Bataviawerf Journaal 2009 nummer 4

Bouwnieuws
Het Hakkebord van De 7 Provinciën
Al direct na de herstart van de bouw van De 7 Provinciën
in 2003, is het beeldsnijwerk voor dit schip in productie
gegaan en zijn een aantal aansprekende stukken beeldsnijwerk
gemaakt. Daarnaast is ook het proces in gang
gezet van kunsthistorisch onderzoek, ambachtelijke
stijlverkenning en de toepassing van kleuren.
Door nauwkeurige maatvoering is het voor de
beeldsnijders mogelijk om met ruime voorsprong in
het bouwproces sommige beelden en ornamenten al
te maken voordat de constructie op het schip gereed
is. Het indrukwekkende beeldsnijwerk voor het rechte
wulf, te zien in de tentoonstellingsruimte van de
Bataviawerf, is daar een goed voorbeeld van.
Al geruime tijd wordt in de beeldsnijderij gewerkt aan het
bovenste hakkebord. Dit is op de masten na het hoogste
deel van De 7 Provinciën.
Voor De 7 Provinciën is het hakkebord een boogvormig stuk
snijwerk dat gevuld is met kwab en loofwerk. In de ornamenten
zitten twee 'kinderkens' die door middel van hoorns
(loftrompetten) de aandacht vestigen op een vrouwenfiguur
die in het midden van dit geheel staat. Het gaat hier om
een personificatie die door middel van een aantal attributen
een begrip weergeeft.
Personificaties waren in heel Europa in deze periode
gebruikelijk en algemeen bekend. Veel personificaties zijn
gebaseerd op het boek The Iconologia of Cesare Ripa,
waarvan in 1644 een Nederlandse vertaling verscheen. In
Cesare Ripa's Iconologia of Uytbeeldinghem des Verstants
worden in alfabetische volgorde bijna 600 mythologische
figuren en abstracte begrippen beschreven. Bij begrippen
die werden uitgebeeld moet je denken aan vrede,
gerechtigheid, overvloed, kracht, voorzichtigheid en
dergelijke. Vrouwe Justitia bijvoorbeeld staat voor
gerechtigheid en zij is tegenwoordig de enige die nog
regelmatig gebruikt wordt.
Putti
Op de prent die wij van Willem van de Velde uit de
collectie Greenwich gebruiken, is niet duidelijk te zien om
welke personificatie het gaat. Als we in het bestek van de
Vrijheid (een admiraliteitsschip uit dezelfde periode als
De 7 Provinciën, met dezelfde afmetingen en gebouwd op
dezelfde werf) lezen we: "Achter aant schip aant hackebord
te snijden de liberteit ofte vrijheijt, hebbende in haer hand
de lance en de hoot. Op sij van de liberteit ofte vrijhijt, te
snijden twee kinderkens vasthoudende de horns van de
abondantij." De lans en de hoed zijn de attributen van de
vrijheid. In de collectie van de Graaf van Northumberland
bevindt zich een tekening van De 7 Provinciën met
aantekeningen betreffende het snijwerk. Zo werd bij de
vrouwenfiguur de aanwijzing 'gout' geschreven. Nu was
voor ons de vraag, welke personificatie heeft een gouden
gewaad?
Verlijmen van de lijst (inzet: het Hakkebord van De 7 Provinciën getekend door Willem van de Velde)
3
4-2009 journaal