De jungle van het verdelen! - Pianoo

Voorwoord
Om voor een aanbesteding wegingsfactoren te bepalen tast je met de betrokken deskundigen af
hoe zwaar een aantal abstracte grootheden, de criteria, zich onderling verhoudt. Daarbij blijkt een
verdeling van wegingspercentages steeds lastiger naarmate er meer criteria zijn. Een rangorde
daarin aanbrengen lukt meestal wel, maar om met een groep consensus te bereiken over vijf of
meer criteria vraagt om een hulpmiddel.
De Belastingdienst beschikt sinds 2011 over software voor die bepaling van wegingsfactoren,
gebaseerd op het Analytisch Hiërarchisch Proces (AHP, Saaty 1970). AHP is een breed
toepasbaar beslissingshulpmiddel dat ook de NEVI in haar trainingsprogramma voor inkopers
heeft opgenomen. Intern adviserende bedrijfseconomen hebben bij de Belastingdienst deze
methode met behulp van een excel-programma geïntroduceerd in een aantal inkooptrajecten
waarin zij betrokken waren. Gestimuleerd door enthousiaste reacties in deze pilots evolueerde het
programma tot een tool die uiteindelijk ook buiten de Belastingdienst lof oogstte op een PIANOO
congres in juni 2012.
Om na de pilots deze methode verder uit te rollen bij de Belastingdienst zijn vier artikelen
geschreven als introductie en gebruiksaanwijzing. Via PIANOO zijn deze artikelen nu
samengebracht en voor een breder publiek beschikbaar gemaakt. De artikelen hebben de
volgende opbouw: delen 1 en 2 zijn een ludieke kennismaking met de AHP-methode om tot een
verdeling van de gunningspercentages te komen. De lezer kijkt mee met inkoper Erik de Vos die
de verdelingsproblematiek ervaart en door een collega met vallen en opstaan een eenvoudige
variant van de AHP-methode leert hanteren. Tegelijk worden de grenzen van die methode en de
psychologie achter het criterium „geld‟ besproken. In deel 3 wordt de methode uitgediept voor
toepassing in het inkoopproces met de schermen uit de tool ter illustratie. In feite is dit een
gebruiksaanwijzing voor de tool zelf die ook via PIANOO beschikbaar is gemaakt. Deel 4 tenslotte
biedt een blik onder de motorkap van de methode. Dit deel is niet noodzakelijk voor toepassing of
begrip ervan, maar geeft nadere uitleg over de werking van de tool en met name over de werking
van de consistentiecheck daarin.
Apeldoorn, 2 oktober 2012
Pieter van Dorth
Gertjan Schut
Unit Inkoop Belastingdienst
2