“Ik merk veel positieve energie”

ANDREAS KINNEGING:
“DE MENS IS EEN
PROBLEEMOPLOSSEND DIER”
“Laat ik vooropstellen dat ik me
beschouw als een amateur op milieugebied
in die zin, dat ik zeker geen
specialist ben maar wel een liefhebber”,
begint Andreas Kinneging zijn
antwoord op de inleidende vraag hoe
groot en acuut hij het mondiale
milieuprobleem acht.
“Wat me al jaren opvalt”, zegt hij vervolgens,“is
de betrekkelijk grote mate
van politiek partizanendom in de
milieudiscussie. Daardoor krijg ik
vaak het gevoel dat de argumenten
van de milieusceptici, die menen dat
het milieu op punten vooruitgaat,
niet serieus worden genomen. Ik
denk aan mensen als Julian Simon,
Björn Lomborg en ook aan onze
Nederlandse Huib van Heel, wiens
recente boek helemaal geen aandacht
heeft gekregen.”
“Over het klimaat worden heel tegenstrijdige
dingen gezegd. Ik kan niet
beoordelen wie gelijk heeft, want de
tegenstrijdigheid gaat heel ver:ze is al
basaal waar het gaat om fact finding
en neemt exponentieel toe bij de
extrapolatie van de feiten. Ik vraag
me af of er echt iets aan de hand is.
De milieuproblemen lossen we grotendeels
op, zoals we ook het probleem
van de ziektekosten oplossen.”
“Wat energie betreft is de zaak duidelijk:
ooit raakt de olie op. En hoewel
de voorspellingen over de vraag wanneer
dat gebeurt zeer uit elkaar
lopen, lijdt het geen twijfel dat we
12 - JANUARI/FEBRUARI 2006 - SHELL VENSTER
manicheïstische strijd tussen goed en
kwaad aan de goede kant staan. Hun
houding is een remplaçant voor religie.
Dat verklaart ook hun reactie op
de sceptici: dat zijn ongelovigen, ketters,
die op de figuurlijke brandstapel
moeten. Een dergelijke houding staat
in de weg van een zakelijk debat, terwijl
alleen dát tot een oplossing kan
leiden.”
Gevraagd naar zijn mening over de
resultaten van de Europese TNSenquête
zegt Kinneging:“Dat mensen
dat vinden verbaast me niets, want
dat is het enige verhaal dat ze via de
media te horen krijgen. Het gaat hier
niet om een beredeneerde opvatting,
dus zeggen die uitkomsten me niet zo
veel.”
Over de tegenspraak tussen denken
en doen merkt hij glimlachend op:
“Het had me verbaasd als men consequent
was geweest. Mensen willen
een schone auto en tegelijk 200 kilometer
per uur rijden.Ze willen lekker
eten en toch slank blijven. Ze willen
jong en aantrekkelijk blijven én oud
en wijs worden. Het verbaast me ook
niet dat de meeste mensen vinden
dat er wel iets moet gebeuren, maar
dat vooral anderen daarvoor moeten
zorgen. Zo is de mens.”
Beach Boys liberalisme
De constatering dat deze menselijke
houding een feit is, impliceert voor
Kinneging niet dat ze ook moreel
juist is.“Er dreigt in onze samenleving
iets verloren te gaan en dat is de notie
“Mensen willen een schone
auto en tegelijk 200 kilometer
per uur rijden.”
ons uiterste best moeten doen om
alternatieve bronnen te vinden. Als
dat niet zou lukken, krijgen we een
enorme reductie in welvaart en koopkracht
en een politieke instabiliteit
met het gevaar van Hitleriaanse
regimes. Maar zo ver komt het denk
ik niet, want ik geloof in de inventiviteit
van mensen.‘De mens is een probleemoplossend
dier’, zeg ik in een
variant op Aristoteles.”
Onbewust opportunisme
Dan noemt Kinneging een van de
belemmeringen voor het zoeken naar
oplossingen.“Ik beschouw hysterie -
en zeker milieuhysterie - als een
gevaar,want angst is geen goede raadgever.
Er zijn heel wat mensen die
hun brood verdienen dankzij een
doemverhaal; mensen bij Greenpeace,
Milieudefensie, bij ministeries.
Voor hen móet het fout gaan, anders
hebben ze geen reden van bestaan
meer. Dat is overigens vaak geen
bewust, maar een onbewust opportunisme.Voor
veel mensen emotioneert
het hun levensvervulling wanneer ze
ervan overtuigd zijn dat ze in een
van rentmeesterschap. Dat is een
samenwerkingscontract van opeenvolgende
generaties dat inhoudt dat
je niet kapot maakt wat je voorouders
tot stand hebben gebracht en
dat je iets doet voor de generaties die
na je komen. Deze gedachte verdwijnt
heel snel om plaats te maken
voor die van Jefferson: ‘The earth
belongs to the living.’ Laten we alles
opmaken. Na ons de zondvloed. Die
gedachte vormt ook een van de
grondbeginselen van het liberalisme,
dat is gericht op het eigen ‘ik’; op persoonlijk
welzijn en genot.”
“Het is een zeer verwerpelijke
gedachte. Ze is tegengesteld aan de
Grieks/Romeins/christelijke traditie,
waarin het rentmeesterschap een
grote rol speelt. De Romeinen vonden
het concept van de ‘gens’ - de
familie, de clan, het volk - belangrijk,
inclusief de plicht het bezit van de
gens ongeschonden door te geven
aan de nakomelingen. Verder is ‘rentmeesterschap’,
zoals bekend, ook een
christelijk begrip. Als de notie daarvan
uit onze samenleving verdwijnt,
dan verdwijnt daarmee ook de zorg
voor het milieu. Wat je vervolgens
overhoudt is pure decadentie: ‘eet,
drink, want het leven is kort en na
ons de zondvloed’.Wat je dan krijgt is
het macho-hedonisme van de SUV; is
een Beach Boys liberalisme met een
verenging van de geest en een verproletisering
van de cultuur die eindigen
in seks en geweld.”
Poneert Kinneging hier toch niet de
noodzaak van enigerlei religieus
besef voor het overeind houden van
zowel een redelijke samenleving als
het milieu? En dat, terwijl hij de
milieubeweging eerder haar ‘religiositeit’
verweet?
“In navolging van Tocqueville”, antwoordt
hij,“vind ik religie erg belangrijk
voor een samenleving. Waar ik
bezwaar tegen maak is wanneer
milieuzorg een vorm van religieus
fanatisme wordt, want dan tellen de
feiten niet meer.”
Na een korte pauze gaat hij verder:
“Het Beach Boys liberalisme en het
milieufundamentalisme zijn verschijningsvormen
van twee heel oude
gevaren: het nihilisme en het religieuze
fundamentalisme. Daar moeten we
al millennia tussen schipperen. De
vraag is welke van de twee ons het
meest bedreigt. Nietzsche en Dostojevski
hebben gewaarschuwd voor
een volle ontplooiing van het nihilisme.Wat
het religieuze fundamentalisme
kan brengen weten we, waarbij
we overigens niet moeten vergeten
dat het ook een reactie is op het
hedendaagse nihilistische hedonisme.”
Geluk is innerlijke rust
Kinneging ziet hoe het hedendaagse
hedonisme er toe leidt dat mensen
“veel te veel” aandacht besteden aan
de groei van hun koopkracht. “Plato
heeft al gezegd dat geluk daarin niet
ligt, maar in innerlijke rust en harmonie.
Maar als je als politicus een
beleid zou voorstaan waardoor de
koopkracht zou teruglopen, dan gaat
je kop eraf.”
Het lijkt dus niet waarschijnlijk dat
overheden kunnen zorgen voor de
mentaliteitsverandering die Andreas
Kinneging nodig acht. Theoretisch
zouden ze volgens hem kunnen streven
naar een privatisering van delen
van het milieu:“Als je bijvoorbeeld de
zee en de binnenwateren zou privatiseren,
dan zouden de vissers er zelf
belang bij hebben overbevissing te
voorkomen. Maar in de praktijk lijkt
dat onmogelijk. Wel zal er een
moment komen dat bedrijven ruime
winst gaan maken op het ontwikkelen
van alternatieve energiebronnen.
Waar we zeker niet naar toe moeten,
is een overheid die alles dichtregelt
met wetgeving, want dat staat een
oplossing alleen maar in de weg.
Oplossingen vragen om creativiteit
en zoals ik al zei, geloof ik in de creativiteit
en in de wilskracht van mensen.”