederlandse 

grens, is een lange fietsvakantie waard. Prachtig 

verzorgde boerderijen met dito tuin en erf strijden 

op dit deel van de kastelenroute om de aandacht 

met de kastelen zelf. Ineens fiets je in het 

weelderige dal van de Ems, dan weer langs schilderachtige 

dorpskernen of een ommuurd kloostercomplex 

van zandsteen, zoals Kloster Bentlage 

bij Rheine (45 km van Oldenzaal).

Niet zomaar een fietstochtje, maar misschien 

wel de ‘Tocht der tochten’. Als een van de weinige 

langeafstandsfietsroutes is de EmsRadweg 

door de Duitse fietsersbond ADFC bekroond 

met het predikaat ‘4 Sterren Kwaliteitsroute’. Uitblinken 

doet hij in alles. Het begint met een 

droomlandschap; dat lag al klaar. Tel daar de bewegwijzering 

bij op, de routekeuze, de veiligheid 

en de service onderweg. En dan is er de toegankelijkheid: 

omdat de wegen langs de kortste rivier 

van Duitsland - toch nog 379 km - nauwelijks 

in hoogte verschillen, is de EmsRadweg ook 

voor minder geoefende fietsers goed te doen. 

De rivier de Ems doet onderweg vijf totaal verschillende 

vakantieregio’s aan. Vanaf de bron bij 

Slot Holte-Stukenbrock aan de voet van het Teutoburger 

Wald, via het natuurgebied Senne met 

bos en heide naar het parkachtige Münsterland 

met waterkastelen, burchten en boerderijen. 

Dichter bij de monding weidse uiterwaarden en 

de zilte zeelucht van Ostfriesland. Ook een 10 

voor afwisseling dus. 

Geen route voor hardfietsers met haast. Daarvoor 

liggen er simpelweg te veel onvergetelijke 

hoogtepunten en wow-momenten aan het pad. 

De oude kernen van stadjes als Rheda-Wiedenbrück 

en Telgte met de Wallfahrtskapelle, de 

kloostertuinen van de abdijen in Clarholz of 

Marienfeld, bijzondere natuurmonumenten als 

het Emsdettener Venn, de resten van een oeroud 

veenmoeras. Absolute aanrader: het beroemde 

NRW-Landgestüt in Warendorf, de stoeterij waar 

topruiters en hun paarden worden getraind voor 

Londen 2012. 

TIP 

379 km 

De EmsRadweg 

Fietsen met 4 sterren en een 10 voor variatie! 

NL 

D 


GrAFschAFT 

BenTheiM 

De fietsbox! 

Afsluitbare kluis van het type Amerikaanse brievenbus 

– maar dan groter – waar een fiets met bagage en al in 

past. Ze staan in Telgte, Warendorf en Sassenberg. 

Lingen 

Emden 

15 km 

Emsbüren 

Rheine 


OsnABrücker 

LAnD 

13 

Emsdetten Saerbeck 

13 

Greven 

MünsTerLAnD 

20 km 

Telgte 

Harsewinkel 

13 

15 Gütersloh 

Warendorf 

Hövelhof 

GPS 

Warendorf in al haar facetten 

Op de fiets verkent u het prachtige parklandschap 

en de historische schatten in en om 

Warendorf. 

Inbegrepen: 2 x LO in een 2-PK (verlenging mogelijk), 

kaart-materiaal, tegoedbon rondleiding 

(za-zo, apr.-okt.) 

Lengte dagtochten: 30 – 60 km 

Prijs per persoon: vanaf € 79,– 

contact 

Tel. 0049 (0) 25 81 - 78 77 00 

www.marketing-warendorf.de 

Snuffel-Stage 

aan de Ems 

Hoe word je verliefd op het Emsland binnen één 

weekend? Het kan zomaar gebeuren met een 

korte ‘Schnupper-Radtour’ op een deel van de 

Emsland-Route. Bijvoorbeeld 3 dagen fietsen 

door het zuidelijke Emsland. 

Boekingscode: 

Inbegrepen: 2 overnachtingen met ontbijt, 

routekaart en informatie 

Op aanvraag: 

fietsverhuur en halfpension toeslag 



VVV emsbüren Touristik Gmbh 

Tel. 0049 (0) 59 03 - 93 57 58 

www.suedlichesemsland.de 

19

20 


122 km 

Münster MünsTerLAnD 

Wadersloh Rheda- 

41 km 

Wiedenbrück 

Oelde 

14 km 

19 km 

Drensteinfurt 

15 km 17 km 

Ahlen Beckum 

NL 

D 

Hamm 

OsnABrücker 

LAnD 

16 km 

hotel Bomke in Wadersloh 

GPS 

Genieten van het Münsterland: 

Ontdek de culinaire kanten van de streek 

Welk uitje u ook plant - fietsen in de nazomer, 

golfen op uitdagend terrein, ontspannen cabrioritjes, 

smullen op sterrenniveau - u begint en 

eindigt bij ons. 

Diverse recreatieve en verwenpakketten als voordeelarrangement. 

Neem contact met ons op, 

dan geven we graag meer informatie. 

contact 

Kirchplatz 7 | 59329 Wadersloh 

Tel. 0049 (0) 25 23 - 92 16 - 0 

info@hotel-bomke.de | www.hotel-bomke.de 

* Preisstand 2010 

Information und Buchung: Warendorf Marketing GmbH 

Telefon: 0 25 81/78 77 00, www.marketing-warendorf.de 

175 € * 

Preis/Person 

(ab zwei Pers.) 

Routenverlauf (ca. 180 km): Beckum – Ahlen – Drensteinfurt – 

Münster-Gelmer – Telgte – Warendorf – Rheda-Wiedenbrück 

Angebot 2: 4 Tage | 3 Übernachtungen 

119 € * 

Preis/Person 

(ab zwei Pers.) 

Routenverlauf (ca. 100 km): Beckum – Ahlen – Drensteinfurt – 

Münster-Gelmer – Telgte – Warendorf 

Angebot 1: 3 Tage | 2 Übernachtungen 

De Werse Rad Weg 

Een fietsroute die energie geeft 

Pferdefreunde ein Erlebnis: die hippologische Metropole 

Warendorf. 

Einzelzimmer, 

Lunchpakete, 

Halbpension, 

Gepäcktransfer 

Der liebenswerte Landstrich zwischen Werse und Ems 

will entdeckt werden. Flussufer und Auen wechseln mit 

dörflicher Idylle und kleinstädtischem Flair. Adelssitze 

weisen den Weg in die Geschichte. Aussichtstürme und 

Informationstafeln befinden sich am Weg. Nicht nur für 

Radkult(o)ur zwischen Werse und Ems 

Einzelzimmer, 

Lunchpakete, 

Halbpension, 

Gepäcktransfer 

Gegen 

Aufpreis 

Der WERSE RAD WEG ist eingebunden in das Radwegenetz 

Münsterland. An allen Kreuzungspunkten stehen Pfeilwegweiser 

mit Orts- und Kilometerangaben, und dazwischen folgen 

Sie einfach den roten Pfeilen auf den Zwischenwegweisern. Das 

Piktogramm unterhalb des Pfeilwegweisers zeigt Ihnen, dass 

Sie sich auf dem WERSE RAD WEG befinden. 

De ideale fietsvakantie? Dan tellen niet alleen de 

kilometers. De échte ontspanning zit hem in 

nieuwe vergezichten. Betoverende natuur en de 

charme van het ‘buitenlandgevoel’. 

De Werse Rad Weg, een van Duitslands mooiste 

rivierenroutes, heeft het allemaal. 

Fietsen in het stroomgebied van een riviertje 

heeft zo zijn voordelen. Steile hellingen zijn zeldzaam. 

Als lunch improviseer je een picknick aan 

de oever. Even uitrusten op een bankje bij zo’n 

gezellige plattelandsherberg. Na de volgende 

bocht loopt het pad weer langs het water. Hier 

geen winderige dijken, maar een uniek rivierlandschap 

boordevol contrasten. 

De Werse is overal anders 

Aan de bovenloop watermolens en industrieel 

erfgoed dat herinnert aan honderd jaar bedrijvigheid. 

De benedenloop kronkelt door de agrarische 

lappendeken van het Münsterland, een 

parklandschap met kastelen en boerderijen. Nog 

verder naar de monding beginnen de weidse uiterwaarden: 

veel ruimte, afgewisseld met groepjes 

bomen, een kreekje of een dode arm van de 

hoofdrivier. Historische stadjes zoals Warendorf, 

Beckum und Rinkerode. 

Gegen 

Aufpreis 

Eingeschlossene 

Leistungen 

3 Übernachtungen, 

Frühstück nach Angebot 

im Doppelzimmer mit 

DU/WC, Kartenmaterial 

– Oelde – Beckum 

Eingeschlossene 

Leistungen 

2 Übernachtungen, 

Frühstück nach Angebot 

im Doppelzimmer mit 

DU/WC, Kartenmaterial 

Reiseangebote 

Beide Radwanderführer einfach anfordern bei den Adressen auf der 

Rückseite oder unter 

tourismus@kreis-warendorf.de oder Telefon: 0 25 81/53 61 42. 

Beschilderung 

Sie bei den Informationsstellen entlang des WERSE RAD WEGES und 

unter www.werseradweg.de 

Entlang des WERSE RAD WEGES laden zahlreiche Gaststätten und 

Cafés zur Rast ein und natürlich finden Sie am Weg auch verschiedene 

Unterkunftsmöglichkeiten. Ein komplettes Gastgeber- und Gastronomieverzeichnis 

mit Adressen, Öffnungszeiten und Preisen erhalten 

Radwanderführer WERSE RAD WEG 

Der Radwanderführer beschreibt die 

Kombination von WERSE RAD WEG 

und EmsRadweg zu einer Rundtour. 

Mit Karten 1:50.000 und Routenbeschreibung. 

100 Seiten. 

Preis: 11,90 Euro zzgl. Versandkosten. 

Radwanderführer Werse-Ems 

Der Radwanderführer enthält neben 

übersichtlichen Karten 1:50.000 auch 

alles Wissenswerte rund um eine Radtour 

auf dem WERSE RAD WEG. 

34 Seiten, 12 Kartenblätter 

Preis: 6,95 € zzgl. Versandkosten. 

Einheitliche Ausstattungselemente begleiten Sie auf Ihrer Radtour: 

Aussichtstürme ermöglichen besondere Einblicke in die Landschaft. 

Insgesamt 34 Infoblöcke lenken die Aufmerksamkeit auf Details. Sie 

geben Auskunft über Wissenswertes und Spannendes am Wegesrande 

und in den Orten. 

Stelen schaffen Aufmerksamkeit und Orientierung und wer seine 

Pause gerne unter dem hohen Himmel des Münsterlandes macht und 

sein Lunchpaket im Freien verzehren möchte, der findet in regelmäßigen 

Abständen Rastplätze mit Tischen und Bänken. 

Gastronomie und Unterkunft 

WERSE RAD WEG Ausstattung & Beschilderung 

fach und kostenlos unter www.werseradweg.de herunterladen und auf 

Ihr GPS-Gerät übertragen. 

Besonders komfortabel und zielgenau: Der WERSE RAD WEG wurde 

für das GPS (Global Positioning System) erfasst und ermöglicht somit 

ein unbeschwertes Radfahrvergnügen per Satellitennavigation. Vorraussetzung 

ist, dass Sie ein GPS-Empfangsgerät auf Ihrer Radtour 

dabei haben. Die zur Orientierung benötigten Daten können Sie ein- 

mit dem EmsRadweg zu einer Rundtour verbunden werden. Die 

2-Flüsse-Tour ist ca. 190 km lang. 

Ausstattung 

WERSE RAD WEG und EmsRadweg lassen sich prima kombinieren. 

Der WERSE RAD WEG beginnt und endet jeweils an der Ems und kann 

2-Flüsse-Rundtour an Werse und Ems 

förderung mit der Bahn oder dem 

Pkw möglich ist. Und an der gesamten 

Route laden gemütliche 

Restaurants und Landcafés zur 

Einkehr ein. Eine Tour auf dem 

WERSE RAD WEG ist also eine 

rundum anregende und entspannte 

Angelegenheit. 

Kurz gesagt: Erholung pur. 

www.werseradweg.de 

In vielen Orten sind Bahnhöfe und 

Parkplätze vorhanden, so dass 

auch eine Anreise und Fahrradbe- 

ter mit einem Mosaik von Bauernhöfen, Feldern und Wäldern sowie 

der romantischen Auenlandschaft mit Altarmen, Überschwemmungsgebieten 

und Sandbänken im Unterlauf. 

Gut zu wissen 

GPS 

Der Vorteil liegt auf der Hand: Mit dem FahrradBus gelangen Sie 

bequem auch zu weiter entfernten Startpunkten Ihrer Radtour und 

Ihr Drahtesel wird sicher im Anhänger transportiert. So können 

Sie ganz individuell unterschiedliche Start- und Zielpunkte auf 

dem WERSE RAD WEG kombinieren. 

RAD WEG in Münster-Stapelskotten, Münster-Wolbeck, Sendenhorst-Albersloh 

und Beckum. 

Weitere Infos und den FahrradBus-Flyer erhalten Sie bei 

RVM Regionalverkehr Münsterland GmbH, 

Tel. 0 25 21/93 03-0, www.rvm-online.de 

Jeden Sonn- und Feiertag zwischen Ende April und Anfang Oktober 

pendelt der FahrradBus F1 vier mal pro Tag zwischen Beckum 

und Münster – und bietet direkte Einstiegspunkte in den WERSE 

Der WERSE RAD WEG eignet sich aber besonders für die Anreise 

mit der Bahn, denn in jedem Ort entlang der Route gibt es einen 

Bahnhof. Gute Anbindungen in das übrige Münsterland, Ruhrgebiet, 

nach Ost-Westfalen Lippe und Niedersachsen sind gegeben. 

Durch die Kombination von Bahn und Bike ergeben sich vielfältige 

Tourenmöglichkeiten und es können ganz flexibel auch einzelne 

Teiletappen des WERSE RAD WEGES befahren werden. 

122 kilometer in korte etappes 

Van de bron van de Werse naar de monding in 

de Ems: 78 fraaie kilometers. Als toegift een zijtak 

die afbuigt naar Rheda-Wiedenbrück. Volg de 

routebordjes met de W of spijbel een dagje voor 

een stedentrip naar Münster! 

TIP 

Mehr Infos zum Bahnangebot erhalten Sie unter 

www.bahn.de/Bahnundbike 

Radfahrer-Hotline Tel.: 0180/5 99 66 33 (14 ct./Min) 

Dem Lauf der Werse folgend, werden in kleinräumigem Wechsel 

unterschiedliche Kultur- und Landschafträume berührt. Besonders 

eindrucksvoll präsentiert sich der Kontrast zwischen dem industriell 

geprägten Oberlauf, dem anschließenden ländlichen Charak- 

Der WERSE RAD WEG verläuft auf 125 Kilometern mal direkt entlang 

der Werse, mal weiter abseits durch die von der Werse geprägte 

Landschaft. Er verbindet die Städte Ahlen, Beckum, 

Drensteinfurt, Hamm, Münster, Oelde, Rheda-Wiedenbrück und 

Sendenhorst mit ihren historischen und sehenswerten Ortskernen. 

Radwandern mit ÖPNV-Anschluss 

FahrradBus 

Bahn 

Herausgeber: 

Kreis Warendorf, Waldenburger Straße 2, 48231 Warendorf, 

Tel.: 0 25 81/53-61 42, Mail: tourismus@kreis-warendorf.de 

Titel, Umschlaggestaltung, Art und Anordnung des Inhalts 

sind urheberrechtlich geschützt. Nachdruck – auch 

auszugsweise – nicht gestattet. Alle Rechte vorbehalten. 

Alle Angaben ohne Gewähr. Fotos: Christine Schneider, 

Gabi Wild, Dietmar Wirlitsch (Stadt Münster). Grafik-Design: 

Ina Bauckholt, Münster. Kartengrundlage: Geobasisdaten 

Kreis Warendorf, Vermessungs- und Katasteramt, 

AZ 3048/2010 

Flora Westfalica GmbH 

Rheda-Wiedenbrück 

Tel.: 0 52 42/93 01-0 

www.flora-westfalica.de 

Stadt Sendenhorst 

Bürgerservice 

Tel.: 0 25 26/303-116 

www.sendenhorst.de 

Münster Marketing 

Tel: 02 51/492-27 10 

www.tourismus.muenster.de 

FORUM Oelde 

Tel.: 0 25 22/72 80-0 

www.oelde.de 


„insel“ – Verkehr & Touristik 

Hamm 

Tel.: 0 23 81/2 34 00 

www.hamm.de 

Stadtmarketing Beckum GmbH 

Tel.: 0 25 21/2 99 96 28 

www.beckum.de 

Wirtschaftsförderungsgesellschaft 

Ahlen mbH 

Tel.: 0 23 82/964-304 

www.ahlen.de 

Bürgerbüro Stadt 

Drensteinfurt 

Tel.: 0 25 08/995-0 

www.drensteinfurt.de 

Informationen 

WERSE RAD WEG 

mit Rad-Planungskarte 


Tuinentrio. 

Werse Rad Weg had ook Drie Parken Route kunnen 

heten. Dankzij de drie voormalige terreinen van het 

festival der bloeiende tuinen: de Landesgartenschau. 

In Hamm, Oelde en Rheda-Wiedenbrück.

Waar houdt Nederland op en waar begint Duitsland? 

Het is lang niet overal te merken, in de 

grensoverschrijdende regio waar vier meanderende 

rivieren de absolute hoofdrol opeisen. Aan 

de groene oevers van de Aa, de Berkel, de Slinge 

en de IJssel trekt de natuur zich weinig aan van 

grenslijnen op landkaarten. En dat geldt ook 

voor het stokoude cultuurlandschap, dat in de 

loop van de eeuwen maar weinig is veranderd. 

Hier in het land van de buren, de ‘naobers’ en 

Nachbarn, fiets je over rustige landweggetjes en 

rivierdijken, ver weg van de snelweg, langs lommerrijke 

lanen naar boerderijen en langs akkers, 

hagen, boomwallen en vennen. 

De nieuwe fietsgids Rivierenlandschap laat zien 

waar jarenlange Duits-Nederlandse samenwerking 

toe kan leiden. De zes verschillende routes 

van in totaal 460 km hebben ieder een eigen gezicht, 

alleen al door het unieke karakter van elk 

van de vier waterwegen. En ook ‘onderweg’ veranderen 

die rivieren nog, van kabbelende beekjes 

vlakbij de bron tot statige stromen in het 

laagland bij de monding. Een beetje doorfietsen 

kan hier eigenlijk alleen met oogkleppen op, 

want de samenstellers van de route zijn niet zuinig 

geweest met hoogtepunten aan de kant van 

de weg. Wandelen, kuieren, flaneren of een eindje 

varen met een boot is dan de oplossing, ook 

al staat er ‘fietsgids’ op uw ringband. 

Overal anders, overal mooi! 

460 km 

aaroute aa 

berkelroute 

De fietsgids Rivierenlandschap 

(handig gebonden met spiraal) 

is te bestellen bij 

www.grensbelevenis.nl 

ijsselroute 

Zutphen Lochem 

Bronckhorst 

Borculo 

Groenlo 

Doesburg 

Doetinchem 

Didam 

Winterswijk 

Rivierenlandschap Achterhoek 

en Westmünsterland 

NL 

D 

Ulft 

slingeroute 

Terborg 

Het Münsterland staat bekend om zijn kastelen, 

molens en kleinschalige landbouw, de Gelderse 

Achterhoek om de rust, ruimte en idyllische 

dorpjes. Aan weerszijden van de grens beschermde 

natuurmonumenten die je alleen in 

een rivierdal vindt, zoals Moerasbos Bekendelle 

aan de Boven Slinge bij Winterswijk. 

Dinxperlo 

Isselburg 

En historische stadjes die laten zien dat onze 

voorouders al heel lang geleden de kant van het 

water opzochten: Zutphen, Doesburg, Bronckhorst 

en vestingstadje Groenlo. Of de Duitse pareltjes 

Rhede, Südlohn, Vreden, Coesfeld en 

GPS 

Aalten 

Bocholt 


Rhede 



Stadtlohn 

Südlohn 

Borken 

Gescher 

Velen 

MünsTerLAnD 

Billerbeck 

Coesfeld 

Billerbeck, niet zo ver van de enige ‘metropool’ 

in deze heerlijke, landelijke vakantieregio: de stad 

Münster. 

Medicijn- en Apothekersmuseum 

Het museum, gehuisvest in een prachtig herenhuis, 

presenteert het landelijke gezondheidswezen 

van de regio’s Westmünsterland en Oost- 

Achterhoek. Ingebed in de algemene 

geschiedenis worden de levensomstandigheden 

uit die tijd en hun invloed op de gezondheidstoestand 

van de plattelands-bevolking getoond. 

contact 

Markt 14 | 46414 Rhede 

Tel. 0049 (0) 28 72 - 79 23 | www.mam-rhede.de 

21

22 


Flamingoroute 

Grenzeloze natuur en cultuur 

De meest noordelijke flamingokolonie van Europa, 

dromerige dorpjes, levendige steden, natuurreservaten 

van Europees belang met uitgestrekte 

moerassen, heidevelden en waterrijke 

draslanden. 

Ontdek de natuur en cultuur in de Nederlands- 

Duitse grensstreek: gemoedelijk en verfrissend, 

avontuurlijk, mysterieus en exotisch! 

De Flamingoroute is op z’n mooist van lente 

tot herfst. Het voorjaar is de beste periode om 

veel te zien van dieren- en plantenwereld. Die 

lente begint overigens al eind februari, wanneer 

grote steltlopers als de wulp luid roepend 

hun territoria in de draslanden in bezit nemen. 

In maart komen de flamingo’s terug van hun 

overwinterplek naar het Zwillbrocker Venn. 

Daar blijven ze in de regel na een succesvolle 

broedtijd tot in de late zomer. Heel erg de 

moeite waard is ook de bloeitijd van de heide, 

van eind juni tot het begin van de herfst. 

450 km 


Groenlo 

Bredevoort 

NL 

D 

Bocholt 

Haaksbergen 

Eibergen 

Zwillbrock 

Rhede 

Enschede 

Winterswijk 

Oeding 


Borken 

GPS 

Alstätte 

Ahaus 

Stadtlohn 

Südlohn 

Gronau 

Velen 

GrAFschAFT 

BenTheiM 

Heek 

Gescher 

Op de Flamingoroute maak je kennis met het 

leven op het platteland, met cultuur zoals kastelen, 

landhuizen en versterkte herenhuizen, 

maar ook met beschermde natuurgebieden. 

Uitzichttorens en informatiepanelen wijzen de 

weg door een landschap vol ervaringen en belevenissen. 

De grensoverschrijdende route 

voert van Twente en de Achterhoek in Nederland 

naar het Duitse Westmünsterland, een regio 

waar je cultuur afwisselend in moderne en 

historische vorm tegenkomt. De 450 kilometer 

lange ronde van de Flamingoroute maakt gebruik 

van de paden van het in het Münsterland 

gangbare honingraatnetwerk en het Nederlandse 

systeem met knooppunten van fietsroutes. 

Dat maakt het probleemloos uitstippelen 

van korte dagtochtjes gemakkelijk. 

Legden 

Witte Veen bij de Haarmühle, Alstätte 

Historische korenwatermolen, Heek 

Uitgebreide informatie over de Flamingoroute 

en de talloze mogelijkheden voor uitjes in de 

steden en gemeenten aan het traject vind je op 

www.flamingoroute.com 

Schöppingen 

MünsTerLAnD 

Rad- und Wanderführer 

Fiets- en wandelgids 

mit Radkarte | met fietskaart 

Achterhoek 

Twente 

Westmünsterland 

Zwillbrocker Venn 

contact en meer informatie: 

Ahaus: 0049 (0) 2561-44 44 44 | www.ahaus.de 

Gescher: 0049 (0) 25 42-980 11 

www.stadtmarketing-gescher.de 

Gronau: 0049 (0) 25 62-99 00 6 

www.gronau.de 

heek: 0049 (0) 25 68-93 000 | www.heek.de 

Legden: 0049 (0) 25 66-95 03 

www.vvlegden.de 

schöppingen: 0049 (0) 25 55-880 

www.schoeppingen.de 

stadtlohn: 0049 (0) 25 63-97 200 

www.stadtmarketing-stadtlohn.de 

südlohn: 0049 (0) 28 62 - 41 76 26 

www.suedlohn.de 

Vreden: 0049 (0) 25 64-46 00 

www.stadtmarketing-vreden.de 

www.flamingoroute.com 

Voor bestelling routeboekje: 

Biologische station Zwillbrock 

Tel. 0049 (0) 2564-98600 | www.bszwillbrock.de

Betoverend mooi Münster 

Op de fiets naar de bruisende metropool van de menselijke maat 

Het bekendste plekje van Münster is de Prinzipalmarkt. 

Een glorieus plein, met rondom een 

indrukwekkende ‘skyline’: zij aan zij staan hier de 

oude koopmanshuizen als een gesloten façade. 

Onder de bogengalerij kleine winkels, kroegjes 

en speciaalzaken. Een stad om verliefd op te 

worden, dankzij de opwindende mix van eerbiedwaardig 

oud en swingend jeugdig. Universiteitsstad 

met internationale allure en traditionele 

gastvrijheid. Barokke herenhuizen afgewisseld 

met moderne kunst (een topcollectie grafische 

werken van Picasso). Waar anders dan in Münster 

vind je een trendy uitgaansclub achter dikke, 

middeleeuwse muren? Chique shopping mall 

en gekke boetiekjes om eindeloos te shoppen? 

Stille straatjes voor aan avondwandeling door de 

stad en levendige pleinen om lekker te flaneren? 

Een vleugje maritieme sfeer proeven, midden in 

Westfalen? Net buiten de Altstadt ligt de Aasee, 

het recreatiegebied ‘where the locals go’. De 

Stadthafen is de trendy wijk voor creatievelingen 

en nachtvlinders. 

Grootse charme in een compact gebied 

Alle contrasten die een stedentrip zo leuk maken 

vind je op loopafstand. En anders wel snel te bereiken 

op de fiets. Münster geldt als de fietsvriendelijkste 

stad van Duitsland. De voorzieningen 

zijn er dan ook naar: een uitgebreid fietspadennetwerk 

en - echt uniek in Europa - de Promenade, 

een autovrije ring rond de binnenstad. 

Overal goede stallingen, fietsspeciaalzaken en 

reparateurs. Startpunt van een reeks geweldige 

fietsroutes, zoals EmsRadweg, Friedensroute en 

100 Schlösser Route. 

héél erg Münster: fietsen door stad en land 

Fietsen is hier een waar genoegen. Alleen al 

door de altijd aanwezige, bijzonder aantrekkelijke 

combinatie stedelijk schoon - landelijke natuur. 

Een treffend voorbeeld is de tocht naar het 

voormalige overloopgebied de Rieselfelder, een 

waterrijke idylle op maar 6 km van hartje Münster. 

Ontdek ook dat de ‘locals’, de Münsteraner, 

echte levensgenieters zijn, die hun gasten graag 


laten meeprofiteren: een sfeervol café, een gezellig 

terrasje, een plattelandsherberg met tuin of 

een goed en betaalbaar restaurant; ze zijn nooit 

heel ver weg! 

TIP 

Münster 

Marketing 

Tel. 0049 (0) 251 - 492 2710 

tourismus@stadt-muenster.de 

www.tourismus.muenster.de 

Erbdrostenhof 

Historisch stadhuis 

Beleef een leuke dag Münster zonder parkeerproblemen! 

Met de trein uit Enschede, fietsen te huur op 

station (€ 8 per dag). 

23

24 

Wielerspektakel Münsterland Giro Cyclosportive 

Geen gewone dag 

Vaste datum is 3 oktober - De Dag van de Duitse 

Eenheid, Duitslands nationale feestdag sinds 

de Hereniging in 1990. Niet alleen de dunne 

bandjes van de snelle wielerprofs zoeven door 

de straten van de heuvelachtige Landkreis Steinfurt, 

in het deelnemersveld ook amateurs, beloftes 

en zo’n 4000 getrainde recreanten. 

Tourist information Osnabrück 

Tourist Information 

Osnabrück | Osnabrücker Land 

Het groen van het omliggende natuurgebied 

dringt diep in de stad door, de afstanden zijn te 

overzien en het leven is kleurrijk en vitaal. Osnabrück, 

de stad van de Westfaalse Vrede, is altijd 

de moeite waard voor een uitje. Een dagje sfeer 

proeven of een citytrip als weekendarrangement. 

Hartelijk welkom! 

contact 

Tourist Information Osnabrück - Osnabrücker Land 


Tel. 0049 (0) 541 - 323 2202 

tourist-information@osnabrueck.de 


www.osnabrueck.de/nederlands 

www.facebook.com/kerstmarkt 

Voor de fietsjournalist Bert sitters is fietsen 

de ideale manier van reizen, omdat je een 

bent met je omgeving. in 2010 was hij in en 

om Osnabrück onderweg. 



Nu al een ‘klassieker’ op de wielerkalender, ieder jaar op de wegen 

rond Münster. Finish op de Hindenburgplatz, precies voor het paleis. 

De Giro is van iedereen 

Voor kinderen van 8-13 is er een ‘Dikke Banden 

Race’ op normale stadsfietsen. En zelfs de allerkleinsten 

(3 tot 5!) mogen in de GIROlino even 

aan het Tour de France gevoel ruiken. Op de 

loopfiets. Valhelm verplicht! 

Alleen maar winnaars 

De hoogste eer voor een Franse wielrenner: winnen 

op 14 juli. Hier in het Münsterland is het 

Osnabrück 

Stad van vrede en tolerantie op 

kruispunt van fietsroutes 

"Osnabrück, op slechts drie uur treinen van 

Amsterdam, biedt een interessante uitgangspositie 

voor fraaie en veelzijdige fietsroutes. De 

zelf stad kent een geschiedenis als vredesstad. 

Osnabrück is een bezoek zeker waard. 

De titel van vredesstad dankt Osnabrück aan de 

neutrale positie tijdens de Dertigjarige Oorlog 

van 1618 en 1648 tussen katholieke delen en protestantse 

delen van Duitsland. Na lang onderhandelen 

sloten de strijdende partijen uiteindelijk 

vrede in het laatgotische stadhuis op de Markt. 

Historisch is de Friedesroute tussen Osnabrück 

en Münster. In beide steden werd aan het einde 

van de Dertigjarige Oorlog onderhandeld. Ruiters 

reden op en neer om berichten over te brengen 

erich Maria remarque 

Het begrip vrede speelde ook een belangrijke rol 

democratische motto: feesten doe je met z’n 

allen! In de stad zelf en overal langs het parcours 

in dorpskernen waar de renners voorbij 

komen, is er een bont programma. Leuke (sportieve) 

activiteiten voor de hele familie, vermaak 

van kermis tot traditioneel dorpsfestijn met lekker 

eten en een goed biertje! 

Dat trekt honderdduizenden bezoekers. 

www.muensterlandgiro-cyclo.nl 

in het werk van de Osnabrückse schrijver Erich 

Maria Remarque. Een uitgezette wandelroute 

voert langs belangrijke plaatsen in het leven van 

de auteur in de stad. Een deel van de wandeling 

gaat door de intieme Altstadt die na de verwoestingen 

in de Tweede Wereldoorlog voor een belangrijk 

deel weer in oude stijl is hersteld. Behalve 

het stadhuis zijn de protestantse St-Marienkirche 

en de katholieke dom beeldbepalende gebouwen 

in het overzichtelijke centrum. 

Treinkaartje vanaf 19 euro 

Een ideale verbinding is de IC-trein van Schiphol 

naar Berlijn. Deze trein gaat zes keer per dag. Een 

treinkaartje van Amsterdam naar Osnabrück is er 

al vanaf 19 Euro per enkele reis. Fietsen kunnen 

mee na reservering, maar op het Radstation bij 

het hoofdstation van Osnabrück zijn fietsen te 

huur. “

Legenda 

Grensoverschrijdende route 

Route langs een rivier 

Route met veel bos 

GPS-routes 

Welkom in de voortuin van Duitsland. Of is het de achtertuin van ons eigen Twente en de Achterhoek? Maak kennis met een 

weergaloos wandelgebied, vol vergezichten. Lekker dichtbij, aangenaam anders! 

Wandelen waar het mooier is 

Wandelen 

Heerlijk wandelen is hier al honderd jaar traditie. Logisch, in een streek die alles mee heeft. Voor een 

gemoedelijk rondje door het dal of een uitdagende outdoor belevenis over de hoge bergkammen van 

het Teutoburger Wald. Langs eindeloos golvende velden, vruchtbaar rivierlandschap, heide, bos en 

veenmoeras. Rustige landweggetjes en schilderachtige dorpspleinen, kastelen en vakwerkboerderijen, 

gastvrije plattelandsherbergen en idyllische plekjes in het groen. Thematochten, avontuurlijke paden, 

cultuurwandelingen en gezondheidsreizen. Eigenlijk een beetje ‘geheim’, maar leest u gerust verder. 

NL 

D 

GPS 

25

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

9 

8 

5 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

� 

� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

Wandelroutes 

Ahornweg 

Mühlenweg 

DiVa Walk 

Wandelparadijs rond Bentheim 

Podagristenpad 

Hermannshöhen 


Grenzenlos 

Handelsweg 

X-Wege 

X1648 = Wandelweg Friedensroute 

1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

Wandelen | Overzichtskaart 

26

� 

� 

�� 

�� 

� 

� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

4 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

Schale 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

X 1648 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

2 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

1 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

Wandelen in het 

Münsterland 

�� 

3 

�� 

�� 

�� 

Overzichtskaart | Wandelen 27 

Puur natuur bij elke stap. Dat is de rake ondertitel 

van de tweetalige wandelgids met de 

hoofdroutes van wandelparadijs Münsterland. 

Een compleet bewegwijzerd systeem met 24 

routes, herkenbaar aan een witte X. Onderling 

weer handig aan elkaar gekoppeld door verbindingswegen. 

De langste X-route is 200 km, 

met onder andere Burg Hülshoff in Havixbeck 

en de Prinzipalmarkt in de stad Münster. Niet 

lang genoeg? Uitbreiden kan probleemloos: Xroute 

Olfen-Lippstadt sluit naadloos aan op de 

LAW Arnhem-Wesel-Olfen van de Sauerländische 

Gebirgsverein. 

www.geheimoverdegrens.nl/x-wegen 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

6 

�� 

�� 

��

28 

Wandelen | Tips voor tochten 

100 km 

Wandelschoenen, 

wind en waterkracht 

OsnABrücker 

LAnD 

Hagen 

a.T.W. 

15 km 

14 km 


9 km 

18 km 

Wellingholzhausen 

MünsTerLAnD 

Bad Iburg 

15 km 

14 km 

Hilter 

7 km 

Dissen 

Bad Laer 

9 km Bad 


NL 

D 

GPS 

Lopen langs negen watermolens en twee windmolens, 

prachtig gerestaureerde monumenten 

die geduldig hun werk doen aan de voet van het 

Wiehengebirge. In een voor Nederlanders soms 

vertrouwd ogend, groen landschap. 




Tel. 0049(0)541-9511195 


98 km 

MünsTerLAnD 

NL 

D 

OsnABrücker 

LAnD 

Wallenhorst 

20 

63 

Ostercappeln 

15 km 

Belm 

GPS 

Ahornweg 

Wat een uitzichten! 

Op de routemarkering staat het esdoornblad, 

ook bekend als ‘Maple Leaf’ op de Canadese 

vlag. Hier heet het Ahornblatt. De wandeltocht 

slingert door prachtige dorpjes (Melle-Wellingholzhausen, 

Hagen, Georgsmarienhütte) en 

bosrijke heuvels, de uitlopers van het Teutoburger 

Wald. Hoogste punt is de Dörenberg (331 

m), een absoluut ‘hoogtepunt’ is het landschap 

van de Borgloher Schweiz. 

Mühlenweg 

Meer dan alleen molenwieken 

De Elfstedentocht voor liefhebbers van oude 

molens. Negen watermolens en twee windmolens 

zijn de sterren van deze aantrekkelijke rondwandeling. 

Sommige molens zijn met veel liefde 

gerestaureerd en functioneren nog als vanouds, 

andere hebben een mooie nieuwe bestemming 

gekregen. Waarom liggen watermolens toch altijd 

op zo’n idyllische plek? Misschien dat de 

dienstdoende molenaar het kan verklaren. 

De voortuin van Osnabrück, het dal van de 

Weidse panorama’s 

en gezonde bronnen 

De acht van de Ahornweg - met kleine lus en 

grote lus - slingert door het bergachtige zuiden 

van het Osnabrücker Land. Het ongerepte gebied 

van Natur- und Geopark TERRA.vita en de 

geneeskrachtige kuuroorden met de eretitel 

‘Bad’ in de naam. 


(in een 2-persoonskamer) 


Tel. 0049(0)541-9511195 


Eigenlijk zijn het twéé wandelroutes: een kleine 

lus van 40 km en een grote lus van 60 km. Mooi 

genoeg om ze op je gemak allebei te doen! Een 

paar dagen logeren is geen straf, want middelpunt 

van de ‘acht’ is Bad Iburg, het stadje rond 

het enorme prins-bisschoppelijke paleis Schloss 

Iburg. Bad Iburg is bekend als Kneippheilbad, 

kuuroord Bad Laer als Soleheilbad. Specialiteit 

van Bad Rothenfelde is het zoutgehalte in de 

toch al zo gezonde lucht. Dankzij de Gradierwerke 

of ‘Salinen’, waar zout bronwater van 3000 m 

diepte langs sijpelt. Heel erg goed voor de luchtwegen. 

Hase, Nette en Düte, was al vroeg populair als 

woongebied in het groen. De getuigen zijn er 

nog: middeleeuwse burchten, grafheuvels, de 

ruïnes van de beroemde Wittekindsburg, een 

stenen nederzetting van de allereerste bewoners 

van Nedersaksen. 

Natuurstenen kerkjes tussen de bomen, die een 

beetje doen denken aan de dorpskerken in Friesland 

en Groningen. Maar dan net even anders. 

Mis hem niet, de Alexanderkirche in Wallenhorst! 

Weinig hoogteverschillen op deze route, 

maar een enkele keer beklim je een uitkijkpunt 

voor een weidse blik over de Noord-Duitse laagvlakte. 

In de verte een draaiende molen!

DiVa Walk 

Onvoorstelbaar oude voetstappen 

Ze staan op een steile rotswand in Barkhausen 

(Bad Essen), de pootafdrukken van dinosaurussen. 

Enorme monsters uit de oceaan, die hier 

aan land gingen om planten te eten. De rechtop 

staande steenlagen van het Wiehengebirge laten 

ook mooi zien, wat voor enorme krachten de 

aarde hier ooit door elkaar geschud en geplooid 

hebben, zo’n 150 miljoen jaar geleden. 

De DiVa Walk is een mooie natuurwandeling en 

tegelijk een indrukwekkende reis door de tijd. De 

letters ‘Di’ staan voor dino’s. De ‘Va’ in DiVa 

staat voor Varus, de Romeinse veldheer die met 

zijn legioenen in de val gelokt werd door de 

‘Duitse’ Germanen in de befaamde Slag bij het 

Teutoburger Wald. 

Zijn er voor de variatie ook moderne attracties 

van ná het jaar 9 op deze prehistorische route? 

Zeker! Een aangename koffiepauze bij de watermolen 

in Nettetal bijvoorbeeld, een kijkje bij de 

legendarische Wittekindsburcht, het klooster 

Rulle of Wasserburg Alt Barenaue. 

Wanderlust 

D NL 


Schutzgebühr 2,- € 

Auf neuen Pfaden unterwegs 

Wandelplezier 

Onderweg op nieuwe paden 

Kijktuin Kalkriese 

105 km 

MünsTer- 

LAnD 

NL 

D 

Bramsche 

7 km 

Op reis door de 

geschiedenis 

Tips voor tochten | Wandelen 

18 km 

Osnabrück 

Maak een sprong in de tijd en verken in zes 

rustige etappes (16-22 km) de spannende 

geschiedenis van de Varusregio op de DiVa 

Walk, de wandelroute die zijn naam te danken 

heeft aan de dinosaurussen en Varus. 




Tel. 0049(0)541-9511195 


15 

Kalkriese 

24 Venne 

Ostercappeln 

10,5 km 

33 km Bad Essen 

Belm 

8 km 

OsnABrücker 

LAnD 

GPS 

29

30 


Wandelen rond Bad 

Bentheim en Schüttorf 

Bewonder de indrukwekkende Burg Bentheim, 

doorkruis uitgestrekte bossen en volg de loop 

van de Vechte. Ontdek de licht glooiende streek 

rond kuuroord Bad Bentheim en het oudste 

stadje van de Grafschaft Bentheim, Schüttorf. 

2 overnachtingen met ontbijt. 



Tel. 0049(0)5921 – 961196 


Bronstijdboerderij en jeugdherberg Uelsen 

Zowel voor groepen als voor alleenreizenden is de 

jeugdherberg in het bos van Uelsen een perfecte 

accommodatie voor een overnachting. Hij is schitterend 

gelegen in het bosrijke vakantiegebied rond 

Uelsen, zodat u hier een paar ontspannende dagen 

kunt doorbrengen. Combineer uw verblijf met 

een bezoekje aan de Bronstijdboerderij. Beleef in 

een authentieke replica van een boerenbedrijf uit 

de Bronstijd hoe de mensen in deze streek 3000 

jaar geleden leefden en werkten. U ziet er wat onze 

voorouders aten, wat voor kleding ze droegen 

en nog veel meer... 

contact 

Uelsen Touristik | Am Markt 7 | 49843 Uelsen 

Tel. 0049 (0) 59 42 - 14 11 | www.bronzezeithof.de 

www.jugendherberge-uelsen.de 

75 km 



NL 

D 

Laar 

8 km 

Wilsum 

15 km 

Neuenhaus 

Emlichheim 

13 km 


Bad Bentheim 

GrAFschAFT 

BenTheiM 

15 km 

GPS 

25 km 

Wandelparadijs 

rond Bentheim 

Waar kun je nou mooier wandelen dan in de Grafschaft? In de Obergrafschaft! 

De hoger gelegen delen van de Grafschaft hebben 

het allemaal: indrukwekkende natuur, de 

erfenissen van een rijke geschiedenis, het zuivere 

water van kuuroord Bad Bentheim, de riviertjes 

Dinkel en Vechte, uitgestrekte veenmoerassen, 

plattelandsherbergen, boerderijwinkels en . . . 

‘het Goud van Bentheim’. Zo wordt de beroemde 

natuursteensoort Bentheimer zandsteen genoemd. 

De oude steengroeves zijn inmiddels 

Podagristenpad 

Voettocht vol verhalen 

Een soort pelgrimstocht met een wonderlijke 

oorsprong. Drie wat oudere, een beetje stramme 

wandelaars uit Coevorden (Drenthe) liepen 

in 1843 helemaal OsnABrücker naar kuuroord Bad Bentheim 

LAnD 

om daar in het zwavelhoudende bronwater verzachting 

te vinden voor de jicht in hun voeten. 

De medische term is podagra. De drie eerste 

lopers van dit pad gaven zichzelf de geuzennaam 

‘Podagristen’. 

MünsTerLAnD 

Obergrafschaft 

Bentheim 

Bad Bentheim Gildehaus Schüttorf 

WANDERKARTE 

mit 29 gekennzeichneten Rundwegen 

2 – 20 km 

hier is slechts een routeselectie weerge geven, 

op de echte kaart staan 30 routes. 


NL 

D 

Oldenzaal 

Losser 

GrAFschAFT 

BenTheiM 

Schüttorf 

Gildehaus 

Bad 

Bentheim 

MünsTerLAnD 

GPS 

overwoekerd en veranderd in dromerige vennen 

in het bos. Waar al die stevige blokken gebleven 

zijn? Onder andere opgestapeld voor de trots 

van de regio: Burcht Bentheim. 

Op de wandelkaart Obergrafschaft staat een 

wandeling voor elk ‘energieniveau’: van zondags 

stukje kuieren (Isterberg) tot een pittige 20 km 

naar vogelreservaat Gildehauser Venn. 

Onderweg schreven ze verhalen en volkslegenden 

op. En keken ze hun ogen uit in het afwisselende 

landschap net over de grens, met heidevelden, 

kabbelende beekjes, kleine riviertjes 

en lappen bos. Veel van al dat moois is gelukkig 

bewaard gebleven. Beschermd natuurgebied 

Syenvenn, voormalig terrein van turfstekers, 

nu verwilderd veengebied met kleine 

watertjes en kolonies weidevogels en waadvogels, 

middeleeuws klooster Frenswegen en natuurmonument 

Wilsumer Berge. Ook heel geschikt 

voor kerngezonde wandelaars!

Hermannshöhen 

Adembenemende vergezichten, intiem kijkje in de geschiedenis 

De Hermannsweg, over toppen tot 400 meter, 

geldt als een van Duitslands allermooiste bergwandelingen. 

Niet de hoogste en zwaarste, want 

de ‘bergen’ zijn hier de vriendelijk glooiende 

heuvels van de twee natuurgebieden TERRA.vita 

en Teutoburger Wald / Eggegebirge. 

De uitzichten zijn zonder meer top! En eigenlijk 

is zo’n beetje alles aan de Hermannshöhen top. 

Een wandelende geschiedenisles door een weergaloos 

terrein. Moeiteloos is de route door de 

strenge selectie-eisen van de Duitse wandelbond 

gekomen als een van de ‘Top Trails of Germany’! 

De geschiedenis is hier duidelijk aanwezig. Het 

meest prominent in de vorm van een 53 meter 

hoog standbeeld van Hermann zelf, met getrokken 

zwaard. Bovenop de al 386 meter hoge 

Teutberg. Hermann is de Germaanse leider die 

de Romeinse veldheer Varus en zijn drie legioenen 

in de pan zou hebben gehakt bij het Teutoburger 

Wald. De route is bezaaid met burchten 

en vorstelijke residenties, het 900 jaar oude kasteel 

Ravensberg, slot en klooster Iburg, talloze 

ruïnes van oude stadsmuren en perfect onderhouden 

balken van vakwerkhuizen. 

GrAFschAFT 

BenTheiM 

Het Teutoburger Wald staat bekend als de ‘Heilgarten 

van Duitsland’. Bossen, mossen, veen- 

grond en turf werken er al eeuwenlang samen 

aan puur, helder water boordevol geneeskrachtige 

mineralen. Overal vind je dan ook heilbaden, 

goed voor een oergezonde vakantie voor lichaam 

en geest. Het helpt ook als je met mate 

geniet van alle Duitse delicatessen die hier te 

koop zijn: de befaamde Westfaalse ham en traditionele 

lekkernijen als Lebkuchen. Het wereldberoemde 

snoepje Werther’s Original wordt gemaakt 

volgens geheim recept in Halle, buurgemeente 

van Werther. www.hermannshoehen.de 

220 km 

Rheine 

NL 

D 

39 km 

MünsTerLAnD 

Tecklenburg 

23 km 

GPS 

TIP 


Tecklenburger Land Tourismus 

Wandelvierdaagse hermannsweg 

Beleef een pittige bergwandeling ‘the easy way’! 

Wandelen zonder bagage over de noordelijke toppen 

van de Hermannsweg. Met de beroemde 

rotsformatie ‘Knielende Vrouw’ (middelpunt van 

talloze volkslegendes) en de romantiek van vakwerkhuizen 

in Tecklenburg. Als bekroning een 

sfeervol bezoek aan een ‘echte’ Alpenhut. 

Vanaf € 182 per persoon 

Inclusief: 3 overnachtingen met ontbijt, bagagevervoer, 

kompas, kaart en vervoer naar beginpunt. 

contact 

Markt 7 | 49545 Tecklenburg 

Tel. 0049 (0) 54 82 - 92 91 82 

www.tecklenburger-land-tourismus.de 

naturerlebnispark Dörenthe 

Fenomenaal landschapspark op het terrein van een 

voormalig landgoed in Ibbenbüren. Ruim 10 hectare 

met meertjes en tuinen, 77 eilandjes. 

Nieuw: onderwaterwereld voor duikers, met riffen, 

kraters, scheepswrak en verzonken tempel! 

Bad Iburg 

16 km 

OsnABrücker 

LAnD 

Dissen 

18 km 

Halle 

16 km 

Bielefeld 

31

32 


Grenslandmuseum Dinxperlo-Suderwick 

De Rietstap, Dinxperlo 

135 km 

Freren 18 km 

Schale 

31 km 14 km 

Hopsten 

Recke 

20 km 

32 km 

Mettingen 

MünsTerLAnD 15 km 

Ibbenbüren 

NL 

D 

hotel Altes Gasthaus Greve 

GPS 

OsnABrücker 

LAnD 

Welkom in ons landelijke hotel in de oude kern 

van Recke. Traditionele gastvrijheid en modern 

comfort op de drempel van Parklandschap Münsterland, 

het Teutoburger Wald en beschermd 

natuurgebied Recker Moor. Wij bedenken en organiseren 

voor u graag avontuurlijke weekenden 

voor groepen en verenigingen. 

Kijk op www.hotel-greve.de bij Aktivitäten. 

contact 

Markt 1 | D-49509 Recke 

Tel. 0049 (0) 5453 - 91 88 690 

www.hotel-greve.de | kontakt@hotel-greve.de 


Textielpioniers Made in Germany 

Heerlijk woord voor Scrabble, maar ook het terrein 

van een leuke, leerzame wandeltocht. Door 

het land van de Tödden, rondreizende marskramers 

uit vroeger eeuwen. De ondernemende 

grondleggers van de later zo bloeiende handel in 

textiel. Via via ook van kledingreuzen als C&A, 

het Nederlandse familiebedrijf met roots in 

Westfalen. Hier begon de welvaart, die langzaam 

zichtbaar werd in de dorpjes van het ooit puur 

agrarische Münsterland en Emsdal. 

Hoogtepunten te over: startpunt Mettingen, 

met vakwerkhuizen uit de hoogtijdagen van de 

Tödden én een ambachtelijke champagneboerderij 

met 200 jaar oude kelders. 

De uitbundig versierde gevels in Recke, waterkasteel 

Gut Hange (13e eeuw) en het Motormuseum 

Ibbenbüren. Natuurreservaat Heiliges 

Meer, een unieke biotoop met bezoekerscentrum 

aan het meer dat ontstond door instorting 

van onderaardse ruimtes. Volgens de volkslegende 

een ‘verzonken klooster’! 

TIP 

Töddengolf in hopsten 

Nieuwe, niet al te serieuze variant op de deftige sport 

golf. Lekker buiten bewegen op een parcours van gemaaid 

gras dat gewoon nog bij de boer in gebruik is. 

Kijk op www.toeddengolf.de 

Wandelroute 

Grenzenlos 

Dorpsbewoners met twee paspoorten 

Is het een aanschouwelijk lesje cultuurhistorie in 

twee Europese buurlanden? Een cursus sociaal 

‘naoberschap’ en Europese eenwording van 

voor de tijd dat die term bestond? Of gewoon 

een ontspannen wandelroute door een interessante 

omgeving met een bijzonder verhaal? 

U mag zelf kiezen. 

De inwoners van de grensdorpen Dinxperlo 

(Gelderland) en Suderwick (Duitsland) kijken er 

niet meer van op, dat je in hun woonplaats met 

één been in Nederland en met één been in de 

Bondsrepubliek Duitsland kunt staan. Ze spreken 

hetzelfde dialect en zij zien Dinxperlo-Suderwick 

als één plaats, met hier en daar Duitse 

huisnummers aan een Nederlandse straat. Een 

dorp waar toevallig een denkbeeldige lijn doorheen 

loopt, zichtbaar gemaakt met wat kruisjes 

op de klinkers. Mooi is het er ook nog, aan welke 

kant van de streep je ook bent! 

NOG EEN VERWARRENDE TIP: 

geniet aan het einde van deze grenzeloze wandeling 

van een Nederlands biertje op een terras in het ‘Achterhoekse’ 

Suderwick of een glaasje Duitse wijn in 

Dinxperlo, zuidelijk Münsterland! 

17,5 km 

NL 

D 

Dinxperlo 

9 km 


8 km 

Suderwick 

MünsTerLAnD 

GPS

De Handelsweg Osnabrück-Deventer 

Wandelen of fietsen door een 229 km lang openluchtmuseum 

De grens is hier geen hindernis meer, maar het 

decor voor een actieve en leerzame belevenis in 

de buitenlucht waar geen enkel overdekt museum 

aan kan tippen. 

Ook nog eens een heel erg mooi decor! De 

Handelsweg loopt van Osnabrück, via de noordelijke 

uitlopers van het Teutoburger Wald, 

dwars door beschermde natuurgebieden, langs 

meertjes en kanalen, de laagvlakte van de Ems, 

even klimmen over de stuwwal met kasteel 

Bentheim, langs de oude Hanzestad Oldenzaal, 

afdalen naar parklandschap oostelijk Twente en 

de oevers van de Dinkel, een dagje Sallandse 

Heuvelrug met de Holterberg, tot aan het eindpunt: 

de groene rand van Hanzestad Deventer 

aan de IJssel. En dat allemaal comfortabel verdeeld 

over korte etappes van zo’n 20 km. Onderweg 

is er volop schaduw onder de bomen 

van het Bentheimer Wald, het grootste aaneengesloten 

gemende bos van Noordwest-Europa. 

Natuurliefhebbers zijn van harte welkom, maar 

op deze ‘Moeder van alle themaroutes’ kom je 

toch echt voor de avontuurlijke geschiedenis 

van de Handelsweg door de eeuwen heen. 

‘Economische vluchtelingen’ zouden we ze nu 

noemen. De dappere jongens en mannen uit 

het arme Westfalen van de 16e en 17e eeuw, die 

hun geluk zochten in het rijke Holland van de 

Gouden Eeuw. De pioniers waren boerenzoons 

die wat probeerden te verdienen als reizende 

marskramers met koopwaar. ‘Tödden’ werden 

ze in de volksmond genoemd, of ‘Kiepenkerle’ 

naar de Kiep of mand op hun rug. In de 250 jaar 

daarna werd hun spoor gevolgd door smokkelaars, 

struikrovers, troubadours, turfstekers en 

andere avonturiers, eerlijke Duitse knechten die 

tegen betaling elke zomer het Nederlandse gras 

maaiden (de ‘Hannekemaaiers’) en weer wat later 

de noeste werkers van de Twentse textielindustrie. 

Het staat vast allemaal in geschiedenisboeken 

en op internet, maar zou het niet veel leuker zijn 

om het hele avontuur levensecht en ‘hautnah’ 

mee te beleven? Slapen in de oude herbergen 

van toen, picknicken op de plekken waar de eerste 

‘deals’ werden gesloten? 

www.handelsweg.com 

TIP 

stap in de Grensland express 

Sinds 2010 is er een lightrail treinverbinding tussen de 

historische douanestations Bad Bentheim en Oldenzaal 

(en aansluitend naar Hengelo en Osnabrück). 

Aanleiding om op dit deel van wandelroute de Handelsweg 

ook een boeiende fietsroute van 26 km uit te 

stippelen. Of precies zo lang als u wilt: opstappen of 

afstappen bij alle tussenliggende stations. 

229 km 


Deventer 

NL 

D 

93 km 

GrAFschAFT 

OsnABrücker 

BenTheiM 

LAnD 

29 

Bad 

Bentheim 

57 km 

25 km 

Oldenzaal 

25 Mettingen 

Rheine Osnabrück 

Hollandganger- 

arrangement 


MünsTerLAnD 

GPS 

Waldseiter hof in Bad Bentheim 

Landhotel Waldseiter hof 

Ons met zorg gerestaureerde landgoed uit de 

17 e eeuw wordt omgeven door een prachtige 

tuin en een 9-holes-golfbaan. Ons hotel, met 18 

comfortabele kamers, 1 suite en 1 vakantiehuis, 

beschikt over een zonneterras en een saunacomplex 

met relaxtuin. Onze keuken serveert 

zelfgebakken taart en verse creatieve gerechten. 

contact 

An der Waldseite 7 | 48455 Bad Bentheim 

Tel. 0049 (0) 59 24 - 78 55 0 | Fax: - 78 55 10 

www.waldseiterhof.de | team@waldseiterhof.de 

Wandel van Rheine naar Oldenzaal of omgekeerd; 

door het vlakke parklandschap van het 

Münsterland en de idyllische, licht heuvelachtige 

zuidelijke Grafschaft Benheim tot in Oldenzaal 

aan de Nederlandse grens. 

Vanaf € 199,– p.p. 



Tel. 0049(0)5921-961196 


33

34 

De weelde van golf over de grens 

Genoeg van golfen in de drukke Nederlandse 

polder, net buiten de stad? Tijd voor een nieu- 

Bad Essen: Ontspannen putten in een prachtig natuurlijk decor Tourist Information 

Bad Essen - Natuur, 

cultuur en gezondheid in 

het Wiehengebirge 

kuuroord Bad essen in het Osnabrücker Land is een romantische plaats aan de ‘Deutsche 

Fachwerkstraße’ (met vakwerkhuizen), midden in het ongerepte natuurpark TerrA.vita. 

Ook een stad om - ter afwisseling van alle weldadige rust - feest te vieren! het kasteel- en 

tuinenfestival rond schloss ippenburg bijvoorbeeld, de historische markt, muziekfestival 

‘Obertonfestival’, exposities in de schafstall, het herfstfeest ‘himmel und erde’, de havenfeesten 

met drakenbootraces en de fijnproeversdagen cULinAriA Bad essen. 

Onze tip: ontdek de heilzame werking op lichaam en geest van zeezout en geneeskrachtige 

mineralen in de soleArena. haal diep adem en geniet van het mooie solepark. 

Golfcomplexen GC Gut Arenshorst 

Arenshorster kirchweg 2 · 49163 Bohmte 

Tel. 0049(0) 5471 952520 

info@gc-arenshorst.de 

www.gc-arenshorst.de 

18-holes, par 72 

Golfclub Osnabrück-Dütetal e.V. in Lotte-Wersen 

Wersener Straße 17 

D-49504 Lotte-Wersen 

contact 

Tel. 0049 (0) 54 04 - 99 86 10 

info@golf-duetetal.de 

www.golf-duetetal.de 

i 

we handicap: de natuurlijke hindernissen van 

het Duitse heuvelland. Eersteklas banen, ruimte 

Golfclub Varus e. V. Am Wiehengebirge 

im schlingerort 5 · 49179 Ostercappeln-Venne 

Tel. 0049 (0) 5476 200 

Golfclub.varus@t-online 

www.golfclub-varus.de 

18-holes, par 72, 3-holes, par 27 

Daar waar u recreatief kunt genieten... 

De Golfclub Dütetal bij Osnabrück, het gebied ligt direct aan de 

stadsgrens van Osnabrück, is een echte aanrader. Begin 2009 

werden hier de 'oudere' speelbanen vernieuwd en de golfbaanstandaard 

naar Par 72 veranderd, zodat het parcours nu ook aan 

de internationale eisen voldoet. Door de loop van het riviertje de 

Düte, waar de Golfclub haar naam aan te danken heeft, is deze 

aangenaam vlak gelegen golfbaan een uitdaging voor de ambitieuze 

speler. Het geheel is door hoge bomen omgeven. 

in overvloed, bijzonder gunstige voorwaarden. 

Grandioze uitzichten over royaal aangelegde fairways, 

strakke greens met in de verte een romantisch 

kasteel. Golfvaardigheidsbewijs lang niet 

altijd vereist, dankzij ‘snuffelstages’ en vakantiecursussen 

voor beginners! 

Voordelig golfen in Bad Essen 

combineer een gezonde kuur in het charmante, landelijke 

kuuroord Bad essen met een soepele swing op een 

tweetal prachtige 18-holes-golfbanen in de directe 

omgeving. het decor voor je tweedaagse golftrip is het 

historische stadje Bad essen met de kastelen ippenburg 

en hünnefeld en het omringende, gevarieerde 

landschap met bossen en tuinen. Golfclub Gut Arenshorst 

(steevast gekozen in de top-30 van beste Duitse 

golfbanen) ligt op 7 km van Bad essen. Je golft er in een 

uitgestrekt parklandschap, met middenin een kerk (!) 

en het traditionele clubhuis ‘Altes Forsthaus’. Alsof dat 

snel saai zou worden, sla je de volgende dag al af op het 

kampioenscomplex van Golfclub Varus (elk jaar bij de 

top-25 van beste golfbanen in Duitsland), 18 km verder 

in de buurt van Museum kalkriese op het historische 

terrein van de Varusslag. 

Inbegrepen: 

2 overnachtingen met ontbijt, greenfee voor 2 

dagen (keuze golfbanen in volgorde van uw eigen 

voorkeur), golfsouvenir 

Prijs per persoon 

Vanaf € 135 (2-persoonskamer), op aanvraag 

1-persoonskamer (kleine toeslag) Op verzoek ook 2 

dagen greenfee voor dezelfde golfbaan 

Boeking en informatie bij 

Tourist-Information Bad Essen 

Lindenstraße 25 

49152 Bad essen 

Tel. 0049(0) 5472 9492-0 

www.badessen.info

Goede accommodaties genoeg 

Een inspannende dag beleefd in de buitenlucht 

en lekker moe van alle indrukken? 

Dan heb je behoefte aan een comfortabel bed 

en een uitnodigend gedekte tafel. 

Alle overnachtingsmogelijkheden in de drie 

hoofdregio’s van het Geheim over de grens zijn 

te vinden in deze drie accommodatiegidsjes: 

Landhotel-restaurant hermannshöhe in Legden ligt direct aan de 100 Schlösser Route 

Haulingort 30 

48739 Legden 

contact 

Tel. 0049 (0) 25 66 - 93 00 0 

info@landhotel-hermannshoehe.de 

www.landhotel-hermannshoehe.de 

Een vakantie in Landhotel Hermannshöhe staat voor pure ontspanning 

en heerlijk eten. In ons fijnproeverrestaurant zal het de innerlijke 

mens aan niets ontbreken. 

Onze aanbiedingen: 

fietsvakantie ronde met 5 lussen: 5 overnachtingen met HP, gebruik 

van Wellness voorzieningen, welkomstdrankje, fietsverhuur en 

fietskaarten, prijs per persoon vanaf € 250 (2-persoonskamer) 

Vier dagen cultuur snuiven: 3 overnachtingen met HP, op basis 

van een 2-persoonskamer comfort € 140,-, Cat. comfort plus € 150,-. 

Burghotel Pass in Oeding ligt direct aan de Slingeroute van 'Rivierenlandschap' 

Burgplatz 1 

46354 Oeding 

contact 

Tel. 0049 (0) 28 62 - 58 30 

info@burghotel-pass.de 

www.burghotel-pass.de 

hotel restaurant Gasthof Driland in Gronau ligt direct aan TOP Driland 

Gildehauser Str. 350 

48599 Gronau 

contact 

Tel. 0049 (0) 25 62 - 36 00 

team@driland.de 

www.driland.de 

van hotels en pensions tot campings en vakantiehuisjes. 

Bestel ze nu en zoek op je gemak een 

fijn adres in Duitsland uit. 

www.geheimoverdegrens.nl/aanvraagbrochures 

Of kijk op: 

www.geheimoverdegrens.nl/accomodaties. 

Hier vindt u actuele aanbiedingen en informatie 

'carpe Diem', pluk de dag: dat is onze filosofie. 

Geniet van een verblijf in een persoonlijk, familiair geleid hotel 

met comfortabele kamers. Het hotel beschikt over een restaurant, 

terras en 2 kegelbanen. 

Pedaalridder-arrangement 

Inbegrepen: 2 x LO in een 2-PK. Op vrijdagavond klassiek kasteelherenmenu. 

Zaterdagavond een ridderlijk 4-gangen-menu. 

TOP-routekaart 'Burcht Oeding' (huurfietsen indien gewenst). 

Prijs per persoon: € 135,– (Toeslag 1-PK: € 16,–) 

In onze nieuwe hotelkamers is het prima toeven en in ons 

restaurant kunt u genieten van een verse en moderne keuken 

met traditie. 

Arrangement ‘Weekendgevoel aan de Drilandsee’ 

1 welkomstcocktail, 2 overnachtingen, 1 x 3-gangenmenu, 

1 x menu van de maand – 4-gangenmenu, 2 x Sektontbijt, 

1 digestief, 1 fietsen wandelkaart ‘TOP Driland’ 

139 € p.p. in een 2-persoonskamer 

Tip: 3 overnachtingen voor de prijs van 2 – ook te boeken 

voor het arrangement (uitsluitend van vrijdag tot maandag) 

VakantieVakantiebestemmingenbestemmingen 2011 2011 

Grafschaft Grafschaft 

Bentheim Bentheim 

Een Een kleurrijke kleurrijke belevenis belevenis ... 

Osnabrücker Land 2011 

Osnabrücker Land 

2011 


Schutzgebühr 2,- € 

Grafschaft Bentheim Tourismus 

Tipps Tipps & Ziele Ziele 

inkl. Infos Infos zum 

Deutschen Deutschen Wandertag Wandertag 2011 2011 

Wissens- Wissens- & Sehenswertes 

Sehenswertes 

Gastgeberportraits 

Gastgeberportraits 

over vakantiemogelijkheden. Ook kunt u hier 

online boeken! 

Deze drie hotels kunnen we alvast van harte 

aanbevelen: 

35

36 

Nu je er toch bent . . . 

Leerzame, leuke, genoeglijke, coole en verbluffende uitstapjes! 

Het geheim van wandelen, fietsen en genieten in 

het mooiste stukje Duitsland al ontdekt? Dan 

komt nu het échte geheim: de indrukwekkende 

lijst mogelijkheden voor een helemaal niet zo 

saai dagje ‘niks doen’! Zomaar wat voorbeelden: 

Burg Bentheim, het kasteel der kastelen, dat mag 

je niet missen. Het interessante Textilmuseum in 

Bocholt, waar je ziet hoe er 100 jaar geleden 

werd gewerkt. Prachtig aangelegde dierentuinen, 

zoals Naturzoo Rheine. 

Te groot voor één dag: Bentlager Dreiklang. Een 

multi-recreatiegebied zoals we dat in Nederland 

nauwelijks kennen. Een combinatie van prinsheerlijk 

landgoed, oorspronkelijk natuurgebied, 

15e eeuws kloostercomplex en barokke, vorstelij- 

Vakantieregio hohe Mark in het Münsterland 

De fietsroute met het groene fietsje: 

Boeken (april-oktober): 

Tourist-Info Reken 

Kirchstraße 14 

48734 Reken 

Tel. 00 49 (0) 28 64 - 944-035 

www.reken.de 

tourist-info@reken.de 

ke residentie aan het einde van een indrukwekkende 

oprijlaan. Even niet zo’n mooi weer? Dat is 

de Allwetterzoo in Münster een fijne keuze! Met 

onder andere een reusachtige Tropenhal zonder 

tralies en kooien, waar de 

bonte oerwoudvogels 

je om de oren vliegen. 

Fietsen door landschappen uit een prentenboek 

Door bossen, afgewisseld met veengebied, heidevelden en weidelandschap. 

Langs romantische waterkastelen, watermolens, echte 

wilde paarden (!), kleurrijke tuinen en verzorgde boerderijen. 

Aanbieding: 5 dagen sfeer proeven (200 km van de totale 280 km) 

Inclusief 4 overnachtingen met ontbijt 

Prijs per persoon vanaf € 179 (in 2-persoonskamer) 

Op aanvraag ook 2 - 7 dagen. 

Vakantie met kinderen 

Meer weten? Kijk voor een waanzinnig leuk dagje 

uit of pretpark in de buurt van jouw vakantieadres 

op www.kinder-vakanties.nl 

Je online reisgidsen zijn twee stripfiguurachtige 

presentatoren: het Duitse meisje Lilli en de Nederlandse 

jongen Luuk. De foto’s en belevenissen 

van al die leuke actieplekken zitten verpakt in 

een soort verhaal, waar Luuk en Lilli je doorheen 

loodsen.

naturZoo in Rheine 

Salinenstraße 150 

48432 Rheine 

contact 

Tel. 0049 (0) 59 71 - 16 14 80 

info@naturzoo.de 

www.naturzoo.de 

rondleidingen Bentlager Drieklank in Rheine 

Infozentrum Dreigiebelhaus 

Salinenstr. 105 · 48432 Rheine 

Tel. 0049 (0) 59 71 - 9 12 78 94 

contact 

Tel. 0049 (0) 59 71 - 800 65-0 

verkehrsverein@ 

tourismus.rheine.de 

www.verkehrsverein-rheine.de 

Textielmuseum in Bocholt 

Uhlandstraße 50 

46397 Bocholt 

contact 

Tel. 0049(0) 28 71 - 21 61 10 

textilmuseum@lwl.org 

www.lwl-industriemuseum.de 

Allwetterzoo in Münster 

sentruper straße 315 | D-48161 Münster 

Heel dicht bij de dieren: loop tussen de apen, pinguïns en kangoeroes. 

Bekijk de zeehonden onder water en vrij rondvliegende 

witte ooievaars. Speciaal voor de kinderen: educatieve spellen, 

speeltuinen en een kinderboerderij. 

nieuw: zeldzame lippenberen en tijgers in unieke 

natuurgetrouwe landschap-verblijven! 

entreeprijzen 2011: Volwassenen € 7. 

Kinderen (3 t/m 17 jaar) € 3. Parkeren gratis. 

Het gehele jaar dagelijks geopend. 

Beleef spannende verhalen over de salzroute. 

Het recreatiegebied Bentlage nodigt u uit voor een wandeltocht 

in het Bentlager Drieklank. De Zoutroute geeft op de historische 

zoutziederij inzicht in de moeizame zoutwinning in vroeger 

eeuwen. De cultuurroute voert u naar het fraai gerestaureerde 

Kruisherenklooster met zijn uitzonderlijke kunstschatten. 

rondleidingen 

vanaf € 3 p.p., groepsrondleidingen op aanvraag 

Dieren van dichtbij beleven: Allwetterzoo Münster 

Aapjes kijken is zóoo passé. In de Allwetterzoo in Münster - een van de 

mooiste dierentuinen van Europa - beleef je veel meer! 

Zelf de olifanten voeren met groente en fruit van onze oppassers. 

De papegaaien lusten ook wel wat. Pinguïns die op hun mars over de bezoekerspaden 

waggelen. 3000 exotische diersoorten uit alle delen van de 

wereld en een paar heel vertrouwde. Met het hele gezin uitrusten op een 

picknickplaats, even dollen in de speeltuintjes, door naar de dolfijnen en 

robben. De dierentuin gaat iedere dag van het jaar om 9:00 uur open. 

Honden zijn welkom. 

contact 

Tel. 0049 (0) 251 - 89 04 - 0 

www.allwetterzoo.de | info@allwetterzoo.de 

Op de maat van de machines 

Het ruikt naar olie en werk, en de weefstoelen ratelen zo hard dat 

u onbewust uw oren dichthoudt. Wat u tegenwoordig tijdens een 

bezoek aan ons textielmuseum beleeft, was voor duizenden 

mannen en vrouwen 100 jaar geleden dagelijkse realiteit. In onze 

museumfabriek laten wij u zien hoe de maat van de machines 

hun het werk dicteerde. 

Rondleidingen en demonstraties, dagelijks showproductie aan de 

historische weefmachines. 

Burg Bentheim in Bad Bentheim 

D-48455 Bad Bentheim 

Niet zomaar een kasteel. Wat ‘Versailles’ is voor Frankrijk, dat is de reusachtige 

burcht in Bad Bentheim voor Nedersaksen. Geen mierzoet pronkpaleis, 

maar een stevig ommuurd vestingcomplex op de rotsen hoog boven 

het kuuroord zelf. Al bewoond in de elfde eeuw. 

Binnen de dikke zandstenen muren (van de beroemde Bentheimer Sandstein) 

ligt een compleet dorp. Met stoere vierkante kruittoren, ronde donjon, 

imposant poortgebouw, kerk, arsenaal, vorstelijke woonvertrekken, 

middeleeuwse façade met neogotische ramen, boomgaard en binnenplaats 

met bogengalerij, begroeid met bloeiende klimop. 

Openingstijden 

Zomer (1 maart t/m 1 november): dagelijks van 10-18 uur. 

Winter: kijk op www.burg-bentheim.de 

contact 

Bezichtiging Burg Bentheim Schloss | Tel. 0049 (0) 59 22 - 51 60 

www.burg-bentheim.de | info@burgbentheim.de 

37

38 

Meer informatie 

Over alle besproken routes zijn brochures 

en routegidsjes verkrijgbaar met meer gedetailleerde 

informatie. Allemaal gratis te 

bestellen op 

www.geheimoverdegrens.nl/ 

aanvraag-brochures 

Hebt u vragen over routes 

of aanbiedingen, neem dan contact op via 

info@geheimoverdegrens.nl 

of bel 053 46051 32 

Nuttige tips en informatie 

hulp van het honingraatsysteem 

Fietspaden en nog eens fietspaden. Door fietsersparadijs 

Münsterland slingeren ruim 4.500 

km aan mooie, lange routes en fijne dagtochtjes. 

Hoe word je daar wijs uit, zonder duizelig te 

worden? Gelukkig is er het overzichtelijke en 

praktische Honingraatsysteem, om je wensen 

voor de volgende vakantiedag handig uit te stippelen 

in een persoonlijke fietsroute op maat! 

Zo werkt het! 

Elke honingraat (Wabe) heeft een nummer. 

Fietsroutes liggen altijd op het raakvlak van twee 

honingraten. De fietsroute krijgt simpelweg een 

naam met de twee nummers van die honingraten. 

schakel de zoekrobot in 

Sneller en beter dan het beste kaartenmateriaal: 

bepaal zelf je fietsroute nauwkeurig met hulp 

van de online ‘zoekrobot voor fietsers’ NRW 

Radroutenplaner. Je vindt hem op 

www.radroutenplaner.nrw.de 

Van Metelen naar Heek fiets je dus - tussen 

honingraat 31 en 50 - op route 31-50. 

Op de knooppunten lees je alle informatie in 

één oogopslag op de pijlvormige wegwijzer: 

afstand naar verder doel, afstand naar doel 

dichtbij, routenummer en icoontje themaroute. 

TIP 

Wie een ronde wil fietsen met startplaats als eindplaats, 

volgt gewoon het cijfer van één enkele honingraat. 

steeds op het rechte pad 

Oriëntatie gemakkelijk gemaakt: Een uniforme 

bewegwijzering wijst u in het “geheim over de 

grens” de weg. Het betreft zogenaamde pijlwegwijzers, 

die bestemming, richting en aantal 

kilometers aangeven. 

In het Münsterland betreft het borden met rode 

letters, in het Osnabrücker Land en in de Grafschaft 

Bentheim groene letters op een witte ondergrond. 

Het maakt niet uit waar u fietst, de 

bewegwijzering is overal hetzelfde. 

Opties: 

• startplaats en einddoel invoeren, de RRP 

berekent de route en maakt hem zichtbaar 

in een duidelijke routebeschrijving 

• de bijbehorende GPS-punten downloaden 

• routebeschrijvingen printen 

• ook overnachten? maak dan een keus uit 

de tips met Bed & Bike adressen

1. Totstandkoming van de overeenkomst, plichten van de boekingspersoon 

1.1. Door middel van de boeking (aanmelding), die mondeling, telefonisch, schriftelijk, per fax, 

per e-mail of via internet kan plaatsvinden, sluit de klant een bindende reisovereenkomst 

met GBT. De reisbeschrijving, deze reisvoorwaarden en alle aanvullende informatie voor 

zover deze bij de boeking aan de klant wordt verstrekt (brochure, lijst van gastheren, 

internet) vormen de basis voor dit aanbod. 

1.2. De reisovereenkomst komt tot stand zodra de boeking door GBT aan de klant is bevestigd. 

Deze bevestiging is niet gebonden aan een bepaalde vorm. Bij of onmiddellijk na het 

sluiten van de overeenkomst ontvangt de klant een schriftelijke boekingsbevestiging (of 

schriftelijk per e-mail). Een schriftelijke boekingsbevestiging kan achterwege blijven indien 

de boeking minder dan 7 werkdagen voor aanvang van de reis plaatsvindt. 

1.3. De klant die de boeking verricht, is aansprakelijk voor de contractuele verplichtingen die 

daaruit voor hemzelf en voor medereizigers voor wie hij boekt, voortvloeien, voor zover hij 

uitdrukkelijk en expliciet verklaart, de betreffende verplichting op zich genomen te hebben. 

2. Diensten en wijziging daarvan 

2.1. De door GBT opgenomen verplichtingen vloeien uitsluitend voort uit de inhoud van de 

boekingsbevestiging, alsmede uit de beschrijving het betreffende reisarrangement die 

daaraan ten grondslag ligt en overeenkomstig alle informatie en toelichtingen waarop de 

boeking is gebaseerd. 

2.2. GBT heeft reisoperators en dienstverleners, met name de aanbieders van overnachtingen, 

niet gemachtigd toezeggingen te doen of afspraken te maken die de boekingsbevestiging 

te boven gaan of daarmee in tegenspraak zijn of die wijzigingen van de bevestigde inhoud 

van de reisovereenkomst tot gevolg hebben. 

3. Aanbetaling, betaling van de resterende reissom 

3.1. Met het sluiten van de overeenkomst (ontvangst van de bevestiging van de boeking) en 

na overhandiging van een verklaring van deelname aan het Garantiefonds conform § 651k 

BGB (= Duits Burgerlijk Wetboek) dient er een aanbetaling te geschieden. Deze bedraagt 

12% van de reissom en van het eventueel afzonderlijk overeengekomen bedrag voor het 

toegangsbewijs, voor zover er een toegangsbewijs bij het arrangement is inbegrepen. 

3.2. Het resterende bedrag dient, voor zover de Verklaring van deelname aan het Garantiefonds 

is verstrekt, uiterlijk 4 weken voor aanvang van de reis te zijn voldaan, tenzij er een andere 

termijn overeen is gekomen. Bij boekingen korter dan 4 weken voor aanvang van de reis 

dient de reissom per direct te worden voldaan. 

3.3. De plicht om een verklaring van deelname aan het Garantiefonds te overhandigen, vervalt 

indien, afwijkend van lid 3.1, de overeengekomen diensten exclusief vervoer van of naar de 

reisbestemming zijn en er overeengekomen is, dat de gehele reissom pas aan het einde 

van de reis/het verblijf aan de GBT of aan de aanbieder van de overnachting moet worden 

voldaan. 

3.4. Indien GBT bereid en in staat is om zijn contractuele verplichtingen na te komen, terwijl de 

klant de aanbetaling of de resterende reissom niet of niet volledig binnen de overeengeko- 

men termijnen voldoet zonder dat de klant zich daarbij kan beroepen op een contractueel 

of wettelijk recht van retentie, dan heeft GBT na een aanmaning waarin een termijn wordt 

gesteld het recht de overeenkomst te annuleren en de klant te debiteren voor de annule- 

ringskosten conform artikel 4 van deze overeenkomst in rekening te brengen. 

4. Annulering door de klant, omboeking 

4.1. De klant kan te allen tijde voor aanvang van de reis zijn boeking annuleren. Om misverstan- 

den te voorkomen, adviseren wij de annulering schriftelijk mee te delen. Doorslaggevend 

voor het vaststellen van termijnen is de datum van binnenkomst van de annulering bij de GBT. 

4.2. Bij iedere annulering heeft GBT het recht op vergoeding van de reeds gemaakte kosten ter 

voorbereiding van de reis, waarop in mindering gebracht de gebruikelijke besparing wegens 

niet gemaakte kosten, alsmede de gebruikelijke opbrengst van mogelijke herbezetting. De 

schadevergoeding omvat de volgende standaardpercentages: 

a) tot 31 dagen voor aanvang van de reis 10% van de reissom 

b) van de 30ste tot de 21ste dag voor aanvang van de reis 20 % van de reissom 

c) van de 20ste tot de 12de dag voor aanvang van de reis 40 % van de reissom 

d) van de 11de tot de 03de dag voor aanvang van de reis 60 % 

e) vanaf de 3de dag voor aanvang van de reis en bij wegblijven 90% van de reissom 

4.3. Wij adviseren u dringend om een annuleringsverzekering af te sluiten. 

4.4. Het staat de klant vrij, aan te tonen dat GBT geen of geringere schade heeft geleden dan 

de bovengenoemde forfaitaire bedragen. Slaagt de klant hierin, dan is hij slechts verplicht 

tot betaling van de lagere kosten. 

4.5. Het blijft de GBT voorbehouden in een afzonderlijk geval, afwijkend van bovengenoemde 

percentages, een hogere, reële onkostenvergoeding te eisen, voor zover GBT aantoont dat 

de ontstane kosten wezenlijk hoger zijn dan het forfaitaire bedrag dat van toepassing is. 

Indien GBT dergelijke aanspraken doet gelden, dan is GBT verplicht de verlangde schade- 

vergoeding, rekening houdend met de besparingen en een eventuele herbezetting en/of 

hergebruik van de reisdiensten, in detail en met cijfers te verantwoorden. 

4.6. De voornoemde bepalingen laten het wettelijke recht van de klant onverlet om conform § 

651b BGB een plaatsvervangende deelnemer te sturen. 

4.7. Indien er op verzoek van de klant na het sluiten van de overeenkomst wijzigingen met 

betrekking tot de reisdatum, het verblijf, de maaltijden of andere diensten plaatsvinden, 

dan kan GBT zonder dat er sprake is van een wettige aanspraak van de klant op uitvoeren 

van de omboeking en uitsluitend voor zover dat al mogelijk is, tot de 31ste dag voor aanva- 

ng van de reis een omboekingstarief van € 26,- in rekening brengen. Latere omboekingen 

zijn uitsluitend mogelijk door middel van annulering van de reisovereenkomst conform de 

bovenstaande annuleringsvoorwaarden en een nieuwe boeking. Dit is niet van toepassing 

op gewenste mutaties die slechts geringe kosten met zich meebrengen. 

5. Verplichtingen van de reisdeelnemers / klanten (ingebrekestelling, melden van klachten, 

annulering, termijn van uitsluiting) 

5.1. De reisdeelnemer is verplicht eventueel optredende tekortkomingen onmiddellijk aan GBT 

te melden en GBT te verzoeken, deze onvolkomenheden op te lossen. Indien bovenge- 

noemde klachtmelding achterwege blijft, kan de reisdeelnemer slechts aanspraken doen 

gelden wanneer de tekortkoming veroorzaakt werd door omstandigheden waaraan hij 

geen schuld heeft. Een klachtmelding bij de betreffende dienstverlener, in het bijzonder de 

aanbieder van de overnachtingen, is niet voldoende. 

5.2. Indien de reis door een onvolkomenheid aanzienlijk aan kwaliteit inboet of indien deze 

onvolkomenheden om dringende redenen die ook voor GBT inzichtelijk zijn, ertoe leiden 

dat er redelijkerwijs niet van de reisdeelnemer kan worden gevergd dat hij de reis daad- 

werkelijk aanvaard, dan kan de reisdeelnemer de reisovereenkomst opzeggen conform 

de wettelijke bepalingen (§ 651e BGB). De annulering is slechts ontvankelijk indien GBT, 

respectievelijk haar dienstverlener, een door de reisdeelnemer bepaalde redelijke termijn 

heeft laten verstrijken zonder het probleem op te lossen. Het is niet nodig een termijn vast 

te stellen, indien de onvolkomenheid niet kan worden verholpen of deze door GBT of haar 

dienstverlener niet als zodanig wordt erkend of indien de onmiddellijke opzegging van de 

overeenkomst wordt gerechtvaardigd door een bijzonder belang van de reisdeelnemer. 

5.3. De reisdeelnemer dient zijn aanspraken vanwege het niet nakomen van de contractuele 

verplichtingen van de zijde van GBT uitsluitend aan het navolgend genoemde adres te 

richten na afloop van de reis en binnen een maand van de in de overeenkomst genoemde 

datum van de terugreis. Een klachtmelding waarin een termijn wordt gesteld kan niet 

worden gericht aan de dienstverleners, met name niet aan de aanbieder van de over- 

nachtingen. Wij adviseren u dringend, uw aanspraken schriftelijk ter kennis te brengen. 

6. Bijzondere plichten van de klant / reisdeelnemer bij arrangementen met medische 

verrichtingen, kuurbehandelingen en wellnessaanbod. 

6.1. Bij arrangementen waarvan medische verrichtingen, kuurbehandelingen, een wellness- 

aanbod of vergelijkbare diensten deel uitmaken, dient de reisdeelnemer voor boeking, 

voor aanvang van de reis en voor gebruikmaking van deze diensten te informeren of de 

betreffende behandeling of verrichting voor hem geschikt is, rekening houdend met zijn 

fysieke gesteldheid, in het bijzonder bij reeds bestaande klachten of ziekten. 

6.2. In verband hiermee is GBT zonder uitdrukkelijke afspraak geen bijzondere, in het bijzonder 

op de reisdeelnemer afgestemde medische voorlichting of informatie over de gevolgen, 

risico’s en bijwerkingen van dergelijke diensten verschuldigd. 

6.3. De bovengenoemde bepalingen zijn, onafhankelijk van het feit of GBT slechts bemiddelaar 

van dergelijke diensten is of dat deze deel uitmaken van de reisdiensten, van toepassing 

7. Aansprakelijkheid 

7.1. GBT beperkt zijn aansprakelijkheid voor schade, letselschade uitgezonderd, tot maximaal 

drie maal de reissom. Deze aansprakelijkheidsbeperking is van toepassing voor zover deze 

schade noch opzettelijk, noch door grove schuld aan de reisdeelnemer wordt toegebracht 

of indien GBT als enige verantwoordelijk is door schuld van een aanbieder van de diensten. 

7.2. GBT is niet aansprakelijk voor diensten, 

a) die niet als hoofdbestanddeel deel uitmaken van de overeenkomst en die geen onderdeel 

zijn van het arrangement van GBT en die in de reisdocumentatie of boekingsbevestiging 

voor de klant als zodanig herkenbaar zijn aangeduid als dienst van een derde partij, of 

b) diensten van een andere partij (bijvoorbeeld verblijf in kuuroorden of wellnesscentra, 

gebruik van sportfaciliteiten, theaterbezoek, tentoonstellingen, uitstapjes, enzovoorts), die 

slechts worden bemiddeld. 

7.3. Voor zover diensten, zoals medische verrichtingen, therapieën, massages of andere 

geneeskundige behandelingen of verrichtingen die geen deel uitmaken van het arrange- 

ment van GBT en die aanvullend op het geboekte arrangement conform artikel 7.2 slechts 

worden bemiddeld, is GBT niet aansprakelijk voor de dienstverlening noch voor materiële 

en letselschade. Voor zover dergelijke diensten deel uitmaken van de reisdiensten is GBT 

niet aansprakelijk voor het welslagen van een geneeskundige of kuurbehandeling. 

8. Verjaring 

8.1. Aanspraken van de reisdeelnemer conform §§ 651c bis f BGB op grond van letselschade, 

schade voor de gezondheid en dood ten gevolge van grove opzet of nalatigheid van GBT 

of een wettige vertegenwoordiger of plaatsvervanger van GBT ver jaren na twee jaar. Dat 

geldt ook vooraanspraken op vergoeding van overige schade ten gevolge van grove opzet 

of nalatigheid van GBT of een wettige vertegenwoordiger of plaatsvervanger van GBT. 

8.2. Alle verdere aanspraken conform §§ 651c bis f BGB verjaren na één jaar. 

8.3. De verjaring conform artikel 8.1 en 8.2 begint vanaf de dag na de dag van de in de reisove- 

reenkomst voorziene terugreis. 

8.4. Gedurende de lopende onderhandelingen over geldend te maken aanspraken of over 

omstandigheden, waaruit deze aanspraken voortvloeien, wordt de verjaring opgeschort tot- 

dat de reisdeelnemer of GBT weigert de onderhandelingen voort te zetten. De voornoemde 

verjaringstermijn is op zijn vroegst drie maanden na het beëindigen van de opschorting 

van kracht. 

9. Vigerend recht 

9.1. Op de juridische en contractuele relatie tussen de klant en GBT is uitsluitend het Duitse 

recht van toepassing. 

9.2. De klant kan een zaak tegen GBT slechts in diens vestigingsplaats aanhangig maken. 

9.3. Voor rechtsvorderingen van GBT jegens de klant is de vestigingsplaats van de klant 

bepalend. Voor rechtsvorderingen jegens klanten die zakenman, een publiekrechtelijke 

of privaatrechtelijke juridische persoon zijn die in het buitenland zijn gevestigd of daar 

gewoonlijk verblijven of wier woonplaats of gewoonlijke verblijfplaats ten tijde van de 

rechtsvordering onbekend is, wordt als plaats van de bevoegde rechtbank de vestigings- 

plaats van GBT overeengekomen. 9.4 De voornoemde bepalingen zijn niet van toepassing 

a) indien en voor zover er op de reisovereenkomst tussen de klant en GBT bindende 

bepalingen van internationale verdragen van toepassing zijn die anders bepalen ten gunste 

van de klant of 

b) indien en voor zover er op de reisovereenkomst tussen de klant en GBT bindende wette- 

lijke bepalingen van een lidstaat van de EU waarvan de klant onderdaan is van toepassing 

zijn die gunstiger zijn voor de klant dan de navolgende bepalingen of de betreffende Duitse 

regelgeving. 

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

© Op deze voorwaarden rusten auteursrechten; RA Noll Stuttgart, 2004-2011 

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

Touroperator is: Grafschaft Bentheim Tourismus e.V. 

Voorzitter Raad van Bestuur: Hans-Werner Schwarz | Directeur: Ruth Diekel 

Nummer verenigingsregister: 719 | Kantongerecht Nordhorn 

van-Delden-Str. 1-7 | 48529 Nordhorn 

Tel.: +49 (0) 5921-961196 | Fax: +49 (0)5921-961197 | E-mail: tourismus@grafschaft.de 

Voor de door het Fremdenverkehrsverband Münsterland e. V. (ML) aangeboden eigen 

toeristische pakketreizen en individuele diensten gelden – in aanvulling op de wettelijke 

bepalingen van de §§ 651 a-m BGB – tussen u als reiziger/gast en ons de volgende algemene 

reisvoorwaarden. Deze worden inhoud van de tussen ons tot stand gekomen overeenkomst 

en gelden verder in dezelfde mate voor andere touroperators die in deze brochure 

voorkomen en waarvoor wij bemiddelen. 

1. Sluiten van de overeenkomst 

1.1. Met de aanmelding, die telefonisch, per fax, per e-mail of schriftelijk kan plaatsvinden, gaat 

de gast akkoord met de sluiting van een bindende overeenkomst met ML. De aanmelding 

geldt ook voor alle door de gast opgegeven deelnemers. De gast is aansprakelijk voor zijn 

eigen verplichtingen en alle verplichtingen van de aangemelde deelnemers, voorzover hij deze 

verplichtingen door een uitdrukkelijke verklaring is aangegaan. 

1.2. De overeenkomst met ML komt met de boekingsbevestiging tot stand, die de gast direct na 

acceptatie van de overeenkomst van ML ontvangt. De gast is twee weken aan het aanbod 

gebonden. 

2. Diensten 

2.1. De door ML verschuldigde diensten vloeien voort uit de beschrijving in de actuele brochure 

van ML resp. uit de in de OBIS van ML opgeslagen gegevens. Voor zover de beschrijving in 

de schriftelijke boekingsbevestiging van de informatie in de brochure afwijkt, heeft de 

schriftelijke bevestiging voorrang. Overige afspraken, die de omvang van de contractuele 

diensten vergroten of veranderen, dienen schriftelijk door ML te worden bevestigd. 

2.2. Bij boeking van vol- en halfpension wordt de gast erop gewezen, dat de menukaart in dit 

bedrijf door de dienstverlener soms tot bepaalde gerechten wordt beperkt. 

2.3. In de reissom is geen annuleringsverzekering inbegrepen. 

2.4. Veranderingen of afwijkingen van individuel diensten t.o.v. de in de overeenkomst opgenomen 

inhoud, welke na sluiting van de overeenkomst noodzakelijk zijn en niet te kwader trouw 

door ML zijn doorgevoerd, zijn toegestaan, wanneer de veranderingen of afwijkingen niet 

aanzienlijk zijn en het karakter van de geboekte reis niet beïnvloeden. 

3. Prijzen 

3.1. De in de brochure vermelde prijzen zijn totaalprijzen en zijn inclusief BTW. Niet ingebrepen 

zijn te plaatse te betalen kosten, zoals toeristenbelasting en indien van toepassing, variabele 

bijkomende kosten zoals bijv. telefoon. 

3.2 De vermelde prijzen gelden bij pakketreizen en bouwstenen per persoon. 

3.3. De vermelde prijzen en diensten gelden voor het betreffende kalenderjaar en staan vermeld 

op de boekingsbevestiging en in de dan geldende brochure. 

3.4. Voor eventuele extra diensten kan ML een toeslag verlangen. 

4. Betaling 

4.1. De ML is gerechtigd, na de boekingsbevestiging een aanbetaling van 12 % over de reissom per 

persoon te verlangen, met een maximum van 250 €, die over de reissom berekend wordt. 

4.2. De restantbetaling dient uiterlijk 14 dagen voor het begin van de reis te zijn betaald, als 

vaststaat, dat de reis doorgang vindt en in het bijzonder niet meer om de onder 

6.1. genoemde redenen geannuleerd kan worden. Na ontvangst van de betaling ontvangt 

de gast de reisbescheiden. In uitzonderlijke gevallen kan anders overeengekomen worden. 

5. Annulering van de reis door de gast, omboeking, in de plaatsstelling 

5.1. De gast kan op ieder moment voor het begin van de reis annuleren. Bepalend voor de 

inhouding van kosten is de ingangsdatum van de annuleringsverklaring bij ML die in het 

belang van de klant schriftelijk moet worden ingediend. 

5.2. Het niet aanvangen van de reis zonder uitdrukkelijke annuleringsverklaring geldt niet als 

ontbinding van de overeenkomst. In dit geval blijft de klant ertoe verplicht, de reissom volledig 

te voldoen. 

5.3. Bij ontbinding van de overeenkomst door de reiziger maakt ML, rekening houdende met 

de gebruikelijke kostenbesparingen en de gebruikelijke alternatieve aanwendingsmogelijk- 

heden van het reisaanbod, aanspraak op schadevergoeding, die als volgt als een vast percen- 

tage van de reissom wordt bepaald: 

Bij pakketreizen, kamers en overige individuele diensten 

Tot en met de 30e dag voor aankomst 10 % 


Tot en met de15e dag voor aankomst 30 % 



Tot en met de 3e dag voor aankomst 50% 

Vanaf de 2e dag voor aankomst en bij het niet aanvangen van de reis 

80 % van de reissom. 

De gast heeft het recht aan te tonen, dat de ML een geringere schade heeft geleden. ML heeft 

eveneens het recht, aan te tonen, dat de concrete schade groter was. Deze schade moet 

tegenover de reiziger concreet worden gespecificeerd en aangetoond. 

5.4. Indien andere dan de geboekte personen aan de reis willen deelnemen, dan moet ML hiervan 

op de hoogte gesteld worden. Hiervoor worden wijzingingskosten van 15 € berekend. Het is 

dan noodzakelijk, dat de vervangende persoon alle rechten en plichten van de oorspronkelijke 

reiziger overneemt. De toetreding van een vervangende persoon kan worden geweigerd, 

wanneer deze niet in overeenstemming is met de eisen, die aan de reis zijn gesteld, of wanneer 

zijn deelname in strijd is met wettelijke voorschriften of voorschriften van overheidswege. 

5.5. Wanneer op verzoek van de klant na boeking van de reis veranderingen wat betreft reisdata, 

bestemming, accommodatie of verzorging worden doorgevoerd, dan worden wijzigings- 

kosten van 15 € per wijziging in rekening gebracht, indien de veranderingen geen verlaging 

van de totaalprijs en een verandering in aanbieder met zich meebrengen. Verzoeken tot 

omboeking, die na de 30e dag voor het begin van de reis plaatsvinden, kunnen, als deze 

verzoeken überhaupt nog gehonoreerd kunnen worden, uitsluitend na ontbinding van de 

reisovereenkomst tegen de geldende voorwaarden en gelijktijdige nieuwe aanmelding 

worden doorgevoerd. Dit geldt niet voor verzoeken tot omboeking, waaruit slechts lage kosten 

voortvloeien. Verzoeken tot omboeking dienen bij ML te worden ingediend. 

5.6. Bemiddelings-, annulerings- en wijzigingskosten dienen direct te worden betaald. 

6. Annulering en opzegging door ML 

6.1. ML kan tot twee weken voor vertrek de overeenkomst ontbinden, wanneer het in de reis- 

beschrijving genoemde deelnemersaantal voor de betreffende reis niet werd gehaald. De 

annuleringsverklaring dient de gast zo snel mogelijk te worden overhandigd. De gast krijgt 

zijn eventuele aanbetaling per omgaande terug en kan meteen na kennisneming van de 

ontbinding door ML aanspraak maken op een gelijkwaardige andere reis uit het aanbod van 

ML, voor zover deze reis zonder meerprijs aan de gast kan worden aangeboden. 

6.2. ML kan de overeenkomst zonder inachtneming van een opzegtermijn ontbinden, wanneer 

de gast de uitvoering van een reis ongacht een vermaning van ML duurzaam verstoort en/of 

wanneer hij zich dermate in strijd met de overeenkomst gedraagt, dat een onmiddellijke 

ontbinding van de overeenkomst gerechtvaardigd is. In dit geval behoudt ML aanspraak 

op de reissom. ML moet rekening houden met de kostenbesparingen en voordelen, die 

ontstaan, doordat crediteringen door andere dienstverleners plaatsvinden. Eventuele meer- 

kosten voor het terugtransport komen in dit geval voor rekening van de gast. 


7.1. De aansprakelijkheid van ML voor schade, niet zijnde lichamelijk letsel, is beperkt tot ten 

hoogste driemaal de reissom. Deze beperking geldt voorzover, de schade van de gast niet 

is veroorzaakt door opzet of grove schuld of ML verantwoordelijk is voor een door de reiziger 

opgelopen schade alleen als gevolg van schuld van een dienstverlener. 

7.2. Gelden voor een door de dienstverlener te verlenen dienst internationale overeenkomsten 

of hierop berustende wettelijke voorschriften, op basis waarvan aanspraak op schadever- 

goeding uitsluitend onder bepaalde voorwaarden of beperkingen ontstaat of geldigheid 

heeft, of onder bepaalde voorwaarden uitgesloten is, dan kan ML zich tegenover de gast hierop 

beroepen. 

7.3. ML is niet aansprakelijk voor tekortkomingen in externe diensten, waarvoor zij slechts 

bemiddelend is opgetreden en die in de reisbeschrijving uitdrukkelijk als externe diensten 

worden aangemerkt. 

7.4. Het afstaan van alle rechten van de gast n.a.v. de reis, onverschillig om welke rechtsgrond, 

aan derden, ook aan echtgenoten, is uitgesloten. Ook de wettelijke claim van afgestane 

rechten uit eigen naam is uitgesloten. 

7.5 Aanspraken van de reiziger uit de reisovereenkomst volgens §§ 651 c bis 651 f BGB verjaren 

één jaar na de terugreisdatum. 

8. Ongeldigheid van individuele bepalingen 

Bevoegde rechtbank 

8.1. Wanneer een bepaling uit de reisovereenkomst nietig zou worden verklaard, dan is dit niet 

van invloed op de overige bepalingen. Wanneer de overeenkomst op bepaalde plaatsen 

ongeldig is of hiaten bevat, dan komt in de plaats van de ontbrekende of nietige bepalingen 

een geldige bepaling die in overeenstemming is met de overige inhoud van de overeenkomst 

en het dichtst in de buurt komt van het economische doel van de ontbrekende of ongeldige 

bepalingen. Hetzelfde geldt voor de ontbrekende reisvoorwaarden. 

8.2. Voorzover wettelijk toelaatbaar is, wordt de vestigingsplaats van ML als plaats van bevoegde 

rechtbank aangemerkt. Dit is uitsluitend de bevoegde rechtbank voor rechtsgeschillen met 

bij het handelsregister ingeschreven zakenmensen, personen die geen bevoegde rechtbank 

in Duitsland hebben, of met juridische personen uit het publiek- en privaatrecht. 

9. Overige reisorganisatoren 

Voor het in de brochure aangeboden eigen aanbod van Münsterland e. V. gelden in principe de 

voornoemde reisvoorwaarden voor pakketreizen en individuele diensten van ML. 

De reisvoorwaarden voor pakketreizen en individuele diensten van overige in de brochure 

genoemde aanbieders zijn rechtstreeks bij de betreffende aanbieders verkrijgbaar. 

10. Anderstalige inhoud 

De vertaling van inhoud en reisvoorwaardes in de brochures van MÜNSTERLAND e. V. in het 

Nederlands is uitsluitend bedoeld als service voor onze anderstalige gasten. Uitsluitend de 

Duitse versie van de inhoud en de reisvoorwaarden is wettelijk bindend. 

1. Reisorganisator – reisagent – sluiten van de overeenkomst 

1.1. Uw contractpartner bij uw boeking is uitsluitend de in de betreffende reisaan kon diging 

genoemde aanbieder als RO. Uitsluitend met deze RO wordt de reis overeenkomst 

conform §§ 651 a ff. BGB (Bürgerliches Gesetzbuch) gesloten. 

1.2. Indien de boeking plaatsvindt via een andere organisatie dan de betreffende RO, 

dan treedt deze organisatie uitsluitend op als bemiddelaar (reisagent). 

Door middel van uw aanmelding voor de reis, die schriftelijk, telefonisch, per telefax of 

e-mail kan plaatsvinden, doet u de in de reisaankondiging genoemde RO een bindend 

aanbod voor het afsluiten van een reisovereenkomst op basis van de reisbeschrijving, alle 

daarin beschreven informatie en deze reisvoorwaarden. 

1.3. De reisovereenkomst komt op het moment van ontvangst van de boekings bevestiging 

van de RO door de reiziger tot stand. Deze overeenkomst is niet aan een bepaalde vorm 

gebonden. Bij telefonische of mondelinge boeking wordt on middellijk een schriftelijk 

exemplaar van de boekingsbevestiging aan u toegezonden. 

1.4. Indien de boekingsbevestiging van uw aanmelding afwijkt, dan ontvangt u een nieuw 

aanbod van de RO, waaraan deze 10 dagen is gebonden en dat u binnen genoemde ter- 

mijn door middel van een uitdrukkelijke bevestiging, het verrichten van een aanbetaling 

of een restbetaling kunt accepteren. 

1.5. Een reiziger, die namens of ten behoeve van (een) medereiziger(s) een over eenkomst 

aan gaat, is hoofdelijk aansprakelijk voor alle verplichtingen die uit de reisovereenkomst 

voor de aangemelde medereiziger(s) voortvloeien, voorzover de reiziger de bedoelde 

verplichtingen door middel van een uitdrukkelijke afzonder lijke schriftelijke verklaring op 

zich heeft genomen. 

2. Prestatieverplichting van de RO 

2.1. De prestatieverplichting van de RO vloeit uitsluitend voort uit de inhoud van de boe- 

kingsbevestiging in samenhang met de ten tijde van de reis geldige prospectus c.q. de 

reisaan kondiging alsmede alle daarin opgenomen informatie en toelichtingen. 

2.2. Dienstverleners, in het bijzonder logiesbedrijven en reisbureaus, zijn door de RO niet 

gevolmachtigd toezeggingen te doen of overeenkomsten te treffen, die uitgaan boven de 

inhoud van de reisaankondiging of de boekingsbevestiging of daarmee strijdig zijn dan 

wel de bevestigde inhoud van de reisovereenkomst te wijzigen. 

3. Betaling 

3.1. Bij sluiting van de reisovereenkomst (ontvangst van de boekingsbevestiging door de 

reiziger) is een aanbetaling verschuldigd, die met de totale reissom wordt verrekend. 

De aanbetaling bedraagt 10% van de reissom per persoon, tenzij in individuele gevallen 

anders is overeengekomen. 

3.2. Het restant van de reissom dient, tenzij in individuele gevallen anders is overeengeko- 

men (zie hiervoor in het bijzonder punt 3.3, lid c), uiterlijk twee weken voor het begin van 

de reis te zijn betaald, mits vaststaat dat de reis niet meer op grond van de onder punt 5 

genoemde redenen kan worden geannuleerd. Indien de boeking binnen twee weken voor 

het begin van de reis tot stand komt, moet terstond de gehele reissom worden voldaan. 

3.3. Alle hiervoor genoemde betalingen zijn niet eerder verschuldigd dan nadat de reiziger 

een garantiecertificaat conform § 651 k BGB is uitgereikt. Een garantie certificaat wordt 

niet uitgereikt indien: 

a) de reis niet langer duurt dan 24 uur, geen overnachting omvat en de reissom niet 

hoger is dan € 75,–; 

b) de RO een publiekrechtelijke rechtspersoon is, over wiens vermogen een insolven- 

tieprocedure niet geoorloofd is; 

c) indien de reisovereenkomst niet in vervoer van en naar het reisdoel voorziet en de 

totale reissom volgens de met de reiziger overeengekomen betalingsovereenkomst eerst 

aan het einde van de reis betaald dient te zijn. 

4. Niet genoten onderdelen 

Indien de reiziger als gevolg van voortijdige terugreis, wegens ziekte of om andere 

redenen, die de RO niet zijn aan te rekenen, bepaalde reisonderdelen niet geniet, dan 

bestaat geen recht op evenredige restitutie van (een deel van) de reissom. Restitutie 

aan de reiziger van (een deel van) de reissom in verband met niet genoten onderdelen 

van de reis vindt wel plaats indien de betreffende dienstverleners dienovereenkomstige 

terugbetalingen voor de niet genoten onderdelen aan de RO hebben verricht dan wel 

vaststaat dat de niet genoten onderdelen niet aan de RO in rekening worden gebracht. 

5. Ontbinding en annulering door de RO 

De RO kan, indien het in de reisaankondiging genoemde minimale deelnemer aantal niet 

wordt bereikt, de reisovereenkomst onder de volgende voorwaarden ontbinden: 

a) De RO is verplicht de reiziger terstond op de hoogte te stellen van de annulering van 

de reis op grond van het niet bereiken van het minimale deelnemeraantal. 

b) Ontbinding van de reisovereenkomst binnen twee weken voor het begin van de reis is 

niet geoorloofd. 

c) De reiziger heeft het recht bij annulering deelname aan een minstens gelijkwaardige 

andere reis te verlangen indien de RO, waar de reis was geboekt, of een andere reisorga- 

nisator, die als aanbieder in deze catalogus is opgenomen, in staat is een dergelijke reis 

zonder meerprijs voor de reiziger uit zijn eigen programma aan te bieden. De reiziger 

dient onmiddellijk nadat mededeling over de annulering van de reis is gedaan tegenover 

de RO kenbaar te maken dat hij van dit recht gebruik maakt. 

6. Ontbinding door de reiziger, omboeking 

6.1. De reiziger kan tot het tijdstip van het begin van de reis de reisovereenkomst door middel 

van een schriftelijke, aan de RO gerichte verklaring ontbinden. 

6.2. Bij ontbinding van de reisovereenkomst door de reiziger maakt de RO in alle gevallen, 

rekening houdende met de gebruikelijke kostenbesparingen en de gebruikelijke alter- 

natieve aanwendingsmogelijkheden van het reisaanbod, aanspraak op een standaard 

schadever goeding, die als volgt als vast percentage van de totale reissom wordt bepaald: 

– tot en met de 30e dag voor het begin van de reis: 10% 

(met een minimum van € 25,– per persoon) 



– vanaf de 10e dag voor het begin van de reis tot en met de 

dag van het begin van de reis: 60% 

6.3. Indien de reiziger aantoont, waartoe deze gerechtigd is, dat de door de RO geleden scha- 

de feite lijk nihil of wezenlijk lager is dan de volgens de bovenstaande vaste percentages 

in rekening gebrachte schadevergoeding, dan is de reiziger slechts verplicht het feitelijke 

schade bedrag te vergoeden. 

6.4. De RO behoudt zich het recht voor in individuele gevallen een hogere schade vergoeding 

op grond van de hem ontstane schade in rekening te brengen, welke tegenover de 

reiziger concreet dienen te worden gespecificeerd en aangetoond. 

7. Verplichtingen en annulering door de reiziger 

7.1. De reiziger is verplicht de RO onmiddellijk van eventuele tekortkomingen op de hoogte te 

stellen en daarvoor een oplossing te verlangen. Aanspraken van de reiziger komen alleen 

dan niet te vervallen wanneer de reiziger geen schuld draagt aan het achterwege blijven 

van een klachtindiening. 

7.2. Indien het verloop de reis als gevolg van een tekortkoming in wezenlijke mate wordt 

beïn vloed, dan is de reiziger gerechtigd de reisovereenkomst conform de wettelijke voor- 

schriften (§ 651 e BGB) op te zeggen. 

7.3. De wettelijke verplichting volgens § 651 g, lid 1 BGB, volgens welke de reiziger aanspra- 

ken binnen één maand na het contractueel bepaalde einde van de reis tegenover de RO 

geldend dient te maken, wordt met betrekking tot de met de RO gesloten reisovereen- 

komst als volgt geconcretiseerd: 

a) Alle aanspraken, die samenhangen met de reisovereenkomst c.q. de door de RO ver- 

leende diensten, ongeacht de wettelijke grondslag, dient de reiziger uitsluitend na afloop 

van de reis en binnen één maand na de contractueel bepaalde terugreisdatum tegenover 

de RO geldend te maken. 

b) Om de aanspraak tegenover de RO in overeenstemming van de gestelde termijn 

geldend te maken, dient uitsluitend van het in de boekingsbevestiging genoemde adres 

gebruik te worden gemaakt. Een schriftelijke geldendmaking wordt dringend aanbevolen. 


8.1. De contractuele aansprakelijkheid van de RO voor schade, niet zijnde letsel (ook de 

aansprakelijkheid voor het niet nakomen van pre- en postcontractuele alsmede indirect 

uit het contract voortvloeiende verplichtingen) is beperkt tot ten hoogste driemaal de 

reissom, voorzover 

a) de schade van de reiziger niet is veroorzaakt door opzet of grove schuld van de RO, of 

b) de RO verantwoordelijk is voor een door de reiziger opgelopen schade alleen als gevolg 

van schuld van een dienstverlener. 

8.2 De RO is niet aansprakelijk voor tekortkomingen in externe diensten, waarvoor de RO 

slechts bemiddelend is opgetreden (bijv. sportevenementen, theaterbezoek, tentoon- 

stellingen, excursies etc.) en die in de reisbeschrijving uitdrukkelijk als externe diensten 

worden aangemerkt. 

9. Verjaring 

Aanspraken van de reiziger op de RO, ongeacht de wettelijke grondslag, echter met 

uitzondering van vorderingen van de reiziger op grond van onrechtmatige hande lingen, 

verjaren één jaar na de contractueel bepaalde terugreisdatum. Zijn tussen de reiziger en 

de RO onderhandelingen gaande over geldend gemaakte aanspraken of over omstandig- 

heden, die aan de aanspraak ten grondslag liggen, dan wordt de verjaringstermijn 

opgeschort totdat de reiziger of de RO voortzetting van de onder handelingen weigert. 

Voornoemde ver jaringstermijn van één jaar treedt niet eerder in dan 3 maanden na 

afloop van de opschorting. 

10. Bevoegde rechtbank en toepasselijk recht 

10.1. De reiziger kan klachten slechts aan de bevoegde rechtbank, binnen wier rechts gebied de RO 

is gevestigd, voorleggen. 

10.2. Op de gehele wettelijke en contractuele overeenkomst tussen de RO en reizigers, die 

geen algemeen woon- of vestigingsadres in Duitsland hebben, is uitsluitend het Duitse 

recht van toepassing. 

10.3. Voor klachten van de RO tegenover de reiziger is het woonadres van de reiziger bepalend, 

tenzij de klacht zich richt tegen in het handelsregister ingeschreven kooplieden, publiek- 

of privaatrechtelijke rechtspersonen of personen, wier woonadres of gebruikelijke verblijf- 

plaats zich niet in Duitsland bevindt, of wier woonadres of gebruikelijke verblijf-plaats op 

het tijdstip van het indienen van de klacht niet bekend is. In deze gevallen is het vesti- 

gingsadres van de RO bepalend. 

Reisvoorwaarden voor de arrangementen 

van de Grafschaft Bentheim Tourismus e. V. (GBT) 

Reisvoorwaarden voor pakketreizen en individuele diensten 

van het Fremdenverkehrsverband Münsterland e. V. 

Reisvoorwaarden voor de arrangementen 

van de Tourismusverband Osnabrücker Land e. V. 

Final Version 

c66 m0 y90 k0 ( ) 

c59 m100 y6 k29 ( ) 

39

Mede mogelijk gemaakt door 

www.deutschland-nederland.eu 

Uitgever en redactie: 

Geheim over de grens 

Grensoverschrijdend Projectbureau voor Toerisme 

Stichting ECC (EUREGIO Cross Border Consultancy) 

Gronausestraat 1258–1260 · 7534 AV Glanerbrug 

Tel.: 053 - 460 51 32 · Fax: 053 - 460 51 59 

info@geheimoverdegrens.nl 

www.geheimoverdegrens.nl 

concept & vormgeving: 

Agentur für Kommunikation, Ochtrup 

Tekst: NL Connection, Travel Marketing & Communication, Bremen 

Druk: Druck- und Verlagshaus FROMM GmbH & Co. KG 

Fotoverantwoording: 

De in deze brochure gebruikte foto´s vallen onder het auteursrecht en 

mogen derhalve niet gekopieerd of zonder toestemming worden gebruikt. 

De fotos zijn eigendom van de volgende instellingen: Grensoverschrijdend 

Project-bureau voor Toerisme / EUREGIO e.V., Münsterland e.V., 

Grafschaft Bentheim Tourismus e.V., TV Osnabrücker Land e.V., 

Gemeenten Zuidelijk Emsland 

p. 22 foto Flamingos: © Hubert Stroetmann; p. 23 foto boven: © Ralf 

Emmerich, foto historisch stadhuis: © Roman Mensing / www.artdoc.de 

Münsterland e. V.

Nordhorn - Geheim over de grens

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?