slides deel 1 - Erfgoedcel Waasland
slides deel 1 - Erfgoedcel Waasland
slides deel 1 - Erfgoedcel Waasland
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Sprekend [zw]erfgoed!<br />
Werkwinkel mondelinge geschiedenis<br />
Deel 1<br />
Sint-Gillis-Waas, 5 december 2006<br />
Björn RZOSKA<br />
Vlaams Centrum voor Volkscultuur
Inleiding. Oraal erfgoed is in!<br />
aandacht voor oraal<br />
erfgoed is groot<br />
oraal erfgoed ≠<br />
mondelinge<br />
geschiedenis<br />
mondelinge<br />
geschiedenis als<br />
hefboom voor<br />
integrale<br />
erfgoedwerking<br />
niet vrijblijvend!
I Mondelinge geschiedenis als<br />
begrip<br />
niet alle interviews zijn<br />
mondelinge bronnen<br />
mondelinge bronnen zijn<br />
<strong>deel</strong> van historisch<br />
klankarchief<br />
mondelinge bronnen en<br />
mondelinge geschiedenis<br />
zijn geen synoniemen<br />
interview = creatieve<br />
samenwerking tussen<br />
respondent en onderzoeker
II Mondelinge geschiedenis als<br />
discipline<br />
II.1. Wanneer?<br />
de jaren 1970<br />
geschiedenis van onderop,<br />
het leven van alledag<br />
gewone mensen krijgen een<br />
stem<br />
sociaal-geëngageerd en<br />
emancipatorisch<br />
in Vlaanderen: aandacht<br />
collaboratie-repressie (M. De<br />
Wilde)
II.2. Het individuele geheugen<br />
Kritiek:<br />
vervorming van de werkelijkheid<br />
herinnering smalle basis voor historisch<br />
onderzoek<br />
Weerlegging:<br />
vervorming is inherent aan elke historische bron<br />
autobiografisch geheugen = onder<strong>deel</strong> van het<br />
langetermijngeheugen
II.3. Werking van het geheugen: kenmerken<br />
herinnering is een vorm van vergeten<br />
geheugen van een getuige kan gestimuleerd<br />
worden door de historische context in herinnering<br />
te brengen<br />
afstand in tijd tussen gebeurtenissen en de<br />
herinnering wordt na verloop van tijd minder<br />
relevant<br />
routine vernietigt herinnering<br />
emotionele gebeurtenissen zijn weerbarstig
II.4. Het collectieve geheugen<br />
• tendentieus concept<br />
• containerbegrip: erfgoed of<br />
de totaliteit van wat in de<br />
maatschappij voortleeft<br />
over het verleden<br />
• pleisterplaatsen als element<br />
in de constructie van<br />
identiteiten<br />
• geheel van populaire<br />
vormen van omgang met<br />
het verleden
III Interviewtechnieken: de grote lijnen!<br />
bepalen respondentengroep: wie ga ik<br />
interviewen?<br />
inwerken<br />
opstellen randdocumenten: themalijst,<br />
vragenlijst, identificatiefiche, interviewfiche en<br />
contract dat auteursrechten regelt
1. bouw een vertrouwensrelatie op met de<br />
respondent<br />
2. een goed interview is het product is een<br />
creatief proces waarin getuige én<br />
interviewer de hand hebben!
IV Transcriptie<br />
Wat?<br />
= omzetten van het interview in een<br />
uitgeschreven tekst<br />
tijdrovend en saai, maar noodzakelijk<br />
in functie van een snelle en efficiënte ontsluiting<br />
verlies van informatie<br />
volledige transcriptie verdient de voorkeur<br />
geen vrijblijvend proces
dicht bij het origineel en toch vlot leesbaar<br />
Randdocumenten:<br />
transcriptiefiche<br />
bandinhoudfiche
V Ethiek en auteursrecht<br />
V.1. Afspraken interviewer - onderzoeker<br />
respondent moet afzien van rechten aan de hand<br />
van een schriftelijke verklaring<br />
ofwel bij het begin, ofwel op het moment dat<br />
men het vertrouwen heeft gewonnen<br />
interview kan geheel of ge<strong>deel</strong>telijk worden<br />
vrijgegeven<br />
privacy primeert boven onderzoeksdoelstellingen
V.2. Afspraken tussen interviewer en<br />
bewaarinstelling<br />
schriftelijke afspraak<br />
onderzoeker doet meestal volledig afstand van de<br />
rechten<br />
er worden clausules opgesteld inzake gebruik<br />
(kopiëren, uitlenen, verhuren, verkopen,<br />
wisselcollecties, commerciële vertoning,…)
V.3. Gedragscode van de interviewer<br />
respondent heeft recht op correcte<br />
en volledige informatie over de<br />
doelstellingen van het onderzoek<br />
respondent moet in alle vrijheid<br />
kunnen antwoorden<br />
mogelijkheid tot blokkeren van<br />
bepaalde passages moet duidelijk<br />
worden gecommuniceerd<br />
respondent wordt op de hoogte<br />
gebracht van mogelijk later<br />
gebruik
de wijze waarop de onderzoeker omgaat met het<br />
materiaal, moet stroken met de wensen van de<br />
respondent<br />
afspraken komen terecht in het contract tussen<br />
respondent en onderzoeker<br />
gouden stelregel: respondent mag nooit worden<br />
geschaad in zijn/haar functioneren in de sociale en<br />
lokale gemeenschap
VI Presentatie<br />
VI.1. Wetenschappelijke publicaties<br />
de biografie<br />
uitgeven van uitgeschreven interviews<br />
duur door het doorgedreven redactiewerk
VI.2. Radio- en televisie-uitzendingen<br />
Radio:<br />
combinatie mondelinge geschiedenis en radio zit<br />
in de lift<br />
obstakel: verschillende achtergrond en finaliteit<br />
van de producten<br />
voordelen: goedkoop medium, knowhow is niet<br />
zeldzaam, ontvankelijkheid, enorm bereik en<br />
grote toegankelijkheid
Televisie:<br />
hoge productiekosten, waardoor hogere<br />
bereikbaarheid vereist is<br />
dichtst bij het oorspronkelijke interview<br />
ook non-auditieve informatie is zichtbaar<br />
(gedrag, expressie,…)
Nadelen:<br />
enorme wettelijke regelingen<br />
hoge technische kwaliteit is vereist<br />
compromissen zijn onvermijdelijk<br />
commercialisering door hoge productiekosten
VI.3. Tentoonstellingen<br />
succesformule<br />
getuigenissen kunnen de informatie sterker<br />
overbrengen<br />
grotere identificatie bij de bezoeker<br />
groeiende interesse voor mondelinge<br />
geschiedenis = de bezoeker wordt meer en<br />
meer het uitgangspunt
VI.4. Performances<br />
mondelinge geschiedenis als basis voor<br />
toneelvoorstellingen, vertelavonden,<br />
stadswandelingen,…<br />
grote toegankelijkheid<br />
actieve betrokkenheid van de respondenten bij de<br />
presentatie<br />
remeniscentieprojecten
VI.5. Onderwijs<br />
mondelinge-geschiedenisprojecten in de klas<br />
thema’s: alledaagsheid, gezin, oorlog<br />
interactief en participatiegericht<br />
Zuid-Afrika koploper (tegengeschiedenis)
VI.6. Hypermedia<br />
experimentele fase<br />
interviews uitgeven op cd-rom<br />
randdocumenten kunnen worden opgenomen<br />
internettoepassingen<br />
geïntegreerde werking: video, randdocumenten,<br />
foto’s, andere bronnen,…
VI.7. Toepassingsvelden<br />
biografie<br />
geschiedenis van<br />
onderuit<br />
dagelijks leven<br />
lokale geschiedenis<br />
…
Mondelinge geschiedenis:<br />
schema van een multidiscipline<br />
Object<br />
Toepassing<br />
Geschiedvorsing<br />
Conservering<br />
bronnen<br />
Mondelinge geschiedenis<br />
Geschied”schrijving”<br />
Conserveringstechnieken<br />
Archiveringstechnieken<br />
Inventarisatie<br />
•Registratietechnie<br />
ken<br />
•Interviewtechniek<br />
en<br />
•Transcriptietechni<br />
eken<br />
•ontsluitingstechni<br />
eken<br />
Presentatietechnieken<br />
•Audio<br />
•Visuele media<br />
•Museaal<br />
•Performance<br />
Orale traditie<br />
(overlevering)<br />
Tijd<br />
•Oorgetuige<br />
•Ooggetuige<br />
•Collectiviteit<br />
•Mentaliteit<br />
(Mentale<br />
structuur)<br />
Collectief<br />
geheugen<br />
• Reminiscentie<br />
technieken<br />
• Psychologische<br />
technieken<br />
geheugen<br />
Respondent<br />
communicatie<br />
Mondelinge bron<br />
(=egodocument)<br />
Onderzoeker<br />
= Interview<br />
interactietechnieken<br />
Onderzoeksdomein=<br />
HET VERLEDEN<br />
d.i. Het lange termijngeheugen<br />
Auditief<br />
Audiovisueel<br />
Schriftelijk<br />
Interviews<br />
actualiteit<br />
geluidsarchieven<br />
Volkskundig veldwerk<br />
•Selectie<br />
Vragen<br />
•Maatschappelijke<br />
structuur<br />
•Publieke Herinnering<br />
Vraagstellingstechnieken<br />
(vragenlijsten)<br />
Bevraging (passief)<br />
•Geschiedschrijving<br />
Getuigen (actief)<br />
•Biografische methode<br />
(getuige als onderwerp)<br />
•Probleemgerichte<br />
methode (getuige als<br />
bemiddelaar)<br />
Verleden<br />
Heden<br />
Representatie<br />
Representativiteit<br />
•Publieke functie<br />
•Therapie<br />
17-6-03 uniciteit (unieke<br />
1<br />
bv. reminiscentiewerk<br />
Selectiviteit +<br />
informatie: één<br />
bron is geen bron)<br />
Historische<br />
Kritiek<br />
Methode
EINDE
Change language