Brandveilig gebruik van onbehandelde natuurlijke ... - NIFV

Efectis Nederland BV 

Efectis Nederland-rapport 

2006-Efectis-R0759 

Brandveilig gebruik van onbehandelde natuurlijke 

kerstbomen in openbare ruimten 

Efectis Nederland BV 

Centrum voor Brandveiligheid 

Lange Kleiweg 5 

Postbus 1090 

2280 CB Rijswijk 

www.efectis.nl 

T 015 276 34 80 

F 015 276 30 25 

E nederland@efectis.com 

Datum november 2006 

Auteur(s) 

Ir. I.M.M.M.C. Naus 

Ir. R.J.M. van Mierlo 

Aantal pagina's 53 

Aantal bijlagen 4 

Opdrachtgever 

NIFV Nibra 

Postbus 7010 

6801 HA ARNHEM 

Projectnaam Brandveilig gebruik kerstbomen 

Projectnummer 006.55218 

Alle rechten voorbehouden. 

Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van 

druk, foto-kopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande 

toestemming van Efectis. 

Indien dit rapport in opdracht werd uitgevoerd, wordt voor de rechten en verplichtingen van 

opdrachtgever en opdrachtnemer verwezen naar de Algemene Voorwaarden voor onderzoeksopdrachten 

aan TNO, dan wel de betreffende terzake tussen de partijen gesloten 

overeenkomst. 

Het ter inzage geven van het Efectis-rapport aan direct belang-hebbenden is toegestaan. 

© 2006 Efectis Nederland BV: een TNO bedrijf 

Dit rapport wordt uitgebracht door het TNO bedrijf Efectis Nederland BV (voorheen TNO Centrum voor Brandveiligheid). 

TNO heeft besloten, ingegeven door de internationale marktontwikkelingen en klantvragen, samenwerking te zoeken met 

twee Europese Egolf partners, eveneens met tientallen jaren ervaring in de brandveiligheid: het Noorse Sintef/NBL en het 

Franse CTICM, om zodoende via schaalvergroting een breder pakket aan diensten en faciliteiten van een hoge kwaliteit 

aan te kunnen bieden. Daartoe zijn de brandveiligheidsactiviteiten van de betrokken instanties geprivatiseerd en in deze 

samenwerking gebracht. Bij TNO heeft dat beslag gekregen doordat m.i.v. 1 juli 2006, de activiteiten van het voormalige 

TNO Centrum voor Brandveiligheid zijn ondergebracht in Efectis Nederland BV.

Efectis Nederland rapport | 2006-Efectis-R0759 | november 2006 | 


2 / 53 

Samenvatting 

In Nederland wordt met name sinds de brand in Volendam jaarlijks gediscusseerd over 

het al dan niet mogen plaatsen van natuurlijke kerstbomen in openbare ruimten. NIFV 

Nibra heeft daarom aan Efectis Nederland gevraagd te onderzoeken onder welke 

omstandigheden het mogelijk is om natuurlijke kerstbomen te plaatsen in openbare 

ruimten, en de resultaten hiervan samen te vatten voor een brochure die door 

gebouwbeheerders gebruikt kan worden. 

Op basis van literatuur is eerst gezocht naar informatie om het veilig plaatsen te 

beoordelen. Daarbij zijn veel praktische aanbevelingen aangetroffen, maar onvoldoende 

informatie om ook kwantitatieve regels op te stellen. Daarom is door Efectis Nederland 

een testserie uitgevoerd op 30 kerstbomen van in Nederland veel verkochte 

boomsoorten. Op basis van deze testresultaten en testresultaten uit de literatuur zijn 

berekeningen uitgevoerd waaruit de vluchtcondities in ruimten met een brandende 

kerstboom zijn bepaald. Hieruit zijn, naast praktische aanbevelingen, kwantitatieve 

regels voor het plaatsen van kerstbomen afgeleid. 

Het resultaat van dit onderzoek is een set aanbevelingen voor het veilig plaatsen van 

onbehandelde natuurlijke kerstbomen. Daarbij is zoveel mogelijk gewerkt met 

eenvoudig waarneembare en meetbare grootheden, zoals afstanden, oppervlakten en 

volumes, zodat de aanbevelingen met weinig hulpmiddelen en voorkennis zijn toe te 

passen. Hierdoor bevatten de aanbevelingen wel een ruime veiligheidsmarge. De 

aanbevelingen zijn opgenomen in hoofdstuk 16. 

Met specialistische brandveiligheids-kennis zijn overigens de mogelijkheden voor het 

veilig plaatsen van kerstbomen groter, maar dat is niet het onderwerp van dit rapport.



3 / 53 

Inhoudsopgave 

1 Algemene inleiding......................................................................................................... 6 

1.1 Probleemomschrijving..................................................................................................... 6 

1.2 Doelstelling...................................................................................................................... 6 

1.3 Aanpak............................................................................................................................. 6 

1.4 Inhoud.............................................................................................................................. 6 

Deel 1: Literatuuronderzoek.......................................................................................................... 7 

2 Inleiding.......................................................................................................................... 8 

2.1 Doelstelling...................................................................................................................... 8 

2.2 Aanpak............................................................................................................................. 8 

3 Kerstbomen .................................................................................................................... 9 

3.1 Meest gebruikte/verkochte kerstbomen in Nederland ..................................................... 9 

3.2 Ontstaan van brand in kerstbomen................................................................................... 9 

3.3 Invloedsparameters brandgedrag ..................................................................................... 9 

3.4 Bomen met kluit ............................................................................................................ 10 

4 Vochtgehalte van hout................................................................................................. 11 

4.1 Vochtgehalte.................................................................................................................. 11 

4.2 Mogelijkheid tot opnemen van water na kappen ........................................................... 11 

4.3 Meting van vochtgehalte van hout................................................................................. 11 

5 Brandgedrag kerstbomen............................................................................................ 13 

5.1 Inleiding......................................................................................................................... 13 

5.2 Literatuuroverzicht testen .............................................................................................. 13 

5.3 Samenvatting aanwezige informatie .............................................................................. 17 

5.4 Ontbrekende informatie ................................................................................................. 20 

5.5 Aanvullen van ontbrekende informatie.......................................................................... 20 

6 Richtlijnen .................................................................................................................... 21 

6.1 Binnenlandse richtlijnen ................................................................................................ 21 

6.2 Buitenlandse richtlijnen ................................................................................................. 21 

7 Regels op basis van de literatuur................................................................................ 23 

7.1 Aankoop.........................................................................................................................23 

7.2 Verzorging ..................................................................................................................... 23 

7.3 Plaats van een kerstboom............................................................................................... 23 

7.4 Versiering van de boom................................................................................................. 24 

Deel 2: Brandproeven ................................................................................................................... 25 

8 Inleiding........................................................................................................................ 26 

8.1 Probleembeschrijving .................................................................................................... 26 

8.2 Doelstelling....................................................................................................................26 

8.3 Aanpak........................................................................................................................... 26 

8.4 Inhoud............................................................................................................................ 26 

9 Brandproeven en vochtmetingen................................................................................ 27



4 / 53 

9.1 Bomen............................................................................................................................ 27 

9.2 Water.............................................................................................................................. 27 

9.3 Ontstekingsbron............................................................................................................. 28 

9.4 Tijdsperiode ................................................................................................................... 28 

9.5 Testschema brandproeven.............................................................................................. 28 

9.6 Testschema vochtmetingen............................................................................................ 28 

10 Temperatuur- en vochtcondities................................................................................. 30 

11 Vochtmetingen ............................................................................................................. 32 

11.1 Vochtgehalte.................................................................................................................. 32 

11.2 Resultaten ......................................................................................................................32 

12 Referentiemeting vermogen ........................................................................................ 34 

12.1 Opstelling....................................................................................................................... 34 

12.2 Resultaten ......................................................................................................................34 

13 Opzet brandproeven kerstbomen............................................................................... 35 

13.1 Opstelling....................................................................................................................... 35 

13.2 Procedure .......................................................................................................................36 

13.3 Metingen........................................................................................................................36 

13.3.1 Straling........................................................................................................................... 36 

13.3.2 Gewichtsafname ............................................................................................................ 36 

14 Resultaten brandproeven kerstbomen....................................................................... 37 

14.1 Algemeen beeld ............................................................................................................. 37 

14.1.1 Bomen met water........................................................................................................... 37 

14.1.2 Droge bomen ................................................................................................................. 37 

14.2 Vermogen ...................................................................................................................... 37 

14.3 Straling........................................................................................................................... 38 

15 Berekeningen met een zone-model ............................................................................. 45 

15.1 Doel van de berekeningen.............................................................................................. 45 

15.2 Toelichting bij de berekeningen..................................................................................... 45 

15.3 Resultaten van de Ozone berekeningen ......................................................................... 47 

Deel 3: Aanbevelingen brandveilig gebruik kerstbomen op basis van literatuuronderzoek en 

brandproeven ............................................................................................................... 49 

16 Aanbevelingen brandveilig gebruik van onbehandelde natuurlijke kerstbomen .. 50 

16.1 Achtergronden bij de aanbevelingen ............................................................................. 50 

16.2 Set van aanbevelingen ................................................................................................... 51 

16.2.1 Aankoop.........................................................................................................................51 

16.2.2 Plaatsing en verzorging.................................................................................................. 51 

16.2.3 Relatie tussen veilige boomgrootte en omvang van de ruimte ...................................... 52 

16.2.4 Versiering ......................................................................................................................52 

16.3 Behandelde en niet-natuurlijke kerstbomen................................................................... 53 

17 Referenties.................................................................................................................... 54



5 / 53 

Bijlage(n) 

A Beelden brandproeven kerstbomen 

B Gewichtsafname kerstbomen tijdens brandproeven 

C Resultaten vochtmetingen takken kerstbomen 

D Instellingen en invoer voor de Ozone-berekeningen 

E Overzicht testresultaten diverse onderzoeken



6 / 53 

1 Algemene inleiding 

1.1 Probleemomschrijving 

In Nederland is met name sinds de brand in Volendam een discussie gaande over het al 

dan niet mogen toepassen van echte kerstbomen in openbare ruimten. Op dit moment 

worden in diverse gemeenten verschillende richtlijnen gehanteerd met betrekking tot het 

toepassen van echte kerstbomen. Deze lopen uiteen van het helemaal niet mogen 

plaatsen van kerstbomen in openbare ruimten, tot het mogen plaatsen binnen een zeker 

kader, zoals bijvoorbeeld alleen bomen met kluit, of alle bomen mits geplaatst op zekere 

afstanden van o.a. vluchtwegen. 

NIFV Nibra heeft aan Efectis Nederland gevraagd te onderzoeken onder welke 

omstandigheden het mogelijk is om een echte kerstboom te plaatsen in een openbare 

ruimte, en de resultaten hiervan kort weer te geven voor een brochure die door 

gebouwbeheerders gebruikt kan worden. 

1.2 Doelstelling 

1.3 Aanpak 

1.4 Inhoud 

De doelstelling van het onderzoek is het bepalen waar en op welke wijze een 

onbehandelde echte/natuurlijke kerstboom zodanig kan worden toegepast, dat bij een 

eventuele brand de kans op slachtoffers klein en de schade door brand beperkt gehouden 

kan worden. 

Om regels te kunnen opstellen hoe kerstbomen brandveilig kunnen worden toegepast, is 

de volgende aanpak gehanteerd: 

Eerst is in een literatuuronderzoek geïnventariseerd welke informatie beschikbaar is 

over het brandgedrag van kerstbomen. Tevens is beoordeeld welke aanvullende 

informatie nodig is om regels op te kunnen stellen. Vervolgens is een reeks van 

brandproeven uitgevoerd om de ontbrekende informatie te genereren. Tenslotte is op 

basis van het literatuuronderzoek en de brandproeven een set van voorschriften 

opgesteld, die moet leiden tot het brandveilig gebruik van kerstbomen. 

In deel 1 van het rapport zijn de resultaten van de literatuurstudie weergegeven. Deel 2 

beschrijft de uitgevoerde brandproeven en in deel 3 zijn tenslotte de resulterende 

voorschriften weergegeven.



7 / 53 

Deel 1: Literatuuronderzoek



8 / 53 

2 Inleiding 


2.2 Aanpak 

De doelstelling van het eerste deel van het onderzoek is het in kaart brengen van 

bestaande informatie over het brandgedrag van kerstbomen. 

Allereerst is geïnventariseerd welke factoren van invloed zijn op het brandgedrag van 

kerstbomen, hoe gemakkelijk bomen ontstoken kunnen worden, wat voor groeisnelheid 

en vermogen te verwachten zijn bij een brand, en wat voor richtlijnen in binnen- en 

buitenland worden gebruikt voor de toepassing van kerstbomen in openbare ruimten. 

Vervolgens is bepaald welke informatie nodig is om duidelijke regels op te stellen, en of 

de in de literatuur gevonden data hiervoor voldoende basis biedt. Er is gedefinieerd 

welke informatie nog ontbreekt en hoe deze alsnog bepaald kan worden. Er zijn 

voorbeeldberekeningen uitgevoerd om te kunnen bepalen in wat voor ruimten 

kerstbomen nog toegelaten kunnen worden zodat mensen bij brand de ruimte veilig 

kunnen verlaten.



9 / 53 

3 Kerstbomen 

3.1 Meest gebruikte/verkochte kerstbomen in Nederland 

In Nederland worden de laatste jaren vooral de volgende vier soorten kerstbomen 

verkocht (bron: diverse tuincentra): 

• Fijnspar (“Picea abies”); 

• Servische spar (“Picea Omorika”); minder naalduitval dan fijnspar; 

• Blauwspar (“Picea pungens Glauca”); beperkte naaldval; 

• Nordman (“Picea Nordmanniana”); zeer weinig naalduitval. 

Fijnspar Servische spar Blauwspar Nordman 

Het onderzoek zal zich daarom met name richten op het brandgedrag van deze vier 

soorten. 

3.2 Ontstaan van brand in kerstbomen 

De meest voorkomende oorzaken voor het ontstaan van kerstboombranden in 

gebouwen/woningen zijn [5,6]: 

• Falende elektrische componenten, zoals niet goed functionerende verlichting, 

defecte kabelisolatie, etc., waardoor kortsluiting optreedt; 

• Brandstichting door zowel kinderen als volwassenen; 

• Het te dicht bij een heet oppervlak plaatsen van de kerstboom, zoals 

bijvoorbeeld een open haard. 

3.3 Invloedsparameters brandgedrag 

De belangrijkste parameters die het brandgedrag van kerstbomen beïnvloeden zijn [1]: 

• het vochtgehalte van de naalden; 

• de massa van de boom; 

• het soort boom; 

• de gebruikte ontstekingsbron.



10 / 53 

Het vochtgehalte van de naalden (en niet van de stam) is de dominante variabele. Deze 

moet voldoende zijn zowel op het moment van aankoop als gedurende de termijn waarin 

de boom in een ruimte is geplaatst. Een boom, waarvan het vochtgehalte eenmaal is 

gedaald tot onder de herstellimiet, zal verder uitdrogen, zelfs als de boom langdurig in 

het water wordt geplaatst [2]. 

3.4 Bomen met kluit 

Het vochtgehalte van de boom wordt mede bepaald door het gemak waarmee een boom 

water op kan nemen. Dit is afhankelijk van het soort kluit. Er bestaan verschillende 

“soorten” kluiten [13]: 

• Kerstbomen in potten gekweekt: er is geen sprake van afgestoken wortels; de 

wateropname verloopt gemakkelijk en de kerstbomen behouden makkelijker hun 

naalden; 

• Kerstbomen met stevige wortelkluit: de wortels worden jaarlijks op de kwekerijen 

rondom afgestoken. Zo ontstaat er een kort maar stevig wortelgestel met 

daaromheen zeer veel haarworteltjes die instaan voor een goede wateropname; 

• Kerstbomen met wortelkluit in een zak: de wortelkluit is in een juten doek of in gaas 

gewikkeld; dit doek/gaas bungelt relatief los om de kluit heen. Dit betekent dat de 

boom niet jaarlijks rondom af is gestoken en daarom lange hoofdwortels heeft 

gekregen. Bij het uitsteken kan maar een klein gedeelte van deze hoofdwortels mee 

worden genomen, en vooral de haarwortels zullen daardoor ontbreken. Hierdoor is 

het voor de boom moeilijk om voldoende water op te nemen; 

• Kerstbomen met weinig grond eromheen: gelijk kerstbomen met kluit in 

loshangende zak: slechte mogelijkheden voor wateropname.



11 / 53 

4 Vochtgehalte van hout 

4.1 Vochtgehalte 

Onder het vochtgehalte van hout wordt doorgaans verstaan: het gewicht aan water dat 

het hout bevat, uitgedrukt in een percentage van het drooggewicht van hout. Het 

drooggewicht is het constante gewicht dat verkregen wordt na voldoende lange droging 

van het hout in een geventileerde oven, bij een temperatuur die even boven het kookpunt 

van water ligt [15]. In formulevorm: 

Houtvochtg ehalte 

Gewicht van het hout − drooggewicht 

= 

•100% 

drooggewicht 

Water kan in hout voorkomen als: 

• Vrij water in de celholten en ruimten tussen de cellen; 

• Gebonden water in de celwanden. 

Een levende boom bevat beide vormen van water. De celwanden zijn dan geheel met 

water verzadigd, en de celholten zijn geheel of gedeeltelijk met water gevuld. In de stam 

is het vochtgehalte niet gelijkmatig verdeeld: in het spinthout zit meer water dan in het 

kernhout. 

4.2 Mogelijkheid tot opnemen van water na kappen 

Niet in het kader van brandveiligheid, maar wel in het kader van het zolang mogelijk 

mooi houden van kerstbomen, is onderzoek gedaan naar de mogelijkheden van 

kerstbomen om water op te nemen. Uit dit onderzoek is het volgende gebleken: 

Gekapte bomen verliezen continu water via hun naalden. Dit water kan alleen aangevuld 

worden met water aanwezig in de stam (reserve van de boom), of door middel van 

opname van water via de wortels/stam wanneer de boom in water wordt geplaatst. Voor 

alle soorten kerstbomen is er echter een kritische grens: als de boom te droog is 

geworden, kan ook na plaatsing in water geen water meer worden opgenomen via 

stam/wortels. 

In [17] is onderzoek gedaan naar het rehydratie gedrag van de “white pine” en de 

“norway spruce”. Ook hieruit blijkt dat deze bomen volledig kunnen rehydrateren 

zolang de uitdroging 1 van het houtweefsel een kritische grens niet heeft overschreden. 

Bij opslag onder “winterse” omstandigheden worden deze niveaus doorgaans niet 

bereikt. 

4.3 Meting van vochtgehalte van hout 

Voor het meten van het vochtgehalte van kerstbomen, en dan met name het vochtgehalte 

van de naalden, zijn nog geen directe meetmethoden beschikbaar/bekend bij de auteurs. 

Wel bestaan er meters waarmee het vochtgehalte van hout gemeten kan worden. 

1 De mate van uitdroging wordt vaak gegeven door het water (aanzuigend) potentieel van het houtweefsel en 

uitgedrukt als onderdruk t.o.v. vrij en zuiver water; de kritische grens bedraagt ca. –3 tot –4 MPa.



12 / 53 

De meest bekende houtvochtmeters [16] zijn gebaseerd op het meten van een: 

• elektrische weerstand: elektroden worden in het hout geslagen en de weerstand 

tussen de elektroden wordt gemeten. De betere apparaten zijn voorzien van een 

temperatuurscorrectie en een houtsoortcorrectie. 

• diëlektrische constante: werken zonder elektroden; worden tegen het hout 

aangehouden. Het is belangrijk dat de juiste dichtheid van het hout wordt ingesteld. 

Deze technieken zijn echter minder geschikt voor het meten van het vochtgehalte van de 

stam door bijvoorbeeld een gebouwbeheerder of een kerstboomverkoper. Dit komt o.a. 

door: 

• het vochtgehalte van een kerstboom is veel hoger dan dat van hout, en 

waarschijnlijk te hoog om met een diëlektrische meter te meten; 

• bij het meten is het belangrijk dat de juiste dichtheid wordt ingesteld, dus men moet 

de boom herkennen; 

• het is onduidelijk waar precies moet worden gemeten (schors, spinthout of 

kernhout) en hoe men dit herkent.



13 / 53 

5 Brandgedrag kerstbomen 

5.1 Inleiding 

In dit hoofdstuk is geïnventariseerd welke invloed de in het vorige hoofdstuk genoemde 

invloedsfactoren hebben op het brandgedrag van kerstbomen. Dit is gedaan aan de hand 

van een literatuuronderzoek, waarbij met name is gezocht naar eerder uitgevoerde 

brandproeven. Na het verzamelen van de informatie is bepaald welke informatie nog 

ontbreekt voor het opstellen van regels voor het brandveilig plaatsen van een kerstboom. 

5.2 Literatuuroverzicht testen 

Relatie vochtgehalte – warmteproductie voor Douglassparren [1] 

Om Douglassparren te kunnen ontsteken met een kleine vlam moet het vochtgehalte 

kleiner zijn dan 50-60%. Anders is ontsteking alleen mogelijk met grotere brandende 

objecten. Voor Douglassparren (gemiddeld gewicht 11 kg, diverse bewateringsprogramma’s, 

10 dagen bewaard tot aan test) is de volgende relatie afgeleid voor de 

piek-warmteproductie 2 5.84−0.017M 

per kg boom: q& 

/ massa = e [ kW / kg] 

, waarbij M het 

vochtgehalte van de naalden is [1]. 

Vochtgehalte kerstbomen in relatie tot mogelijke ontsteking [2] 

Een vroege studie (1963) [2] heeft al het belang aangetoond om de stam van de 

kerstboom continu in water te houden. Zolang het vochtgehalte van de naalden groter is 

dan 100%, is ontsteking met lucifers niet mogelijk. Wanneer het vochtgehalte kleiner is 

dan ongeveer 50%, dan kunnen kerstbomen erg makkelijk met lucifers worden 

aangestoken. Met een vochtgehalte kleiner dan 20% ontstaan er felle branden. 

Wanneer een grotere ontstekingsbron wordt gebruikt, bijvoorbeeld 0,5 kg aan proppen 

papier, zal iedere boom gaan branden, ongeacht het vochtgehalte. 

Ontsteking en warmteproductie van drie soorten: “pines”, “spruces” en “firs” [3] 

In [3] worden twee testseries beschreven. In de eerste serie wordt onderzocht hoe 

makkelijk kerstbomen kunnen worden aangestoken. Er worden vier verschillende 

ontstekingsmechanismen gebruikt, die alle een situatie representeren waarbij een boom 

“per ongeluk” wordt ontstoken: een lucifer, een aanstekervlam, een “sustained electric 

arc” en een oververhitte draad. Daarnaast worden kerstbomen op vier manieren 

behandeld: na kappen onmiddellijk in water, gebundeld, gestapeld en gedurende 6 à 7 

maanden bewaard in een garage. Er worden drie types kerstbomen gebruikt: “pines”, 

“spruces” en “firs”. Uit de testen blijkt dat geen van de onderzochte bomen “per 

ongeluk” aangestoken kan worden. Zelfs wanneer een prop papier in de boom wordt 

geplaatst en wordt aangestoken, brandt slechts één boom (“white spruce”) gedurende 

94s voordat hij vanzelf weer dooft. 

In deze eerste serie is tevens voor 11 bomen met behulp van de “cone caloriemeter” 

bepaald wat (o.a.) de piek-HRR (piek warmteproductie) is; voor iedere boom is tevens 

het gewicht, het vochtgehalte en de ontstekingstijd gemeten. 

2 De warmteproductie wordt gewoonlijk afgekort als HRR (heat release rate) of RHR (rate of heat release).



14 / 53 

In de tweede serie [3] is de warmteproductie gemeten met zowel de cone calorimeter als 

in de room/corner opstelling, waar de ontstekingsbron gevormd werd door 0,5 kg papier 

met 100 ml methanol. Geteste bomen zijn de “white pine”, “red pine”, “fraser fir” en de 

“balsam fir” met hoogtes variërend tussen 1.6 en 1.9m. Met de gekozen ontstekingsbron 

brandt alleen de “red pine” niet. Het maximale vermogen gemeten in de room/corner 

test is 1,3 MW. 

De eindconclusie van het onderzoek is dat het onwaarschijnlijk is dat “per ongeluk” 

(lucifers, kaarsen, oververhitte draad) een hele boom afbrandt. Als echter een 

brandversneller wordt gebruikt, papier in de boom wordt aangestoken of als drogere 

bomen worden gebruikt, zullen de resultaten heel anders kunnen zijn. Uit de 

room/corner resultaten blijkt dat als een boom volledig brandt, er zoveel warmte 

vrijkomt dat er in een kleine ruimte snel vlamoverslag op kan treden. 

Brandgedrag gebruikte kerstbomen [4] 

In 1991 is direct na de kersttijd een onderzoek gedaan met diverse “gebruikte” 

kerstbomen [4]. Na inzameling zijn de bomen enkele weken opgeslagen onder 

kameromstandigheden. Als ontstekingsbron is in eerste instantie gebruik gemaakt van 

polyester materiaal dat vaak wordt gebruikt als sneeuw onder kerstbomen. Bij de eerste 

boom ontstond hierdoor echter zo’n snelle brand dat bij de andere droge bomen gebruik 

is gemaakt van een lucifer. Ter vergelijking zijn ook twee verse bomen getest; hierbij is 

wel gebruik gemaakt van polyester, omdat er met de lucifer geen brand kon worden 

veroorzaakt. De afmetingen van de testruimte waren 3.66 x 3.05 x 2.44m. 

De belangrijkste resultaten van het onderzoek waren: 

• De droge kerstbomen konden zeer gemakkelijk aangestoken worden; 

• Eenmaal ontstoken, branden de bomen heel snel. In minder dan 30 s werden 

temperaturen van ongeveer 800 °C in de ruimte gemeten; de piek-warmteproductie 

varieerde tussen 786 en 1667 kW; 

• De pas gekapte boom kon zowel met de lucifer als met het polyester onder de boom 

niet worden ontstoken. 

• De rookdetector die in de ruimte was opgehangen reageerde binnen ca. 20 s, maar 

deze werkte slechts enkele seconden voordat hij smolt. 

Warmteproductie van scotch pines [5] 

In 1999 zijn er door NIST testen gedaan op kerstbomen [5] waarbij de nadruk is gelegd 

op het meten van de warmteproductie van betrekkelijk droge scotch pine bomen. Alle 

bomen zijn gedurende 3 weken gedroogd in een ruimte met een temperatuur van 23 °C 

en een relatieve vochtigheid van 50 %. Een boom was in deze ruimte in water geplaatst. 

Als ontstekingsbron is een elektrische lucifer gebruikt; voor de “natte” boom was dit 

onvoldoende, hier is gebruik gemaakt van een twintigtal lucifers die elektrisch zijn 

ontstoken. Het vermogen is gemeten met behulp van de “oxygen depletion method” 3 . De 

gemeten piek-warmteproductie voor de droge bomen varieert tussen 1,6 MW en 5,2 

MW. De natte boom kon niet ontstoken worden. De stralingsfluxen worden gemeten op 

een afstand van 1,2 meter van de boom. De maximum gemeten stralingsflux is ca. 28 

kW/m 2 . 

Ontstekingsgedrag en rookproductie bomen [7] 

De regionale brandweer Achterhoek heeft in 2003/2004 een onderzoek uitgevoerd naar 

de brandveiligheid van kerstbomen. Doel was inzicht te krijgen in het gemak waarmee 

3 De zuurstof depletie methode (onttrokken zuurstof methode) is gebaseerd op de (bijna) vaste relatie tussen 

verbruikte zuurstof en warmteproductie in een brand (1 kg O 2 ≡ 13,1 MJ); door meting van de daling van het 

zuurstofpercentage en het volume van de rook is zo de vrijgekomen energie te bepalen.



15 / 53 

kerstbomen aangestoken kunnen worden, hoeveel rook ze produceren en of de 

verstreken periode na kappen veel invloed heeft. 

De bomen waren opgeslagen in een kamer met huiskamerklimaat. Als ontstekingsbronnen 

zijn gebruikt een brander die 3 minuten onder de boom is geplaatst (ter 

simulatie van bijvoorbeeld een omgevallen kaars), en een brander los in de hand 

(moedwillige brandstichting). Er wordt op 4 momenten getest: 3, 17, 31 en 45 dagen na 

omzagen/uit de grond halen. De geteste bomen zijn blauwsparren, Nordmannen en 

fijnsparren. De testen zijn gedaan op onbehandelde bomen en op geïmpregneerde 

bomen. Hier worden alleen de testresultaten op de onbehandelde bomen beschouwd: 2 

fijnsparren zonder kluit, en 2 fijnsparren met kluit. 

Het ontstekingsgemak, branduitbreiding en rookproductie worden door diverse personen 

visueel beoordeeld. De factoren worden gecombineerd tot één eindoordeel: 

• fijnspar met kluit: brandrisico gedurende eerste maand gering, ook na 45 dagen nog 

gering. 

• fijnspar zonder kluit: brandrisico gedurende eerste maand matig, na 45 dagen groot. 

De fijnspar met kluit was zeer moeilijk te ontsteken (ongeacht beschouwde tijdspanne), 

er was sprake van langzame branduitbreiding; de boom had weinig tot redelijke 

rookproductie. Wel vielen er tijdens de testen veel gloeiende naalden op de grond; dit 

kan resulteren in secundaire branden. 

De fijnspar zonder kluit was na 17 dagen makkelijk en na 45 dagen extreem makkelijk 

te ontsteken; de branduitbreiding was gemiddeld na 17 dagen, extreem snel na 45 dagen; 

er was sprake van een grote rookontwikkeling. Er kwam bovendien veel vliegvuur vrij. 

Oordeel van de brandweer: boom is onaanvaardbaar risicovol. 

Brandproeven kerstbomen TNO [8] en [9] 

Door TNO is bij een tweetal onderzoeken gekeken naar het brandgedrag van 

kerstbomen. In beide studies is beoordeeld of een met een vlamvertrager behandelde 

boom zich beter gedraagt dan een onbehandelde boom. Hier zullen alleen de resultaten 

van de onbehandelde bomen worden weergegeven. 

Een onderzoek is uitgevoerd in 2002, waarbij drie typen kerstbomen zijn gebruikt: de 

fijnspar, de blauwspar en de Nordman [8]. De bomen zijn aangeleverd enige tijd na 

oogst. Vervolgens zijn ze nog enige tijd opgeslagen geweest in de testhal bij TNO bij 

condities 20 °C en 50 % RV. Tussen opslag en testen heeft minimaal 21 dagen gezeten. 

Tijdens de testen werd een 30 kW gasbrander onder de boom geplaatst. 

De fijnspar brandt duidelijk feller dan de overige twee, met een hoger vermogen (piekwarmteproductie 

538 kW) en een hogere totaal geproduceerde warmte. De piekwarmteproductie 

van de blauwspar is 98 kW en van de Nordman 145 kW. Alle 

onbehandelde bomen voldoen aan de eis voor klasse 4 s2 (totale optische rook < 200 m 2 ). 

Een later TNO onderzoek uit 2004 heeft uitsluitend gekeken naar de blauwspar. Er is 

één boom zonder behandeling getest: een blauwspar. De bomen zijn wederom geleverd 

enige tijd na kappen, en opgeslagen bij 23 °C en 50 % RV. Tussen tijdstip van 

aanlevering en testen zit 14 dagen. Als ontstekingsbron is een 30 kW brander gebruikt. 

Tijdens de test brandde in eerste instantie het deel in en rond de vlammen van de 

brander snel weg. Later in de test begonnen steeds opnieuw delen van de boom te 

branden, waarbij uiteindelijke de gehele boom verbrandde. Het gewicht van de boom 

4 Rookklassering volgens NEN-EN 13501-1 voor bouwmaterialen. De volledige eisen voor klasse s2 zijn 

totale rookproductie (TSP) < 200 m 2 en een rookproductie-index (SMOGRA) < 180 m 2 /s 2 ; voor klasse s1 zijn 

dit respectievelijk TSP < 50 m 2 en SMOGRA < 30 m 2 /s 2 .



16 / 53 

was 7.14 kg bij aanlevering en 5.95 kg bij testen. De piek-warmteproductie is 23.7 kW. 

De boom voldoet wat betreft rookontwikkeling aan klasse s1 (totale optische rook < 50 

m 2 ). 

Ontstekingsgedrag vs. vochtigheid [11] 

Het ontstekingsgedrag van kerstbomen wordt vooral bepaald door het vochtgehalte [11]. 

Het vochtgehalte van een pas gekapte boom varieert tussen 100 en 150 %. Zolang de 

boom bewaard wordt in een koude omgeving is het vochtverlies relatief klein. Als de 

boom echter opgeslagen wordt in een warme ruimte en niet voldoende water krijgt, daalt 

het vochtgehalte snel. Een boom die bekend staat om zijn slechte houdbaarheid is de 

Douglas fir, die onder droge omstandigheden een vochtverlies van ongeveer 11 % per 

dag heeft. Er zijn echter ook soorten die onder soortgelijke omstandigheden maar een 

vochtverlies van 4-6% per dag laten zien. 

Het Ignition Handbook [11] geeft een aantal testresultaten weer van Chastagner. Deze 

heeft de brandbaarheid van een aantal onbehandelde soorten bomen onderzocht als 

functie van het vochtgehalte. Uit dit onderzoek blijkt dat het type boom een grote 

invloed heeft op de brandbaarheid. Chastagner heeft ook onderzoek gedaan naar het 

effect van vlamvertragers op de brandbaarheid van kerstbomen. Het blijkt dat de 

toepassing van vlamvertragers vaak de naalden beschadigt. Daarnaast werd de 

weerstand tegen ontsteking door de toepassing van de vlamvertrager niet significant 

groter. Het geven van voldoende water heeft een veel groter effect. 

Tot slot wordt in [11] geconcludeerd dat alle geteste bomen (zelfs de redelijk natte) 

aangestoken kunnen worden en volledig opbranden wanneer ze aangestoken worden 

door brandende pakketjes onder de boom of door een klein stukje brandend speelgoed. 

Brand kersttakken ’t Hemeltje in Volendam [14] 

In 2001 is door TNO onderzoek gedaan naar de omstandigheden tijdens de brand in bar 

’t Hemeltje in Volendam [14]. Een belangrijke parameter in de reconstructie was het 

vochtgehalte en daarmee het brandgedrag van kersttakken. Het verloop van het 

vochtgehalte van de kersttakken (afkomstig van abies nobilis) is bepaald, waarbij voor 

de vochtgehaltes de volgende schaling is gekozen: zoals de takken binnenkwamen is het 

vochtgehalte 100 genoemd, het eindpunt na droging bij 20°C is 0 genoemd. Resultaten 

staan in onderstaande grafiek. 

Verloop vochtgehalte bij verschillende condities 

120 

Vochtgehalte [%] 

(0% = droog ref.niveau, 100% = vers) 

100 

80 

60 

40 

20 

0 

Sample 1 

Sample 2 

Sample 3 

Sample 4 

Sample 5 

Lucht 20 gr.C 

Oven 95 gr.C 

Conditioneerkamer 1, 40 gr.C 

Conditioneerkamer 2, 40 gr.C 

-20 

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 

Tijd [dagen] 

Figuur 1: Verloop vochtgehalte kersttakken



17 / 53 

Daarna is het brandgedrag van zowel droge als natte takken onderzocht. Gebruik is 

gemaakt van vierkante mandjes van ca. 45x45x45 cm waar ongeveer 2,5 kg takken in 

gestapeld werden. De takken werden ontstoken met aceton dat in een schaaltje onder het 

mandje geschoven was. Visueel waren grote verschillen waarneembaar: na ontsteking 

brandden de droge takken snel en vrijwel volledig op. De verse takken waren moeilijk te 

ontsteken. Na een eerste vuurtje doofden de takken weer, waarna ze met veel rook 

bleven doorgloeien, tot, na enige tijd, het vuur weer ontbrandde. Dit herhaalde zich 

totdat alle takken verbrand waren. 

Figuur 2: Warmteproductie van verse en droge kersttakken 

Een omslag in het brandgedrag bleek plaats te vinden na het verlies van ca. 50% van het 

aanwezige vocht. Daaronder brandt het materiaal in een keer volledig af, daarboven 

vertoont het materiaal aan/uit gedrag. Bij een verdere afname van het vocht neemt de 

piek in de warmteproductie nog wel toe; het tijdstip van optreden van de piek verandert 

niet meer. 

5.3 Samenvatting aanwezige informatie 

Een tiental testrapporten is bekeken. Uit deze rapporten blijkt dat de manieren waarop 

naar het brandgedrag van kerstbomen is gekeken erg divers is. Testen zijn uitgevoerd 

met: 

• Verschillende typen bomen (in totaal meer dan 10 verschillende soorten), waaronder 

onder andere de fijnspar, de blauwspar en de Nordman. 

• Verschillende condities van de boom, waaronder vochtgehalte en wel/niet aanwezig 

zijn van een kluit: het vochtgehalte (indien bekend en gerapporteerd) varieerde 

tussen 6 en ca. 180 %. In een aantal gevallen is onbekend hoe de boom na kappen of 

uitgraven is behandeld. 

• Verschillende ontstekingsmethoden, waaronder bijvoorbeeld met een (al dan niet 

elektrische) lucifer, een brander, of ontsteking met behulp van brandende polyester 

matten.



18 / 53 

• Verschillende meet/beoordelingsmethoden: bijvoorbeeld alleen visueel, full scale, 

room/corner of met cone calorimeter. 

• Verschillende gemeten/beoordeelde eigenschappen: gemeten zijn bijvoorbeeld het 

vrijkomende vermogen, de rookproductie en in een enkel geval ook de hoeveelheid 

straling. 

Door de grote verscheidenheid in de uitgevoerde onderzoeken, en het ontbreken van 

informatie in vrijwel alle gevallen, is het lastig algemene conclusies uit de gevonden 

informatie te trekken. Ruwweg wordt echter het volgende gezien: 

Ontstekingsgedrag boom 

• Droge kerstbomen kunnen met iedere ontstekingsbron zeer eenvoudig aan worden 

gestoken. 

• Versere kerstbomen daarentegen zijn niet met lucifers aan te steken (ruwweg > 50% 

vocht). 

• Met behulp van een brander of door middel van een grote prop papier (ca. 0,5 kg) in 

een boom kunnen vrijwel alle bomen (de heel verse uitgezonderd) aangestoken 

worden. 

• Het soort boom heeft een belangrijke invloed. 

Brandontwikkeling (vermogen en rookontwikkeling) 

• Voor verse bomen geldt dat, indien ze aangestoken kunnen worden, er in testen op 

volle schaal lage vermogens worden gemeten (< 100 kW). 

• Voor droge bomen worden op volle schaal vermogens gemeten tussen 800 en 4300 

kW. 

Slechts in enkele gevallen is een vermogenscurve gemeten. Enkele daarvan zijn 

samengevat in onderstaande grafiek. 

Vermogen [kW] 

1800 

1600 

1400 

1200 

1000 

800 

600 

400 

200 

0 

Noble pine A-1.9m 

Noble pine B-1.6m 

Douglas fir A-2.2m 

Douglas fir B-2.1m 

Fijnspar 2-2.5m 

Blauwspar 2-2.5m 

Nordman 2-2.5m 

0 50 100 150 200 250 300 

Tijd [s] 

Figuur 3: Warmteproductie (ofwel vermogen) van kerstbomen 

Droge bomen laten een (erg) snelle brandontwikkeling zien. Bij verse bomen dooft de 

brand in een groot aantal gevallen. 

Er zijn relatief veel minder kwantitatieve data beschikbaar over de rookontwikkeling.



19 / 53



20 / 53 

Invloed van de condities van de boom 

Uit alle onderzoeken blijkt dat het vochtgehalte van de boom van doorslaggevend 

belang is. Dit vochtgehalte wordt onder andere beïnvloed door de manier waarop de 

bomen worden behandeld na kappen / uitgraven. 

Ook worden er verschillen gevonden tussen diverse soorten bomen. De fijnspar staat 

bekend als een relatief brandgevaarlijke boom. Echter wanneer deze met kluit wordt 

toegepast, dan is het brandgevaar volgens één van de onderzoeken kleiner. 

5.4 Ontbrekende informatie 

Om eenduidige regels op te kunnen stellen voor het brandveilig plaatsen van kerstbomen 

ontbreekt met name de volgende informatie: 

• Verloop van het vochtgehalte van de naalden in de tijd vanaf het moment van 

kappen/uitgraven; 

• Verband tussen het vochtgehalte van de stam en het vochtgehalte van de naalden 

van een kerstbom; 

• Relatie tussen vochtgehalte en ontstekingsgemak, vrijkomend vermogen en 

rookproductie. 

Dit met name voor de in Nederland veel gebruikte kerstbomen: de fijnspar, Servische 

spar, de blauwspar en de Nordman. 

5.5 Aanvullen van ontbrekende informatie 

De in de vorige paragraaf beschreven ontbrekende informatie kan met behulp van testen 

bepaald worden. In het laboratorium van Efectis Nederland in Rijswijk kan het 

vochtgehalte worden bepaald en kunnen brandproeven worden uitgevoerd waarbij het 

vrijkomende vermogen kan worden gemeten. Een testserie bevat idealiter diverse 

soorten bomen, zowel met als zonder kluit en zowel met als zonder voldoende water. 

De bomen dienen direct na uitgraven/kappen in de conditioneerruimte geplaatst te 

worden. Gedurende vier weken wordt iedere week getracht de bomen te ontsteken met 

een vooraf gekozen ontstekingsbron (bijvoorbeeld een kleine brander, vermogen 10 tot 

30 kW); voorafgaande aan de test wordt het vochtgehalte bepaald. 

De testen moeten worden uitgevoerd voor de bomen die in Nederland veelal gebruikt 

worden. 

Bij afsluiting van dit literatuuronderzoek (juli 2005), was het niet mogelijk om deze 

testen uit te voeren. De bomen zitten in dat seizoen in een groeifase, waardoor de 

sapstroom naar de nieuwe naalden verhoogd is. Bomen gekapt in dat seizoen zouden 

veel sneller uitdrogen dan in de wintertijd gekapte bomen.



21 / 53 

6 Richtlijnen 

6.1 Binnenlandse richtlijnen 

Talloze gemeenten hebben op hun websites richtlijnen staan voor de toepassing van 

natuurlijke kerstbomen. In het algemeen staat in al deze voorschriften het volgende: 

• Kerstbomen zijn niet toegestaan in ruimten: 

o Waarbij het vloeroppervlak per persoon kleiner is dan 1,3 m 2 

o In vluchtroutes, zoals gangen, doorgangen en trappenhuizen 

o Bij (nood)uitgangen. 

• In overige ruimten zijn kerstbomen alleen toegestaan onder de volgende 

voorwaarden: 

o Clusters van meerdere kerstbomen in een ruimte zijn niet toegestaan; 

uitzondering: grote en hoge ruimtes: toepassen van meerdere bomen toegestaan 

indien de onderlinge afstand tussen de bomen > 1,5 maal de hoogte van de 

grootste boom. 

o Kerstboom mag vluchtwegen en (nood)uitgangen niet versperren: afstand 

tussen boom en uitgang minimaal 1,5 x hoogte boom. 

o Kerstboom niet plaatsen voor blusmiddelen, meterkasten, brandmeld- of andere 

schakel- en bedieningspanelen. 

o Zorg ervoor dat boom niet kan omvallen. 

o Plaats kerstboom niet te dicht bij gordijnen of makkelijk brandbare spullen. 

Over het toestaan van bomen met en zonder kluit en het wel/niet impregneren zijn de 

meningen verdeeld. Er komen ruwweg drie varianten voor: 

• Alleen een boom met kluit is toegestaan; houd de aarde goed vochtig. 

• Elke kerstboom moet geïmpregneerd worden. Ook een boom met kluit. (Elke 

kerstboom is een vorm van versiering en dient dus geïmpregneerd te worden.) 

• Plaats een natuurlijke kerstboom altijd met kluit en voorzie deze dagelijks van 

voldoende water om uitdrogen te voorkomen. Elke kerstboom is een vorm van 

versiering en dient dus geïmpregneerd te worden. 

• Andere gevonden voorschriften m.b.t. kluit en impregneren zijn: indien een 

kerstboom niet langer dan 1 maand staat en beperkt wordt toegepast: 

o Nordman: met en zonder kluit, impregneren niet noodzakelijk; 

o Fijnspar: met kluit, regelmatig water geven, impregneren niet noodzakelijk; 

o Fijnspar: zonder kluit: impregneren noodzakelijk. 

6.2 Buitenlandse richtlijnen 

Door US Consumer Product Safety Commissio (CPSC) zijn o.a. richtlijnen opgesteld 

voor het gebruik van natuurlijke kerstbomen. In deze richtlijn staat o.a. [10]: 

• Verse bomen blijven langer groen en vormen een minder groot brandgevaar. Check 

op versheid door: 

o Boom is groen; 

o Naalden zijn moeilijk van de boom te plukken; 

o Wanneer de naalden tussen je vingers gebogen worden, breken ze niet; 

o Aan uiteinde stam is hars aanwezig;



22 / 53 

o Bij schudden mogen er niet te veel naalden afvallen. 

• Houd bomen verwijderd van open haarden, radiatoren en andere warmtebronnen. 

• Zaag het onderste deel van de stam voor een betere wateropname. 

• Plaats boom in standaard die voortdurend met water is gevuld. 

• Plaats boom niet in vluchtwegen of voor uitgangen. 

Deze richtlijnen zijn vergelijkbaar met andere op internet te vinden Engelse en 

Amerikaanse richtlijnen. 

In sommige Engelse checklists/richtlijnen worden soms specifiekere tips gegeven met 

betrekking tot het voorkomen van uitdrogen: de kerstboomstandaard moet ten minste 1 

gallon (1 UK gallon = 4.546 liter) water bevatten en moet minstens iedere twee dagen 

opnieuw bijgevuld worden. 

De basis van veel informatie op gebied van vochtigheid en brandbaarheid van 

kerstbomen is onderzoek uitgevoerd door G. Chastagner (Professor “Plant Pathology”, 

Washington State University, Puyallup Research and Extension Center). Zijn tips voor 

kiezen/gebruik van bomen tijdens kersttijd zijn [12]: 

• Tik bij het selecteren van een boom altijd een aantal keer met de onderkant van de 

stam op de grond. Hierbij mogen nauwelijks groene naalden op de grond vallen (het 

is wel logisch dat een klein aantal bruine naalden eruit valt). 

• Zaag thuis direct een deel van de onderkant van de stam af (“quarter inch”) en plaats 

de boom direct daarna in water. Hierbij is het belangrijk om de stam recht af te 

zagen. Het afschuinen van de boom om hem beter in de standaard te laten passen 

heeft een nadelige invloed op de wateropname. 

• Maak gebruik van een kerstboomstandaard waarin voldoende water kan worden 

gegoten. Vuistregel: in de standaard moet ruimte zijn voor ongeveer 1 liter water 

per 2,5 cm stamdiameter (“1 gallon of water per day for a 4-inch diameter tree 

trunk”). 

• Houd voldoende afstand tussen de boom en warmtebronnen, zoals verwarming, 

open haard en direct zonlicht. Plaatsing te dicht bij warmtebronnen versnelt de 

uitdroging van de boom. 

• Geef de boom iedere dag voldoende water; het toevoegen van additieven aan het 

water heeft doorgaans een slechte invloed. 

• Verwijder de boom als hij droog wordt zo snel mogelijk uit het huis.



23 / 53 

7 Regels op basis van de literatuur 

7.1 Aankoop 

Uit het literatuuronderzoek blijkt dat de brandveiligheid van een kerstboom in 

belangrijke mate wordt bepaald door het vochtgehalte van de boom. Een droge 

kerstboom kan bijvoorbeeld met een lucifer of kaars zeer eenvoudig worden 

aangestoken; bij een verse boom zullen bij ontsteking met een lucifer alleen enkele 

naalden vlam vatten, die daarna weer vanzelf doven. Bij grotere ontstekingsbronnen als 

een flinke prop brandend papier van ongeveer 0,5 kg branden vrijwel alle bomen. 

Wanneer een kerstboom wordt geplaatst, is het dus belangrijk om het vochtgehalte van 

de boom op peil te houden. Daarnaast is het verstandig om de boom op een dusdanige 

wijze te plaatsen dat, indien toch brand ontstaat, er zo min mogelijk gevaar voor 

aanwezige personen ontstaat. 

De vele adviezen en richtlijnen in de literatuur zijn niet allemaal te combineren (en dit 

lijkt ons ook niet wenselijk). Daarnaast zijn diverse regels op verschillende manieren 

interpreteerbaar. Voor de onderstaande set regels is daarom een selectie gemaakt uit de 

in de literatuur gevonden regels, en zijn de regels waar mogelijk meetbaar gemaakt. 

Om te bepalen of een boom op het moment van aankoop nog voldoende vocht bevat, 

kan de volgende controle worden uitgevoerd: 

Wanneer met de onderkant van de stam van de boom een aantal keer met de onderkant 

van de stam op de grond mogen nauwelijks groene naalden op de grond vallen (het is 

wel logisch dat een klein aantal bruine naalden eruit valt). 

7.2 Verzorging 

Na de aankoop van de kerstboom moet het vochtgehalte op peil worden gehouden door 

een goede verzorging. De volgende regels zijn daarbij aan te houden: 

• Koop bij voorkeur een boom met een grote kluit met haarwortels en met veel aarde 

er nog omheen. Indien dit niet mogelijk is, kan ook een boom zonder kluit worden 

aangeschaft. Zaag in dat laatste geval eerst minimaal 3 cm van de onderkant stam af 

voordat de boom in een houder wordt geplaatst. Hierbij is het belangrijk om de stam 

recht af te zagen. Het afschuinen van de boom om hem beter in de standaard te laten 

passen heeft een nadelige invloed op de wateropname. 

• Gebruik voor bomen zonder kluit een houder die ruim voldoende water kan 

bevatten; richtlijn: 1 liter per 2,5 cm stam dikte. 

• Geef de boom bij voorkeur dagelijks, maar in ieder geval iedere drie dagen, ruim 

voldoende water. Zorg ervoor dat de kluit steeds vochtig aanvoelt, of (bij een boom 

zonder kluit) dat de onderste 5 cm van de stam continu in het water staat. 

7.3 Plaats van een kerstboom 

Bij het plaatsen van een kerstboom gelden de volgende regels:



24 / 53 

• Plaats de stam van de boom op minimaal 1,5 x de boomlengte afstand van 

(nood)uitgangen. Indien de boom op een tafel of iets dergelijks is geplaatst moet 

deze lengte bij de boomlengte worden opgeteld. 

• Plaats in een ruimte met één uitgang de stam van de boom op minimaal 3 x de 

boomlengte afstand van de uitgang. 

• Houd, bij het plaatsen van meerdere kerstbomen in één ruimte, een afstand tussen de 

stammen van de bomen van minimaal 1,5 x de boomlengte van de langste boom. 

• Plaats geen bomen in vluchtroutes zoals gangen en doorgangen van trappenhuizen. 

• Plaats de stam van een boom op minimaal 1,5 x de boomlengte afstand van 

blusmiddelen of bedieningspanelen voor de brandmeldinstallatie. 

• Houd, om snelle uitdroging te voorkomen, minimaal 1 m afstand aan tussen alle 

delen van de boom en verwarmings-radiatoren. 

• Houd, om ontsteking te voorkomen, minimaal 2 m afstand aan tussen alle delen van 

de boom en een open haard. 

• Indien de boom, ondanks de verzorgingsvoorschriften, toch grote hoeveelheden 

naalden verliest of bruin wordt, verwijder hem dan onmiddellijk uit de ruimte. 

7.4 Versiering van de boom 

Let bij het aanbrengen van de versiering in een boom op de volgende zaken: 

• Gebruik geen echte kaarsjes, ook niet indien voldoende blusmiddelen bij de hand 

zijn. Ontbranding van een boom kan zo snel gaan, dat het blussen van de boom niet 

meer mogelijk is. 

• Plaats geen kaarsen binnen een afstand van 2 m van enig deel van de boom. 

• Gebruik geen verlichting met beschadigde bedrading of waarvan één of meer 

lampjes niet meer branden. 

• Schakel de kerstboomverlichting ’s nachts en bij afwezigheid altijd uit. 

• Gebruik bij voorkeur aluminium of glazen versieringen. Indien brandbare 

versieringen worden gebruikt, mag per boom maximaal 100 g brandbare versiering 

per meter boomlengte aanwezig zijn.



25 / 53 

Deel 2: Brandproeven



26 / 53 

8 Inleiding 

8.1 Probleembeschrijving 

In deel 1 is door middel van een literatuuronderzoek informatie over de brandveiligheid 

van kerstbomen verzameld. Hierbij is niet voldoende informatie gevonden over de 

relatie tussen het vochtgehalte, de tijdsduur na plaatsing van de bomen in een huiskamer 

en het brandvermogen, om gedetailleerde richtlijnen op te kunnen stellen. In 

november/december 2005 zijn daarom door Efectis Nederland een aantal brandproeven 

uitgevoerd met verschillende soorten bomen die gedurende een periode van 2 tot 5 

weken na levering onder huiskameromstandigheden zijn opgesteld. 


8.3 Aanpak 

8.4 Inhoud 

Het doel van de brandproeven is het bepalen van het verband tussen de tijd dat bomen 

onder huiskameromstandigheden geplaatst zijn, het vochtgehalte en het brandvermogen. 

De gemeten vermogens worden daarna gebruikt om via berekeningen te bepalen in 

welke ruimten kerstbomen (vanwege de brandveiligheid) veilig kunnen worden 

geplaatst. 

Om het verband tussen vochtigheid, tijdsduur na plaatsing en brandvermogen te bepalen 

zijn drie soorten metingen uitgevoerd: 

• metingen waarbij de gehele kerstboom met een vaste ontstekingsbron is 

aangestoken en waarbij de gewichtsafname en de vrijkomende straling worden 

gemeten; 

• referentiemetingen waarbij het vermogen van een kleine hoeveelheid takken en 

naalden is bepaald; 

• metingen van het vochtgehalte van naalden en takken. 

In hoofdstuk 10 is eerst toegelicht welke bomen, onstekingsbronnen, en tijdschema’s bij 

de brandproeven en vochtmetingen zijn gebruikt. In hoofdstuk 11 zijn de 

referentievermogensmetingen beschreven. Daarna zijn in de hoofdstukken 12 en 13 de 

opzet en de resultaten van de brandproeven met de gehele kerstbomen beschreven. In 

hoofdstuk 14 zijn de resultaten van de vochtmetingen weergegeven. In hoofdstuk 15 zijn 

met behulp van de uitkomsten van de brandproeven enkele berekeningen uitgevoerd om 

de condities in een ruimte met een brandende kerstboom te bepalen. In hoofdstuk 16 zijn 

tenslotte op basis van de informatie verkregen uit de proeven en berekeningen een aantal 

regels gegeven voor het brandveilig gebruik van kerstbomen.



27 / 53 

9 Brandproeven en vochtmetingen 

9.1 Bomen 

De brandproeven zijn uitgevoerd met de drie in Nederland meest verkochte soorten 

bomen: de Nordman, de blauwspar en de fijnspar. Volgens opgave van de leverancier 

waren de wortels jaarlijks op de kwekerijen rondom afgestoken. De bomen zijn geleverd 

op 16 november en uiterlijk in de week hiervoor gekapt. Na kappen zijn ze in de 

buitenlucht opgeslagen. 

De lengte van de bomen varieert tussen de ca. 1,5 en 2,2 meter, met een gemiddelde van 

1,8 meter. In het algemeen zijn de gebruikte Nordmannen het grootst; de blauwsparren 

en fijnsparren met kluit zijn in het algemeen het kleinst. Het was niet mogelijk om 

bomen te bestellen die alle exact dezelfde lengte en dezelfde diameter hadden. De 

bomen zijn voor de metingen gewogen en opgemeten; de resultaten hiervan zijn 

weergegeven in de onderstaande grafiek en in Tabel 1. 

200 

180 

160 

140 

Diameter [cm] 

120 

100 

80 

60 

40 

20 

Nordman met kluit 

Nordman zonder kluit 

Blauw spar met kluit 

Blauw spar zonder kluit 

Fijnspar met klut 

Fijnspar zonder kluit 

0 

100 110 120 130 140 150 160 170 180 190 200 210 220 230 240 250 

Lengte [cm] 

Figuur 4: Afmetingen gebruikte kerstbomen 

9.2 Water 

Bij de testen zijn zowel bomen met kluit als bomen zonder kluit getest. Aan alle bomen, 

met uitzondering van drie (droge) controlebomen, is voldoende water gegeven. Dit is op 

de volgende wijze gerealiseerd: 

• De bomen zonder kluit zijn in een standaard geplaatst met een waterreservoir. 

Dit reservoir is eenmaal per week bijgevuld, zodat de onderste centimeters van 

de stam van de bomen continu onder water hebben gestaan (dit is dagelijks 

gecontroleerd, met uitzondering van de weekenden); 

• De bomen met kluit zijn in tuinaarde geplaatst; ook deze bomen hebben 

eenmaal per week zoveel water gekregen dat het zand voortdurend vochtig 

bleef (dit is dagelijks gecontroleerd, met uitzondering van de weekenden).



28 / 53 

De drie controlebomen (een Nordman, een blauwspar en een fijnspar) zijn bomen 

zonder kluit. Deze hebben na ontvangst van de bomen geen water gekregen. 

9.3 Ontstekingsbron 

De ontstekingsbron is mede bepalend voor het brandgedrag van een boom. Een grotere 

ontstekingsbron zal immers sneller leiden tot ontsteking en tot uitbreiding van de brand 

binnen de boom. Bij dit onderzoek is gekozen voor ontsteking met een gasbedbrander 

met een vermogen van ca. 15 kW. Dit komt overeen met een kleine prullenbakbrand. 

9.4 Tijdsperiode 

In het algemeen zal een kerstboom gedurende een beperkt aantal weken in een ruimte 

blijven staan. De kerstbomen zijn derhalve getest tussen 2 en 5 weken na ontvangst van 

de bomen en opstelling in de ruimte. De bomen zijn geleverd op 16 november. 

De controlebomen, die geen water hebben gekregen, zijn pas voor het eerst drie weken 

na levering beproefd; de verwachting was dat de bomen eerder nog zo nat zouden zijn, 

dat de brand zich niet snel door de bomen zou uitbreiden. 

9.5 Testschema brandproeven 

De brandproeven zijn uitgevoerd aan de hand van het schema op de volgende pagina. In 

principe zijn alle bomen slechts bij één brandproef gebruikt, ook als ze slechts weinig / 

aan één zijde gebrand hebben. Alleen de droge Nordman is na de eerste test nogmaals 

beproefd, omdat deze de enige beschikbare droge Nordman was (en slechts aan één 

zijde heeft gebrand). 

Het testschema voor de brandproeven is weergegeven in Tabel 1 op de volgende pagina. 

De brandproeven zijn beschreven in de hoofdstukken 14 en 15. 

9.6 Testschema vochtmetingen 

Vanaf het moment van levering is iedere maandag en donderdag het vochtgehalte van 

zowel de naalden als de takken bepaald. De uitvoering van de vochtmetingen en de 

resultaten zijn beschreven in hoofdstuk 12.



29 / 53 

Test aantal 

weken na 

levering 

Soort boom Type boom Water 

gegeven 

Hoogte 

[cm] 

Diameter 

[m] 

Gewicht 

[kg] 

2 weken Nordman Kluit Ja 180 155 20.1 

2 weken Blauwspar Kluit Ja 150 130 23.9 

2 weken Fijnspar Kluit Ja 190 115 19.4 

2 weken Nordman Zonder kluit Ja 235 160 8.7 

2 weken Blauwspar Zonder kluit Ja 170 120 7.7 

2 weken Fijnspar Zonder kluit Ja 195 90 5.7 







3 weken Nordman Droog Nee 195 175 7.3 

3 weken Blauwspar Droog Nee 155 115 6.5 

3 weken Fijnspar Droog Nee 180 115 3.8 







4 weken Nordman Droog Nee 195 175 5.9 







Tabel 1: Testschema kerstbomen



30 / 53 

10 Temperatuur- en vochtcondities 

De omstandigheden, waarin kerstbomen doorgaans opgesteld worden, zijn gemiddeld 20 

°C en 50 % relatieve vochtigheid (“huiskameromstandigheden”). De kerstbomen zijn 

voor de proeven geplaatst in de hal van het laboratorium van het Centrum voor 

Brandveiligheid in Rijswijk. Door het relatief grote aantal bomen (totaal 30 stuks) was 

het niet mogelijk deze te plaatsen in een geconditioneerde ruimte. 

Tussen de levering van de bomen (op 16 november) de laatste testdag (21 december) is 

ter plaatse van de bomen dagelijks automatisch de temperatuur gemeten. Daarnaast zijn 

op een andere plaats in de hal iedere dag de temperatuur en de relatieve luchtvochtigheid 

automatisch geregistreerd. De resultaten van de temperatuurmetingen ter plaatse van de 

bomen zijn weergegeven in Figuur 5. 

Temperatuur bij opslag kerstbomen 

Temperatuur bij kerstbomen [°C] 

20 

19 

18 

17 

16 

15 

14 

13 

12 

11 

10 

14- 

Nov- 

05 

17- 

Nov- 

05 

20- 

Nov- 

05 

23- 

Nov- 

05 

26- 

Nov- 

05 

29- 

Nov- 

05 

2- 

Dec- 

05 

5- 

Dec- 

05 

8- 

Dec- 

05 

11- 

Dec- 

05 

14- 

Dec- 

05 

17- 

Dec- 

05 

Figuur 5: Temperaturen gemeten bij kerstbomen van 16 november tot 21 december 

Op basis van het daggemiddelde klimaat in Rotterdam en de temperatuurmetingen is de 

relatieve vochtigheid bepaald. Deze is weergegeven in Figuur 6.



31 / 53 

Relatieve luchtvochtigheid bij opslag kerstbomen 

60 

Relatievve luchtvochtigheid 

55 

50 

45 

40 

35 

30 

14- 

Nov- 

05 

17- 

Nov- 

05 

20- 

Nov- 

05 

23- 

Nov- 

05 

26- 

Nov- 

05 

29- 

Nov- 

05 

2- 

Dec- 

05 

5- 

Dec- 

05 

8- 

Dec- 

05 

11- 

Dec- 

05 

14- 

Dec- 

05 

17- 

Dec- 

05 

Figuur 6: Relatieve luchtvochtigheid hal op basis van temperatuurdata en 

daggemiddelde klimaat in Rotterdam 

Uit de data blijkt het volgende: 

Temperatuur: 

Gemiddeld 15.4 °C 

Minimum 13.2 °C 

Maximum 18.9 °C 

Relatieve luchtvochtigheid: 

Gemiddeld 46 % 

Minimum 37 % 

Maximum 57 % 

Tabel 2: Gegevens hal nabij bomen 

De temperatuur in de hal is dus iets lager dan de gewenste 20 °C. Door de lagere 

temperaturen zullen de kerstbomen waarschijnlijk iets langzamer hun vocht verliezen 

dan bij “echte” huiskameromstandigheden.



32 / 53 

11 Vochtmetingen 

11.1 Vochtgehalte 

Uit het literatuuronderzoek is gebleken, dat de belangrijkste parameter die het 

brandgedrag van kerstbomen bepaalt het vochtgehalte van de naalden is. Gedurende de 

tijd dat de bomen opgesteld zijn (tussen 16 november en 21 december) is daarom 

tweemaal per week het vochtgehalte, zoals gedefinieerd in paragraaf 4.1, van zowel de 

naalden als de takken bepaald. 

Het vochtgehalte is bepaald door de naalden c.q. takjes in een oven versneld te drogen, 

en de gewichten vooraf en na afloop te bepalen. Voor de metingen zijn in principe 

naalden/takjes van alle bomen, die nog niet getest zijn, meegenomen. Dit om individuele 

verschillen tussen de bomen zoveel mogelijk uit te middelen. 

(Door de testen vallen er bomen weg. Het “gemiddelde” vochtgehalte wordt steeds 

bepaald op basis van een steeds kleiner wordend aantal bomen. De geteste bomen 

blijven vaak grotendeels nog intact; echter doordat onbekend is hoeveel vocht bij de 

brandproef is verdampt, zijn deze bomen niet meegenomen bij de vochtmetingen.) 

11.2 Resultaten 

De resultaten van de vochtmetingen van de naalden zijn weergegeven in Figuur 7 voor 

de Nordmannen, Figuur 8 voor de blauwsparren en Figuur 9 voor de fijnsparren. 

] 

Vochtpercentage [% 

200 

180 

160 

140 

120 

100 

80 

60 

40 

20 

0 

Vochtgehalte naalden Nordman 

0 1 2 3 4 

Tijd [weken na levering] 

met kluit en water 

zonder kluit maar met water 

zonder kluit en zonder water 

5 

Figuur 7: Vochtgehalte naalden Nordman



33 / 53 

] 


200 

180 

160 

140 

120 

100 

80 

60 

40 

20 

0 

Vochtgehalte naalden Blauwspar 




0 1 2 3 4 


5 

Figuur 8: Vochtgehalte naalden blauwspar 

] 


200 

180 

160 

140 

120 

100 

80 

60 

40 

20 

0 

Vochtgehalte naalden Fijnspar 




0 1 2 3 4 

5 

Figuur 9: Vochtgehalte naalden fijnspar 


Uit deze grafieken kan het volgende worden afgeleid: 

• Bij binnenkomst is het vochtgehalte van alle bomen ruim hoger dan 100 %: 

o Nordman: tussen 134 en 145 % 

o Blauwspar: tussen 116 en 145 % 

o Fijnspar: tussen 147 en 167 % 

• Er is nauwelijks verschil te zien in de afname van het vochtgehalte bij bomen met 

kluit en bomen zonder kluit, die beide continu water hebben gekregen. 

• Het vochtpercentage van de fijnsparren en de blauwsparren, die continu water 

hebben gekregen, blijft gedurende de eerste vier weken nagenoeg constant (ruim 

boven 100 %). 

• De Nordmannen, zowel met als zonder kluit, gedragen zich afwijkend: ondanks dat 

ook hier continu water is gegeven, daalt het vochtgehalte al binnen drie weken tot 

onder de 50 % (vergelijkbaar met de droge boom). De reden hiervoor is onbekend. 

• Het vochtpercentage van de droge bomen neemt vrijwel lineair af in de tijd; deze 

curve loopt het steilst voor de fijnspar. Na twee weken is het vochtgehalte van de 

Nordman gedaald tot ca. 80%, van de blauwspar tot ca. 85 % en van de fijnspar tot 

ca. 50 %. 

Het vochtgehalte van de takken van de drie boomsoorten is weergegeven in Bijlage C. 

Het verloop van het vochtgehalte van de takken is vergelijkbaar met het verloop van het 

vochtgehalte van de naalden; alleen het absolute niveau is iets lager.



34 / 53 

12 Referentiemeting vermogen 

12.1 Opstelling 

Tijdens de brandproeven met de kerstbomen is de gewichtsafname in de tijd gemeten. 

Om dit te kunnen relateren aan het vermogen dat hierbij is vrijgekomen moet bekend 

zijn hoeveel MJ/kg vrijkomt bij het verbranden van kerstbomen. Voor vurenhout 

worden doorgaans waarden tussen 15 en 19 MJ/kg aangehouden, waarbij 19 MJ/kg staat 

voor ideale verbrandingscondities en de lagere waarden in deze bandbreedte staan voor 

vermogensproductie bij brand in de praktijk. Aangezien de samenstelling van de bomen 

wat afwijkt van massief vurenhout is getracht een betere schatting van de 

verbrandingswaarde in de praktijk te verkrijgen door meting. Een manier om deze 

waarde te bepalen is een SBI-proef. 

In de SBI-opstelling kunnen slechts beperkte vermogens (tot ca. 300 kW) worden 

gemeten. Daarom kan niet een hele boom worden gebruikt, maar is gekozen voor een 

“veilige” hoeveelheid van 475 gram takjes met naalden. Deze takjes met naalden zijn in 

een afgesloten korf boven de SBI-brander geplaatst. De brander heeft een vermogen van 

30 kW. (Opmerking: de gebruikte korf is aanzienlijk groter dan de brander; hierdoor 

komt niet alle materiaal direct met de vlammen in contact). 

12.2 Resultaten 

Doordat de gebruikte korf groter is dan het oppervlak van de brander is niet de gehele 

hoeveelheid takken van 475 gram verbrand. De verbrande hoeveelheden, de gemiddelde 

vochtigheid en de berekende verbrandingswaarden zijn weergegeven in tabel 5. 

Boom 

Hoeveelheid 

verbrand 

materiaal 

Gemiddeld 

vochtgehalte 

(schatting) 

Gemeten 

THR 600s in SBI 

Berekende 

verbrandingswaarde 

Nordman 440 gram 50 % 4.8 MJ 16 MJ/kg 

Blauwspar 365 gram 160 % 1.5 MJ 11 MJ/kg 

Fijnspar 430 gram 140 % 2.5 MJ 14 MJ/kg 

Tabel 3: Resultaten SBI-metingen 

De gemeten waarden zijn aanzienlijk lager dan verwacht (in vergelijking met de eerder 

genoemde waarden). De lage waarden zijn mogelijk veroorzaakt door: 

• Het vochtgehalte dat gebruikt is voor de bepaling van de verbrandingswaarde. 

Gemeten zijn alleen gemiddelde vochtgehalten van nog niet beproefde bomen, 

terwijl voor de bepaling van de verbrandingswaarde alleen takjes zijn gebruikt 

van bomen die al beproefd waren, maar nog niet helemaal opgebrand. 

• Het gebruiken van slechts één boom per soort. De verwachting is dat de 

gemeten waarden zullen schommelen tussen diverse bomen. 

Gezien de onzekerheden in de metingen, en de relatief lage gemeten waarden, is bij het 

omrekenen van het aantal verbrande kilogrammen kerstboom naar vermogens alsnog 

uitgegaan van een vaste geschatte verbrandingswaarde: 16 MJ/kg.



35 / 53 

13 Opzet brandproeven kerstbomen 

13.1 Opstelling 

De gebruikte meetopstelling is schematisch weergegeven in Figuur 10. Als 

ontstekingsbron is een 15 kW brander gebruikt, vergelijkbaar met een kleine 

“prullenbakbrand”. De brander is op een plateau op een vaste afstand van de stam van 

de boom geplaatst, los van de weegschaal. De kerstboom zelf is inclusief standaard (in 

geval van bomen zonder kluit) of inclusief emmer met zand (in geval van bomen met 

kluit) op een weegschaal geplaatst. 

Scherm 

Weegschaal 

21 cm 

Kerstboom 

Stam kerstboom 

Plateau voor brander 

100 cm 

Brander 

65cm 

125cm 

Stralingsmeter 

Figuur 10: Meetopstelling brandproeven 

Figuur 11: Voorbeelden meetopstelling



36 / 53 

13.2 Procedure 

Op t = 0 s wordt het meetsysteem gestart en de camera aangezet. Na 60 s wordt dan de 

brander ingeschakeld. De brander heeft een korte tijd nodig om te stabiliseren. Om te 

voorkomen dat dit de brandproeven beïnvloedt, wordt voorafgaand aan de proef een 

scherm van brandwerend materiaal tussen de brander en de kerstboom geplaatst, dat de 

straling afschermt. Op t = 180 s wordt dit scherm verwijderd en wordt de brander naar 

de vaste plek onder de boom geschoven. 

Bij het verschuiven van de brander stoot de brander soms tegen enkele lage takken van 

de kerstbomen aan; dit veroorzaakt wat ruis in de eerste 1 tot 2 seconden van de meting. 

Samengevat is tijdens de metingen steeds de volgende procedure gehanteerd: 

Tijd 

Voorafgaand aan proef 

t = 0 s 

t = 60 s 

t = 180 s 

t = 500 s 

Tabel 4: Meetprocedure 

Actie 

Plaatsen scherm om boom af te schermen van de brander 

Start meetsysteem, camera aan 

Inschakelen brander 

Weghalen scherm, zodat vlammen in contact komen met de 

kerstboom 

Stop metingen (of eerder als boom niet meer verder brandt) 

13.3 Metingen 

Tijdens de proeven worden de straling en de gewichtsafname gemeten. 

13.3.1 Straling 

Wanneer een kerstboom vlam vat, kunnen eventuele objecten in de nabijheid van de 

vlammen door stralingswarmte ontstoken worden. Om te kijken of dit een reëel risico 

vormt, wordt de straling op 1 m afstand van de stam van de boom gemeten. 

13.3.2 Gewichtsafname 

Om het vermogen, dat tijdens de brandproef vrijkomt, te kunnen bepalen, is de 

kerstboom (inclusief standaard / emmer met zand) op een weegschaal geplaatst. Deze 

weegschaal schrijft automatisch iedere 3 s het gewicht weg. Met behulp van de 

gewichtsafname, de verbrandingswaarden en de vochtmetingen, kan dan het vermogen 

worden bepaald dat vrijkomt bij de verbranding.



37 / 53 

14 Resultaten brandproeven kerstbomen 

14.1 Algemeen beeld 

14.1.1 Bomen met water 

Fijnsparren en blauwsparren die continu water hebben gekregen, brandden in het 

algemeen zeer beperkt: tot en met de vijfde week na ontvangst van de bomen brandden 

nagenoeg alleen die delen van de boom die in direct contact kwamen met de vlammen 

uit de brander. De vlammen breidden zich wel uit naar boven, maar niet in de breedteen 

diepterichting van de bomen. De Nordmannen lieten echter een heel ander beeld zien: 

vanaf de derde week na ontvangst van de bomen breidden de vlammen zich bij een 

aantal bomen snel uit over de gehele boom. 

Dit is in lijn met de gemeten vochtgehaltes van de naalden: waar het vochtgehalte van de 

fijnsparren en blauwsparren nagenoeg gelijk bleef, daalde het vochtgehalte van de 

nordmannen snel tot minder dan 50 %. 

In bijlage A zijn enkele foto’s weergegeven van kerstbomen voor en na de brandproeven 

(zowel “natte” als droge bomen). 

14.1.2 Droge bomen 

De droge fijnspar en blauwspar zijn getest twee weken na ontvangst van de bomen en de 

droge nordman na twee en drie weken. 

Na 2 weken brandde de droge fijnspar vrijwel geheel op (alleen stam en enkele takken 

bleven over, zie bijlage A). Van de droge blauwspar bleven alleen aan de onderzijde 

enkele takken over. De droge nordman daarentegen brandde slechts aan één zijde. Na 3 

weken brandde de gehele nordman op. 

14.2 Vermogen 

In de figuren 12 t/m 14 zijn de vermogenscurves weergegeven voor respectievelijk de 

bomen met kluit, zonder kluit en de droge bomen zonder kluit. In de grafiek voor de 

bomen met kluit ontbreken wegens een fout bij het opslaan de data voor de blauwspar 

vier weken na levering. Tevens ontbreken in alle drie de grafieken soms “lijnen” door de 

punten voor de bomen die vijf weken na levering beproefd zijn. Door het uitvallen van 

de automatische weegschaal is hier handmatig iedere 10 s het gewicht afgelezen. Door 

deze relatief lange periode in vergelijking met de duur van de proeven, kan het zijn dat 

belangrijke punten in deze grafieken ontbreken. 

Uit de grafieken kan het volgende worden afgelezen: 

• Voor bomen met kluit is het maximum vermogen in het algemeen kleiner dan 0.8 

MW. Uitzonderingen hierop vormen de nordman 4 weken na levering (max. 3 MW) 

en de nordman 5 weken na levering (max. 1.3 MW). Opgemerkt wordt dat de 

maximale vermogens erg snel worden bereikt: al na 15 s! 

• Bomen zonder kluit (maar met water) vertonen een vrijwel identiek beeld: voor alle 

bomen is het maximum vermogen minder dan 0.5 MW. Een uitzondering vormt de 

nordman 5 weken na levering met een maximum van 3.3 MW. De piek wordt al 

bereikt 10 s nadat de brander onder de boom is geplaatst!



38 / 53 

14.3 Straling 

• Bij de droge bomen worden veel hogere vermogens bereikt: 

o De nordman getest 3 weken na ontvangst vertoont een maximum vermogen van 

6 MW, bereikt na 8 s. 

o De blauwspar vertoont tevens een groot piekvermogen van max, 2 MW na 6 s. 

o De fijnspar brandt met relatief laag vermogen: het maximum vermogen is 

slechts 0.5 MW. 

De stralingsfluxen gemeten op 1 meter afstand van de stam van de boom zijn 

weergegeven in de figuren 15 t/m 17. Uit deze grafieken kan het volgende worden 

afgelezen: 

• De stralingsfluxen voor bomen met kluit zijn in het algemeen kleiner dan 3 kW/m 2 . 

Uitzonderingen hierop zijn de nordmannen getest na 3, 4 en 5 weken. De gemeten 

maximum stralingsfluxen zijn hier respectievelijk 5, 28 en 20 kW/m 2 . 

• Ook voor de bomen zonder kluit (maar met water) zijn de stralingsfluxen in het 

algemeen kleiner dan 3 kW/m 2 . Uitzonderingen zijn de nordman na 4 weken (20 

kW/m 2 ) en de nordman na 5 weken (25 kW/m 2 ). 

• De ordegrootte van de stralingsfluxen voor de droge bomen is 10 kW/m 2 . 

(uitzondering: nordman na 4 weken: 18 kW/m 2 ). 

De piekwaarden treden op gedurende ca. 10 s. Gemiddeld is het niveau ca. 5-10 kW 

gedurende 30 tot 60 seconden.



39 / 53 

Kerstbomen met kluit 

7 

Vermogen [MW] 

6 

5 

4 

3 

2 

N 2 w eken 

N 3 w eken 

N 4 w eken 

N 5 w eken 

B 2 w eken 

B 3 w eken 

B 5 w eken 

F 2 w eken 

F 3 w eken 

F 4 w eken 

F 5 w eken 

1 

0 

-1 

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 

Tijd [s] 

Figuur 12: Kerstbomen met kluit en water (N = Nordman, B = blauwspar, F = fijnspar)



40 / 53 

Kerstbomen zonder kluit met water 

Vermogen [MW] 

7 

6 

5 

4 

3 

2 

N 2 w eken 

N 3 w eken 

N 4 w eken 

N 5 w eken 

B 2 w eken 

B 3 w eken 

B 4 w eken 

B 5 w eken 

F 2 w eken 

F 3 w eken 

F 4 w eken 

F 5 w eken 

1 

0 

-1 

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 

Tijd [s] 

Figuur 13: Kerstbomen zonder kluit met water (N = Nordman, B = blauwspar, F = fijnspar)



41 / 53 

Kerstbomen zonder kluit zonder water 

7 

6 

5 

N 3 w eken 

N 4 w eken 

B 3 w eken 

F 3 w eken 

4 

Vermogen [MW] 

3 

2 

1 

0 

-1 

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 

Tijd [s] 

Figuur 14: Droge kerstbomen zonder kluit (N = Nordman, B = blauwspar, F = fijnspar)



42 / 53 

Kerstbomen met kluit 

30 

25 

Straling [kW] 

20 

15 

10 

N 2 w eken 

N 3 w eken 

N 4 w eken 

N 5 w eken 

B 2 w eken 

B 3 w eken 

B 4 w eken 

B 5 w eken 

F 2 w eken 

F 3 w eken 

F 4 w eken 

F 5 w eken 

5 

0 

0 30 60 90 120 150 

Tijd [s] 

Figuur 15: Stralingsflux gemeten bij kerstbomen met kluit en water (N = Nordman, B = blauwspar, F = fijnspar)



43 / 53 

Kerstbomen zonder kluit met water 

30 

25 

Straling [kW] 

20 

15 

10 

N 2 w eken 

N 3 w eken 

N 4 w eken 

N 5 w eken 

B 2 w eken 

B 3 w eken 

B 4 w eken 

B 5 w eken 

F 2 w eken 

F 3 w eken 

F 4 w eken 

F 5 w eken 

5 

0 

0 30 60 90 120 150 

Tijd [s] 

Figuur 16: Kerstbomen zonder kluit met water (N = Nordman, B = blauwspar, F = fijnspar)



44 / 53 

Kerstbomen zonder kluit zonder water 

30 

25 

20 

Straling [kW] 

15 

N 3 w eken 

N 4 w eken 

B 3 w eken 

F 3 w eken 

10 

5 

0 

0 30 60 90 120 150 

Tijd [s] 

Figuur 17: Kerstbomen zonder kluit en zonder water (N = Nordman, B = blauwspar, f = fijnspar)



45 / 53 

15 Berekeningen met een zone-model 

15.1 Doel van de berekeningen 

Een brandende kerstboom produceert rook en warmte die vrijkomt in de ruimte waarin 

hij staat. Om mensen in de ruimte de gelegenheid te bieden om te vluchten, moeten de 

condities gedurende dat vluchten niet te slecht zijn. 

Gewoonlijk wordt aangenomen dat de condities voor vluchten nog goed genoeg zijn 

indien de ruimte binnen één minuut wordt ontruimd. Een brand wordt dan verondersteld 

nog niet sterk te zijn gegroeid en dus nog niet te veel rook te produceren. Natuurlijke 

kerstbomen kunnen echter extreem snel verbranden als ze (erg) droog zijn, waardoor 

binnen die minuut al slechte vluchtcondities ontstaan. Gezien de extreem snelle 

verbranding kan wel worden aangenomen dat de reactietijd van de in de ruimte 

aanwezige personen verwaarloosbaar is. 

Het eerste deel van dit rapport bevat richtlijnen om te voorkomen dat een boom te veel 

uitdroogt. Tijdens de brandproeven (gerapporteerd in het tweede deel van dit rapport) 

bleek echter dat zelfs dan enkele bomen al binnen één minuut grotendeels opbranden, na 

ca. 3 weken in (bijna) “huiskamer-condities”. 

In dit hoofdstuk zijn daarom berekeningen gepresenteerd over de vluchtcondities die in 

ruimten met diverse oppervlakten en hoogten ontstaan bij het snel verbranden van een 

kerstboom. Daarvoor zijn allereerst aannamen nodig omtrent de vermogenscurve 

waarmee kerstbomen van diverse omvang verbranden. Belangrijk daarbij is dat niet 

altijd de snelste verbranding de slechtste condities veroorzaakt. 

Er kan veilig worden gevlucht indien de onderzijde van de rooklaag op voldoende 

hoogte blijft en de straling vanuit de rook de vaardigheid van mensen om te vluchten 

niet te veel aantast. Als criteria zijn aangehouden: 

• de maximale temperatuur van de rooklaag moet kleiner zijn dan 200 °C (de 

straling vanuit de rooklaag is dan lager dan 2,5 kW/m 2 ); 

• de rookvrije hoogte moet minimaal 2,5 m zijn. 

Wanneer hieraan, en aan een minimale afstand tot de brandende boom, gedurende de 

eerste minuut na de vlammende ontbranding van de boom wordt voldaan, wordt 

verondersteld dat de in de ruimte aanwezige personen tijdig kunnen ontvluchten. 

15.2 Toelichting bij de berekeningen 

De berekeningen zijn uitgevoerd met het programma Ozone, versie 2.2.2. Dit 

programma bevat o.a. een 2-zone-model. In een dergelijk model wordt aangenomen dat 

de brand een stabiele hete rooklaag aan het plafond vormt. 

De vermogenscurven die volgen uit de door Efectis uitgevoerde proeven wijzen erop dat 

voor een boom van 1,8 meter (de gemiddelde boomhoogte in de Efectis-proevenserie) 

reeds na ca. 3 weken onder “huiskamercondities” een piek-vermogen tot ca. 3 MW 

verwacht kan worden, optredend na slechts 10 seconde. De energie-inhoud van de 

verbrande delen van een dergelijke boom is beperkt (ca. 50 MJ volgt uit de proeven), 

zodat de boom (bijna geheel) is uitgebrand binnen een minuut. De (beperkte) 

vermogens-informatie uit de literatuur wijst erop dat de vermogens voor een dergelijke



46 / 53 

boomomvang bijna altijd lager zijn dan 3 MW, uitgezonderd enkele proeven met droge 

bomen. Wij nemen hier daarom aan dat het brandvermogen van een 1,8 meter hoge 

boom een brandcurve vertoond met piekvermogen 3 MW of een van de langzamere 

vermogenscurven met dezelfde energie-inhoud (= oppervlakte onder de curve), zoals 

weergegeven in figuur 19. 

3.5 

3 

2.5 

Vermogen [MW] 

2 

1.5 

1 

snelste curve 

2-voudige tijdsduur 

4-voudige tijdsduur 

Constant vermogen 

0.5 

0 

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120 

Tijd [s] 

Figuur 18: 

Vermogenscurven voor de 1,8 meter hoge boom. 

De in figuur 19 getoonde curven zijn tenslotte voor de eerste minuut samengevat in de 

curve weergegeven in figuur 20. Hierin is tevens rekening gehouden met het begin van 

vermogensproductie van door de boom aangestoken omringende objecten. 

4 

3 

Vermogen [MW] 

2 

Boom 1.8m 

1 

0 

0 10 20 30 40 50 60 

Tijd [s] 

Figuur 20: 

Vermogenscurve voor de 1,8 meter hoge boom, gebruikt in de 

zone-model berekeningen.



47 / 53 

Uitgaande van de vermogenscurve voor de 1,8 meter hoge boom zijn curven afgeleid 

voor bomen van andere afmetingen. Aannemelijk daarbij is dat de vrij-komende energie 

evenredig is met de massa of het volume van de boom, en dus met de derde macht van 

de boomhoogte. Als we aannemen dat de horizontale brandvoortplanting constant is (de 

verticale uitbreiding is bij een droge boom vrijwel momentaan), dan is de brandduur van 

een boom evenredig met zijn diameter en, bij constante hoogte-diameter-verhouding, 

met zijn hoogte. Het vermogen is dan evenredig met het kwadraat van de hoogte. Dit 

lijkt een grove, maar goed te verdedigen, aanname. 

Op basis van voorgaande aannamen volgen de brandcurves voor ander boomafmetingen 

zoals weergegeven in figuur 21. Ook voor deze boomafmetingen zijn berekeningen 

uitgevoerd om de ruimteafmetingen te bepalen waarin deze bomen niet tot onveilige 

vluchtomstandigheden leiden. 

Vermogen [MW] 

13 

12 

11 

10 

9 

8 

7 

6 

5 

4 

3 

2 

1 

0 

0 10 20 30 40 50 60 

Tijd [s] 

Boom 1.3m 

Boom 1.8m 

Boom 2.5m 

Boom 3.6m 

Figuur 21: 

Vermogenscurve voor de diverse boomhoogten, gebruikt in de 

zone-model berekeningen. 

Zie voor informatie over de instellingen van het programma Ozone bijlage D. Daarin is 

tevens een voorbeeld opgenomen van de resultaten van een berekening. 

15.3 Resultaten van de Ozone berekeningen 

De resultaten van de berekeningen zijn samengevat in figuur 22. Daarin is met de 

krommen aangegeven bij welke ruimte-oppervlakte en ruimte-hoogte een brandende 

boom met een van de vier onderscheiden boomhoogten nog net leidt tot vluchtcondities 

die voldoen aan de criteria. Ruimten met afmetingen op en boven de krommen 

behouden gedurende een minuut veilige vluchtcondities.



48 / 53 

16 

14 

Hoogte van de ruimte [m] 

12 

10 

8 

6 

4 

Boomhoogte: 

1.3m 

1.8m 

2.5m 

3.6m 

2 

0 

0 100 200 300 400 500 600 700 800 

Oppervlak van de ruimte [m2] 

Figuur 22: Contourlijnen voor 4 boomhoogten. De ruimteafmetingen (ruimteoppervlakte 

en -hoogte) op en boven de krommen leiden, bij de 

betreffende boomhoogte, tot vluchtcondities die voldoen aan de 

criteria. 

In alle berekeningen wordt het criterium 2,5 meter rookvrije hoogte het eerst bereikt. De 

temperaturen zijn op dat moment voor alle gevallen, exclusief voor de 3,6 meter hoge 

boom in ruimten met een groot oppervlak, onder de 150 ºC (bij een aanvangstemperatuur 

van 20 ºC); voor de genoemde paar overige gevallen wordt de 170 ºC niet 

overschreden.



49 / 53 

Deel 3: Aanbevelingen brandveilig gebruik kerstbomen op basis 

van literatuuronderzoek en brandproeven



50 / 53 

16 Aanbevelingen brandveilig gebruik van onbehandelde 

natuurlijke kerstbomen 

16.1 Achtergronden bij de aanbevelingen 

De randvoorwaarden voor het brandveilig plaatsen van onbehandelde natuurlijke 

kerstbomen zijn gegeven in de hoofdstukken 7 en 15. Voor het snelle overzicht worden 

deze hieronder gezamenlijk in de vorm van aanbevelingen herhaald. 

Een goed vochtig gehouden natuurlijke kerstboom is vanuit brandveiligheids-oogpunt 

geen speciaal object in een verblijfsruimte. Ontsteken is alleen goed mogelijk met wat 

grotere ontstekingsbronnen, en dat geldt voor veel objecten in onze normale inventaris. 

Het zijn uitgedroogde kerstbomen die een speciaal brandgevaar vertegenwoordigen. 

Binnen een tiental seconden kunnen al meerdere Megawatts geproduceerd worden; een 

ontwikkelingssnelheid die verder buiten alle categorieën van ontwerp-branden 5 valt. Het 

goed vochtig houden van een natuurlijke boom is daarom de belangrijkste maatregel. 

Uit de brandproeven is gebleken dat enkele bomen, ondanks een goede verzorging 

tijdens ca. 3 weken in (bijna) “huiskamer-condities”, na ontsteking met een 15 kW 

brander 6 toch binnen één minuut grotendeels opbranden. Dit gold vooral voor de geteste 

Nordman-kerstbomen; waarvoor het al dan niet water krijgen de minste invloed had op 

het vochtgehalte. 

In de aanbevelingen is daarom een relatie opgenomen tussen de omvang (oppervlakte en 

hoogte) van de ruimte waarin de boom staat en de afmetingen (hier alleen gekenmerkt 

door de hoogte) van de boom. Boven de af te lezen ruimteomvang mag worden 

verondersteld dat ook een brandende en deels uitgedroogde boom binnen een minuut 

niet tot onacceptabele vluchtcondities leidt in de ruimte. Dat wil niet zeggen dat een 

brandende boom in een kleinere ruimte dus tot slachtoffers zal leiden. Dat hangt 

namelijk van veel meer factoren af, zoals bezettingsgraad, zelfredzaamheid, bekendheid 

met de ontvluchtings-mogelijkheden en de zo welbekende “samenloop van 

omstandigheden”. 

In de gegeven aanbevelingen is afgezien van alles dat niet door elke beheerder of andere 

verantwoordelijke voor een gebouw, ruimte of festiviteit zelf kan worden waargenomen 

of gemeten. Het betreft bijvoorbeeld afmetingen van ruimten, hoogte van een boom, 

dikte van een stam, afstanden tussen objecten in een ruimte en de inhoud van een 

reservoir. Met specialistische kennis ter zake zijn de mogelijkheden voor het veilig 

plaatsen van kerstbomen veel groter. Zo kan, afhankelijk van de boomsoort, het 

vochtgehalte gemeten worden en dus het moment van te ver uitdrogen van een boom 

redelijk worden bepaald. Of kan de werkelijke ontruimingstijd van een ruimte worden 

bepaald, die misschien korter is dan 1 minuut. 

5 De veel gebruikte NFPA-ontwerpcurven heeft als snelste brandontwikkeling een brand die met het 

kwadraat van de tijd groeit en 1 MW bereikt in 75 seconden. 

6 15 kW representeert bijvoorbeeld een kleine brandende prullenbak.



51 / 53 

16.2 Set van aanbevelingen 

16.2.1 Aankoop 

Beoordeel of het de boom niet te droog is; klop daarvoor met de stam op de grond. 

Hierdoor mogen nauwelijks groene naalden op de grond vallen (wel kan een klein aantal 

bruine naalden eruit vallen). 

In principe kunnen zowel bomen met als zonder kluit gebruikt worden. Bij bomen met 

kluit is het belangrijk te weten of de boom in de pot is gekweekt of jaarlijks rondom is 

afgestoken, er zijn dan nauwelijks afgestoken hoofdwortels zichtbaar en de kluit zit 

compact om de wortels. Een los hangend doek of gaas om de kluit duidt op een slechte 

kluit. 

16.2.2 Plaatsing en verzorging 

Na de aankoop van de kerstboom moet het vochtgehalte op peil worden gehouden door 

een goede verzorging. De volgende regels zijn daarbij aan te bevelen: 

• Bomen kunnen zowel met als zonder kluit worden geplaatst. Bij een duidelijk 7 

goede kwaliteit kluit en goede mogelijkheden tot verzorging is handhaven van de 

kluit een optie. In alle andere gevallen wordt geadviseerd om bomen zonder kluit te 

gebruiken: wanneer deze in een standaard met waterreservoir staan, is eenvoudig te 

controleren of de hoeveelheid water nog voldoende is. 

• Zaag voor plaatsing in een standaard eerst minimaal 3 cm van de onderkant van de 

stam af voordat de boom in een houder wordt geplaatst. Hierbij is het belangrijk om 

de stam recht af te zagen. Het afschuinen van de boom om hem beter in de 

standaard te laten passen heeft een nadelige invloed op de wateropname. 

• Gebruik voor bomen zonder kluit een standaard met reservoir dat ruim voldoende 

water kan bevatten; richtlijn: 1 liter per 2,5 cm stam dikte. 

• Geef de boom bij voorkeur dagelijks, maar in ieder geval iedere drie dagen, ruim 

voldoende water. Zorg ervoor dat de kluit steeds vochtig aanvoelt, of (bij een boom 

zonder kluit) dat de onderste 5 cm van de stam continu in het water staat. 

Bij het plaatsen van een kerstboom gelden de volgende regels: 

• Plaats de stam van de boom op minimaal 1,5 x de boomlengte afstand van 

(nood)uitgangen. Indien de boom op een tafel of iets dergelijks is geplaatst moet 

deze lengte bij de boomlengte worden opgeteld. 

• Plaats in een ruimte met één uitgang de stam van de boom op minimaal 3 x de 

boomlengte afstand van de uitgang. 

• Houd, bij het plaatsen van meerdere kerstbomen in één ruimte, een afstand tussen de 

stammen van de bomen van minimaal 1,5 x de boomlengte van de langste boom. 

• Plaats geen bomen in vluchtroutes zoals gangen en doorgangen van trappenhuizen. 

• Plaats de stam van een boom op minimaal 1,5 x de boomlengte afstand van 

blusmiddelen of bedieningspanelen voor de brandmeldinstallatie. 

• Houd, om snelle uitdroging te voorkomen, minimaal 1 m afstand aan tussen alle 

delen van de boom en verwarmings-radiatoren. 

• Houd, om ontsteking te voorkomen, minimaal 2 m afstand aan tussen alle delen van 

de boom en een open haard. 

7 De kwaliteit van een “kluit” hangt vooral af van de hoeveelheid haarwortels. Deze is niet door iedereen 

goed te beoordelen.



52 / 53 

• Indien de boom, ondanks de verzorgingsvoorschriften, toch grote hoeveelheden 

naalden verliest of bruin wordt, verwijder hem dan onmiddellijk uit de ruimte. 

16.2.3 Relatie tussen veilige boomgrootte en omvang van de ruimte 

Een brandende kerstboom produceert rook en warmte die vrijkomt in de ruimte waarin 

hij staat. Om mensen in de ruimte de gelegenheid te bieden om te vluchten, moeten de 

condities gedurende dat vluchten niet te slecht zijn. 

In figuur 23 zijn voor krommen gegeven voor vier verschillende boomhoogten. Met een 

kromme is aangegeven bij welke ruimte-oppervlakte en ruimte-hoogte een brandende 

boom met de betreffende hoogte binnen een minuut niet leidt tot slechte vluchtcondities. 

Ruimten met afmetingen op en boven de krommen behouden gedurende een minuut 

veilige vluchtcondities 8 . 

16 

14 

Hoogte van de ruimte [m] 

12 

10 

8 

6 

4 

Boomhoogte: 

1.3m 

1.8m 

2.5m 

3.6m 

2 

0 

0 100 200 300 400 500 600 700 800 

Oppervlak van de ruimte [m2] 

16.2.4 Versiering 

Figuur 22: Contourlijnen voor 4 boomhoogten. De ruimteafmetingen (ruimteoppervlakte 

en -hoogte) op en boven de krommen leiden, bij de 

betreffende boomhoogte, tot voldoende veilige vluchtcondities. 

Let bij het aanbrengen van de versiering in een boom op de volgende zaken: 

• Gebruik nooit echte kaarsjes in een boom, ook niet indien voldoende blusmiddelen 

bij de hand zijn. Ontbranding van een boom kan zo snel gaan, dat het blussen van de 

boom niet meer mogelijk is. 

• Plaats geen kaarsen binnen een afstand van 2 m van enig deel van de boom. 

8 Dat wil niet zeggen dat een brandende boom in een kleinere ruimte dan volgens de grafiek mogelijk is, dus 

tot slachtoffers zal leiden. Dat hangt namelijk van veel meer factoren af, zoals bezettingsgraad, 

zelfredzaamheid, bekendheid met de ontvluchtings-mogelijkheden en de zo welbekende “samenloop van 

omstandigheden”. Voor een beoordeling daarvan is specialistische brandveiligheids-kennis nodig.



53 / 53 

• Gebruik geen verlichting met beschadigde bedrading of waarvan één of meer 

lampjes niet meer branden. 

• Schakel de kerstboomverlichting ’s nachts en bij afwezigheid altijd uit. 

• Gebruik bij voorkeur aluminium of glazen versieringen. Indien brandbare 

versieringen worden gebruikt, mag per boom maximaal 9 100 g brandbare versiering 

per meter boomlengte aanwezig zijn. 

16.3 Behandelde en niet-natuurlijke kerstbomen 

Deze aanbevelingen gaan over onbehandelde natuurlijke kerstbomen. Kunststof 

kerstbomen zijn qua brandveiligheid meestal (veel) beter. Daarnaast kunnen natuurlijke 

bomen brandvertragend worden behandeld; de resultaten daarvan zijn wisselend. 

Brandvertragend behandelen door een niet terzake kundige met een kleine spuitbus zal 

overigens zelden leiden tot een belangrijke verbetering van het brandgedrag. 

Ir. R.J.M. van Mierlo 

Ir. I.M.M.M.C. Naus 

Dit rapport wordt uitgebracht door het TNO bedrijf Efectis Nederland BV (voorheen TNO Centrum voor Brandveiligheid). 

TNO heeft besloten, ingegeven door de internationale marktontwikkelingen en klantvragen, samenwerking te zoeken met 

twee Europese Egolf partners, eveneens met tientallen jaren ervaring in de brandveiligheid: het Noorse Sintef/NBL en het 

Franse CTICM, om zodoende via schaalvergroting een breder pakket aan diensten en faciliteiten van een hoge kwaliteit 

aan te kunnen bieden. Daartoe zijn de brandveiligheidsactiviteiten van de betrokken instanties geprivatiseerd en in deze 

samenwerking gebracht. Bij TNO heeft dat beslag gekregen doordat m.i.v. 1 juli 2006, de activiteiten van het voormalige 

TNO Centrum voor Brandveiligheid zijn ondergebracht in Efectis Nederland BV. 

9 Dit is een ruwe indicatie voor sterk brandbare versiering. In feite hangt de toegestane hoeveelheid sterk af 

van deze brandbaarheid. Aangenomen wordt dat de verlichting niet zodanig brandbaar is dat deze hier hoeft 

te worden meegerekend.



54 / 53 

17 Referenties 

[1] SFPE Handbook 

[2] Flammability of christmas trees, C.E. Van Wagner, 1963. 

[3] Flammability of christmas trees and other vegetation, R.H. White, D. DeMars, M. 

Bishop. 

[4] Christmas trees – What happens when they ignite?, G.H. Danant, D. Nurbakhsh, 

Fire and materials, vol.18, 9-16, 1994. 

[5] Scotch pine christmas tree fire tests, D.W. Stroup, L. DeLauter, J. Lee, G. 

Roadarmel, NIST, report of test FR 4010, 1999. 

[6] NFPA www.nfpa.org 

[7] Brandtesten kerstbomen 2003/2004 Brandweer Noord en Oost Gelderland 

(Eindrapport Kerstbomentest) 

[8] TNO-rapport Onderzoek naar de brandveiligheid van met Magma (E)XP 425K* 

behandelde kerstbomen, 2002-CVB-R06344, F. Paap, W. Langstraat, A.J. Lock, 

2002. 

[9] TNO-rapport Onderzoek naar de brandveiligheid van met Inprodis brandvertrager 

behandelde kerstbomen, 2004-CVB-R0201 

[10] Holiday Decoration Safety Tips, CPSC document #611 

[11] Ignition handbook- Babrauskas 

[12] www.cahenews.wsu.edu/releases/2003/03056.htm 

[13] www.tuinclub.nl 

[14] TNO-rapport 2001-CVB-R03417, Reconstructie van de brand in bar ’t Hemeltje in 

Volendam, P.H.E. van de Leur, M. Ohlin, P.B. Reijman. 

[15] Hout vademecum 

[16] Houtvochtgehalte. Meten is weten, of toch niet? W.J. Homan. 

[17] Rehydration characteristics of cut white pine and norway spruce christmas trees, 

J.R. Seiler, T.J. Nichols, D.J. Paganelli, HortScience 23(1):164-166, 1988.



Bijlage A.1/5 

A 

Beelden brandproeven kerstbomen 

A.1 Bomen met kluit na 4 weken 

Figuur A1: Nordman met kluit en water; 4 weken na levering 

Figuur A2: Blauwspar met kluit en water; 4 weken na levering



Bijlage A.2/5 

Figuur A3: Fijnspar met kluit en water; 4 weken na levering



Bijlage A.3/5 

A.2 Droge bomen 2 weken na levering 

Figuur A4: Droge Nordman, 2 weken na levering



Bijlage A.4/5 

Figuur A5: Doge Blauwspar; 2 weken na levering



Bijlage A.5/5 

Figuur A6: Droge Fijnspar; 2 weken na levering



Bijlage B.1/3 

B 

Gewichtsafname kerstbomen tijdens brandproeven 

B.1 Nordman 

21 

Nordman met kluit en water 

20 

Gewicht [kg] 

19 

18 

1-Dec 

17 

7-Dec 

16 14-Dec 

21-Dec 

15 

150 175 200 225 250 275 300 

Tijd [s] 

10 

Nordman zonder kluit maar met water 

9 

Gewicht [kg] 

8 

7 

1-Dec 

6 

7-Dec 

5 14-Dec 

21-Dec 

4 

150 175 200 225 250 275 300 

Tijd [s] 

8 

Nordman zonder kluit en zonder water 

7 

Gewicht [kg] 

6 

5 

4 

3 

7-Dec 

14-Dec 

2 

150 175 200 225 250 275 300 

Tijd [s]



Bijlage B.2/3 

B.2 Blauwspar 

25 

Blauwspar met kluit en water 

24 

Gewicht [kg] 

23 

22 

21 

20 

19 

1-Dec 

7-Dec 

14-Dec 

21-Dec 

150 175 200 225 250 275 300 

Tijd [s] 

Gewicht [kg] 

11 

10.5 

10 

9.5 

9 

8.5 

8 

7.5 

7 

6.5 

6 

Blauwspar zonder kluit maar met water 

1-Dec 

7-Dec 

14-Dec 

21-Dec 

150 175 200 225 250 275 300 

Tijd [s] 

7 

Blauwspar zonder kluit en zonder water 

Gewicht [kg] 

6 

5 

4 

3 

2 

7-Dec 

1 

150 175 200 225 250 275 300 

Tijd [s]



Bijlage B.3/3 

B.3 Fijnspar 

24 

Fijnspar met kluit en water 

Gewicht [kg] 

23 

22 

21 

20 

1-Dec 

7-Dec 

14-Dec 

21-Dec 

19 

18 

150 175 200 225 250 275 300 

Tijd [s] 

8 

Fijnspar zonder kluit maar met water 

7 

Gewicht [kg] 

6 

5 

4 

3 

2 

1-Dec 

7-Dec 

14-Dec 

21-Dec 

150 175 200 225 250 275 300 

Tijd [s] 

Gewicht [kg] 

7 

6 

5 

4 

3 

7-Dec 

Fijnspar zonder kluit en zonder water 

2 

1 

150 175 200 225 250 275 300 

Tijd [s]



Bijlage B.1/1 

C 

Resultaten vochtmetingen takken kerstbomen 

Vochtpercentage [%] 

200 

180 

160 

140 

120 

100 

80 

60 

40 

20 

0 

Vochtgehalte takken Nordman 

0 1 2 3 4 5 

Tijd [dagen] 




Vochtpercentage [%] 

200 

180 

160 

140 

120 

100 

80 

60 

40 

20 

0 

Vochtgehalte takken Blauwspar 

0 1 2 3 4 5 

Tijd [dagen] 




] 


200 

180 

160 

140 

120 

100 

80 

60 

40 

20 

0 

Vochtgehalte takken Fijnspar 

0 1 2 3 4 

Tijd [dagen] 




5



Bijlage D.1/2 

D 

Instellingen en invoer voor de Ozone-berekeningen 

Onderstaand een deel van het door Ozone automatisch gegenereerde rapport, waarin ook 

de standaard instellingen en de invoer zijn weergegeven. 

Ozone V 2.2.2 Report 

Analysis Name: 

Nibra-Kerstbomen 

File Name: 

Kerstboom P3-O100-H5.ozn 

Created: 24/11/2006 at 20:47:00 

ANALYSIS STRATEGY 

Selected strategy: 

2 Zones Model 

PARAMETERS 

Openings 

Radiation Through Closed Openings: 0.8 

Bernoulli Coefficient: 0.7 

Physical Characteristics of Compartment 

Initial Temperature: 

Initial Pressure: 

293 K 

100000 Pa 

Parameters of Wall Material 

Convection Coefficient at the Hot Surface: 

Convection Coefficient at the Cold Surface: 

25 W/m²K 

9 W/m²K 

Calculation Parameters 

End of Calculation: 

Time Step for Printing Results: 

Maximum Time Step for Calculation: 

300 sec 

1 sec 

1 sec 

Air Entrained Model: 

Heskestad 

COMPARTMENT 

Form of Compartment: 

Rectangular Floor 

Height: 5 m 

Depth: 10 m 

Length: 10 m 

Roof Type: 

Flat Roof 

DEFINITION OF ENCLOSURE BOUNDARIES 

Floor 

Material (from inside to outside) Thickness Unit Mass Conductivity Specific Heat 

[cm] [kg/m³] [W/mK] [J/kgK] 

Normal Wood 3 450 0.1 1113



Bijlage D.2/2 

FIRE 

Ceiling and wall 1-4 

Material (from inside to outside) Thickness Unit Mass Conductivity Specific Heat 

[cm] [kg/m³] [W/mK] [J/kgK] 

Gypsum board [EN12524] 3 900 0.25 1000 

Fire Curve: 

User Defined Fire 

Maximum Fire Area: 1 m² 

Fire Elevation: 0 m 

Fuel Height: 0 m 

Point Time RHR mf Fire Area 

[sec] [MW] [kg/sec] [m²] 

1 0 0 0 0 

2 10 3 0.234 1 

3 20 1 0.078 0.333 

4 60 1 0.078 0.333 

5 61 0 0 0 

Combustion Heat of Fuel: 16 MJ/kg 

Combustion Efficiency Factor: 0.8 

Combustion Model: 

No combustion model



Bijlage E.1/3 

E 

Overzicht testresultaten diverse onderzoeken 

Type 

boom 

Blue 

spruce 

Blue 

spruce 

Norwa 

y pine 

Norwa 

y pine 

Scoth 

pine 

Scoth 

pine 

Scoth 

pine 

Balsa 

m fir 

Balsa 

m fir 

Hoogte 

[m] 

Massa 

[g] 

Vocht 

gehalte 

[%] 

16.4 55.2 Onmiddellijk in 

water geplaatst; 4 

dagen 

Behandeling Ontsteking Test methode 

1 2 Lucifer Aansteker 

Boom in water in 

appartement 

14.2 37.2 Bundled; 9 dagen Boom in water in 

appartement 


water geplaatst4 

dagen 

22.7 115.0 Laid in pile; 47 

dagen 



dagen 

12.7 84.6 Laid in pile; 47 

dagen 

14.3 137.3 Bundled, in 

opslag; 7 

maanden 



dagen 

6.7 80.9 Bundled, in 

opslag; 7 

maanden 


appartement 


appartement 


appartement 


appartement 


garage 


appartement 


garage 

Arc Draad Brander Overig Cone 

[kW/m2] 

RC/Full 

[kW] 

X X X 90.9 3-1 

X 

X X X 97.5 3-1 

X X X X 74.9 3-1 

X 

X X X 47.9 3-1 

X X X 77.2 3-1 

X 

X X 135.2 3-1 

X X 84.3 3-1 

X X X 146.4 3-1 

X D X 141.2 3-1 

Ref



Bijlage E.2/3 

Type 

boom 

White 

spruce 

White 

spruce 

White 

pine 

Red 

pine 

Fraser 

fir 

Balsa 

m fir 

Noble 

pine 

1 2 Lucifer Aansteker 

Douglas 

fir 

Dougl 

as fir 

Noble 

pine 

Douglas 

fir 

Douglas 

fir 

Douglas 

fir 

Hoogte 

[m] 

1.6 

1.8 

1.9 

1.8 

1.9 

2.2 

2.1 

1.6 

1.3 

2.4 

1.6 

Massa 

[g] 

Vocht 

gehalte 

[%] 



dagen 

Behandeling Ontsteking Test methode Ref 


appartement 

9.9 97.2 Bundled; 9 dagen Boom in water in 

appartement 

Arc 

Draa 

d 

Bran 

der 

X X X D 

(94s) 

X 

Overige Cone RC/full 

[kW] 

134.0 3-1 

X X 110.9 3-1 

5000 114 Onbekend Onbekend 0.45 kg papier 

7200 120 Onbekend Onbekend 0.45 kg papier 

13100 28 Onbekend Onbekend; droger 

dan white pine 

4500 6 Onbekend Onbekend; droger 

dan white pine 

6400 “Droog 

” 

11800 “Droog 

” 

8600 “Droog 

” 

5300 “Droog 

” 

3000 “Droog 

” 

+meth 

+meth 

0.45 kg papier 

+meth 

0.45 kg papier 

+meth 

67 469 3-2 

108 - 3-2 

154 1250 3-2 

216 777 3-2 

Onbekend “Droog” Polyster mat 1277 4 

Onbekend “Droog” Lucifer 1667 4 




9300 Vers Onbekend Vers Polyster mat 11 4 

5900 Bijna 

vers 

Onbekend Bijna vers Polyster mat 831 4



Bijlage E.3/3 

Type 

boom 

Scotch 

pine 

Scotch 

pine 

Scotch 

pine 

Scotch 

pine 

Scotch 

pine 

Scotch 

pine 

Scotch 

pine 

Scotch 

pine 

Fijnsp 

ar 

Blauw 

spar 

Nordm 

an 

Blauw 

spar 

Hoogte 

[m] 

Massa 

[g] 

Vocht 

gehalte 

[%] 

Behandeling Ontsteking Test methode Ref 

1 2 Lucifer Aanste 

ker 

Arc Draad Brander Overige Cone RC/Full 

scale 

2.6 17200 30 3 weken drogen X 4300 5 

2.7 15900 27 3 weken drogen X 1650 5 

2.3 20000 30 3 weken drogen X 5200 5 

2.5 9500 30 3 weken drogen X 1650 5 

2.5 19100 28 3 weken drogen X 3500 5 

2.5 12700 32 3 weken drogen X 2000 5 

3.1 18600 25 3 weken drogen X 3200 5 

2.7 28100 36 In water 3 weken 20tal 

lucifers 

- 5 

2-2.5 6800 Onbekend 21 dagen drogen 30 kW 538 8 



7140 Onbekend 14 dagen drogen 30 kW 23.7 9 

X = ontsteking treedt niet op 

D = ontsteking, maar boom dooft vanzelf 

HRR: alleen piek waarden zijn weergegeven

Brandveilig gebruik van onbehandelde natuurlijke ... - NIFV

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?