1999-21-04 - Vrienden van Blijdorp

21· jaargang, nummer4, oplage: 7.500
Vereniging Vrienden van Blijdorp
Sonoyslraat 6", 3039 ZT Rotterdam
Vrienden nieuws is een uitgave van de Vereniging
Vrienden van Blijdorp en verschijnt vier maal per jaar.
De Vereniging Vrienden van Blijdorp stelt zich ten
doel: "Het in zo breed mogelijke zin ondersteunen
van Diergaarde Blijdorp". De jaarlijkse minimale contributie
bedraagt fl. 55,- , waarvoor de leden 4 keer
per jaar het verenigingsorgaan Vriendennieuws ontvangen,
alsmede 2 gratis toegangsbewijzen voor
Diergaarde Blijdorp in Rotterdam of Artis in Amsterdam.
Bovendien worden de leden in staat gesteld deel
te nemen aan diverse activiteiten, die speciaal voor
hen georganiseerd worden, zoals excursies en lezingen.
Secretariaat:
K. van Leeuwen, Sonoystraat 6', 3039 ZT Rotterdam
Vriendenfoon: 010 - 467 66 37
Vriendenfax: 010 - 4676637
Email: koosvanleeuwen@freeler_nl
Giro: 13 57 803
Bank: VSB bank nr: 98.55.33.099
Afdeling Reizen:
T. SlijkÇlort
Aernt Bruunstraat 59,3067 JA Rotterdam
Telefoon: 010 - 4211931 (na 19.00 uur)
Giro: 20 71 059
Promotieteam:
fam. H. Gerrtfse
Sourystraat 1 ,3039 SR Rotterdam
Telefoon/fax: 010 - 466 36 82
Telefoon Vriendenwinkel: 010 - 4431431 tst 220
Giro: 62 1 7 91 7
Redactie-adres Vriendennieuws:
M. Kreuger, hoofdredacteur
Goudsesingel 235d, 3031 EL Rotterdam
Redactie-medewerkers: M. van Leeuwen-Maat,
I. en A. Nijkamp-Hosman, A. Peters, A. Schouten, G.
Tijssen{ T. van de Velde
Vormgeving en druk: K.v. Aalderen- Multi Mail BV
Vrienden van Blijdorp op Internet:
Internetsite: http://www.lbr.nl/vvb/vvb.htm
Advertentiewerving Vriendennieuws:
T. van de Velde:
Spaansekade 20, 301 1 ML Rotterdam
Telefoon: 010-4127994
Samenstelling Verenigingsbestuur:
Voorzitter C.M. Groenhorst
Vice-voorzitter T. Slijkoort
Secretaris K. van Leeuwen
Tweede secretaris 5. Noordijk
Penningmeester A.M. Bos
Leden
H. Gerritse
M. Kreuger
Artikelen geschreven door derden vertegenwoordigen
de mening van de auteur en niet noodzakelijkerwijs
die van de redactie. De redactie behoudt zich het
recht voor artikelen in te korten of te weigeren.
Inhoudsopgave
Even bijpraten ............. .. .. ..... ........ ................ 3
Nieuws uit Blijdorp ....................................... 4
Botanisch Blijdorp: planten als voedsel ......... 9
De Vrienden in actie voor ee n
nieuw Okapi-verblijf! .................................. 12
Even voorstellen: Tineke Groenhorst.. ......... 15
Giften vogelrots .... ...................................... 17
Streepjescode op de Afrikaanse vlakten .. ... . 19
Groeten uit Barcelona ....... .... .. ... ................. 22
Lijn 13: Vrijheid .......................................... 25
Reuzenknuffels in China ........ .... ..... .. .......... 26
Zoo'n boek: 'DierenTaal' ............................ 29
Koud Bloed: Ijskoud, de grootste ................ 30
Vogelwijzer: over een eigenwijze
zonaanbidder ...... ... .. ... ... ............. .. ............. 33
Verslag najaarsexcursie naar Apenheul ........ 36
Bl ijdorp logistiek: vervoer ... ................. ....... 38
Blijdorpherinneringen .. ........................... ... . 42
Nieuws uit andere dierentuinen .................. 43
Blijdorpreactie op verdachtmakingen
Algemeen Dagblad ................. .... .. .. ... ......... 46
Ingezonden ................................... ........ .... . 49
Mutaties in de Diergaa rde .................. ......... 49
Agenda ...................... ..... ~ ..... .... .. ..... ..... ..... . 50
Gezocht-aangeboden ...... ............. ,. .... ,. ...... 50
Foto voorzijde:
Passiebloemvlinder
Foto:
Yvonne Raaijmakers
Even bijpraten ...
Opnieuw heeft u zich van de beste kant
laten zien! Onze penningmeester maakt
binnenkort 1 miljoen gulden over naar Blijdorp.
Het Oceanium krijgt haar vogelrots! In het
komende nummer kunnen we u waarschijnlijk
al een open ingsdatum noemen. Hartelijk dank!
Met de bouw van het gorilla-eiland is Blijdorp
definitief begonnen met de ontwikkeling van het
Afrika-continent. De Vrienden helpen ook nu
weer een handje mee! Zoals u verderop in dit
blad kunt lezen heeft de Diergaarde ons
gevraagd te helpen bij de bouw van het
'Ituri-woud', een nieuw Afrikaans biotoop voor
onder meer okapi's en penseelzwijnen . Het
bestuur heeft de uitda-ging aangenomen. Met
uw hulp openen de Vrienden in 2000 nóg een
prachtig nieuw verblijf! Zoals u wellicht weet zal
in het Afrika-deel naast het gorilla-eiland en het
Ituri-woud ook een grote Afrikaanse savanne
worden aangelegd. Vriendennieuws loopt daar
alvast een beetje op vooruit. In dit nummer kunt
u nader kennismaken met een prominente
savanne-bewoner, de zebra. Verder natuurlijk
onze vaste rubrieken over onder meer
koudbloedigen, vogels en planten. We staan stil
bij de Ch inese reuzen- sa lamander, de
hyacinth-ara en de 'waardplanten' in de
vl inderkas. Met ingang van dit nummer komen
we tegemoet aan de vraag van veel Vrienden
om eens nader kenn is te maken met het bestuur
van onze Vereniging. De komende nummers
wordt de rubriek 'Vrienden voor het leven'
vervangen door 'Even voorstellen'. We beginnen
natuurlijk met onze voorzitster, Tineke
Groenhorst. Dit is alweer het laatste nummer
van 1999. Ingesloten treft u dan ook de
acceptgiro en het lidmaatschapsbewijs voor
2000. Als het in uw vermogen ligt, maak dan
iets extra's over. Dan kan het Ituri-woud snel
worden gerea-liseerd. Alvast bedankt!
Namens de redactie wens ik u veel
leesplezier. Marcel Kreuger, hoofdredacteur.
Ps. Heeft u problemen met het verzinnen van leuke cadeaus voor de komende feestdagen? Denk dan
eens aan de mogelijkheid om vrienden en bekenden te verrassen met een cadeaulidmaatschap van
onze Vereniging. Een bon vindt u in het midden van dit nummer.
Ga ook eens kijken bij Cito
naar die I~u~e
Subaru VIVIO
bijvoorbeeld!
De zuinigste benzineauto
van Nederland
met verbluffende
rijkwalitejten.
Plezierig om naar te
kijken èn om mee te
rijden .. elke dag weer.
Kom langs voor een
vrijblijvende proefrit.
Cito Autobedrijf
Uw official Subaru-dealer.
Ook altijd ca. 50 occasions
in alle prijsklassen.
Sonoystraat 3, Rotterdam- Blijdorp (achter Statenflat) Tel. 010 - 466 25 36

.ieuws uit Blijdorp
Deze keer beginnen we het nieuws uit Blijdorp met het afscheid van een bijzondere
Blijdorp-bewoner. Weet u het nog? Op 4 januari 1998 werd neushoorn baby Kaila Padam
geboren (foto). Het was de eerste keer dat er in Nederland een Indische of pantserneushoorn
werd geboren. Bovendien is de pantserneushoorn een sterk bedreigde diersoort. Kai was dus
zeer welkom. Vele bezoekers hebben destijds Taman Indah bezocht om een glimp van de
miniatuur neushoorn op te vangen. Inmiddels is Kai bijna twee jaar en voor een neushoorn oud
genoeg om op eigen benen te staan. Eind oktober is hij dan ook verhuisd naar de dierentuin
van Madrid, waar men een gloednieuw verblijf voor hem gebouwd heeft. Het is de bedoeling
dat ook Madrid gaat deelnemen aan het fokprogramma van deze bedreigde diersoort. Er wordt
gezocht naar een vrouwtje voor Kai zodat hij te zijner tijd zijn steentje kan bijdragen aan het
behoud van de soort. Kai gaat dus een zonnige toekomst tegemoet! In Blijdorp is er nu ruimte
voor gezinsuitbreiding bij de neushoorns. Moeder Namaste is namelijk opnieuw zwanger en als
alles goed gaat kunnen we in juli van het komende jaar weer een neushoorn baby bewonderen
in de Diergaarde.
Woningruil
In de afgelopen maanden hebben er
ook binnen de diergaarde een aantal verhuizingen
plaatsgevonden. De gibbons hebben
hun woning geruild met de mutslangoeren
(foto). In juni 1997 verhuisden de gibbons
van het Henri Martinhuis naar een door de
Vrienden gesponsord verblijf in de Maleise
bosrand. De dieren hadden het zo naar hun
zin in hun nieuwe verblijf dat ze afgelopen
voorjaar zijn gaan zingen. Dit is heel natuurlijk
gedrag. Elke gibbonfamilie geeft door
middel van gezang zijn territorium aan.
Meestal zingen de gibbons vroeg in de ochtend,
en naarmate de dagen langer werden
begon hun gezang steeds vroeger. Daarbij produceren
ze aardig wat decibellen! Bewoners
in de aangrenzende wijk kregen steeds meer
last van de dieren. Het is natuurlijk ook geen
pretje om elke dag voor dag en dauw (soms
begonnen de dieren alom 03 .00 uur) uit je
slaap te worden gehaald, zelfs niet door gibbongezang.
Blijdorpmedewerkers hebben
zich maanden het hoofd gebroken over
oplossingen voor dit probleem. Gedacht is onder
andere aan een geluidsscherm, of aan het
insluiten van de dieren gedurende de avond
en nacht. Dit laatste zou betekenen dat de
gibbons een groot deel van de dag binnen
zouden moeten doorbrengen. Intussen
kwamen er steeds meer klachten . Metingen
door Blijdorp wezen uit dat deze wel degelijk
gegrond waren. Uiteindelijk is besloten om
de gibbons te verplaatsen. Blijkbaar was een
verblijf aan de rand van de Diergaarde toch
geen goede plaats om deze apen te huisvesten
. Voor de gibbons was de verhuizing
geen probleem. Ze waren snel gewend aan
het verblijf in Taman Indah en slingeren als
acrobaten door het metershoge verblijf.
Vooral Matang, de jongste telg van moeder
Saar en vader Nico, haalt daarbij de gekste
capriolen uit. Gelukkig zingen ze nog steeds,
en dat is voor de verzorgers een teken dat ze
het ook hier goed naar hun zin hebben. Op
de vloer van het verblijf is een dikke laag
houtsnippers aangebracht, en voor de rest
waren er eigenlijk geen aanpassingen nodig.
Wat nog ontbreekt is een buitenverblijf, waardoor
de gibbons noodgedwongen nog even
binnen moeten blijven. Blijdorp had al plannen
voor een buitenverblijf voor de
mutslangoeren, maar zal deze flink moeten
wijzigen om het verblijf voor de gibbons
geschikt te maken. Gibbons zijn hele actieve
slingerapen, terwijl mutslangoeren ervan
houden om lekker rustig in de zon te zitten.
In het binnenverblijf in de Maleise bosrand
zijn dan ook meer takken geplaatst omdat de
langoeren zich op een andere manier door
het verblijf bewegen. In hun voormalige verblijf
in Taman Indah zaten deze dieren vaak
op de hoogste takken en waren ze voor ons
als publiek niet zo goed te zien . Op hun
nieuwe plek zijn ze beter te bekijken. Mis
schien vindt u dat de dieren nog wat verbaasd
uit hun ogen kijken? Dit is echter hun
normale gezichtsuitdrukking, en het is een
prachtig gezicht om deze apen met hun aandoenlijke
snuiten weer eens van zo dichtbij
te kunnen bekijken.
In het Amoerpanterverblijf is momenteel
een andere diersoort te vinden. In
het vorige Vrienden nieuws heeft u kunnen
lezen dat er nogal wat ellende is geweest bij
de Amoerpanters. Nadat moeder Kumura
overleden is aan de gevolgen van een vechtpartij
met zoon Leo, is deze laatste
teruggegaan naar Monde Sauvage in België.
Blijdorp wil wel weer gaan fokken met deze
bedreigde kattensoort en is nu in afwachting
van een nieuw fokstel. He.t verblijf wordt tijdelijk
gebruikt om de Siberische lynxen te
huisvesten . Deze dieren deelden hun buitenverblijf
met de tijgers. Als de tijgers aan het
einde van de middag naar binnen gingen,
konden de lynxen naar buiten. Blijdorp gaat
ook weer fokken met de tijgers. Nadat de
oude Boris was overleden bleef vrouwtje Pepper
alleen over. Deze tijgerdame is zelf al
behoorlijk op leeftijd. AI spoedig kreeg zij
gezelschap van het jonge mannetje Hermes
(foto). Inmiddels is er ook een jong tijgervrouwtje
gearriveerd. Tussen de drie dieren
boterde het niet echt goed, en nu kunnen
afwisselend het fokstel en Pepper van het
buitenperk gebruik maken. Zo kan Pepper ongestoord
van haar oude dag genieten. De
lynxen hebben dus tijdelijk de beschikking
over het verblijf van de Amoerpanters totdat
er nieuwe dieren arriveren. Hopelijk heeft
Blijdorp daarmee meer geluk!
Foto: }. Rijlaarsdam

Afscheid
Zoals u al eerder heeft kunnen lezen
botert het sinds eind 1997 niet in de olifantenkudde
van Blijdorp. Er zijn twee groepen:
de groep rond Irma en de groep rond Tin­
Tin. Beide groepen worden gescheiden
gehouden om onrust te voorkomen. Om aan
deze onhoudbare situatie een eind te maken
is besloten dat de groep rond Tin-Tin in november
gaat verhuizen naar het Port Lympne
Wild Animal Park, nabij Canterbury, in
Engeland. Deze dierentuin bleek het best aan
de voorwaarden te voldoen die Blijdorp
heeft gesteld: de hele kudde wordt overgenomen
en de dieren hebben voldoende ruimte.
Ook doet de tuin mee aan het fokprogramma
voor Indische olifanten. De vijf
olifanten worden in drie kisten vervoerd. De
jonge olifantjes Timber en Max gaan namelijk
met hun moeder in een kist. Twee diepladers
brengen de olifanten naar Zeebrugge,
waarna ze per boot richting Engeland gaan.
De Blijdorpkudde zal na het vertrek van de
vijf bestaan uit Irma, Douanita en Yasmin.
Ook de bullen Alexander en Palong blijven in
Blijdorp. Zowel Douanita als Irma zijn
overigens zwanger. Over een tijdje zijn er
hopelijk weer jonge olifantjes te bewonderen.
~.
Jong leven
In de nazomer zagen nog heel wat
dieren het levenslicht in Diergaarde Blijdorp.
Opvallend was het feit dat er voor het eerst
jonge struisvogels uit het ei zijn gekropen.
De eieren zijn uitgebroed in de broedmachine,
want de ouders gingen wel erg slordig
met hun legsel om. Begin augustus kropen er
twee jongen uit het ei. De kuikens beschouwen
de verzorgers als hun pleegouders.
Struisvogels zijn echte loopvogels en in het
w ild verlaten de jongen meteen het nest om
hun ouders op de voet te volgen. Om dit
natuurlijke gedrag zo veel mogelijk na te
bootsen wandelen de verzorgers regelmatig
met de kuikens door de tuin. Misschien heeft
u het geluk om deze wonderlijke optocht een
keertje tegen te komen. Om de struisjes te
leren pikken zijn er kippenkuikens bij hen in
de stal gezet. Deze vertonen een instinctmatig
pikgedrag, en de struisvogel- kuikens
kunnen dit van hen afkijken.
Het gaat gelukkig weer goed met Tes,
het in september geboren tapirjong (foto). Ze
was na de geboorte zo zwak dat ze een
maand achter de schermen moest blijven. Nu
is ze gelukkig weer aan de beterende hand
en in Taman Indah te bewonderen. Tes is het
tweede jong in tien jaar van tapirvrouwtje
Wandaloe en mannetje Bully. De geboorte
van Tes betekent een succes voor het fokprogramma.
De Maleise tapir is namelijk een
beschermde diersoort die zich in dierentuinen
moeizaam voortplant. Het fokken met
deze dieren is moeilijk, omdat ze in het wild
solitair leven. Mannetjes en vrouwtjes zoeken
alleen in de bronsttijd elkaars gezelschap.
Ook in dierentuinen kunnen ze dus maar
een korte periode bij elkaar.
En verder ...
Het is zover: sinds eind september
heeft Blijdorp zijn eigen internet-site. Op een
virtuele ontdekkingsreis door de Diergaarde
kunt u tal van onderwerpen aanklikken.
Naast een rondleiding door Blijdorp is er ook
een kijkje achter de schermen mogelijk. Er is
praktische informatie over onder andere
openingstijden en activiteiten, of u kunt een
duik nemen in de geschiedenis van de tuin.
Ook aan kinderen is gedacht: kinderen die
een werkstuk over dieren willen maken kunnen
informatie opvragen en downloaden.
Kortom, redenen genoeg om eens op deze
site te gaan 'slurfen'. Het adres is: www.diergaardeblijdorp.nl.
In oktober is er een aantal bijzondere
dieren aangekomen. Het betreft zeven in het
wild gevangen Europese hamsters, ook wel
korenwolven genaamd. De korenwolf is een
sterk bedreigde inheemse diersoort. Alleen in
Limburg leeft nog een klein aantal van deze
knaagdieren in het wild. De vereniging tot behoud
van Natuurmonumenten luidde vorig
jaar de noodklok. Inmiddels heeft een aantal
natuurbeschermingsorganisaties de handen
ineengeslagen om te proberen de korenwolf
te behouden. Er is onder andere een fokprogramma
opgesteld en men heeft Blijdorp
verzocht om dat te coördineren. De hamsters
worden achter de schermen gehouden en
zijn voor ons als publiek niet te zien. Het is
de bedoeling om hen zo min mogelijk in contact
te brengen met mensen. Dit met het oog
op eventuele terugplaatsing in de natuur in
een later stadium . Blijdorp werkt dus ook
achter de schermen mee aan het voortbestaan
van een bedreigde diersoort.
Foto: Rob Doo/aard
Tot slot nog een berichtje dat nu eens
niets met dieren te maken heeft. De vaste
gebruikers van de diverse horecagelegenheden
zullen misschien merken dat
Diergaarde Blijdorp een andere koffie
schenkt: deze koffie wordt (net als de Max
Havelaar koffie) ingekocht bij kleine coöperaties
in Zuid-Amerika. Het nieuwe merk koffie
is biologisch geteeld door vooral kleine koffieboeren.
Bovendien wordt de verpakking
deels hergebruikt en deels gerecycled.
'Zuivere' koffie dus voortaan in de Diergaarde!
Tekst: Monique van Leeuwen-Maat
Met dank aan: Simone de Vries en Koos
Stuster
Bronnen: Persberichten Diergaarde Blijdorp
en 'De Nieuwsbrief, maandelijkse uitgave
van de vrijwillige rondleiders in Blijdorp.

Botanisch Blijdorp: planten a.ls
voedsel
Terwijl aan de andere kant van het spoor het Oceanium steeds meer gestalte krijgt, is men in de
Diergaarde al maanden -of zelfs jaren- bezig om planten en dieren te kweken die uiteindelijk
een plekje in dat Oceanium zullen krijgen.
CiilJ(;)<
-00l0l
CPu>-::J
L
• • • •
:::l CD CD
oé..T~I 0 JJ :r1
lJ)
OCCPOl
~
~cnCD_
.. en'-
a. c
O-"-C 3 (Cl
-"N@3 CD -en
I (Cl
~ 3
°-..J~CP
1\)(J1(J1::J ::::J CD CD
0 :::l :::l :::l
~ •• (JJ (Cl
c.:> - c
00 c.:> Ol
::E < CD
a.
I\)O~~ 0 :::l
-I:>CP
CD CD
- <
~

planten verbleken: ze worden bevolkt door
tientallen rupsen die zich tegoed doen aan
de jonge blaadjes.
Als de rupsjes na zo'n zes dagen uit
het ei kruipen zijn het minuscule diertjes van
maar een paar millimeter. In enkele weken
eten zij zich rond tot flinke rupsen. De rupsen
zijn wit en hebben zwarte stipjes en
afschrikwekkende zwarte haren. Passieplanten
zijn giftig. De rupsen en vlinders kunnen
dit gif opslaan in hun lichaam waardoor ze
niet bang hoeven te zijn voor eventuele vijanden.
Na ongeveer drie weken eten gaat de
rups zich verpoppen. Van de Passieplanten is
dan vaak niet meer dan de hoofdrank over.
Deze wordt opgepot in verse aarde en krijgt
een rustig plekje, in de hoop dat hij weer opnieuw
aan de groei komt en zo een nieuwe
generatie vlinderkinderen van voedsel kan
voorzien. Doordat de vlinderkweek nu zo
succesvol verloopt is het belangrijk om steeds
vo ldoende waardplanten in voorraad te hebben.
Je kunt niet zomaar nieuwe planten
bestellen bij een kweker, omdat deze meestal
bespoten zijn en daar kunnen de rupsen niet
tegen .
Terug in de kas
In de vlinderkas staat een kast waarin
de poppen worden gehangen. Daar kunt u regelmatig
vlinders uit de pop zien kruipen.
Het is telkens weer een prachtig gezicht om
te zien hoe een vlinder met verfrommelde
vleugels uit zijn pop kruipt. Na enkele uren is
de vlinder in staat om te vliegen en wordt hij
door de vlinderverzorger vrijgelaten. De Passiebloemvlinders
zijn op diverse bloeiende
planten te vinden waar zij met hun lange roltong
nectar komen halen. Achter in de kas
staat bij voorbeeld een Clerodendron met
prachtige pluimen vol zalmroze bloemen
(Clerodendron speciosissimum). Daar is het
een komen en gaan van vlinders. Het schijnt
dat vlinders vooral door kleuren gelokt worden,
en het is niet voor niets dat de
'voedertafeis' (waar eveneens nectar en stuifmeel
wordt geserveerd) beschilderd zijn met
kleurige bloemen.
Reuzenrupsen
Afgelopen zomer zijn er ook met andere
vlindersoorten successen geboekt. Zo
zijn er regelmatig Glasvleugelvlinders te bewonderen.
Deze zijn ongeveer net zo groot
als de Passiebloemvlinders en hebben
prachtige doorschijnende vleugels. Een opvallende
versch ijning is de Uilvlinder. Deze reus
onder de vlinders is zo groot als een hand!
Tot grote vreugde van de plant- en dierverzorgers
heeft ook deze vlinder eitjes afgezet en
wel op de grote bananenplant in het midden
van de kas. De grote banaan had gebloeid en
begon daarna vruchten te vormen. Als u in
oktober in de kas heeft rondgelopen, heeft u
vast wel de grote tros bananen zien hangen.
Wat misschien ook is opgevallen, is dat
enkele bladeren van de banaan flink waren
aangevreten. En als u nog beter gekeken
heeft, heeft u de goed gecamoufleerde rupsen
van de Uilvlinder zien zitten. Als ze niet
aan het eten zijn, rusten deze dieren naast
de hoofdnerf van het blad . Als ze net uit het
ei zijn gekropen, zijn het kleine zachtgroene
rupsjes met wat bruine vlekjes. Ze vallen niet
op, omdat ze precies dezelfde kleur hebben
als het blad. Ze groeien uit tot kanjers van
rupsen van wel 1 0 tot 15 centimeter. Ze worden
steeds bruiner van kleur en krijgen
uitstulpingen op hun rug. Toch zijn ze ook
dan nauwelijks te ontdekken op de bananenplant.
Ze lijken net een vlek op het blad of
de steelaanzet. Ook achter de schermen is
een aantal eitjes van de Uilvlinder uitgekomen.
In de plantenkas staan Canna's waar
de rupsen zich tegoed aan kunnen doen.
Canna's zijn zomers op diverse plaatsen in de
Diergaarde te zien. Zij staan in kuipen, onder
andere op het terras van de Lotusserre en op
het voorplein. Hun blad lijkt wel een beetje
op dat van de bananenplant en ze bloeien
uitbundig met rode of oranje bloemen. De
rupsen hebben de Canna's ook al flink
aangevreten. Van sommige bladeren is alleen
nog maar de hoofdnerf over!
Hillevliet 15
Tel. 010 485 96 57
Fax 010·4850027
Het is te hopen dat deze rupsen het stadium
van verpoppen goed zullen doorkomen
zodat we opnieuw van de indrukwekkende
Uilvlinder kunnen genieten. Dat betekent
dus werk aan de winkel voor de mensen van
de botanische afdeling om steeds voldoende
voedsel voor de vraatzuchtige rupsen in
voorraad te hebben.
Tekst en foto's: Monique van Leeuwen-Maat
Met dank aan: Angeline Tiedema, Melitta
van Bracht en Louwerens-Jan Nederlof
Et(f;~UJI
. ECHTE BAKKER ;é~~v t;
CJ'heo v.d.CJlam .'eJe
Tevens uw leverancier ' voor horeca en catering ..".
Groene Hilledijk 255a
Tel. : 010 423 23 39
Lange Hilleweg 117
Tel. 010 484 78 35

.'
De Vrienden in actie voor
een nieuw Ok i-verblïf!
De bouw van het Oceanium vordert gestaag. Het gebouw wordt in de eerste helft van 2000
geopend. Het werk aan de tunnel die, onder het spoor door, het oude en nieuwe deel van de
tuin met elkaar zal verbinden, is inmiddels begonnen. De oude vogelquarantaine is reeds
weggehaald. De tunnel komt uit op de plaats van het huidige okapiverblijf. Een mooi moment
om dat deel van de Diergaarde onder handen te nemen.
Ituri-woud
Omdat de ruimte rond het oude
okapiverblijf deel uit maakt van het Afrika
continent wordt het in Afrikaanse sfeer heringedeeld.
Ten behoeve van onder meer de
okapi's en de penseelzwijnen heeft Blijdorp
er een nieuwe biotoop gepland, het 'Ituriwoud',
genoemd naar het gelijknamige
gebied in Congo (voormalig Zaïre), waar de
okapi's vandaan komen.
De plattegrond hiernaast biedt u een
eerste blik op dit nieuwe stuk Blijdorp. Let
wel: het is een eerste concept. Er kan dus
nog het een en ander veranderen! Er zijn
meerdere verblijven voor okapi's gepland, zodat
de dieren gescheiden van elkaar kunnen
worden gehuisvest. De oude stal blijft gehandhaafd.
Met de uitvoering van het plan komt
definitief een eind aan een klassiek stukje Blijdorp.
Vrienden in Actie
Diergaarde Blijdorp heeft het Bestuur
van de Vrienden van Blijdorp verzocht om
financiële steun bij de realisering van het Ituribiotoop.
Een verzoek waaraan het bestuur
graag gehoor heeft gegeven. Het werd hoog
tijd dat de verblijven voor de okapi's werden
gemoderniseerd. Het klassieke laantje steekt
erg af tegen de moderne biotopen die recent
zijn gerea liseerd.
Met de financiering van de nieuwe
verblijven voor okapi's zijn de Vrienden opnieuw
betrokken bij de verdere inrichting van
het Afrika-continent. Eerder dit jaar openden
wij het eerste Afrika-biotoop: het gori llaei
land. Geniet u ook zo van de capriolen van
Ernst en familie in de buitenlucht?
Okapi's in Blijdorp
Okapi's zijn nauwe familieleden van
de giraffe. Wanneer je de koppen met elkaar
vergelijkt is dit goed te zien. Er is heel weinig
bekend over okapi's in de vrije natuur. Dat
heeft te maken met het feit dat ze in de ondoordringbare
oerwouden van Congo leven.
Vanwege de ontoegankelijkheid van het gebied
waar de okapi's leven gaat men er van
uit dat hun aantal constant blijft. Helaas heeft
men vanwege de burgeroorlog alle contact
met het gebied verloren en is het niet mogelijk
onderzoek te doen.
Okapi 's maken al ruim veertig jaar
deel uit van de collectie van Blijdorp. In 1957
kreeg Blijdorp het eerste koppel. In 1960 was
Blijdorp de derde tuin in Europa waar een
okapi werd geboren . Het stamboek wordt beheerd
door de dierentuin in
Antwerpen . Niet verwonderlijk gezien het feit
dat Congo een voormalige Belgische kolonie
is. In Europese en Amerikaanse dierentuinen
samen leven nog geen honderd okapi's en dit
aantal stijgt niet of nauwelijks. Het sterftecijfer
bij de jongen is hoog. Volgens de
verzorgers is dit te wijten aan de extreme
gevoeligheid voor parasieten. De uitwerpselen
van de okapi's worden daarom meerdere
malen per dag verwijderd. Afgezien van de
strenge hygiëne is de verzorging van okapi 's
niet echt een groot probleem. De voeding
bestaat uit luzernehooi en verse takken. Daarnaast
krijgen ze krachtvoer en fruit.
De okapi's in Blijdorp doen het goed.
Er worden regelmatig jongen geboren. Met
uw hulp kunnen we deze prachtige dieren
aan een mooi nieuw verblijf helpen. Bij dit
Vriendennieuws treft u de acceptgiro voor
2000 aan. Als het in uw vermogen ligt, maak
dan iets extra's over voor het nieuwe okapiverblijf.
Bij voorbaat dank!
tunnel
keuzep/ein
1.2 okapi's
1.2 okapi's
1.1 okapi's en
pensee/zwijnen
pensee/zwijnen solo
grijze roodstaarten door­
/oopvo/ière (a/s ui/en)
verkoolde /ikboom boven
zwijnentunne/
educatief plein
(met wroetbak)
10. bongo's (iets aangepast)
11. /otusserre
12. okapista/
13. vriendenwinke//foto's
14. avonturenpad
15. hoofdroute
16. educatie/kijkpunt
17. horeca-aanvoer
18. terras lotusserre
19. fotograaf

Iven voorstellen:
Tineke Groenhorst
In de komende nummers van Vriendennieuws stellen we op deze plek het bestuur van onze
Vereniging aan u voor. De spits wordt vanzelfsprekend afgebeten door Tineke Groenhorst, de
voorzitter.
Tineke Groenhorst is nu zo'n 18 jaar
lid van de Vrienden, waarvan 15 jaar als
bestuurslid. In het dagelijks leven werkt ze als
directiesecretaresse bij Nationale-Nederlanden.
Ze is destijds door oud-bestuurslid Jan
van Daal 'gestrikt' op de Femina-beurs in
Ahoy. "E r was toen sprake van dat de Diergaard
e zou worden verplaatst naar een
andere locatie. De Vrienden waren daar
tegen. Door lid te worden zou ik kunnen
helpen om de verplaatsing tegen te gaan. Ik
heb dat toen maar gedaan."
Tineke was een van de weinigen die
Ramon durfde te benaderen als hij in de
'musth' was, een periode waarin olianten-
bullen bijzonder nukkig kunnen zijn. Zo
Steeds vaker werd een bezoekje aan
Blijdorp gebracht: "Ik had jarenlang een winterabonnement.
's Zomers ging ik vaak naar
het strand. Het strand werd echter steeds
drukker (en het verkeer in die richting
eveneens), en dus minder leuk. Op een
gegeven moment heb ik een gewoon abonne-
,~
ment gekocht. Door dat abonnement ging ik
steeds vaker." De interesse voor Blijdorp
werd versterkt door de specia le band met olifantenbul
Ramon. " Ik ging me steeds meer
ergeren aan de wijze waarop Ramon was gehuisvest.
Hij moest bij wijze van spreken met
een schoen lepel in zijn stal worden gewerkt
en had totaal geen contact met het publiek.
Ik riep af en toe zijn naam. Toen hij daar op
begon te reageren ging het steeds een beetje
verder. Ik begon hem af en toe iets toe te
stoppen, wat natuurlijk helemaal niet
mocht." De band hield zo'n zeventien jaar
stand. Iedere zondag kwam ze even bij hem
langs. Het speciale gevoel was wederzijds.

nukkig soms dat de verzorgers liever een eind
uit de buurt blijven. Vorig jaar overleed
Ramon plotseling. Hij blijft echter voortbestaan
via zijn nageslacht. Volgend jaar
verwacht Douanita een jong, Ramon's laatste
nakomeling. Ramon was ook de reden
waarom Tineke opviel bij het bestuur van de
Vrienden. Keer op keer stelde ze op ledenvergaderingen
vragen over de benarde positie
van Ramon. "We hebben tenslotte een
olifant als logo! Het zou aan de orde word en
gesteld, maar concrete resultaten bleven uit.
Het duurde mij te lang. Ik ben niet zo
ged uldig." Toenmalig voorzitter Ben Swaep
benaderde haar voor een bestuursfunctie als
tweede secretari s. " Ik was vijf jaar geleden
vice-voorzitter, en na het vertrek van Lex
Noordermeer werd ik voorzitter." De aanhouder
heeft overi gens gewonnen!
Op enig moment werd aan het oude
olifantenverblijf ee n stuk aangebouwd,
bestemd voor een grotere stal voor Ramon .
Dit verblijf werd ook officieel door Tineke
geopend door middel van het overhandigen
van (ee n mand met) brood en frui t aan
Ramon. Later werd Taman Indah gebouwd,
ee n van de mooiste olifantverblijven va n
Europa. Het voorzitterschap van de Vrienden
kost natuurlijk veel tijd. Voor Tineke is dat
geen probleem : "Ons werk vertaalt zich in
goede resultaten in de tuin. Er is een hoop te
doen. Mooi dat we daar een bijdrage aa n
kunnen leveren! " Blijdorp werd een passie :
"Hoe langer je bij de Vereniging zit, hoe
meer je betrokken raakt bij de Diergaarde.
Iemand zei eens 'B lijdorp is je tweede huis
geworden'. Dat klopt eigenlijk wel. Het is
niet echt te verklaren waarom dat zo is. Het
is gewoon zo gegroeid. De vlam is dermate
overgeslagen dat het je niet meer loslaat. Dat
geldt eigenlijk voor al onze vrijwilligers.
Menige baas zou jaloers zijn op zoveel inzet
va n de medewerkers." "We moeten ook een
vrijwilligersclub blijven. Vrijwilligerswerk doe
je omdat je het leuk vindt. Dat stralen we ook
uit. De betrokkenheid komt over. We zijn er
niet alleen om geld binnen te halen. We
dragen iets uit dat de mensen herkennen. Ik
denk dat we daarom zijn uitgegroeid tot de
grootste onafhankelijke dierentuinondersteunende
vereniging van Europa. En als je
mensen eenmaal weet te boeien, dan raak je
ze ook niet snel meer kwijt. Dat blijkt uit de
cijfers. De Vereniging groeit maar door.
Slechts weinigen haken af."
Hoe belangrijk is de groei van de
Vrienden? " Heel belangrijk! De Diergaarde
maakt een enorme ontwikkeling door. Het is
heerlijk als we meegroeien, zodat we een rol
va n betekenis kunnen blijven spelen. We
kunnen mee blijven werken aan de realisering
van alle ambitieuze plannen. De
Diergaarde is trouwens een dankbaar object
voor een Vereniging als de onze. Ze hebben
lef en staan ergens voor! Mensen willen daar
graag bij horen. "
Zou ze niet bij Blijdorp willen
werken? " Nee, ik heb een fijne baan. Zoals ik
al aa ngaf is het voor een Vereniging als de
onze van groot belang dat we ons als
vrijwilligers met passie inzetten voor de zaak.
Alhoewel, .... soms zou ik wel meer bij het
dagelijkse gebeu ren in de Diergaarde betrokken
willen zijn, meebepalen wat er moet
gebeuren ... Je bent soms zo enorm betrokken
bij wat er in de tuin gebeu rt. Maar dat is
gelukkig niet nodig. De Diergaarde redt het
heus wel zonder mij!"
Tekst: Marcel Kreuger
ThaMeren? ~
Belegde broodjes bestellen 1? i
•
J.J. v.d. Sterre
Bergselaan 322
Stadhoudersweg 106
Jonkerfransstraat 96
tel: 0104666294
tel: 0104666774
tel: 010413 8188
De bakker die nog zelf bakt uit Rotterdam
.'.',
Giften voor de actie
'Help mee aan onze nieuwe
trots: de Oceanium-vogelrots'
(tot en met september 1999)
Bijdragen tot fl. 10,-:
v RaamsdonK en Zantvliet.
Bijdragen van fl. 10,-:
Arnold, Barendregt, v Bergen, Buys, Goedegebuur, Havenaar,
v Klaveren, Kuypers-Siwy, Lagerwey, vd Lugt,
Valentijn, Verstraten, vd Vlugt en v Zyst-v Ispelen.
Tussen fl. 10,- en fl. 25,-:
Bresser, Buysman, v Geelen, Kamp, de Klerk, Noordermeer,
Ouwendijk, Udo, v Vuuren en de Wit.
Bijdragen van fI. 25,-:
Berkhoudt, Boere, 'I1os, Bosscher, Braat, v Cronenburg,
Dankers, Dekker, Dits-Huremovic, Drost-Kuiper, Elsenaar­
Frietema, v Essen-Keyzer, Hack, Heijkoop, Holland, vd
Horst, Huizer-Wijmans, Keesmaat, Keur, Lamerikx, v
Laviere, v Lent, Loeve, v Maurik, vd Meer, vd Meulen,
Michels, Molenaar, Mulder-v Es, v Nunen Voogt, Olyrhook,
v Oversteeg, Put, Rietveld, Sneek-Snel, Suyker, Suyker, Tan,
Verheuvel, Verloop, vd Windt en Zuijderwijk.
Tussen fl. 25,- en fl. 50,-:
Nicodem, v Rees en Wever.
Bijdragen van fl. 50,-:
Boskamp, Boswinkel, Bouwer, den Hoed-Meyer, vd Hoek,
Jonkheid-Numan, Joseph, v Kaam, de Kievit, Kinwel, Klapwijk,
Kooiker, vd Kruit, vd Kruys, Leellang, vd Ley, Marlens,
Masereeuw, Mulder, Niezen, Nuis, Onderdelinden, Schildt­
Houben, Speksnijder, Tops, v Tuyli en Wouda.
Tussen fl. 50,- en fl. 100,-:
Diehl, Roggekamp en Scholten.
Bijdragen van fl. 100,-:
vd Berg, Broóbel, [Jekkers, vd Hoeven, de Jong en de Ligt.
En verder:
11. 430,- : N.N., 11. 500,- : Schoufour, fl. 300,- :
verdubbeling door het VSBfonds van gift Degeling,
fl. 75,- : idem gift Steenhoven.
ALLE GEVERS -OOK DE VElE ANONIEME- WEER HARTELIJK DANK VOOR
DE STEUN AAN ONZE ACTIE !!!
9JdooctJtenktJntoor mr 9t CXuijer
Qespecialiseerd in o.éJ.:
9lrbeidsrecht
utrafrecht
%milierecht
91i11eolief 124 Ie c.Rafferdam . Iele/aan 010 4(36 65 44

Crevy's. Paarvorming tussen beide soorten is
echter, voor zover men weet, nog nooit voorgekomen.
Steppezebra's zijn te herkennen
aan hun brede vertikale strepen, doorgaand
in de korte, rechtopstaande manen evenals
op de buik.
De Chapman onderscheidt zich van
de andere steppezebra's door zijn zogenaamde
'schaduwstrepen'. Hij is lichter
dan de Crevy (300 kg tegenover 400), maar
maakt toch een stevigere indruk. Net als bij
alle andere zebrasoorten is het strepen patroon
voor ieder dier uniek. De grootste
onderlinge variatie in deze 'streepjescode'
vindt men in het gebied van de schouder.
Zebra's zijn herbivoren, ze eten plantaardig
voedsel, namelijk grassen. Hun gebit is
er dan ook op gebouwd grassen goed te kunnen
afsnijden en vermalen . Aangezien gras
maar weinig voedingsstoffen bevat, moet de
zebra heel veel eten. AI dit eten wordt
verwerkt in zijn zeer lange darm. Bij de Chapman
is de lengte van de darm wel 17 keer de
eigen lichaamslengte! Niet verwonderlijk dus
dat zebra's in gebieden met veel gras en wat
bosschages leven. Ze trekken continu, steeds
op zoek naar gebieden met voldoende voedsel.
Als er erg weinig voedsel is zijn ze vooral
te vinden in gebieden met water, bijvoorbeeld
in de buurt van een plas of rivier. De
Chapman zebra wordt als de makkelijkst te
temmen zebrasoort gezien. Vroeger werden
ze ook wel als rij- of lastdier gebruikt. Hun
kracht is echter veel geringer dan die van
andere rij- en lastdieren, zoals paarden . Er is
dus nooit veel gebruik van gemaakt.
Zebra's in Blijdorp
Blijdorp heeft al lang zebra's in de
collectie. Vroeger waren dat bergzebra's en
Crevy's. De bergzebra's waren echter zo wild
dat "de timmerman wel in de stal kon blijven
staan". De Crevy's (genoemd naar Jules
Crevy, een Franse president die eens zo'n
zebra uit Abessinië cadeau kreeg) stonden
toen op het huidige perk van de Damagazelles.
Chapman zebra's zijn al zo'n jaar of
twintig in Blijdorp te zien. Op dit moment
lopen er vijf Chapman's op de Afrikaanse
savanne. Het zijn de hengst, Josef, en de
merries Erica, Leonie, Marjolein en Marlin.
Josef is nog maar kort in de groep en nog te
jong om voor nageslacht te zorgen . Erica en
Marjolein zijn beide vijf jaar oud en geboren
in Blijdorp. De zevenjarige Marlin komt uit
Keulen. De jongste telg, Leonie, is de
dochter van Erica. Zij werd in 1998 geboren
en is vernoemd naar Leonie Sazias (de tv-presentatrice).
Voordat Josef kwam had Blijdorp kortdurend
een andere hengst. Helaas had deze
zebra een hartafwijking die hij niet overleefde.
Hij is echter in zijn korte leven nog wel
vader geworden: Leonie is zijn dochter. Hiervoor
had Blijdorp lange tijd een andere
hengst, Horatio, die voor veel Blijdorpse
zebraveulens heeft gezorgd. Op een gegeven
moment koos Blijdorp er echter voor om
door te gaan met de twee in Blijdorp geboren
merries Erica en Marjolein. Dit
betekende dat Horatio weg moest om inteelt
te voorkomen. Horatio stoootte altijd op een
gegeven moment zijn jong uit de groep,
zowel de mannetjes als de vrouwtjes. Vandaar
dat Blijdorp tot nu toe altijd de eigen
jongen heeft moeten wegdoen . Als het dan
weer zover was werd het zogende jong bij de
moeder weggehaald en een tijdje in de stal
gezet om over te gaan op vaste voeding. Als
dit eenmaal gelukt was kon de jonge zebra
op transport naar een andere dierentuin.
In Blijdorp krijgen jonge zebra's nooit
de fles. Het blijkt namelijk dat op die wijze
groot gebrachte zebra's later een vervelend
karakter krijgen. De dierenverzorgers hebben
weinig problemen met de zebra's, dit in
tegenstelling tot verzorgers in veel andere
zoo's. Als je maar een aantal regels in acht
neemt, blijken de zebra's in Blijdorp erg
rustige dieren te zijn . Zo moet je nooit gehaast
zijn als je bij ze werkt. Je moet ze ook
niet willen aaien, daar houden ze niet van .
Als een merrie een veulen heeft moet je er
ook voor zorgen dat je niet tussen de moeder
en haar jong gaat staan. Dan heb je namelijk
kans dat de merrie een flinke trap uitdeelt
met de achterpoten. Ook op de wei zijn ze
meestal erg rustig. Binnen het groepje merries
bestaat een duidelijke hiërarchie waarbij
de sterkste de baas is. Op dit moment is de
oudste (Marlin) ook de sterkste en dus de
leidster. Met de andere dieren op de savanne
zijn er weinig problemen. De zebra's zijn op
de wei duidelijk de baas. Soms zijn er wat
problemen als de elandantilopen jongen hebben.
De zebra's kunnen dan een jong
uitkiezen om dit vervolgens genadeloos te
gaan opjagen. Vandaar dat elandantilopen
met een jong een tijd apart worden gezet. Als
een zebramerrie een jong krijgt scheidt ze
zich met het veulen een paar dagen van de
groep af zodat moeder en kind elkaar goed
kunnen leren (her)kennen. Als dit zover is
gaan ze terug naar de groep. Omdat een
zogende moeder extra energie nodig heeft
krijgt ze per dag 250 gram extra paardebrokken.
Normaal krijgen zebra's per dag een kilo
paardebrokken, kuilgras en hooi. Daarnaast
kunnen ze op de savanne nog gras eten.
Zebra's zijn harde dieren die meestal
buiten slapen. Slechts een op de drie
nachten slapen ze 'op stal', volgens de
verzorger "om de gang er een beetje in te
houden". Ook 's winters staan ze in principe
buiten hoewel dan de staldeuren (in tegenstelling
tot 's zomers) open blijven staan,
zodat ze zelf in en uit de stal kunnen lopen.
Als het echter flink vriest staan ze de hele dag
op stal omdat anders bij de openstaande
deuren de waterleidingen in de onverwarmde
stal zouden bevriezen . In de stal staat
iedere zebra in een eigen box. De dierenarts
hoeft maar zelden bij de zebra's te komen
kijken: ze zijn bijna nooit ziek. Wel krijgen
ze soms een steentje in hun hoeven. Dit
wordt dan door de dierenarts, onder narcose,
verwijderd. Voorlopig zullen zebra's in
Blijdorp nog wel te zien blijven in Blijdorp.
In alle toekomstplannen is er een plekje voor
zebra's ingeruimd. En zoals het er nu naar
uitziet zullen dat Chapman zebra's blijven.
Tot slot vertelt verzorger Henk van
Hof nog van een zebrajong dat naar Madrid
zou verhuizen. Omdat het jong door zijn
vader met enig geweld uit de groep was
gestoten stond het veulen op een perk langs
de spoorbaan om wat aan te sterken. Toen
een aantal jongens over het hek in zijn wei
sprongen is hij van schrik over het twee meter
hoge hek(!) gesprongen. Vervolgens
galoppeerde hij over de spoorbaan naar
Station Rotterdam Centraal. Daar zorgde het
zebraveulen voor heel wat opschudding op
de perrons. Uiteindelijk heeft de dierenarts
het opgejaagde dier met een verdovingspijl
kunnen verdoven . Op een lorrie is het jong
zo uiteindelijk ook weer over het spoor naar
Blijdorp teruggebracht. Enige tijd later is hij
gezond en wel afgereisd naar Madrid.
Tekst en foto's: Jos en Anne Marie Nijkamp
Met dank aan Henk van Hof (o.a. zebraverzorger).
Foto uit 'The Wor/d's 8anker'

Groeten uit Barcelona
Vele vaste bezoekers van Diergaarde Blijdorp zullen zich ongetwijfeld nog wel de gorilla Xebo
kunnen herinneren, de zoon van leider Ernst. Xebo verhuisde in december 1996 naar de Zoo
in Barcelona. In Blijdorp had hij al op jonge leeftijd zijn potentie bewezen door voor twee
nakomelingen te zorgen. Toen Xebo eenmaal verhuisd was naar Barcelona, zijn mijn man en ik
gaan kijken hoe Xebo daar gehuisvest was en hoe hij het maakte. In een eerder verschenen
nummer van Vriendennieuws heeft u daar al kennis van kunnen nemen. Deze zomer hebben
wij Xebo wederom bezocht. Hij maakt het nog steeds uitstekend en voelt zich geweldig thuis
op zijn nieuwe stek.
Toen hij pas in de zoo van Barcelona
was aangekomen had hij drie vrouwtjes tot
zijn beschikking gekregen; allen dochters van
de enige witte gorilla ter wereld. Dit dier,
Copito de Nieve (Sneeuwvlokje) is de trots
van Barcelona. AI gauw bleek dat Xebo met
één van die vrouwtjes absoluut niet overweg
kon. Men heeft dat vrouwtje dan ook bij
hem weggehaald, zodat hij nu al lange tijd
met twee vrouwtjes leeft. Deze dames (Kena
en Makindal hebben begin 1999 beiden een
dochter van Xebo ter wereld gebracht. Twee
gorilla-baby's die dus leuk met elkaar kunnen
opgroeien. Maar wat is nu het trieste geval?
Beide moeders hebben hun dochters
afgestoten en willen er alle twee niet voor
zorgen!
Nu heeft men in Barcelona Zoo speciaal
een crèche ingericht voor de kleintjes:
Nimba en Batanga. Ze lijken zo op het oog
net een tweeling. De Blijdorp gorilla's Ernst
en Xara zijn de grootouders van deze diertjes.
Het is voor Nimba en Batanga triest dat
zij door hun moeders verstoten zijn en nu in
de crèche met de fles worden grootgebracht,
maar voor ons mensen is het geweldig leuk
om twee van die zwarte bolletjes wol van zo
dichtbij te kunnen zien rondkruipen in hun
witte luiertjes. Zo ontzettend vertederend.
Wij hadden het ook liever anders gezien
maar nu het niet op de normale manier kan,
is dit toch een hele leuke ervaring.
Er zijn drie verzorgsters. De hoofdverzorgster
(Begoua Tervel) is het meest intensief
met de baby's bezig en kan dit jaar geen
vakantie opnemen vanwege de verzorging
van de twee apen meisjes. Dit vindt ze
overigens helemaal niet erg want ze is gek
met die twee. Ze gaat er fantastisch mee om.
Ze speelt er, verantwoord, ruw mee op zijn
tijd. Ook gorillamoeders doen niet altijd even
zachtjes met hun kind, maar ze knuffelt hen
ook. De dieren mogen in en op haar klimmen,
aan haar haren hangen en af en toe bijt
ze hen zachtjes net als echte gorilla's dat
doen. Ze kietelt hen en dan zie je de baby's
ook echt lachen. Ze verschoont ze regelmatig
en geeft ze op gezette tijden hun flesje.
Nimba en Batanga zien haar helemaal als
hun moeder. Ze zitten ook regelmatig op
haar rug en Begoua kruipt dan als een echte
gorillamoeder op handen en knieën door het
verblijf.
De beide echte moeders geven inmiddels
geen borstvoeding meer, nu hun
dochters al een aantal maanden bij hen weg
zijn. Daardoor zijn ze weer bereid om te
paren. En u raadt het vast al? Juist, Xebo
heeft zijn kans niet voorbij laten gaan en
beide dames zijn weer in blijde verwachting.
Men is in Barcelona dan ook zeer content
met 'onze' Xebo. Over een tijdje willen ze in
Barcelona toch proberen om Nimba en
Batanga weer te herenigen met hun moe
ders. Maar persoonlijk zal het mij ten zeerste
verbazen als ze hen weer opnemen. Zeker
nu beide vrouwtjes weer opnieuw zwanger
zijn. Het is wel te hopen dat het lukt en in
ieder geval is het prijzenswaardig dat ze het
willen proberen. Want als het niet lukt om ze
weer bij elkaar te brengen dan moeten ze
naar de mensapencrèche in Stuttgart.
Het is wel leuk om te kunnen vermeiden
dat Batanga aan één hand ~en blank
duimpje en aan de andere hand een blank
vingertopje heeft met aan beide vingertjes
een blank nageltje. Er zit dus toch nog wel
iets van de genen van opa Copito in, al zal er
waarschijnlijk nooit meer een geheel witte gorilla
geboren worden. Dat zal wel een
eenmalige speling van de natuur geweest zijn.
Nog een laatste nieuwtje wat Xebo betreft
voor de mensen die het interesseert. De
verzorgers zijn bezig met het trainen van
Xebo. Men wil in Barcelona overgaan op
'hands on' verzorging. Dat wil zeggen, Xebo
zodanig trainen dat hij aangeraakt kan worden
zonder dat dit gevaar op levert. Stapje
voor stapje willen ze hem laten wennen aan
het feit dat hij aangeraakt wordt door strelingen,
klopjes enz. Tot nu toe gaat dat
uitstekend! Volgens de verzorgers aldaar is
Xebo een bijzonder makkelijke gorilla met
een zeer goedig karakter. Ze zijn dol op
Xebo. Wat is nu de bedoeling van deze
training? Xebo hoeft dan niet voor eventuele
noodzakelijke onderzoekjes onder narcose
wat toch altijd enig risico met zich mee
brengt. Tijdens de training gebruikt men bij
voorbeeld een injectiespuit zonder naald
waar ze hard mee op verschillende plaatsen
van zijn lichaam drukken. Over een poosje
proberen ze datzelfde te doen met een spuit
met een stompe naald. Zo hopen ze te
bereiken dat wanneer hij een echte injectie
nodig zal hebben dat ook makkelijk zal willen
ondergaan.
Xebo ziet er heel goed uit en zit nog
steeds in het verblijf dat speciaal voor hem
nieuw was aangelegd. Hij is nu een volwassen
zilverrug en één en al spierbundel. Een
prachtige gorilla!
Tekst: Ina van Seeters

Hobby CENTRUM
MAGAZijN BLïdoRp
Stadhoudersweg 97c
3039 EC Rotterdam
Telefoon 0 1 0 466 31 80
CEREEdsc!IAj>j>EN • IJZERWAREN
ELEkTRA • SANiTAiR • VERF • SLEUTELSERViCE
Of je nu
~"woont in een
~~ gtatige laan"
of een terrarium
:>\
!Pre1oria
7)ierenspeciaalzaak 6u
Ruim assortiment aan
dieren en -benodigdheden
Op vertoon
van deze advertentie
ontvangt u een kanarie
plu, kool VOOf45, •
Pretorialaan 24-26 • 3072 EN Rotterdam
telefoon: 010485 39 00
De Vriend
voor uw
ogen en oren
MAKELAARDIJ RUBENSPLEIN
weet als geen ander hoe het is
om goed gehuisvest te zijn l
Uw Makelaar met de Persoonlijke
aandacht.
MAKELAARDIJ Rembrandtlaan 2 • Broersvest 10
RUBENSPLEIN Schiedam 010273 1222
Brasserie • Café-Restaurant
Ons bedrijf is een verhaal apart.
Kom het zelf ontdekken op loopafstand
van Diergaarde Blijdorp. Voor een
eenvoudige maaltijd van onze scherp
geprijsde kleine kaart of een uitgebreid
diner. Uw receptie , feestavond of
vergadering verzorgen wij geheel naar uw
wensen in onze inpandige
zalenaccomodatie,
Bentickplein 1 - 3 • 3039 KL Rotterdam
Telefoon 010 467 75 77
Lijn 13: Vrijheid ...
Er was eens een slan.g. ontsnapt, a!thans volgens de media. Het diertje zou genoeg gehad
hebben van het kOOitJe waarin hiJ was ondergebracht. Toen de kans zich aandiende omdat de
vakantieoppas de kooi niet goed afgesloten had, greep hij deze met zijn hele staart ~an . De
eenzaamheid van het sombere schuurtje, het slecht toegankelijke waterbakje, het was hem
allemaal even te veel geworden. Buiten lokte de vrijheid ...
" Papa, hoever kan een slang
kruipen?" "Nou, echt niet verder dan een
paar honderd meter, en zeker niet van
Enkhuizen tot Rotterdam. " De vraag was
nogal doorzichtig. "Waarom zou hij trouwens
naar Rotterdam kruipen?" " Is'tie gevaarlijk?
Welke slang is het gevaarlijkst?"
Jeetje, alweer zo'n vraag . "Weet je
wat de gevaarlijkste slang is, Suzan? Degene
waar je op gaat zitten! "
Ondanks het feit dat het verhaal van
die ontsnapte lanspuntslang afgelopen zomer
van geen kant klopte, ben ik me toch gaan
afvragen waarom een dier zijn vrijheid wil.
Sterker nog, wil een dier wel vrijheid? We
waren van de zomer in Avifauna, in Alphen
aid Rijn. 's Middags werden daar demonstraties
met roofvogels gegeven. De verzorger
waarschuwde ons al : "Als de vogels zin hebben".
We kregen een demonstratie met een
valk. Vanaf het moment dat het kapje van
zijn kop af ging, nam hij de gelegenheid te
baat en verdween uit het zicht. Het eerste
kwartier trok hij zich niets aan van het fluitje.
De loer -een leren zakje met veren en een
stukje vlees eraan- werd geduldig rondgedraaid,
maar maakte geen indruk op hem.
Het was prachtig weer met een lekker
windje ... De opmerkingen uit het publiek
waren niet van de lucht: "Die vogel heeft
gelijk ook ... "en " Hij is gek, die komt lekker
niet meer terug."
Maar de valk was niet gek. Nadat hij
zichzelf wat extra beweging had gegund,
kwam hij gewoon terug om zijn stukje vlees
te halen. Hij had in vrijheid de keuze gemaakt
dat het leven bij zijn verzorger zo gek
nog niet was. De meeste dieren in gevangenschap
zoeken denk ik niet eens de vrijheid.
Als ze ontsnappen is het uit nieuwsgierigheid,
verveling of omdat de leefomgeving ongeschikt
is. Ontsnapte dieren komen als ze
niet teveel opgejaagd worden, vaak uit
zichzelf terug. Dieren zijn niet zo dom: kies
je de vrijheid dan moet je daarna voedsel
zoeken; word je niet beperkt door tralies of
gaas dan is het wel door je maag.
Geldt dat ook voor mensen? Even het
woordenboek geraadpleegd: 'Vrijheid: het
tegenovergestelde van gebondenheid'. Dus
vrijheid is eigenlijk niets meer dan
ongedwongen keuzes kunnen maken.
Maar. .. met iedere keuze die je maakt, bind
je jezelf aan iets anders. Kies je om een huis
te kopen, dan bind je je aan een hypotheek.
Kies je voor vast werk dan zit je vast aan een
werkgever. Is je keuze een zelfstandig beroep
dan beheersen klanten en schuldeisers de
agenda. Ga zo maar door .. .
Er is geen dier in gevangenschap te
vinden, die over een muur heen wil alleen
omdat die muur er staat. Een graseter die in
een dal leeft, wil echt niet naar de onbegroeide
top van de berg. Mensen wel! Wij
willen naar de tropen, naar het poolijs, de
berg op en de rivier af. Gewoon omdat het er
is. We hebben 'afwisseling' nodig.
En vrijheid? 't is maar wat je ervan verwacht ...
Theo.

aeuzenknuffels in China
Regelmatig is in Vriendennieuws te lezen welke uithoeken van onze wereld door Vrienden
bezocht worden. Yvonne v.d. Waal reisde 4 weken door China en neemt u mee naar een
bijzondere bestemming: het Chengdu fokcentrum voor reuzenpanda's.
In Chengdu, een miljoenenstad in het
zuidwestelijke deel van China, hebben we
tijdens mijn vakantie met een groep van
zeven personen een busje (inclusief gids van
drie turven hoog) gehuurd om naar het fokcentrum
voor reuzenpanda's te gaan. De
anderhalf uur durende rit voert tot vlak voor
de eindbestemming door agrarisch gebied.
Voor je gevoel niet echt een plek waar
reuzenpanda's voorkomen. Een paar
kilometer voordat we bij het fokcentrum zijn
verandert de omgeving en doemen opeens
heuvels met bamboebossen op. Bij het
centrum worden we alleen verwelkomd door
een grote Pandasculptuur. Verder geen grote
parkeerplaats, geen duidelijke entree, geen
andere bezoekers. Sterker nog, het geheel
maakt een ietwat verlaten en stille indruk.
Dat het centrum niet is ingesteld op de komst
van bezoekers blijkt ook wel uit het feit dat
er zelfs geen kassa is! Uiteindelijk betalen we
in een kamertje omgerekend circa fl. 5,- aan
een medewerkster van het project. Veel geld
naar Chinese maatstaven, maar voor een
goed doel zullen we maar denken. Een folder
over het project komt na lang aandringen
uiteindelijk ergens uit een lade tevoorschijn.
Gelukkig was de folder gedeeltelijk in het
Engels ...
Het fokcentrum ligt op een helling,
waarop in totaal zes grote buitenverblijven
voor de panda's aanwezig zijn. Omdat
panda's voor het grootste deel van het jaar
solitair leven en niet van panda-gezelschap
zijn gediend, wandelt in elk verblijf veelal
maar één panda rond. In 1998 is in het centrum
echter een tweeling geboren, die het
wonderwel allebei hebben overleefd en nu
samen een verblijf delen. In de natuur zijn
maar enkele waarnemingen bekend van pandamoeders
met twee jongen. In totaal heeft
het project naar schatting 20 dieren. Behalve
de ruime verblijven viel mij direct op dat het
gehele terrein zo schoon was. Chinese steden
zijn bijvoorbeeld vrij vies, omdat mensen allerhande
afval op straat gooien. Maar op het
pandaproject was alles op z'n Chinees spic
en span.
In het centrum wordt geprobeerd met
de panda's te fokken en wordt bovendien allerlei
gedragsonderzoek gedaan door zowel
westerse als Chinese onderzoekers. In het
wild ruikt een mannetje van grote afstand of
een vrouwtje vruchtbaar is. In gevangenschap
blijken de mannetjes geen enkele seksuele
belangstelling te hebben voor vrouwtjes als
ze worden samengebracht. Omdat het
vrouwtje slechts eenmaal per jaar vruchtbaar
is, wordt bij het fokken met reuzenpanda's in
gevangenschap dus gebruik gemaakt van
kunstmatige inseminatie (KI). Nu men het
tijdstip van deze zeer korte vruchtbaarheid
beter kan bepalen, werkt de KI-techniek
redelijk en begint de fok langzaam op gang te
komen. In de periode 1996-1998 zijn op het
project in Chengdu vier jongen geboren,
~,
Altijd al alles
willen weten
over Diergaarde
Blijdorp?
dat kan ...
centrum ligt het
~um, dat in 1993 is
eondermeer 'een oppanda's
op sterk water,
ete. én uiteraard veel
1 Chinese hoog-
'rs aan het project.
n uitleg alleen in het
;d lijkt het project niet te
oek. Tijdens ons bezoek
in groepje Chinezen
Amerikaanse gedragson­
~rste instantie niet blij
ond dat haar observaties
snel draaide ze bij en
t gesprek met haar vo-
~t andere medewerkers
,roblemen helaas onmonteressant
bezoek aan
lar hopen dat de reuzenkomende
millennium
) volgende zal overleven.
Yvonne V.d. Waal
lex Schouten

Reuzenl
Regelmatig is in Vriender
bezocht worden. YvonnE
bijzondere bestemming:
c..
-o
0-
"'C
0-
- CO
L.f)
L.f)
L.f)
o
M
terwijl op het andere fokcentrum in China (in
Wolong) negen jongen het levenslicht
hebben gezien! Gezien de moeizame voortplanting
van panda's zijn de fokcentra terecht
trots op de bereikte resultaten. In dierentuinen
buiten China lukt de fok met reuzenpanda's
immers nagenoeg niet. Een hoog percentage
van de jongen (circa 35 %) overleeft
de eerste levensjaren helaas niet. Overigens
is de sterfte in de natuur de eerste maanden
ook hoog. Misschien niet zo gek als u zich bedenkt
dat een pasgeboren panda slechts 150
gram weegt ...
Het fokken van de reuzenpanda's is
hard nodig omdat er in het wild naar schatting
nog maar 1000 over zijn. Soortbehoud is
het eerste doel, het terugzetten van de
panda's in de natuur is een droom voor later.
Wel wordt er al gewerkt aan de aanleg van
grote semi-wilde 'trainingszones' waar de
panda's kunnen wennen aan een leven in
wildreservaten. Maar helaas gaat het zo snel
achteruit met de hoeveelheid beschikbare
leefruimte dat het de vraag is of uitbreiding
van de wildpopulatie überhaupt nog wel mogelijk
is ... . Bovendien wordt de panda nog
steeds door stropers gedood, ondanks de
doodstraf die hierop staat!
Naast het fokcentrum ligt het
Chengdu pandamuseum, dat in 19~3 is
geopend. Hier vind je ondermeer een opgezette
panda, baby-panda's op sterk water,
veel botten, schedels ete. én uiteraard veel
foto's van bezoek van Chinese hoogwaardigheidsbekleders
aan het project.
Helaas is veel tekst en uitleg alleen in het
chinees ....
Zoals al gezegd lijkt het project niet te
zijn toegerust op bezoek. Tijdens ons bezoek
liep er alleen een klein groepje Chinezen
rond. De aanwezige Amerikaanse gedragsonderzoekster
was in eerste instantie niet blij
met het bezoek: ze vond dat haar observaties
werden verstoord! AI snel draaide ze bij en
kon ik een interessant gesprek met haar voeren.
Gesprekken met andere medewerkers
waren vanwege taalproblemen helaas onmogelijk.
AI met al een interessant bezoek aan
het project. En nu maar hopen dat de reuzenpanda
niet alleen het komende millennium
maar ook vele daarop volgende zal overleven.
Tekst en foto: Yvonne v.d. Waal
Bewerking: Alex Schouten
In Chengdu, een
zuidwestelijke deel van (
tijdens mijn vakantie met
zeven personen een busj,
drie turven hoog) gehuur,
centrum voor reuzenpanl
anderhalf uur durende ril
de eindbestemming door
Voor je gevoel niet echt E
reuzenpanda's voorkome
kilometer voordat we bij
verandert de omgeving e
heuvels met bamboeboss
centrum worden we alleE
een grote PandasculptuUl
parkeerplaats, geen duid!
andere bezoekers. Sterke
maakt een ietwat verlater
Dat het centrum niet is ir
van bezoekers blijkt ook,

]
HOTELCOMPLEX
--~~ -
BIJ GREENSIDE
VOELEN DE GASTEN ZICH
IN HUN ELEMENT ...
~
Blijdorp zorgt goed voor haar dieren
en Greenside voor haar gasten.
Wilt U zich thuisvoelen
als een zeehond in de Waddenzee
of de meeuwen in de Slufter.
dan is een verblijf bij
Hotelcomplex Greenside
echt iets voor u.
Bel ons en vraag naar de
speciale arrangementen.
Tot ziens op Texel...
Hotel-Restaurant Gree nside, Stappeland 6. 1796 BS De KoolJ - Texel.
Tel. 0222-327222. fax 0222-327333.
E-mail: lJ re e n s id e(i~ tref. nl. Intern et: www. hotellJreenside.com
!oo'n boek: 'DierenTaal'
Moeilijke Taal
Op 23 januari 1999 werd in Blijdorp een 'taaldag' georganiseerd, met als onderwerp
'DierenTaal'. Er werden zeven lezingen gehouden, die nu in boekvorm zijn uitgebracht. De
eerste twee hoofdstukken zijn wetenschappelijk getint. Voor de geïnteresseerde lezer is er veel
te lezen over de evolutie van taal. Er wordt gesteld dat de 'mensentaal' niet de 'hoogste' taal is,
maar slechts de beste taal voor het wezen mens zoals hij geëvolueerd is. Voor andere dieren is
hun taal de beste. Taal-evolutie is vrij ingewikkeld, getuige termen als 'transmissiekanaal',
'superprikkeling', 'imprinting', en 'handicaptheorie'. De laatste vijf hoofdstukken behandelen
specifieke dierentalen.
'Kikker - en - taal ' geeft een overzicht
van geluidscommunicatie bij de amfibieën.
Kikkers en padden 'praten' veel. De vier
basale roepen van de kikker: de ' hier-ben-ik'­
roep, de antwoord roep, de afweerroep en de
alarmroep worden besproken.
In 'dolfijn - en - taal' leest men dat
dolfijnen veel geluid produceren. Dit is nuttig
aangezien het zicht onder water niet erg ver
reikt, terwijl geluid juist erg ver draagt.
Dolfijnen gebruiken hoogfrequente
geluidsgolven om bijvoorbeeld voedsel op te
sporen, maar hebben daarnaast, ook voor de
mens hoorbare andere geluiden om onderling
te kunnen communiceren. Overigens, de
geluiden die wij van dolfijnen kennen uit
bijvoorbeeld dolfinaria zijn aangeleerd en
gebruiken ze in het wild nooit.
.r:. ::--,.
In 'Sprinkhaan
- en - taal' legt
. ~~, ~"~':~ ~e~~ ~~~~~~i~~I~~d
~ ~ maken, namelijk
door het over elkaar
wrijven van verschillende
lichaamsdelen (striduleren). Sprinkhanen
hebben geen uitgebreid vocabulair
nodig, al was het maar omdat veel soorten
niet langer dan zes maanden leven. Hun taal
is slechts gericht op het snel vinden van een
geschikte partner.
'Vleermuis - en - taal '. Net als
dolfijnen hebben ook vleermuizen een sonarsysteem
dat ze gebruiken om hun weg in het
donker en hun voedsel te kunnen vinden.
Vleermuizen hebben echter ook een onderlinge
taal, waarbij vele soorten geluid zijn
vastgesteld met ieder zijn eigen betekenis.
Vleermuizen communiceren ook middels
geuren.
Tenslotte 'vogel -en - taal'. De vocale
output bij vogels kan zeer complex zijn. De
ordening van de ' liedjes' verloopt, net als bij
de mensentaal, via vaste regels. Zang maakt
onder meer dat vogels elkaar als soortgenoot
weten te herkennen, maar ieder individu
zingt ook weer net iets anders. Vogels kennen
ook dialecten. Verder communiceren vogels
met elkaar via visuele prikkels (kleur, structuren)
en gedragspatronen (balts). De
schrijver geeft tenslotte aan dat er naar zijn
menig geen fundamenteel verschil is tussen
vogeltaal en mensentaal.
'DierenTaal' is een interessant boek
voor de geïnteresseerde lezer die zich niet
laat afschrikken door het soms wat moeilijke
taalgebruik. Het is zeker geen typisch dierentuinboek,
maar geeft wel veel informatie en
inzicht in de taal waarvan ook veel
Blijdorpdieren zich bedienen .
Recensie: Jos en Anne Marie Nijkamp
Hosman
Boek: ' DierenTaal' van de K. L. Poll stichting
ISBN nummer:
9057970406
Zie op
pagina 48 de
voordeelbon!

.oud Bloed:
Ijskoud, de grootste
Amfibieën zijn gewervelde dieren, net als vissen, reptielen, vogels en zoogdieren. Ze zijn
ectoterm wat beteke ~t dat hun li~haamstemperatuur zich aan hun omgeving aanpast. Anders
dan ",:,armbloed lge dieren (zoogdieren en vogels) hoeven amfibieën niet regelmatig te eten om
hun lichaamstemperatuur op ped te houden. Afhankelijk van hun temperatuur en hun activiteit
neemt hun voedselop~ame toe of af. Amfibieën zijn onbehaard en hebben geen veren of
schubben. De amflbleen worden onderverdeeld in drie groepen. De kikkers en padden, de
sa lamanders en de wormsalamanders. In dit artikel wordt aandacht besteed aan reuzensalamanders.
Ademhaling
Neotenie
Hoewel amfibieën een relatief trage
Bij amfibieën is het gebruikelijk dat
stofwisseling hebben en daardoor ook weinig de larve afkomstig uit het ei, zich ontwikkelt
zuurstof nodig hebben, vertonen ze een grote (metamorfose) tot een volwassen dier. Metamorfose
is bij salamanders minder
verscheidenheid aan organen voor de ademhaling.
De larven ademen meestal door spectaculair dan bij kikkers en padden, die
kieuwen, volwassen dieren door middel van zich ontwikkelen van kikkervisje tot kikker of
longen. Bij de larven van salamanders zitten pad. De larven van salamanders lijken meer
de kieuwen aan de buitenkant aan weerszijden
achter de kop. Tevens ademen alle namelijk uit kop en staart. Geleidelijk aan
op het volwassen dier. Ze bestaan voor­
amfibieën via de rijkelijk van bloedvaten ontwikkelt de kop zich tot de volwassen vorm
voorziene lichaamshuid en via het slijmvlies en komen de poten tot ontwikkeling. Ofschoon
ze zich op allerlei manieren aan het
van de mondholte.
landleven hebben aangepast zijn amfibieën
"'Jj
nooit echte landdieren geworden. Enkele
soorten salamanders blijven zelfs gedurende
hun hel e leven een larve met uitwendige
kieuwen en planten zich ook in dit ontwikkelingsstadium
voort. Dit verschijnsel wordt
neotenie genoemd. Bij sommige salamanders
zoals de axolot is de metamorfose tot volwassen
stadium door de toediening van schildklierhormoon
tot stand te brengen. Bij de
reuzensalamanders, de olmen en de mudpuppy
's is dit niet het geval.
Blijdorp
In Blijdorp worden de reuzensa lamanders
vertegenwoordigd door de Chinese
reuzensalamander. Zij zijn te zien in de
Rivièrahal naast de proefopstelling met filterinstallatie
voor het Oceanium, schuin
tegenover de mangrovebak in de salamanderhoek.
Chinese reuzensalamanders zijn in
Blijdorp aanwezig sinds 1980. Op dit moment
bezit de dierentuin zeven reuzensalamanders:
twee vrouwtjes, 4 mannetjes en
één exemplaar met nog onbekend geslacht.
Zij kunnen een gewicht bereiken van 40 kilo
bij een lengte van anderhalve meter. Zoals
eerder besproken vertonen reuzensalamanders
neotenie. Zij verliezen echter wel hun
kieuwen en krijgen poten, maar geen oogleden
en zij behouden hun jeugdgebit. Dit is
ee n variant van de neotenie.
Natuur en verblijf
De Chinese reuzensalamander leeft in
heuvelland van 400 tot 1000 meter hoogte,
in langzaam stromende beken. Deze watertjes
zijn meestal niet diep en niet erg breed.
Het water is helder en nauwelijks begroeid,
de oever is echter dichtbegroeid.
De overhangende oever, die zichtbaar
is in de Rivièrahal, is via buizen verbonden
met een hele serie bakken en pijpen achter
de muur. Deze bakken en pijpen staan dus
buiten. Wel is hieroverheen een serre gebouwd
om de temperatuur enigszins te
kunnen regelen, maar in principe is de temperatuur
van deze bakken gelijk aan de
buitentemperatuur. Bij lage buitentemperaturen
daalt de watertemperatuur. Dit is te
zien aan de vaak beslagen ruit van het
gedeelte onder water. De dieren liggen
meestal stil. Ze bewegen slechts om naar het
wateroppervlak te zwemmen om te. ademen
of om naar een prooi te happen (in de natuur
ee n krabbetje, kikker, vis slang of waterschildpad.
In Blijdorp zoetwatervis, jonge ratten,
regenwormen of runderhart). Zij worden
twee maal per week gevoerd.
Fok
In de natuur worden reuzensalamanders
actief in juni en juli als de watertemperatuur
stijgt. De mannetjes zwemmen
stroomopwaarts naar de broedgebieden. Zij
bezetten een hol in de oever. Het mannetje
maakt de zandige bodem schoon. Als de temperatuur
18-19 graden is geworden ontwikkelen
de eitjes zich bij de vrouwtjes en
worden rond september gelegd in de holen.
De bezitter van het hol beschermt de eieren.
Eind oktober komen de eieren uit in water
van circa 10 graden.
Omdat de Chinese reuzensalamander
wordt bedreigd door aantasting van het
milieu probeert Blijdorp te fokken met deze
soort. Op dit moment bestaat er geen stamboek
of internationaal fokprogramma. Toen
men startte met fokken was er nauwelijks informatie
beschikbaar. Men heeft toen
literatuur in het Chinees verzameld en laten
vertalen. Het zal duidelijk zijn dat het systeem
van buizen en pijpen een imitatie is van
een bergbeek. Tot nu toe is de fok niet goed
gelukt. Deels denkt men dat dit te maken
heeft met de watertemperatuur. Dit lost men
in de toekomst op door gebruik te maken
van een bierleidingkoeler, beschikbaar
gesteld door een bierfabrikant (Heerlijk,
Helder). Ook probeert men door gebruik te
maken van echoscopie (beelden m.b.v.
geluid) te achterhalen of mannetjes en
vrouwtjes geslachtsrijp zijn en of de eitjes bij
de vrouwtjes ontwikkeld zijn . Daarnaast
wordt geprobeerd met hormonen mannen en
vrouwen te stimuleren.
Bij dit artikel is gebruik gemaakt van een
artikel in Blijdorp Blad uit november 1997.
Tekst: Gerhard Tijssen
M et dank aan: Henk Zwartepoorte,
reptielenpost Diergaarde Blijdorp

Vogelwijzer: over een
eigenwijze zonaanbidder
"Er leefde eens, in Zuid Amerika, een grote helemaal kobaltblauw gekleurde vogel. Hij had een
smalle rechte snavel, waarmee hij zijn favoriete voedsel (insecten en honing) makkelijk kon
bemachtigen. Deze vogel leefde er onbekommerd hoog in de bomen. Graag vloog hij boven de
boomkruinen zijn rondjes, maar toch was hij niet echt tevreden. Eigenlijk wilde hij zo hoog
vliegen dat hij de zon zou kunnen aanraken. Hij hield namelijk zo van de zon die hem zo
heerlijk verwarmde. Alle andere vogels raadden hem sterk af zo hoog te gaan vliegen, mÇlar op
een dag probeerde hij het toch. Hij vloog hoger en hoger en kwam steeds dichter bij de zon.
Maar de eigenwijze vogel werd uiteindelijk zo moe dat hij alle controle over zijn spieren
kwijtraakte en zo kwam het dat hij niet netjes op de zon kon landen maar er recht tegen aan
vloog, met zijn kop voorop. Verdoofd door de klap, tuimelde hij weer terug naar de aarde. Net
voordat hij weer bij zijn vertrouwde boomkruinen aankwam kreeg hij de controle over zijn
vleugels weer terug. Hij landde weer netjes op een tak, hoog in de boom. Toen hij na een paar
uurtjes rusten weer wat wilde gaan eten, lukte het hem niet om insecten te vangen en honing
uit bloemen te halen. Door de klap was zijn mooie rechte snavel helemaal verbogen geraakt.
Bovendien merkte hij dat andere vogels hem uitlachten. Dit kwam omdat hij op zijn kop gele
vlekken had gekregen, namelijk daar waar hij met zijn kop tegen de zon was opgebotst".
Zo komt de hyacinthara aan zijn
kleuren en kromme snavel en daarom eet hij
voornamelijk zaden en fruit en bijna geen insecten
en honing meer. Tenminste, volgens
een Zuid-Amerikaanse fabel.
All living creatures and our environment should be the concern of everyone,
and it sure is ours at Provimi. That's why we support, both financially and morally, a number
of organizatio"s that help to proteet the endangered species. That's al50 why over the years we
have been producing anima I feeds, worldwide, that gives less pollutio" to air, water and soil.
Provimi produces and distributes animal feeds in over 60 countries.
'r, l'l\ovml
Animsillutrition or
Eli IDAN H BÉCIIIN-SAY
" ii!i~1
De Hyacinthara
De Hyacinthara is 's werelds grootste
parkietachtige vogel; hij is wel één meter
lang! Deze grootste ara heeft ook een indrukwekkende
wetenschappelijke naam:
Anodorhynchus hyacinthinus. Het eerste deel
van de naam betekent 'snavel zonder tanden'
het tweede deel 'met de kleur van de hyacinthbloem'.
Net als alle andere ara's (er zijn
in totaal zestien soorten) leeft de hyacinthara
in Zuid Amerika. Hij komt daar nog in enkele
delen van drie landen voor, namelijk in
Brazilië, Bolivia en Paraguay. Veel zijn het er
helaas niet meer: in 1990 nog zo'n 2500 (in
het wild). Het aantal vogels in gevangenschap
is vele malen groter. Ook deze keer weer is
de mens de oorzaak van het afnemen van het
aantal wilde vogels. De hyacinthara is zo
mooi dat er veel vraag naar is. Zo zijn er in
de jaren tachtig zeker 10.000 vogels
gevangen voor de handel. Toen de vogel
tenslotte op de lijst van beschermde vogels
werd geplaatst bleek ook dit geen oplossing.
Omdat de vogel zo zeldzaam was geworden,
wilden juist nog meer mensen hem hebben.
Foto: Jos Nijkamp

Naast de jacht door handelaren zorgt
ook het verlies van leefgebied er voor dat hij
nog steeds een bedreigde vogel is. Om ze zo
goed mogelijk te beschermen lopen er nu
langlopende studies naar het gedrag van deze
prachtige en zeer luidruchtige ara. Ook
probeert men via ecotoerisme de lokale
bevolking op een 'goede manier' van de vogels
te laten profiteren.
Hyacinthara's leven het liefst aan .de
randen van de vochtige tropische wouden en
palmsavannes. Het belangrijkste kenmerk van
hun leefgebied is de aanwezigheid van een
klein aantal soorten palmbomen. Het grootste
deel van hun voedsel bestaat immers uit
vruchten van die soorten. Daarnaast eten ze
af en toe ook nog wel wat ander fruit.
Ara's hebben een kale plek op hun
kop. Er wordt wel gedacht dat ze dit hebben
om te voorkomen dat het fruitpulp, dat ze
eten, aan hun veren vastkoekt. Anderen
denken echter dat ze met deze kale plek
blozen en dat dit een signaalfunctie heeft.
Hyacinthara's zijn slimme vogels. De
vogel moet erg veel moeite doen om de schil
en het vruchtvlees van de palmvruchten te
verwijderen om zo de smakelijke pit te
bereiken. Hier heeft hij echter iets op gevonden.
Hij 'ontdekte' dat agoeti's, en
waarschijnlijk ook andere knaagdieren, graag
de schil en het vruchtvlees van de palmnoten
opeten. Dus laat hij veel palmnoten op de
grond vallen. De volgende dag komt hij dan
terug om de, inmiddels door de agoeti's van
schiJ en vruchtvlees ontdane, pitten op te
eten. In deze pitten zitten veel giftige stoffen.
Men denkt dan ook dat ara's vaak van de
zoute kliffen zand eten om deze stoffen te
neutral iseren.
Broeden doen ze hoog in de bomen,
waar ze in een holte hun eieren leggen. Omdat
door houtkap het aantal geschikte
'broedbomen' is afgenomen en ook vleermuizen
gebruik maken van deze holen
worden er nestkasten geplaatst. Gelukkig
lijken de hyacinthara's deze kasten ook als
broedplaats te accepteren. Vanaf juli legt het
vrouwtje twee, soms drie, eieren in het hol.
Na zo'n maand broeden komen ze uit en
daarna duurt het nog 105-110 dagen voordat
de jongen het nest verlaten. In de tussentijd
zorgen beide ouders voor de jongen. Meestal
komt er maar één jong groot. In december zit
het broedseizoen er dan weer op.
Hyacinthara's in Blijdorp
"Wanneer men een dierentuin binnenkomt,
eist één of andere ongeschreven,
maar onwrikbare traditie, dat men, direct
achter de toegangspoort, begroet wordt door
papegaaien die op hoepels zitten. Zo was het
in de oude Diergaarde, zo is het ook in
Blijdorp. Zonder een papegaaienlaantje is
een dierentuin nu eenmaal niet compleet.
Men vindt er kaketoes, amazonepapegaaien
en natuurlijk onveranderlijk een aantal ara's"
Zo begon in 1959 een artikeltje in
'Blijdorp Geluiden' over ara's. Hoe anders is
het nu . De papegaaien zitten niet meer op
hoepels maar in volières. De Hyacinth ara
vindt u tegenwoordig in de Victoria serre. Op
dit moment heeft Blijdorp één koppel hyacinthara's
in de collectie. Het vrouwtje is in
het wild gevangen en in ieder geval al 23 jaar
oud. In 1993 kwam ze vanuit de dierentuin
in Stuttgart naar Blijdorp. Vanaf januari 1996
kreeg ze gezelschap van een 17 jarige man,
ook afkomstig uit Duitsland. Tussen deze
twee vogels klikte het wonderwel want al in
april 1996 waren er de eerste jonge hyacinthara's!
Ook de twee volgende jaren kreeg
het koppel jongen in hun broedton. Jammer
genoeg werd er steeds maar één jong groot.
Nadat die zo'n 100 dagen in de ton hebben
doorgebracht vliegen ze uit. Pas na zes tot
negen maanden zijn ze helemaal zelfstandig.
Dat is dan ook het moment dat ze vanuit
Blijdorp naar een andere dierentuin
verhuizen. Tot nu toe steeds naar een buitenlandse
dierentuin omdat ara's in Nederlandse
dierentuinen niet meer zo gewild zijn.
Ze zijn namelijk erg diefstalgevoelig (daarom
hebben ze in Blijdorp ook allemaal een identificatie-chip)!
Voordat ze verhuizen wordt nog het
geslacht van de jonge ara's bepaald. Dit gebeurt
door het jong een paar veren uit te
trekken. Deze veren worden vervolgens naar
een laboratorium opgestuurd waar men via
een DNA-bepaling uit de veren het geslacht
bepaalt.
In 1999 hebben de hyacinthara's
geen jongen gekregen. Ze hebben wel eieren
gelegd maar die kwamen niet uit. Mogelijk
heeft dit te maken met het feit dat hun
voeding het afgelopen jaar is veranderd.
Vogels hebben vaak een jaar nodig om hier
weer aan gewend te raken. Sinds een jaar
krijgen de ara's zgn. pellets. Dit zijn een soort
korrels waarin gelijkmatig alle benodigde
voedsel bestanddelen zitten. Zo kunnen ze
niet meer slecht eten door uit de gevarieerde
voeding alleen die bestanddelen te haler. die
ze het lekkerst vinden (b.v. zonnepitten).
Naast de pellets krijgen ze nog groenvoer en
fruit (zo'n 10-20 % van het voedselaanbod).
Als ze broeds worden en jongen hebben
krijgen ze ook noten voorgeschoteld. Zeker
als de ara's jongen hebben moet het voeren
en schoonmaken van de kooi door twee man
gebeuren. Het zijn zeer bijtgrage vogels die
bovendien erg veel kracht in de snavel hebben
en veel lichamelijk letsel kunnen
veroorzaken. Verder hebben ze weinig verzorging
nodig. De dierenarts is een keer
nodig geweest om een gezwel onder de tong
van één van de vogels te verwijderen en verder
wordt twee keer per jaar de mest
nagekeken op wormen.
Hyacinthara's kunnen erg oud worden,
hopelijk heeft Blijdorp dus nog heel lang
plezier van deze prachtige, grootse vogels.
Tekst: Jos en Anne Marie Nijkamp Hosman
Met dank aan Tjerk Wiersma, vogelverzorger
Blijdorp.
Foto: jos Nijkamp

Verslag najaarsexcursie naar
Apenheul
Het door Wim Mager bedachte park opende in 1971 haar deuren voor bezoekers. 'Heul' is
oud-Nederlands voor 'schuilplaats' of 'toevluchtsoord' en de eerste slinger- en ca pucijnapen
van Apenheul kwamen dan ook uit een opvangcentrum voor huisapen (tot 1977 was het legaal
een aap in huis te houden). Inmiddels is Apenheul uitgegroeid tot een van de beste
apenparken ter wereld en de meeste apen genieten van een relatief vrij bestaan. Met andere
tuinen is een uitwisselingsprogramma opgestart en fokprogramma's behoeden zeldzame
soorten voor uitsterven. Sommige gouden leeuwaapjes krijgen bovendien in Apenheul een
'oerwoud-training' en worden daarna terug naar de natuur gebracht. Begin augustus is de
accommodatie voor orang oetans geopend en dit verblijf wordt o.a. bewoond door vijf
voormalige Blijdorpbewoners. Kortom, hoogste tijd om de Apenheul een bezoekje te brengen.
Op zaterdag 25 september 1999 vertrokken
3 bussen vanuit Rotterdam naar de
Apenheul. Na aankomst werd onze groep
toegesproken door Erik Mager (familie van).
Tijdens zijn inleiding maakte hij de deelnemers
o.a. 'apen proef'. We kregen instructies
over wat we moesten doen en vooral
moesten laten tijdens ons bezoek.
.';~
.~.
Na binnenkomst wordt de bezoeker
onthaald door een groep van 97 doodshoofdaapjes.
Hier blijkt overigens al direct
hoe onmisbaar de apenbestendige tas is. Het
doen en laten van de groep is vertederend en
het valt niet mee deze apen te verlaten om
de route te vervolgen. De prachtige
bonobogroep (met twee jongen) is eveneens
een publiekstrekker. De groep is zeer
levendig en de op 9 juli jl. geboren Kumbuka
steelt de show. Het orang oetan-verblijf is
een technisch hoogstandje. Er zijn vier
binnenverblijven die onderling op verschillende
niveaus met elkaar zijn verbonden. De
verzorgers kunnen hydraulische schuiven
tussen de verblijven openen of juist sluiten.
In bepaalde gevallen kunnen de orangs de
schuiven ook zelf bedienen. Elk van de binnenverblijven
is verbonden met twee
ei landen met volop klimstructuren (tot 12 meter
hoog). De acht eilanden zijn ook
onderling met elkaar verbonden. Zowel
buiten als binnen is het grondoppervlak oninteressant
gemaakt, om de dieren te
stimuleren zoveel mogelijk de hoogte in te
gaan. Door al deze maatregelen worden de
dieren voortdurend uitgedaagd hun grote verstand
optimaal te gebruiken. We kunnen met
een gerust hart constateren dat 'onze' Karl ,
Radja, Kat ja (foto Blijdorp, november 1997),
Sylvia en Barbara in goede handen zijn en in
de toekomst met volle teugen van dit verblijf
kunnen genieten.
In 1976 werd een groep van 8 jonge
westerse laaglandgorilla's op het gorillaeiland
ondergebracht. In 1979 werd de
eerste gorillababy geboren en deze prachtige
groep is inmiddels uitgebreid tot 19 gorilla's
onder leiding van de 26-jarige zilverrug
Bongo. Op het eiland zijn ook de
huzaarapen gehuisvest. Doordat deze apen
een snelheid van ± 60 km/u kunnen halen,
geeft dit nooit problemen.
De wolapen staan er om bekend
brillen van bezoekers af te pakken. De verzorger
kan de bril vervolgens weer bemachtigen
door de aap 'om te kopen' met een druif.
Doordat dit gedrag in de ogen van de aap
FOlO: Ria van Breugel
Foto: Ria van Breugel
dus wordt beloond, is men in een vicieuze
cirkel terechtgekomen. Het gebeurt zelfs dat
een wolaap een afgepakte bril aan een
andere wolaap geeft, zodat die ook eens een
druif krijgt! Soms proberen de verzorgers de
bril terug te krijgen door de plantenspuit te
gebruiken, zodat het jatten niet beloond
wordt. Het is opvallend hoeveel bezoekers
(ondanks alle waarschuwingen) toch hun bril
kwijtraken. Tijdens de drukke dagen hebben
drie verzorgers er een dagtaak aan.
Door de geringe grootte van het park
is er voldoende tijd om alles rustig te
bekijken en van het prachtige park te
genieten. En genieten is ook wat we tijdens
deze excursie hebben gedaan (mede door
het mooie weer).
Apenheul, zeker een bezoekje waard!
Tekst: Sylvia Noordijk

Blijdorp logistiek: vervoer
Onder de kop 'LOGISTIEK' vindt u telkens een element van de dierentuinorganisatie. In de
komende afleveringen kunt u artikelen verwachten over bijvoorbeeld water, afval, catering, ete.
Dit nummer gaat over een voor de hand liggende zaak: dieren worden wel eens verplaatst.
De verpakking
Dieren die per vliegtuig vervoerd
moeten worden dienen verpakt te zijn volgens
voorschriften van de IATA (International
Air Transport Association). De luchtvaartmaatschappijen
hebben voor sommige dieren (b.v.
paardachtigen) standaard laadkisten. In de
meeste gevallen maken de technische
medewerkers van Blijdorp de kisten zelf.
Soms wordt een speciale verpakking geleend
van of uitgeleend aan een andere dierentuin.
Zo heeft men voor het transport van een
neushoorn een kist voor olifantenvervoer
verkleind. Een kist voor vervoer van ijsberen
is eens door de technische dienst aan de binnenkant
versterkt met tralies uit een
gevangenis.
Soms gaan dieren in een relatief
kleine kist zodat ze zo min mogelijk heen en
weer geslingerd kunnen worden. Andere
dieren daarentegen moeten zich in verschillende
richtingen kunnen draaien en zetten
zichzelf schrap zoals okapi's. Er zijn dieren
waar de gehele reis een begeleider bij moet
zijn: denk daarbij aan olifanten of gorilla's
(Xebo naar Barcelona)
De zogenaamde vluchtdieren (herten,
antilopen, zebra's e.d.) zijn veel moe!lijker te
verpakken. Stressgevoelige dieren krijgen
soms iets kalmerends toegediend . Met het
verdoven van dieren wordt heel terughoudend
omgegaan. Tijdens luchttransport is
de uitwerking van een verdoving niet altijd
voorspelbaar. Drukverschil in een vliegtuig
kan invloed hebben. Bovendien staat het debacle
met ijsbeert je Laska ons nog helder
voor ogen.
Kangoeroes moeten ruim van tevoren
hun stal ingewerkt worden om ze vanuit een
kleine ruimte in een transportkist te werken.
Een kangoeroe in het veld is door een mens
niet zonder geweld te vangen . Slechte voorbereiding
zou leiden tot komische taferelen
en onacceptabere vertragingen.
Voor een transport moet veel geregeld
worden. Voor een zwaar dier heb je een
heftruck nodig, of er komt een hijskraan aan
te pas. Een vliegtuig of een boot zit vast aan
een reisschema. Het is niet voor alle soorten
mogelijk om ruim van tevoren de dieren aan
te leveren, dus alles moet strak gepland worden.
Dus als een dier zich dan niet op tijd
laat vangen, kan het hele transport spaak
lopen!
Waarom dieren vervoeren?
In een dierentuin is het altijd wat, af
en toe een tekort en soms een overschot. Iedere
dierentuin wil per diersoort graag
uitgebalanceerde groepen houden. De
wetenschap is hier wel behulpzaam bij, maar
fokgedrag is een dier heel moeilijk op te
leggen. Sommige dieren doen het te vaak
(tijgers, leeuwen) andere dieren weer te weinig.
Solitair levende dieren verdragen alleen
in de vruchtbare periode een partner en zijn
dan nog kieskeurig ook (tapirs). En als de
dieren eenmaal jongen krijgen is het geslacht
niet altijd gewenst. In een kudde antilopen is
er bijvoorbeeld maar één mannetje nodig.
Kunnen dieren waarvan onzeker is of
alle jongen welkom zijn, niet beter onvruchtbaar
gemaakt worden? Het antwoord is
tweeledig: of het kan niet omdat sommige
dieren slecht op hormonen reageren en er
Foto: Rob Doo/aard
ook niet altijd operatief ingegrepen kan worden;
of het is voor het natuurlijk gedrag
noodzakelijk dat de dieren(groepen) verrijkt
worden met jongen.
Wat voor dieren worden wel
eens uitgewisseld?
Om een indruk te geven: hoefdieren
zoals onagers, addaxen, takins en antilopen;
dikhuiden met name olifanten en een
neushoorn (Kai); verder nog otters, een wrattenzwijn;
haaien, roggen, ijsberen, diverse
vissen ete.
Wilt u hem ingepakt of neemt u
hem zo mee?
Er zijn in Diergaarde Blijdorp in verband
met vervoer weinig vaste procedures.
leder transport is afhankelijk van de diersoort.
Vervoer per vliegtuig stelt andere eisen
dan vervoer over de weg.
Foto: Theo van de Velde
Hoe krijg je een dier in de
verpakking?
Sommige dieren lijken moeilijk te
sturen maar vallen in de praktijk best mee.
Leeuwen en tijgers zijn gewend om door een
luik van het ene naar het andere hok te springen.
Als de laadkist voor de kooi wordt
geplaatst dan zitten grote katten snel in de
verpakking. Andere dieren zoals takins, laat
men eerst wennen door de kist een week
lang in het verblijf te plaatsen . Op de dag van
verzending wordt het betreffende dier vanuit
het nachtverblijf in de kist gedreven.
Welke instanties bemoeien zich
met het transport?
Over het algemeen is er sprake van
een dier dat op de ene plek teveel is en op
de andere plek gewenst wordt. Blijdorp wil
net als veel andere dierentuinen tevens zekerheid
over de kwaliteit van de toekomstige
verblijfplaatsen. Hieruit is een gewoonte ontstaan
van uitwisseling met gesloten beurs; als
je iets cadeau geeft, kun je eisen stellen. Er
moet tevens afgesproken worden wie haalt of
brengt.
Van hieraf bemoeien de volgende instanties
zich met het transport:
De dierenarts; wie een dier laat komen
(of komt halen) wil dat het dier gezond is
dus vraagt de ontvanger een gezondheidsverklaring.
De Rijksdienst voor de keuring van Vee
en Vlees; het land van bestemming kan
eisen dat er door de Nederlandse overheid
een gezondheidscertificaat wordt
afgegeven. Een dergelijk certificaat ver-

meldt ook of het transport via een vastgestelde
route moet lopen. Als er
bijvoorbeeld in een land varkenspest
heerst is het niet mogelijk om door dat
land te reizen met een wrattenzwijn!
Het ClTES-bureau regelt ontheffingen op
de Wet Bedreigde Uitheemse Diersoorten
En Planten (BUDEP). Dit zijn
strenge regels met betrekking tot de imen
export van ± 35.000 soorten dieren
en planten. Meer dan honderd landen
hebben door ondertekening van de
ClTES-conventie zich vastgelegd aan deze
regels.
De douane; zodra er grenzen gepasseerd
worden, worden goederen uitgeklaard
met het Enig Document. Dit document
heeft ondermeer functies met betrekking
tot BTW en statistieken (CBS). De douane
controleert ook op verboden handel in
beschermde diersoorten. Zonder CITESontheffing
komen beschermde dieren
niet legaal de EG-grens over. Dieren die
onder de controle van deze regelingen
vallen, moeten vaak geïnjecteerd zijn met
een transponder (een electronisch elementje
dat onder de huid ingebracht
wordt en gescand kan worden om de
identiteit vast te stellen). Met het verkeer
tussen dierentuinen die meedoen aan de
EEP-programma's wordt wat soepeler
omgegaan.
• Verder kunnen we nog te maken hebben
met regels en documenten van de reders,
transporteurs, IATA, stuwadoors, cargadoors,
expediteurs, verzekeraars, ete.
Het transport kan beginnen. Ten minste,
als op tijd gevraagd is of de gemeente en
de politie hun medewerking verlenen. Stel
dat het transport een giraffe betreft, dan zal
er rekening met de bovenleiding van de tram
gehouden moeten worden. Bij sommige
zware transporten is er politiebegeleiding
nodig.
Bezint eer ••.
Als een dierentuin in Engeland een
lierhert wil van Blijdorp dan moet volgens de
veterinaire bepalingen van het Verenigd
Koninkrijk het hert 120 dagen voor het transport
al in quarantaine. Na aankomst in
Engeland is er weer een quarantaine-periode.
De vraag is dan: moet je dat een dier wel
aandoen of kun je beter naar een andere
oplossing zoeken.
Een lekker laagje stro in de kist? Veel
landen kennen een verbod op stro en hooi
als verpakkingsmiddel. Dit om verspreiding
van ongewenste (ziekteverwekkende) beestjes
tegen te gaan! Dan maar gebruik maken van
krantensnippers. Wordt een dier ge"importeerd
vanuit of via China, dan mogen
kisten van bepaalde houtsoorten niet gebruikt
worden (verspreiding van de Chinese boktor).
Niet alles is een probleem
Natuurlijk is niet alles moeilijk. De
meeste transporten gaan zonder noemenswaardige
problemen. De dierentuinen
ontmoeten veel goodwill; zo is bijvoorbeeld
de douane behulpzaam bij het vaststellen van
de waarde van de dieren. De waarde van
dierentuindieren is heel moeilijk vast te stellen,
maar belangrijk voor het bepalen van het
invoerrecht.
Nazorg
De dieren die door Blijdorp naar andere
dierentuinen worden gestuurd krijgen
ook nog voor een aantal dagen hun eigen
dieet mee. Als een dier in een vreemde
omgeving wordt geplaatst, heeft het tenminste
nog voor een paar dagen zijn vertrouwde
eten. Lief hè.
Tekst: Theo van de Veld e
Informatie: Ineke den Hartog, Diergaarde
Blijdorp
.U~OPQ .Hpt.ll®
De specialist voor uw
• Dagtochten
• Personeelsreizen
• Excursies
touringcarreis, zoals:
• Bruiloften
• Schoolreizen
• Meerdaagse reizen
0181 331 222
Rijksstraatweg 36 - Hellevoetsluis - Fax 0181 312 368
ff.dt. tflO/n/ 9J)tuVUm/
ASSURANTIE-ADVISEURS
• alle verzekeringen • pensioenen • hypotheken •
Noordsingel 208 - 210 • 3032 BM Rotterdam ~
tel.: 0104658577 • fax: 0104664545
nva .·Iid
Heeft u een
dagje over, 1+1
kunt u
bij elkaar tellen
en leuk met klanten omgaan?
Het gaat nu echt gebeuren!
We krijgen binnen één jaar
in de buurt van de tunne,
een tweede winkel.
kom dan ons
Promotieteam
versterken.
i.
Voor inlichtingen kunt u bellen
of faxen naar: (010) 466 36 82.
Een bnef)e IS ook welkom H. Gerntse
Sourystraat 10 • 3039 SR Rotterdam

.ieuws uit andere dierentuinen
Foto: Noorderdierenpark Emm en
Dierenpark Amersfoort
Wat betreft de apen in dit park valt
veel goed nieuws te melden. De magotapen
hebben twee jongen gekregen . Ook bij de
ringstaartmaki 's vond een geboorte plaats.
Bijzonder hierbij is dat de moeder blind is.
De moeder kan haar jong niet zien en wordt
geholpen door een oudere zoon en andere
dieren in de groep.
Verder vond gezinsuitbreiding plaats
bij de chimpansees, de laponderapen en de
kapucijnapen .
Over het grote project in Amersfoort,
de stad der oudheid, is ook nieuws te
melden. Uit de dierentuin van Ljubljana in
Slovenië en uit het Spaanse Cadiz kwamen
vijf vale gieren . De vogels uit Cadiz zijn
verkeersslachtoffers en waren niet meer terug
te zetten in de natuur. Twee voor Nederland
nieuwe soorten zijn de klipdas en de
dromedaris. De klipdas is in de stad der oudheid
gevestigd omdat zijn uitwerpselen
vroeger werden gebruikt om parfum en bal-
sems van te maken . De dromedaris, het eenbultige
familielid van de kameel, werd en
wordt gebruikt als lastdier.
Artis, Amsterdam
Het nieuwe wolvenverblijf, een onderdeel
van de eerste fase van de Artisuitbreding
werd in juni voltooid. Ook de Grevy zebra's
en de witstaartgnoe's voelen zich opperbest
op het ruime grasland dat zij tot hun beschikking
hebben op de savanne. Keien en beekjes
moeten de beide diergroepen enigszins uit elkaar
houden. Speciaal voor dit Afrika deel
breidde Artis de collectie uit met Abessijnse
grondneushoornsvogels (= hoornraven) en
parelhoenders. Op de savanne leven verder
ook kroonkraanvogels en pelikanen .
Vogelspin Vera overleed op bijna 31
jarige leeftijd. Deze spin nam geregeld een
slagroomtaart in ontvangst op haar verjaardag
en bezorgde Artis op deze manier veel publiciteit.
Een vale gier kwam in de broedmachine
uit het ei. Het dier werd geplaatst
bij een ouderpaar dat tot dan toe op een kun-

ij een ouderpaar dat tot dan toe op een kunstei
had gebroed. Dit leek goed te gaan.
Vader begon direct voedsel op te braken.
Helaas was het jong na drie dagen verdwenen.
Nog meer droefenis: chimpanseejong
Ujamaa is overleden . Volgens dierenarts
Peter Klaver leed zij waarschijnlijk aan een
stofwisselingsziekte of had het syndroom van
Down. Op 4 oktober kwam Gorillameisje
Binti uit Apenheul naar Artis. De eerste contacten
met zilverrug Kumba en de
gorilladames Dafina en Cindy zijn goed verlopen.
Binti oogt voor Artisbegrippen nogal
frêle, maar dat komt omdat zij geen flessenkind
is, maar door haar moeder in
Apenheul zelf is grootgebracht. In de Apenheulgroep
heeft ze maar liefst 10 zwangerschappen
meegemaakt, en een schat aan verzorgings-
en opvoedingservaring uit de eerste
hand gezien en meegemaakt. Het is te
hopen dat zij in de toekomst Dafina en
Cindy zal leren hoe je baby's zelf verzorgt.
Burgers Zoo, Arnhem
Een nele serie geboorten in Arnhem.
Bijzonder is de geboorte van twee zeearenden.
De jongen werden goed gevoerd door
de ouders. In overleg is besloten een andere
jong uit Parc Paradisio ook in dit nest te
brengen. Helaas is een jong uit het nest gevallen.
De overige twee ontwikkelen zich prima.
Bij de zwartstaart-prairiehonden werden
maar liefst veertien jongen geboren. Bij
de rendieren kwamen vier jongen ter wereld.
Ook bij de zeer goed onderzochte chimpanseekolonie
was een babyboom te bespeuren:
liefst vier jongen zagen het levenslicht. Ook
de desert ontwikkelt zich prima. Te melden
vallen het al weer derde broedsucces met de
kalkoengieren en de jongen van woestijnleguanen.
Burgers heeft al jaren goede fokresultaten
met de Sri Lanka panters. Om te
voorkomen dat te veel panters in het stamboek
dezelfde achtergrond hebben is onlangs
'vers bloed' ingevlogen vanuit de dierentuin
van Singapore. Het betreft Radha, een vier
jaar oud vrouwtje. Er was ruimte gekomen
door het vertrek van panters naar het Noorderdierenpark.
Precies op het moment dat de maan
voor de zon schoof werd gorilla-baby Lulimbi
geboren. Het was een spannende gebeurtenis.
Niet vanwege de eclips overigens.
Ofschoon de geboorte zelf voorspoedig verliep
dreigde het even mis te gaan. De
vruchtwaterzak bleef namelijk om het hoofd
van de kleine spruit zitten. Het jong kreeg
geen lucht. Moeder Laïka werd verdoofd om
het vlies te kunnen verwijderen . Toen Laïka
bij kwam weigerde ze echter de baby weer
op te pakken . Men wilde moeder en kind
kort scheiden om de kleine voorlopig in een
couveuse op te warmen . Zo ver liet Laïka het
echter niet komen. Ze ging wel naar het andere
hok, maar greep eerst nog even haar
jong om het daarna niet meer los te laten!
De komst van de kleine Lulimbi is zeer
gewenst, niet in de laatste plaats omdat
moeder Laïka in het wild is geboren.
Noorder dierenpark, Emmen
Het regent nijlpaardjes in Emmen dit
jaar. Emiel, waarvan men dacht dat hij nog
niet vruchtbaar was, heeft inmiddels 7 nakomelingen
verwekt.
De vier Emmense struisvogels zijn vertrokken
naar een Franse dierentuin. De
dieren weigerden hun nieuwe verblijf in
Emmen in gebruik te nemen. Steeds weer
liepen zij terug naar hun oude verblijf. Zoals
te zien in de docusoap "de mensen van de
dierentuin" gooiden de struisvogels
hekwerken omver en renden direct terug
naar hun oude verblijf. Binnenkort komen
wel vier nieuwe struisvogels.
Een in dierentuin en niet alledaagse
gebeurtenis was de geboorte van een Falabella.
Falabella's zijn de kleinste paarden ter
wereld en komen uit Argentinië. In Emmen
delen deze paardjes hun verblijf met de Shire
Bonton, het grootste paardenras van de
wereld.
Verder zijn een vijftal capibara's geboren.
In tegenstelling tot hun verwanten de
cavia's, zijn deze dieren dol op water.Vandaar
dat ze ook wel waterzwijn worden
genoemd. Capibara's leven in moerassige gebieden
in Zuid Amerika. Het zijn de grootste
knaagdieren ter wereld. Ze kunnen wel 50
kilo wegen.
Safari Beekse Bergen,
Hilvarenbeek
Verschillende geboortes zijn te
melden bij o.a.: Vietnamese Sikaherten, Pater
Davidsherten, axisherten, blesbokken, kropgazellen,
giraffen en enkele apensoorten.
Door de aankomst van een saruskraanvogel
is Beekse Bergen weer de trotse
bezitter van een koppel en kunnen fokpogingen
ondernomen worden.
Ouwehands Dierenpark, Rhenen
In Ouwehands probeert men naast
het maken van zo natuurlijke mogelijk verblijven
ook aandacht te besteden aan
omgevingsverrijking voor de dieren. De leeuwen
worden actief gehouden door variatie in
het tijdstip van aanbieden van voedsel.
De kleine panda's hebben een kleintje.
Kleine panda's komen pas 90 dagen na
de geboorte uit het nest. Die 90 dagen zijn
verstreken, dus met een beetje geluk is het
jong te zien in het buitenverblijf.
In Rhenen wordt met spanning gewacht
op de geboorte van een giraf je.
Daarnaast arriveerden twee jonge vrouwelijke
Californische zeeleeuwen uit Keulen en
Dortmund. De fokgroep bestaat nu uit twee
mannetjes en vijf vrouwtjes.
Zoo Antwerpen, Antwerpen
In Antwerpen arriveerden nieuwe olifanten
voor het nieuwe uitgebreide
olifantenverblijf. Het waren voormalige circusol
ifanten uit Berlijn. Veel uitbreiding valt
Foto: Noorderdierenpark Emmen
te melden bij de vogelcollectie. Eieren
kwamen uit bij o.a. : witwangdwergooruilen,
Laplanduilen, Temmincks Tragopan, gestreepte
muisvogel, soldatenara's, rode
ibissen en de strohalsibissen .
Ook bij de zoogdieren viel goed
nieuws te melden: geboortes waren te
melden bij de bizon, bongo, damhert jes,
thars, Bennett wallabie, beverratten, zeeleeuwen
(3stuks), kortstaartopposum,
keizertamarin, goeldi en mutslangoer.
Planckendael, Mechelen
Maar lieft 21 jonge ooievaars werden
geringd. Drie hiervan werden geringd met ringen
met satel ietzenders. Deze vogels kunnen
nu gevolgd worden tijdens de trek.
Tekst: Gerhard Tijssen
Bron: persmededelingen dierentuinen en de
Harpij vakblad voor dierentuinmedewerkers
Foto: Noorderdierenpark Emm en
I
I'
i
"
II
~
~

Blijdorpreactie op
verdachtmakingen
Algemeen Dagblad
Recent was er veel commotie over artikelen in het Algemeen Dagblad van 13 november jl.,
waarin AD-medewerker B. Huisjes de Nederlandse dierentuinen beschuldigde van onheuse
praktijken. Vanuit de tuinen is furieus gereageerd op de volgens hen onjuiste informatie in het
AD. Gezien uw bijzondere belangstelling voor Diergaarde Blijdorp willen wij u de reactie van
de heer Dorresteyn niet onthouden. In het eerste nummer van 2000 komen we nog op het
onderwerp terug.
Algemeen Dagblad
T.a.v. de heer P.j.F. de jonge
Adjunct-hoofdredacteur
ROTTERDAM
Geachte heer De jonge,
Dank voor uw fax van 17 november
jl. Het is plezierig dat u mij in de gelegenheid
stelt in detail in te gaan op de onjuiste en onvolledige
informatie in het AD van 13
november, die mede de basis vormt van het
artikel van uw medewerker de heer Huisjes.
Citaat 1 uit AD:
"Niemand krijgt te horen dat aapjes
worden verhandeld naar Tsjechië of Polen ".
Ik neem aan dat de heer Huisjes doelt
op het later door hem genoemde voorbeeld
van de pinché-aapjes. In Diergaarde Blijdorp
zijn in de afgelopen 10 jaar geen aapjes voor
handelsdoeleinden gegaan (en dus verhandeld)
naar welk land in de wereld dan ook. Er
zijn diverse soorten apen, ook pinchés, wel
naar andere dierentuinen in de wereld
gegaan. De betreffende dieren zijn, voor
zover wij hebben kunnen nagaan, altijd in de
collectie van de betreffende dierentuinen opgenomen
en daarin gebleven. (zie ook citaat
4 en 5).
Citaat 2:
"Manenwolf: Lot: In Blijdorp wordt in
1998 een nestje van zes geboren, alle gaan
dood, een dier wordt weggedaan. Volgens
Blijdorp is een deel afgemaakt, omdat de
moeder de jongen niet zoogde".
De heer Huisjes vraagt in zijn fax van
12 oktober j I. aan ons bevestiging van de uitspraak:
"was geen euthanasie; moeder had
geen melk". Reactie Blijdorp aan de heer
Huisjes d.d. 14 oktober jl.: " Klopt. jongen
zijn in de dagen na de geboorte gestorven.
Reden: moeder had (zeer waarschijnlijk) geen
of onvoldoende melk. In het jaar daarvoor
kwam er van het nest ook slechts één groot".
Er zijn dus geen jongen afgemaakt.
Dat is de heer Huisjes medegedeeld en om
het voor hem nog vervelender te maken: er
was een camera in het werphol geplaatst met
een on line verbinding naar een TV-toestel
waarop al onze bezoekers alles konden zien
en de gehele gang van zaken, hoe triest ook,
konden mee beleven.
Hetgeen is gesteld in het artikel lijkt
me een redelijk onjuiste weergave van de
werkelijkheid.
Citaat 3:
"Arabische oryx. Lot: Zeer gewild bij
Arabieren en zeer kostbaar. Blijdorp doet
pogingen twee dieren te leveren aan sjeik,
maar vergunningen worden geweigerd. Uiteindelijk
gaat een dier naar privé-collectie."
Ook hier kloppen de feiten niet. Op
verzoek van de Europese coördinator van het
fokprogramma van Arabische oryxen wordt er
een aantal dieren vanuit diverse dierentuinen
naar een privé-collectie in de Verenigde
Arabische Emiraten gestuurd. Betrokkene participeert
in het wereldfokprogramma en de
reïntroductie-programma's die er voor deze
soort lopen (Oman, Saoedi-Arabië, VAR). Blijdorp
zegt toe twee dieren te leveren, maar
uiteindelijk wordt besloten het oudste
vrouwtje, vanwege haar leeftijd, toch niet te
transporteren. Er wordt vergunning
aangevraagd en die wordt zonder enige
problemen verstrekt. Vanuit diverse landen
worden de betreffende dieren naar Schiphol
getransporteerd om vandaar gezamenlijk te
worden overgevlogen. Een van de transportkisten
(niet van het Blijdorp-dier) blijkt
niet aan de IATA-voorschriften te voldoen en
het transport moet worden uitgesteld. Om te
helpen levert Blijdorp een goede transportkist
en de volgende dag vertrekt de totale groep
alsnog. Geen geweigerde vergunningen en
geen " .. ..... pogingen om twee dieren te leveren"
dus. Over de suggestie van een louche
sjeik die rommelt met dieren heb ik het dan
niet.
Citaat 4:
"Pinché-aapjes. Blijdorp levert er tien
voor handelsdoeleinden aan Tsjechië en
Polen".
Er zijn geen tien pinché-aapjes (noch
in 1997, noch in 1998) aan Tsjechië en Polen
geleverd. Er zijn in 1998 zeven pinché's aan
de dierentuin van Pilzen in Tsjechië gegeven.
Een gift of een ruil van Blijdorp met een andere
erkende EAZA-dierentuin is bovendien
geen transactie voor handelsdoeleinden. Er
zijn in 1998 door ons geen pinchés naar een
Poolse dierentuin getransporteerd. (zie ook citaat
5).
Citaat 5:
"Blijdorp vroeg vorig jaar drie keer vergunning
aan voor de uitvoer van telkens vijf
pinché-apen naar Polen en Tsjechië. Uit vergunning
10593 blijkt dat de dieren weliswaar
naar een dierentuin, die van Pilzen zijn gestuurd,
maar het doel van de levering is een
heel andere. Purpose: trade, staat er. Handel
dus."
Er is inderdaad drie keer vergunning
aangevraagd, twee keer voor dezelfde groep
pinchés (vijf dieren). Als de heer Huisjes zijn
documenten goed had gelezen, had hij kunnen
zien dat vergunning 10593 inhoudelijk
precies gelijk is aan vergunning 05226, alleen
de datum verschilt. De reden is simpel: het
eerste transport is uitgesteld omdat er tussentijds
twee jongen geboren werden, de
vergunning verliep en er moest dus een
nieuwe vergunning worden aangevraagd. Er is
vervolgens een derde vergunning
aangevraagd voor de twee jongen. Deze
zeven dieren zijn naar de dierentuin van
Pilzen getransporteerd. In de vergunningsaanvragen
wordt door Blijdorp bij het geven of
ruilen van dieren aan een andere dierentuin
onder doel met een "Z" aangegeven dat de
dieren naar een andere dierentuin gaan. Het
Ministerie van L, N en V, en niet Blijdorp,
geeft op de definitieve vergunning middels
een letter aan in welke categorie de vergunning
door hen wordt afgegeven. Men houdt,
voor zover mij bekend, het ARKS-registratiesysteem
aan. Daarbij staat G voor gift (in
breeding loan), S voor sale (verkoop), T voor
trade (ruil) en P voor purchase (aankoop).
De dieren zitten inmiddels keurig in
de dierentuin van Pilzen. Geen dieren naar
Polen, geen drie keer vergunning voor dezelfde
groep dieren en geen handel dus.
Ter illustratie heb ik een kopie van de
aanvraag door Blijdorp en de door het Ministerie
verstrekte vergunning bijgevoegd.
Citaat 6:
"Dwergotter: Lot: in Blijdorp worden
in 1998 vijf jonkies geboren, het gehele nest is
dood voor het eind van het jaar. Incidenteel
geval van euthanasie, aldus Blijdorp in eerste
reactie. Dan: dieren zijn van koude gestorven,
waarna een tweede nest gewoon wordt grootgebracht.
Volgens jaarverslagen is er nooit een
tweede nest geboren ".
Huisjes vraagt in gesprek naar de reden
voor het doodgaan van vijf jonge
dwergotters in 1998. Mijn reactie:"lk heb
geen idee, kan door allerlei redenen gebeurd
zijn, ook euthanasie. Ik zoek een en ander
voor u uit". Huisjes vraagt per fax bevestiging
van genoteerde reactie: "kan incidenteel
geval van euthanasie geweest zijn".
Reactie Blijdorp via fax van 14 oktober:
" Eerste nest in 1998 is inderdaad kort
na de geboorte gestorven. Reden: vermoedelijk
koude en regen. Tweede nest dat jaar is
normaal groot gekomen. Euthanasie is niet
aan de orde".
Om dit verhaal verder te completeren:
Op 27 oktober 1998 zijn er vijf jonge
dwergotters geboren, die respectievelijk op 1
december (1), 16 december (1) en 18 december
(3) zijn gestorven. Op 19 maart 1999 zijn
er vervolgens weer drie jongen geboren, die
op 14 oktober 1999 nog gewoon in leven
waren . Ter aanvulling bovendien nog de opmerking
dat het hier het tweede en derde
nest jonge otters van dit vrouwtje betrof; ook
in 1997 waren jongen geboren en gewoon
groot gebracht. Dit is in onze dierenbestandlijsten
allemaal terug te vinden.
Citaat 7:

"Dorresteyn: Als er een handelaar een
tuin in het voormalige Oostblok $ 50.000,­
biedt voor een dier, is weerstand nauwelijks
mogelijk. Dat is daar een fortuin waarop een
tuin een jaar kan draaien".
Citaat klopt; in mijn bevestiging per
fax d.d. 14 oktober is nog eens de totale zin
opgenomen "dat dit absoluut niet suggereert
dat er zeer veel Oost-Europese dierentuinen
zijn die zich keurig aan de afgesproken regels
houden ". In dit geval niet feitelijk onjuist, wel
onvolledig en daarom op zijn minst suggestief
en tendentieus.
Ik ga er vanuit dat bovengenoemde
onjuistheden door u in uw krant zullen worden
rechtgezet. Blijdorp voert al jarenlang het
beleid om buitengewoon open te zijn naar de
pers, in zowel positieve als negatieve zaken.
Daartoe hebben wij al bijna 20 jaar een
maandelijkse persbijeenkomst die ook met de
grootst mogelijke regelmaat door een van uw
medewerkers wordt bezocht. Ik vind het een
buitengewoon onplezierige gedachte te
moeten leven met de vraag of informatie die
vanuit Blijdorp in alle openheid wordt verstrekt,
in het AD correct (inclusief alle
kritische noten die daarbij horen) zal worden
weergegeven.
Hoogachtend,
Drs. A.H. Dorresteyn
Directeur Diergaarde Blijdorp
Ingezonden
Mw. Confurius - de Keijzer uit Oud-Beijerland is al jaren Vriend en abonnementhouder van
Blijdorp. Als jong meisje was ze al gek op dieren en (dus ook) Diergaarde Blijdorp. Onlangs
vond ze een schrijfblokje waarin ze in 1968 bijgaand gedicht schreef. Volgens haar is het nog
steeds actueel. Wij wilden het u niet onthouden.
Dierenvriend
Vele dierenvrienden vrezen. Dat er weinig
mensen kunnen lezen. Een ware dierenvriend
voedert niet. Maar denkt misschien 'geen
oppasser die me ziet'
Waarom geeft u ze 'snoep', wat ze niet
mogen eten? U moest toch wel beter weten
De meeste dieren zijn echte bedelaars
Maar worden ze ziek, dan hoor je wel wat
raars. Wat er uit de maag komt, o.a. veters en
centen. Heus mensen, dit levert echt geen
rente. Wilt u de dieren echt iets schenken?
Dat moet u dit bedenken. U kunt geld storten
op een giro. Dán zeggen wij 'mooi zo'
Wij hebben er een dierenvriend bij
En dan is ook Blijdorp weer blij
Mutaties in de Diergaarde
In de rubriek 'Nieuws uit Blijdorp' vindt u een overzicht van de belangrijkste nieuwtjes uit de
Diergaarde. Niet alles komt daarbij aan bod. Met ingang van dit nummer publiceren we
daarom delen van de mutatielijst van de Diergaarde (1 augustus - 31 oktober). Nu bent u nog
beter geïnformeerd! De meest actuele lijst vindt u overigens op het mededelingenbord op het
voorplein tegenover de flamingo's.
VOORDEELCOUPON
K~~ tc~ ~rOO1-I5,-~
Dierentaal is een bundeling van lezingen
gehouden op de in Diergaarde Blijdorp
gehouden Taaldag 'Dierentaal',
georganiseerd door de K.L. Poll-stichting
voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.
U betaalt slechts f 24,90 in plaats van
f 29,90.
Verkrijgbaar in de boekhandel.
ISBN 90 5797 040 6
Deze bon is geldig voor één exemplaar en geldt
van 1 oktober Um 31 december 19991
couponnummer 517-100
Ontvangen
11 krabspinnen, 5 Texas woestijnschorpioenen,
42 glasvleugelvlinders, 50
passiebloemvlinders, 1 verpleegsterhaai, 1
vuursalamander, 2 Papoea-varanen, 1 groene
leguaan, 1 kameleon, , 1 Jemen-kameleon, 2
maisslangen, 1 Arfakboshoen, 2 grijze
rood-staartpapegaaien, 2 muskaatduiven, 2
zwart- kappitta's, 7 Europese hamsters, 1
manoel-kat, 1 Sumatraanse tijger, 1 zeebeer,
2 Prins Alfred-herten, 1 rhesusaap, 3 Nassau
-baarzen, 5 tarpons, 6 groene murenen, 1
grijpstaartskink, 11 krabspinnen, 2 grote
zaagbekken, 1 Inca-kaketoe
Geboren
2 struisvogels, 20 Caraïbische zeepaardjes, 4
roeiroeis, 5 jagoearoendi's, 2 gestreepte
muisvogels, 2 Von der Deckentocks, 1
Scheepmakers kroonduif, 2 Balispreeuwen, 1
Hartlaub toerako, 1 Mauritiusduif, 1 Victoria
kroonduif, 1 madagascar-spinschildpad, 1
oranjebuikvruchtenduif, 1 kolenbranderschildpad,
veel paard anemonen, 1 zwarte
paardantilope, 1 mangrove varaan, 1 grote
koedoe, 1 Dominicaanse kardinaal. 1
gebande grondhaai, 1 blaublau, 2 Jemen
-kameleons, 4 Madagascar-Ieguanen, 1 wigstaartvruchtenduif,
1 manenduif, 1 blauwvleugelkookaburra,
1 bergpauwfazant, 1
Maleise tapir, 1 penseelzwijn
Gestorven
rotskangeroe, 1 Jemen-kameleon, 1 leeuw,
1 roei roei, 1 hamerhaai, 1 struisvogel, 1
Australische slangenhalsschildpad
Verzonden
50 passiebloemvlinders (poppen), 2 zwarte
moerasschildpadden, 1 bonte varaan, 2
blauwtongskins, 1 Fischers toerako, 2
muismaki's, 1 vari, 2 potto's, 1 Bengaalse
tijgerkat, 1 Nubische geit,S dwerggeiten, 1
Sperweruil (Plankendael), 1 okapi (Vita, Zoo
Berlijn), 2 witkopgoeans, 1
blauwvleugelkookaburra, 6 Bartons cichliden
(Boedapest), 6 Europese wilde katten
(Wiesfelden), 2 grote zaagbekken, 1
manoeikat (WWBC, Wassenaar), 1
dooschildpad

Agenda
12 december 1999
Winterlezing Mary Vriens:
'De quarantaine in Blijdorp'
9 januari 2000
Nieuwjaarslezing Blijdorp-directeur
Dorresteyn
13 februari 2000
Winterlezing Louwerens-Jan
Nederlof: 'Vlinders voor het Oceanium'
12 maart 2000
Winterlezing Michaël Laterveer:
'Vissen voor het Oceanium'
13 mei 2000
Voorjaarsreis naar de dierentuin van
Gelsenkirchen in Duitsland (meer informatie
in Vriendennieuws 2000-1)
30 mei t/m 3 juni 2000
Meerdaagse reis naar diverse dierentuinen
in Zuidwest Engeland (meer
informatie in Vriendennieuws 2000-1)
let op:
De winterlezingen in 1999 vinden
plaats vanaf 11.00 uur in de aula van de
Wolfert van Borselen scholengemeenschap.
De lezingen duren ongeveer een uur, inclusief
de beantwoording van eventuele vragen.
Na afloop van de lezingen hebben de Vrienden
op de genoemde data op vertoon van
hun lidmaatschapskaart voor het betreffende
jaar gratis toegang tot de Diergaarde.
Openingstijden Diergaarde
Blijdorp: 9-18 uur
Bezoekersinfo: 010-4431495
G ezocht -aangeboden
Oude jaargangen van Blijdorp Blad,
Dieren en Vriendennieuws (van voor 1994).
Jos Nijkamp, Oostsingel 51,2612 HD Delft,
tel. 015-2146914.
Oude jaargangen van Blijdorp
Geluiden. Mw. H. Confurius de Keijzer,
Dorpsstraat 81, 3284 AD Zuid-Beijerland.
Heeft u een bijzondere dierenverzameling
en zoekt u die ene ansichtkaart?
Heeft u spul letjes die u wel wilt af staan? U
kunt in Vriendennieuws een kleine advertentie
plaatsen. Er zijn wel een paar spelregels.
Het gevraagde/aangebodene moet kort worden
geformuleerd. U dient naam en
telefoonnummer te vermelden. Het contact is
rechtstreeks, de redactie heeft geen bemiddelende
rol. Wij behouden ons het recht
voor om -bijvoorbeeld vanwege plaatsgebrekadvertenties
niet of later te plaatsen.
U kunt uw mededelingen opsturen naar:
Redactie Vriendennieuws
M. Kreuger
Goudsesingel 235d
3031 EL Rotterdam
_PARATI .
VERI(OOP.
s r#~~L.j i~Gt ~l,:~ ~ t~~ \t\f
N'E=LW i'~ , 'lf: HAND F "
i I'I.NDS FH.:PA RJH lf
Rf-PA Al r
VfPKOOF­
~lALL
Schepenstraat 6d . Rotterdam ' Telefoon 0104665452