1991-13-03 - Vrienden van Blijdorp

DE VERENIGING VRIENDEN VAN BLijDORP
• Verslag van
de reis naar
Zwitserland
• Nieuws uit
BHjdorp en
andere
dierentuinen
• Veel info over
nijlpaarden
• Inteniew met
B6jcI
~
Ir.G.Schroeder
Losse nummers f 2,25

INHOUDSOPGAVE
Pag
Van de redactie 3
Nieuws uit Blijdorp 4
Giften 8
Vriendenwinkel 11
Nieuws uit andere dierentuinen 12
Zondagochtendlezingen 13
Dier in 't vizier: Nijlpaarden 14
Interview Ir.G.Schroeder 18
EEP-bureau in Nederland 23
Verslag Zwitserland-reis 26
Van de redactie
Met enige schroom stuurden we u met het juli-nummer van Vriendennieuws nogmaals
een extra acceptgirokaart voor de actie "Geen gelanterfanter, help de
Amoerpanter": hoe zouden onze leden reageren op alweer zo'n bedelkaart? Maar
alle in de bestuursvergadering uitgesproken bedenkingen werden door u grandioos
onderuit gehaald: inmiddels is al weer ruim 24.000 gulden aan extra giften
voor de Amoerpanters binnen! Daardoor is ons "actie-potje" dusdanig aangegroeid,
dat de realisering van het nieuwe verblijf nu wel steeds dichterbij komt; inmiddels
is dan ook daadwerkelijk gestart met de grondwerkzaamheden voor het nieuwe
panterverblijf (op de voormalige weide van de lelkraanvogels, tussen de flamingowei
en de pelikanenvijver in) en onze penningmeester heeft de eerste forse aanbetaling
aan de Diergaarde al kunnen doen. Zo lijkt het er op, dat het nieuwe verblijf
inderdaad volgend jaar kan worden betrokken door het echtpaar Amoerpanter.
Overigens worden vader en moeder Amoerpanter langzamerhand verlost van hun
vijf kinderen: twee jongen vonden een nieuw tehuis in Ouwehands Dierenpark in
Rhenen, één jong verhuisde naar een Amerikaanse dierentuin en de resterende
twee vertrekken over enige tijd naar de (voormalige) Sovjet Unie. Alle gulle gevers
(elders in dit nummer allemaal afzonderlijk vermeld) uiteraard hartelijk dank!
Adr esw ijzigingen doorgeven
s.v.p .!
Er wordt heel wat verhuisd in ons land en
gewoonlijk worden de administratieve gevolgen
daarvan probleemloos verwerkt. Toch
blijkt het wel voor te komen, dat bij verhuizingen
aan allerlei instanties mededeling
wordt gedaan van het nieuwe adres, maar
dat daarbij net niet wordt gedacht aan het
secretariaat van de Vereniging Vrienden van
Blijdorp. Daardoor bereikt Vriendennieuws
de verhuisden niet meer, de acceptgirokaart
voor de betaling van de jaarlijkse contributie
gaat naar het oude adres en blijft onbetaald,
waardoor uiteindelijk een ongewilde afvoering
als lid moet plaatsvinden. Daarmee is
de Vereniging noch u gebaat! Laat daarom
bij een op handen zijnde verhuizing ons secretariaat
tijdig weten naar welk adres u
vertrekt en per welke datum. Een simpel
verhuiskaartje naar het secretariaat van de
Vereniging Vrienden van Blijdorp, Schepenstraat
71, 3039 Ne Rotterdam scheelt ons
veel werk en kosten en u een ongewilde beëindiging
van uw lidmaatschap!
Het is bijna ongelooflijk hoe goed de Vereniging
Vrienden van Blijdorp momenteel
draait. Door actieve werving van het Promotieteam,
de aanmeldingskaarten in Vriendennieuws
en de informatiewand en formuliertjes
die de diergaarde-bezoekers in de Rivièrahal
aantreffen groeit het aantal leden
onstuimig. De magische grens van vier duizend
leden komt nu echt in zicht!
Het Promotieteam breekt ook het ene record
na het andere: de winkel-omzet is groter dan
ooit tevoren en een groeiend aantal leden is
bereid zich daad werkelijk in te zetten voor
het bemannen van de winkel en het vertegenwoordigen
van de Vereniging op beurzen,
braderieën en andere activiteiten in Rotterdam
en (soms ver) daarbuiten.
Misschien realiseert u het zich niet direct,
maar u bent lid van een unieke vereniging!
Er zijn andere dierentuinen die worden ondersteund
door vriendenverenigingen, maar
bijna al die verenigingen worden (mede) bestuurd
door (betaalde medewerkers van) de
betreffende dierentuin; een volledig
onafhankelijke en door enthousiaste vrijwilligers
gerunde vereniging die voor de leden
lezingen en binnen- en buitenlandse reizen
organiseert en geheel zelfstandig een eigen
tijdschrift publiceert en met dat alles kans
ziet om jaarlijks een fors bedrag ten gunste
van "zijn" dierentuin bijeen te brengen (vorig
jaar maar liefst een kwart miljoen gulden!),
mag best bijzonder en wellicht uniek
genoemd worden. Dat blijkt ook wel uit de
positieve en soms enigszins jaloerse opmerkingen
van dierentuinmensen in en buiten
Nederland. De bewondering voor onze vereniging
wordt daarbij niet onder stoelen of
banken gestoken en u zult begrijpen, dat ons
dat altijd genoegen doet! De bestuursleden
en de medwerkers van het Promotieteam
staan altijd klaar voor de Vereniging en met
z'n allen mogen we best een beetje trots zijn
op de behaalde resultaten.
Overigens komen zo zachtjes aan de feestdagen
al weer aangeslopen en we willen u
graag eens wijzen op een origineel cadeau
voor familie of vrienden: een geschenklidmaatschap
voor de Vereniging Vrienden van
Blijdorp. Voor (minimaal) 35 gulden maakt u
iemand lid van onze vereniging; de gelukkige
ontvangt twee toegangsbewijzen voor
Blijdorp of Artis en krijgt bovendien vier
maal per jaar Vriendennieuws thuis bezorgd
en even zo vele malen wordt hij of zij herinnerd
aan uw geste .... U kunt hiervoor gebruik
maken van de ingevoegde
aanmeldingskaarten door uw gegevens onderaan
en de gegevens van de ontvanger bovenaan
de kaart in te vullen en op de kaart
het woord "geschenklidmaatschap" te schrijven.
Zo kunnen we er met z'n allen misschien
voor zorgen, dat dat vierduizendste
lid inderdaad nog in 1991 ingeschreven kan
worden!

Nieuws uit Blijdorp
De twee grote zeeschildpadden uit Blijdorp; Toon en Herman genaamd, zijn op 21 september
naar Bonaire verhuisd. De dieren waren zo groot geworden, dat Blijdorp ze niet meer op een
verantwoorde manier kon huisvesten.
Via Greenpeace kwam Blijdorp in contact met de Stichting Turtle club, die in Bonaire de beschikking
heeft over een aan zee gelegen bassin van ca. 80 bij 40 meter. In dit voormalige
oesterkweekbassin van de firma Mar Cultura wil de Turtle club ook schildpadden onderbrengen
die zij uit handen van lokale vissers heeft gered. Als Toon en Herman goed blijken te aarden
in hun nieuwe verblijf, bestaat de mogelijkheid dat ze in open zee worden uitgezet.
De exacte leeftijd van de twee schildpadden is niet bekend, maar ligt ergens tussen de veertig
en zestig jaar. In 1978 kwamen zij noodgedwongen in Blijdorp terecht in verband met de
sluiting van het aquarium in Scheveningen. Omdat ze toen al minstens vijfentwintig jaar
oud waren, kunnen ze de oorlog nog hebben meegemaakt. Het transport van de ca. 100 kilo
wegende schildpadden vond 's morgens in alle vroegte plaats. Eerst werd het waterpeil in het
aquarium gehalveerd. Vervolgens werden de schildpadden voorzichtig uit het bassin gedragen
en in twee stevige, met vochtig schuimrubber beklede transportkisten geladen. Het
transport werd gratis verzorgd door de KLM; een verzorger uit Blijdorp reisde mee om het
vervoer te begeleiden.
Een andere persoonlijkheid die Blijdorp heeft verlaten is gorilla-vrouwtje Salomé. Salomé
kreeg in Blijdorp samen met Ernst negen babies, die allemaal met de hand moesten worden
grootgebracht en als gevolg van dit "moederlijk falen" kreeg Salomé eerder dit jaar een spiraaltje
ingeplant. Onlangs werd er tussen de dierentuinen van Kopenhagen en Rotterdam en
Apenheul in Apeldoorn besloten tot een gorilla-driehoeksruil: Salomé is inmiddels vertrokken
naar de Deense hoofdstad, een gorilla-vrouwtje uit Kopenhagen is in Apeldoorn gearriveerd
en het vrouwtje Kim heeft haar riante onderkomen in Apenheul verruild voor het gorilla-verblijf
in Blijdorp. Kim is het enige gorilla-vrouwtje in Apenheul dat nog nooit een baby heeft
gekregen en iedereen hoopt, dat zij de charmes van onze Ernst niet kan weerstaan en alsnog
tot voortplanting zal komen. Salomé treft in Kopenhagen een bewezen fokman en het eerder
dit jaar aangebrachte spiraaltje is voor haar vertrek naar Denemarken weer verwijderd.
Het uitwisselen van volwassen gorilla's is een kostbare, tijdrovende en met de nodige risico's
verbonden operatie. Alleen al het introduceren en veilig integreren van een vreemd dier in
een bestaande familie-groep vergt veel van het improvisatievermogen van de betrokken dierentuinmedewerkers.
Dat desondanks tot deze ingrijpende driehoeksruil werd overgegaan
wordt gerechtvaardigd door het belang van het behoud van de soort. Gorilla's behoren tot een
ernstig bedreigde diersoort en dierentuinen zijn moreel verplicht er zorg voor te dragen, dat
met het aanwezige genetisch materiaal zo goed mogelijk wordt omgegaan. Apenheul, Kopenhagen
en Blijdorp accepteren die verantwoordelijkheid en handelen dienovereenkomstig.
In mei, juni en juli 1991 vonden o.m. de volgende wijzigingen plaats in de Burgerlijke Stand
van Diergaarde Blijdorp:
Geboren
35 Roodbuikspitskopschildpadden, 82 Pauwoogsierschildpadden, 3 Landkaartschildpadden,
5 Nieuwguinese slangehalsschildpadden, 1 Panterschildpad, 1 Russische rattenslang, 1 Chinese
rattenslang, 1 Helena klimslang, 5 Tijgerpythons, 8 Haiti boa's, 20 Gele anaconda's, 8
Luipaardgekko's, 6 Wondergekko's, 11 Afrikaanse doornstaartagames, 4 Chuckwalla's, 1 Fiji
leguaan, 17 Nandoes, 5 Aalscholvers, 2 Rode flamingo's, 2 Europese flamingo's, 6 Trompetzwanen,
7 Kluten, 2 Paradijskraanvogels, 1 Witnekkraanvogel, 4 Ooievaars, 1 Australische
griel, 3 Sneeuwuilen, 1 Naaktoogkakatoe, 1 Victoria kroonduif, 1 Scheepmakers kroonduif, 1
Manenduif, 2 Bartlett dolksteekduiven, 1 Prachtfazantduif, 2 Temminck's tragopans, 5 Koklassfazanten,
4 Wilde kalkoenen, 1 Roulroul, 2 Witkopgoeans, 4 Delacour fazanten, 8 Wallich
fazanten, 2 Gewone hokko's, 1 Blauwvleugel kookaburra, 1 Kluizenaarstinamoe, 2 Rood-
• fI1rENDENNlEllI\IS
v:~ 4 .. ~
vleugelspreeuwen, 7 Driekleurglansspreeuwen, 1 Voskoesoe, 2 Dwergoeistiti's, 2 Pinché's, 1
Java aap, 3 Leeuwen, 1 Caracal, 4 Kleine panda's, 2 Californische zeeleeuwen, 1 Zuidelijke
zeebeer, 3 Kleinklauwotters, 5 Stokstaartjes, Genetkat, 5 Gambia hamsterratten, 3 Afrikaanse
relmuizen, 8 Egyptische stekelmuizen, 2 Przewalskipaarden, 1 Damagazelle, 3 Indische
antilopen, 2 Bontebokken, 1 Damhert, 2 Poedoes, 1 Rendier, 1 Guanaco, 3 Bizons, 1 Himalaya
thar
Ontvangen
50 kg. levend steen, 7 Tijgerslakken, 10 Juffertjes, 9 Zeilvindoktersvissen, 6 Vuursalamanders,
1 Groene leguaan, 1 Denappelskink, 4 Dikstaartgekko's, 5 Koereigers, 4 Zwarte ibissen,
1 Paradijskraanvogel, 1 Saruskraanvogel, 3 Purperkoeten, 1 Edelpapegaai, 1 Cuba amazone,
2 Java apen, Driekleureekhoorn, veel Nijlroezetjes, 1 Bengaalse kat, 1 Luiaard, 1 Netgiraffe
Gestorven
5 Vieroogvissen, 1 Chinese driekielschildpad, 1 Childrens python, 1 Stekelstaartvaraan, 1
Roodhalsgans, 1 Chileense flamingo, 1 Lepelaar, 1 Nimmerzat, 5 Ooievaars, 4 Kluten, 1 Victoria
kroonduif, 1 Prachtfazantduif, 1 Europese oehoe, 1 Laplanduil, 1 Kongopauw, 5 Koklassfazanten,
2 Temminck's tragopans, 1 Witkopgoean, 2 Wallich fazanten, 1 Langsnavelkakatoe,
1 Naaktoogkakatoe, 1 Langstaartglansspreeuw, 1 Koningsglansspreeuw, 2 Roodvleugelspreeuwen,
4 Driekleurglansspreeuwen, 1 Parasolvogel, 1 Purperkuiftoerako, 1 Grijze
reuzenkangoeroe, 2 Pinché's, 1 Mantelbaviaan, 1 Java aap, 1 Californische zeeleeuw, 1 Acouchy,
2 Indische antilopen, 2 Bontebokken, 1 Damagazelle, 1 Java-kantjil, 2 Poe does, 1 Himalaya
thar
Verzonden
8 Luipaardgekko's, 1 Panterschildpad, 1 Doosschildpad, 6 Nieuwguinese slangehalsschildpadden,
4 Australische slangehalsschildpadden, 12 Pauwoogsierschildpadden, 7 Haiti boa's,
9 Koningspythons, 10 Gele anaconda's, 2 Tijgerpythons, 5 Nandoes, 1 Lelkraanvogel, 1 Paradijskraanvogel,
4 Geelkuifkakatoes, 1 Soldatenara, 2 Muskuslori's, 1 Mesbekhokko, 1 Grote
hokko, 1 Scheepmakers kroonduif, 1 Vorkstaartscharrelaar, 5 Zandwallabies, 2 Bennett's
wallabies, 2 Slingerapen, 28 Witbuikegels, 3 Egyptische stekelmuizen, 11 Afrikaanse relmuizen,
4 Gambia hamsterratten, 2 Amoerpanters, 2 Genetkatten, 6 Stokstaartjes, 1 Chapman
zebra, 1 Java banteng, 3 Schotse hooglandrunderen, veel Himalaya thars
Oe specialist voor uw touringcarreis,
zoals:
• Dagtochten • Bruiloften
• Personeelsreizen • Schoolreizen
• Excursies • Meerdaagse reizen
01883-31220

.v
KRAANVERHUUR
vlaardingweg 22
3044 CK rotterdam
tel. 010 - 4375777*
fax 010 - 46212 95
Het ideale arrangement
voor partijen
personeelsfeestjes
en
gezelschappen
Diner met
avondrondleiding
Hoogwerkers. Vorkheftrucks
Voor meer informatie:
DIERGAARDE BLIJDORP
Van Aerssenlaan 49
3039 KE Rotterdam
Telefoon 010 - 465 43 33
TH.v
TRANSPORT
vlaardingweg 22
3044 CK rotterdam
tel. 010 - 4375777*
fax 010 - 46212 95

Voor de Aktie Amoerpanter 1991
giften verwerkt tot eind augustus
TOT EN MET F. 10,==
C v Herpen, de Klerk, S Smits, A Dykstra, J Muller, G v Gool,A vd Velde, E de Vos, I Verhagen,
M vd Haak, G Mulckkuyse, R Onderdelinden, P Mourik, C Limburg, J Kleinbloesem, W
Mercey, A de Goede, B v Vliet, G v Stralen, M Roeters, M v Lith, R Deelman, J v Nieuwengiessen,
C Hau, H v Toorn, M Vielvoye, L Wierda, J v Wensveen, S Eind, J Mosmans, G v
Gorcum, M Romeny, J Klaversteyn, E Schut, C Hazenberg, B Schapers, I Lambermon, M
Klapwyk, J v Huuksloot, A Verhoeven, M Huisman, M Pleysier, A de Zwart, C Voute, K v
Dyk, M de Bruyn, P Kievit, H Ale, CRust, J v Lent, E Masereeuw, J Landman, R Bouwmeester,
J Willebrand, J Krygsman, P Dekker, D de Vos, G Mekes, M Meyndert, A Molenbeek, T
vd Velde, H Schimmel, C Boogaard, M Bakker, P Pruis, C Waalwyk, N vd Abeele, C Koelewaard,
A Brinkhaus, A Mol, A Tintel, A Zaanen, M vd Boogaard, H de Wit, B Koolman, F Taytelbaum,
P Klomps v Hirtum, B Mulckhuyse, F Vd Bent, A Stoopman, W Martens, F v Waas,
M Onnekink, C Schrey, S Roelse, W Peperkamp, EVerstraaten, W Werkman, J Zantman, R
Bonthond, P Huig, J Groenendaal, R Zweistra, M Schuddebeurs, P Eykhout, M v Leeuwen, J
vd Schalk, S v Peursen, A vd Leck, D de Ruyter, J Brehm, B Booy, A Brand, H Barents, P Barents,
L Hooydonk, B Everts, H Stofregen, H Kouwenberg, M v Toorn, L v Weyen, T Verduyn,
P de Boer, C Burky, DOnderdelinden, J vd Goes, J vd Want, C Kalshoven, A Fockema Andreae,
T Drost allen te Rotterdam,A den Draak, C vd Zwan-Alkmaar, G Kos-Almere, E Brinkerink-Arnhem,
N Opmeer, A Dryver, A Eenhuizen-Barendrecht, L de Leede-Beekbergen, E
Hoogenboom-Bergen op Zoom, M de Loome-Bergschenhoek, A Schippers-Berkel, K Postmade
Bilt, A de Klerk-Bleiswyk, A Weemhoff-Boskoop, J Wiersma-Breda, C de Winkel-Brielle, L
Koolmees, W v Baarle, R Klein, M Rebel, J Westmaas, J Tons, G Los, A Roelofsen, N Kamps,
A Olivier, J Kort, G Lagerwey, L Coli, P v Vliet, Y Poth, T Verkerk, M v Loo-Capelle ad Yssel,
J Deenik, H vd Hoek, L Eygenraam, J Deenik, I Palm, V Palm, R Barkhuysen, J vd Lee­
Delft, R den Hartog-Doorn, A vd Stelt, P de Vos-Dordrecht, A Hammer-Drachten, C Sluis-Etten
Leur, A v Hensbergen, F Marcus-Gouda, J Sandbergen, I Sandbergen, H Catyn, R de
Wolf-s Gravenhage, J Agema-s Gravenzande, P Roose-Haarlem, J Scheele-Halsteren, A
Monshouwen-Heerjansdam, M Verhart, N Wurtz-Hellevoetsluis, V Meyer-s Hertogenbosch, J
Markusse, A Johannes, M v Dusschoten, P v Dusschoten, P Dhont, P Leer, J Diepenhorst­
Hoogvliet, H Blaak, P de Groot-Klaaswaal, C Borsboom-Kortenhoef, A Koolmees-Krimpen ad
Yssel, M Ponte-Langeweg, L de Groot, H Hazewinkel-Leiden, S Janssen-Leiderdorp, A Weeda-Lekkerkerk,
G Berrens-Lexmond, J Storm, J Sevenstern, MOuwenbroek, MBarendrecht,
P de Jong-Maassluis, D Gysbers-Maastricht, L v Boven-Mynsheerenland, J Boogaard-Nw
Beyerland, W Hoegee-Nieuwegein, A Pepermans-Nieuwerkerk ad Yssel, I Wieffering-Oegstgeest,
E v Dyk, J v Steensel, L Elsenaar-Oud Beyerland, L Gerdes-Oudenbosch, L Wensing, J
Dekker, D Eielts-Papendrecht, E Perkins, C Oswald-Poortugaal, J vd Griendt, J Iversen­
Rhoon, H Burky, N Bos, J Spruyt, S v Leeuwen-Ridderkerk, C Bergwerff-Rozenburg, J vd
Neut, J Holdermans-Ryswyk, A Lankamp-Scherpenzeel, A v Katwyk, H Hagen, C Feelders, C
Dykstra, J v Essel, H Schoonbrood, L Gommers, A Westerman, T Kuhnen, H v Selm, A v Katwyk-Schiedam,
H Rylaarsdam, M Rylaarsdam, W v Egmond, M Noordermeer-Spykenisse, H
Ferwerda, C Fetter-Utrecht, E Konig, Gvd Meulen, J Hoppzak, C vd Jagt, E Bravenboer, A
de Wit vd Noll, H Vletter, J vermaas, W Dekkers, M Rontberg, J Moree-Vlaardingen, P Velthuysen
-Voorburg, G de Boo-Voorschoten, J vd Leeuw-Voorst, C de Raad-Zierikzee, Nv Buuren,
H Neuteboom-Zoetermeer, C Remkes-Zd Beyerland, C Stolk-Zwyndrecht,twee maal N.N.
TOTF.25,==
L v Donzei, A vd Zweth, C vd Windt, P Boute, L Huizer, S Berkel, G de Werk, J Kleibom, B v
Zanten, M vd Kleyn, G Burgmans, M Jutte, R v Viegen, E Lindberg, J Bravenboer, W Verhoef,
C Boot, C Landman, M de Vlieger, J de Looper, N Peters, H Landman, P Groendyk, E
Boonstra, G Booy, A Landman, J DaIm, M Kruidenier, J Doorgeest, H v Heuveln, J Klyn, A v
Koppen, H Ryken, M Roemer, T Meyer, J Egeter- allen te Rotterdam, B Berkhoudt, A vd Wal­
Breda, A Hart-Brielle, R Meyer, A Lieuwma, C Weenink v Loon, H Overzier, D v Daalen, W
Klootwyk, J Klootwyk-Capelle ad Yssel, H Kesting-Dokkum, J Jansen-Doorwerth, D Kind­
Dordrecht, S Hogerwaard-Goudswaard, J Ros-s Gravenhage, W v Kalsbeek-Grouw, E Roose­
Haarlem, L Mol-Heenvliet, J vd Enden-Heinenoord, W vd Keur-Hoogvliet, J Schuller-Leiden,
E Roek-Leidschendam, E Hulshoff, A Pieterse-Maasland, J Buysman, J Wuyster-Maassluis,
o Franssen-Middelburg, J vd Meer-Mynsheerenland, B Nieuwland-Oostvoorne, A Noordermeer-Puttershoek,
J v Leeuwen-Rhenen, J v Vugt Verryp-Rhoon, L vd Engel-Ridderkerk, A v
Stokkem, A v Duivenbode, M Ie Grand-Schiedam, A Notebomer-Soest, R Schoenmaker-Sommelsdyk,
N Broere-Spykenisse, WOnderdelinden, A Verhey, W de Man, L vd Griend-Vlaardingen,
N Hoegee-Ysselstein, J v Tienen-Zwyndrecht
TOT F. 50,==
A Brunia, C Hattink, J Boer, G Maaskant, R v Druten, S Bezemer, J de Ruyter, A Smits, L
Tyssens, J v Noot, W Schermer, L Peppelaar, A v Utrecht, H v Wordragen, W v Baalen, A
Logtenberg, C de Gryp, C Eykman, S Bruin, L v Tienhoven, C Karremans, G Schouten, R
Smid, A de Barse, C vd Bent, G Kruidenier, H Tetterode, C Schoonens, E Builtjes, V Velthoen,
E Rompes, A Bos, G v Deutekom, L vd Berg, M Gardenier, J v Hylckama Vlieg, M Verlinde,
J Hirschhorn, A v Santen, J v Elp, G Simonis, W Bakker, F Sewing, G Velthuyzen, T
Hooydonk, A Schryvers, A Ruoff, G v Meurs, P Veenhoven, A Smilde, N de Bakker, J de Zeeuw,
C v Dongen, KEzenga, M Nieuwenhuis, A Ter Haar, W Krabbendam, G Meilink, W Stenfert
Kroese, A Mathol, J Meynders, W Spee, B vd Leck, J Tilman, W Koster, J Ulenberg, P vd
Veen, A Harmsen, G de Pyper, A Keyser, C Ensing, H Kooyman, J Kuster, C Bollerman, J Melief,
F v Raak, J Mooiman, H Bouwman, B vd Steene, A Kortlever, T Sanders, J Nyhuis, J Rynierse,
M Schouten, H v Breugel, J Lorwa, W Engelberts, T vd Ven, A ten Hooven, R de
Kruyff, A Landman, W de Kruyk, E Lemans, W de Saint Aulaire, A Blusse v Oud Alblas, J
Dekker, W Vlietstra, B Stenstra, I v Dyk, T de Vreede, D Krouwer, M Hadders vd Eng, J v
Lent, H Vreeswyk, C Bogard, M Jansen, J Bruins, P Kinwel, T Mercey- allen te Rotterdam, L
Michiels v Kessenich-Aerdenhout, C Eyhuisen-Alphen ad Ryn, B v Vliet, N v Vliet-Amsterdam,
W Bres, M Zorge, J v Noord-Barendrecht, J v Laviere-Bergschenhoek, Elburg, C Bood,
A Heinsbroek, R Iburg, C Verhoef-Berkel en Rodenrys, B Pronk-Best, H Tan-Bleiswyk, W
Franken-Breda, A Bosch-Brielle, N Nieland-Burgh Haamstede, W Morzer Bruyns-Bussum, S
Schallenberg, C vd Berg, G Bender, C Koppenol, C Koppenol, A de Hoog, J Visser, T v Werven,
J Schot, A Stolk, P de Klerk, L Claus, G de Kwant-Capelle ad Yssel, J Hoogenhout, H
Hoogenhout, C Peterse, I vd Heyden, C Palm, J Kila, M Luitse, J de Bruyn-Delft, H vd Berg­
Didam, H v Soest-Dodewaard, S Groenestyn-Dordrecht, J Gramser-Driebergen, S Bosch­
Goes, Y Ryshouwer, F v Wees-Gouda, C Ros, A Amorison, B v Zutphen-s Gravenhage, E Been,
A Jochemsen-Haarlem, J Belder-Hardinxveld, A Wanschers-Hazerswoude, C vd Wulp, K Rodi,
J Roelofs-Hellevoetsluis, J Loeve, P vd Woude-H I Ambacht, C Broekhuizen-Hillegom, J
Kooy-Hoogerheide, J de Zoete, M Hoorn, H de Zeeuw, P Verhoeven, J Eggermont-Hoogvliet,
W Linge-Krimpen ad Lek, G Hatenboer, S Ulenberg-Krimpen ad Yssel, A Kolff, F Boomsma­
Leiden, M de Wit-Lopik, J Barendregt, R Ammerlaan, C Groeneveld, M v Bergen, C Meeder­
Maassluis, M Brinkman, W Aarens-Nieuwerkerk, J v Dam-Nieuwkoop, G Orth-Nymegen, W
Bergman-Oegstgeest, B Kuiper-Oosterbeek, C Postma, D Oudkerk-Oostvoorne, J Schep, J
Trachsler, D Heyboer-Oud Beyerland, G vd Vegt-Oude Tonge, J Schaap, G Groshart-Papendrecht,
P Hendrikse-Poortugaal, C Moeliker, A Kers-Rhoon, W Bakker, G Voogd, A v Leeuwen,
F Jakeman, N Martens-Ridderkerk, H Verschoor-Rockanje, J de Ligt-Ryswyk, S v Santen,
J Loch, C Kleiss, W Buysrogge, M v Steyn, F Meeuws, A v Velzen, P Kriek-Schiedam, J
Schenkeveld-Schipluiden, N Kruse, A Oomens-Spykenisse, W de Wit-Ter Aar, M Oostveen­
Utrecht, A Lankamp-Veenendaal, J v Wasbeek, A Noordermeer, ESprong, K vd Windt, R
Ketting, J Lamers, J Muilwyk, E Boogaarts, G Molier, G Eversen, A Bal, J Tas, P Neelemaat ,
M Baas, A Trysburg-Vlaardingen, R Keymel-Vlissingen, E Kragt, A Kobus, G Suyderhout­
Voorburg, H vd Merwe-Voorschoten, F de Visser, J Heyboer-Vught, P vd Scheer-Wateringen, I
Berg-Ymuiden, J Kortland-Zwyndrecht, N.N.

TOT F.I00,==
A Laay, J Schiphorst, A illenberg, B Dudink, B Verwol, P Luiten, W Smits, M Heinsmann, C
Dekker, C de Boer, M vd Kemp, MMees, J Moonen, H Vrolyk, S Dalm, H Ziere, T Streefkerk,
J Buizer, E Bakker, C Driehuizen, J Dutilh, S vd Berg, J Groenestein, A Schneiders, T v Wyk,
S Maljers, H Kluit, Cv Eysden, J Roeters, W v Ast, A Hoek, W Noordyk, H Scheltens, A
Schonk- allen te Rotterdam, PLok-Amstelveen, R vd Bosch-Baanbrugge, J Slingerland-Barendrecht,
P Breusers-Bergschenhoek, T Kaspersen-Breda, J Nelisse, B v Lienden-Capelle ad
Yssel, D Coster-Dongen, F v Daalen-Gouda, S Moll-s Gravenhage, A vd Werken-Hardinxveld,
J Faber-Hillegom, A Verschoor-Hoogvliet, M Koolhaas-Krimpen ad Yssel, M Scholte-Leiden,
J Hoenderop-Maassluis, R Korff, M Honsbeek-Papendrecht, C Kooiman-Ridderkerk, J Gulay,
I Jongkind-Ryswyk, L RoeIs, J Vos-Schiedam, K Pastoor, G Huisman-Spykenisse, R vd Sluis­
Stryen, T de Baat, N de Vos, I vd Linden, M de Kok, J Boskamp-Vlaardingen, M Vos-Woerden,
J v t Hof, C Claus-Zoetermeer, drie maal N.N.
VANF.I00,==
I vd Graaff, R Walbeek, A v Hoorn, K vd Pols, F den Heldt, E Guittart, A Molenaar, M Kurvers,
H Buchli, D v Raalte, D Netten, J HaIk, J Keur, J Verroen, H Buchli, A Duurvoort, H
Huizinga, S Memelink- allen te Rotterdam, J vd Blink-Alblasserdam, W Pelt-Amsterdam, F
Swarttouw-Berchem, C Avazaat-Capelle ad Yssel, G Schouten-Eindhoven, A Koning-s Gravenhage,
I de Graaff-Hoogvliet, J Schoufour-Kapellen, G Cox-Mynsheerenland, H Verhagen­
Oud Beyerland, G de Poorter-Ulvenhout
BOVEN F. 100,==
120,==: U Boschma-Alblasserdam,150,==: M v Belle-Rotterdam, J Strooy-Berkel en Rodenrys
200,==: M Kiljan, C v Lent, M Degeling-allen te Rotterdam, 250,==: K Man in t Veld en P
Bolhuis-beide te Rotterdam, 500,==: N.N., 5.500,==: G v Tussenbroek-Nieuwerkerk ad Yssel,
ter gelegenheid van zijn verjaardag. De eerste goede "volger" van het goede voorbeeld uit ons
vorige nummer van Vriendennieuws. Wij wachten met spanning alle verjaardagen af!! Nog
een goed idee: er was een gift met vermelding "Bij de geboorte van onze dochter" !!
Door de grote steun van onze leden durven wij in de toekomst nieuwe akties op te zetten, om
onze Diergaarde te helpen.
VOOR HET DIKHUIDENGEBOUW
50,== Coster-Daniels,Dongen, 100,== Holst Foto,Hoorn; Nordmende Ned., Duivendrecht;
Dutchtronic, Duivendrecht, 225,== C Toxopeus, Rotterdam, 250,== Micro Totaal, Leiderdorp,
500,== Blaupunkt BV; via Hr Dorresteyn:Land. Ver. Gezondheidscentra, 1175,== Minolta
Camera Benelux, Maarssen
TS 10
TS20
rriendenwinkel .
Nieuw in ons assortiment:
TS 50 Prachtige kwaliteit sweater met opgeborduurd button ~
embleem in 3 kleuren, t. w. grijs, kobalt of navy,
in 3 maten: M - L - XL ........................................................... ! 4 ':"
TS 10 Kinder T-shirts, wit met kleurige opdruk van
ons vriendenfantje,
in de maten 80, 86/92, 104/116, 128/140 ............................... ! 20,-
TS 20 T-shirts Amoerpanter, wit met prachtige panterkop
en de internationale aanduiding
ROTTERDAM-ZOO FRIENDS .................................. .. .... .f 22,50
ZZ 00 Mok, wit met vriendenfantje .............................. .... .f 8,50
ZZ 02 Eierdop met embleem ................. .......................... .. .f 4,95
ZZ 04 Lepeltje met logo ..................................................... .f 7,50
ZZ 05 Lepeltje met panterkop .......................... ................. .f 7,50
VI 00 Vingerhoed, porcelein Irma met jong ....... ......... ..... .f 7,50
VI 01 Vingerhoed, porcelein panterkop ............................ .f 7,50
VI 02 Vingerhoed, porcelein logo ...................................... .f 7,50
xx 05 Plastic kindercamera met 12 Blijdorp-foto's ........... ! 5,75
AU 25 Safaribus eigen ontwerp,
NIEUW in onze autoserie ... ............................................... ! 12,95
_i:::::==b=a=s=i I=O~a
BEDEKKING
DAK
VAN HOGENDORPLAAN 1W
3135 BJ VLAARDINGEN
Voor informatie:
~ 010-4705620
B.g.g. 010-4712474
RENOVATIE
ISOLATIE
REPARATIE
ONDERHOUD
alle soorten zinkwerken!
DE MEEST ALLROUND DAKBEDEKKER UIT DE REGIO!!!
SI 11
SIlO Sticker "Vriendenfantje", per 5 stuks ..................... .f 4,50
SI 11 Sticker "Amoerpanter" , per 5 stuks ..................... .. .f 4,50
WO 03 Vriendenportemonnee ....................................... ...... .f 4,50
• Hiermee vervallen vorige aanbiedingen
Prijzen uitsluitend bij postbestelling
• Bestellingen per briefkaart aan het secretariaat
• Vermeldt duidelijk naam en adres, artikelnummer en omschrijving,
kleur
• Stuur nog geen geld, u ontvangt een acceptgiro
Attentie: alle prijzen zijn franko, dus inclusief alle kosten!

Nieuws uit andere dierentuinen
Nadat in 1989 de dierentuin van Dublin en in 1990 de dierentuin van Londen levende Koala's
(Phascolarctos cinereus) aan hun bezoekers konden tonen, is het dit jaar de beurt aan de
dierentuin in de Portugese hoofdstad LISSABON om deze merkwaardige buideldieren in de
collectie op te nemen. De dieren stammen uit de dierentuin van San Diego, waar al zo'n 30
jaar succesvol Koala's gefokt worden (er zijn hier tot dusverre 61 Koala's geboren!). In 1983
werden voor het eerst Koala's tijdelijk aan een andere dierentuin uitgeleend (Denver Zoo) en
sindsdien hebben inmiddels al 23 andere Noordamerikaanse dierentuinen een of meer Koala's
uit San Diego op bezoek gehad.
De dierentuin van AUCKLAND (Nieuw Zeeland) was tot voor kort de enige dierentuin die
fokte met Kaka's (Nestor meridionalis). Inmiddels heeft echter ook in Orana Park Zoo in
CHRISTCHURCH (Nieuw Zeeland) een paartje van deze papegaaien vier jongen grootgebracht.
Niet minder dan 13 Californische condor-kuikens kwamen er dit jaar uit het ei: 4 in het SAN
DlEGO WILD ANIMAL PARK en 9 in de dierentuin van LOS ANGELES. Het totale aantal
levende Californische condors is daardoor nu gestegen tot 53 en het is niet ondenkbaar dat
nog in 1991 de eerste vogels in vrijheid zullen worden gesteld.
In de dierentuin van LOS ANGELES werd een Rode oeakari (Cacajao calvus rubicundus) geboren.
Los Angeles is de enige dierentuin in de VS waar deze uiterst merkwaardige Zuidamerikaanse
apen gehouden worden. De ongeveer 27 -jarige vader komt oorspronkelijk uit de dierentuin
van Milwaukee en leeft sinds 1981 in Los Angeles, terwijl de 15 jaar oude moeder
werd geboren in de Cheyenne Mountain Zoo in Colorado Springs.
Andere interessante geboortes in Amerikaanse dierentuinen:
WASHINGTON DC: 2 Witwanggibbons (Hylobates concolor)
BROWNSVILLE: 2 Mexicaanse korsthagedissen (Heloderma h . horridum)
OKLAHOMA CITY: 2 Lippenberen en 1 Gorilla (de 10 e gorilla-geboorte in deze tuin)
SAN ANTONIO: 1 Roodbuikmeerkat (Cercopithecus wolfi pyrogaster) , 2 Goodfellows boomkangoeroes,
2 Vissende katten, 2 Nevelpanters, 4 Eksterganzen (Anseranas semipalmata) en
3 Kleine koedoes
OMAHA: 8 Nevelpanters, 1 Tamandua en 3 Sumatraanse tijgers
PHILADELPHIA: 1 Mierenegel en 1 Aardvarken
LOUISVILLE: 3 Madagascar bladstaartgecko's (Uroplatus fimbriatus)
TOLEDO: 6 Mexicaanse korsthagedissen
SEATI'LE: 3 Manenwolven (de eerste hier) en 1 Gorilla
CHICAGO BROOKFIELD ZOO: 1 Zwarte neushoorn (de zevende geboorte van een puntlipneushoorn
in deze dierentuin)
DISCOVERY ISLAND ZOO: 5 Maguari's (Ciconia maguari) waarvan er 2 zijn gestorven en
de overige 3 met de hand zijn grootgebracht
COLORADO SPRINGS: 1 Monniksgier
HOUSTON: 1 Brilbeer en 1 Margay
SALT LAKE CITY TRACY AVIARY: 1 Grote vasapapegaai
CINCINNATI: 1 Walrus en 1 Derbyelandantiloop
ATLANTA: 1 Gorilla
SAN DlEGO SEAWORLD: 1 Orca
NEW YORK (BRONX ZOO): 7 Amazone roodhoofdschildpadden (Podocnemis erythrocephala),
1 Neusaap, 3 Rode paradijsvogels en 2 Kleine paradijsvogels
Lezingen voor de vrienden
Ook dit winterseizoen zullen er weer zondagochtend-lezingen voor de leden van onze vereniging
worden georganiseerd door stafleden van Diergaarde Blijdorp. De lezingen (veelal geïllustreerd
met dia's) vinden plaats op elke tweede zondag van de wintermaanden, te beginnen
op zondag 8 december a.s.
Aanvangstijd
Duur
Plaats
Toegang
: 11.00 uur
: ongeveer 1 uur
: Educatief Centrum van Diergaarde Blijdorp
: gratis op vertoon van uw lidmaatschapskaart voor het lopende jaar
Noteert u de volgende data alvast in uw agenda, zodat u deze interessante lezingen niet
hoeft te missen:
8 december 1991
12 januari 1992
9 februari 1992
8 maart 1992
12 april 1992
Bij het ter perse gaan van dit nummer van Vriendennieuws was het lezingen-programma nog
niet geheel vastgesteld. Onder voorbehoud zal de eerste lezing van het seizoen (op 8 december
a.s.) waarschijnlijk worden verzorgd door Ir.G.Schroeder, die u zal vertellen over zijn
werk als Blijdorp-architect (zie ook elders in dit nummer).
Over de onderwerpen van de daarop volgende lezingen wordt u tijdig nader geinformeerd via
Vriendennieuws; de data staan in elk geval wel vast.
< 1llIENOENNJl:liI\1S
V'r 12 ;,
~ENNI!l~
13 " ;:i

Nijlpaarden
Nijlpaarden worden over het algemeen
gezien als grote, dikke, goedige,
ietwat sullige kolossen. Zoals ze grote
delen van de dag in groepen doorbrengen,
elkaar als hoofdkussen gebruikend,
krijg je inderdaad dat idee. Toch
is het hier (soms) de schijn die bedriegt.
We zullen dit fascinerende dier
eens wat dichterbij bekijken (alhoewel
niet tè dichtbij, dat zou gevaarlijk
kunnen worden).
Nijlpaarden behoren tot de orde der evenhoevigen (Artiodactyla), superfamilie Nijlpaardachtigen,
familie Nijlpaarden met twee geslachten: dwergnijlpaarden en nijlpaarden. Het
Dwergnijlpaard komt alleen voor in West-Afrika (voornamelijk Liberia). De heer Büttikofer,
later directeur van de Rotterdamse Diergaarde, was een van de eersten die het dier levend te
zien kreeg nà zijn ontedekking in 1841. Helaas is de soort, 150 jaar na dato, in het wild een
sterk bedreigde diersoort. Dierentuinen halen gelukkig redelijke fokresultaten (weer eens
een bewijs van het nut van moderne dierentuinen!).
Het "gewone" nijlpaard komt algemeen voor ten zuiden van de Sahara tot aan Zuid-Afrika.
Als je het goed bekijkt klopt de naam Nijlpaard dus niet helemaal. Het dier is zeker geen
paard en rond 1800 verdween het al uit het Nijl-gebied, waar het aan het begin van onze
jaartelling vrij algemeen was.
Het dier is zeer goed aangepast
aan het leven in en rond het water:
neus, ogen en oren liggen bovenop
de kop (en zijn vaak de
enige delen van het beest, die te
zien zijn! ), de neusgaten worden
tijdens het duiken gesloten. Een
nijlpaard kan het meer dan 5 minuten
onder water uithouden. 's
Nachts gaat het dier aan land
om voedsel te zoeken; het dier
graast in grote gebieden rondom
zijn waterverblijf en legt daarbij
paden aan die gemarkeerd zijn
met mest (goede "wegwijzers" in
de nacht!).
Het dier lijkt enorm log (wat wil
je, het weegt zo'n 3.000 kilo); onderwateropnamen
laten ons verrassende
beelden zien, sierlijk
bewegende nijlpaarden, een Nijlpaard in Blijdorp
soort ballet in slow-motion. Bovendien
kan een nijlpaard op
het land ook goed uit de voeten, zelfs rennend. De tanden van een nijlpaard zijn een geducht
wapen. De onderste hoektanden groeien voortdurend, dankzij het slijpen langs de boventanden
worden zij in vorm en vlijmscherp gehouden. Slijtage van de tanden en het vaak voorkomende
uitgroeien van die ondertanden hebben een grote invloed op de levensduur van een
dier. Eten met versleten of doorgegroeide tanden lukt immers niet of nauwelijks.
Omdat veel mensen mensen het idee van "lobbes" hebben, denken ze vaak dat een nijlpaard
geeuwt als hij zijn bek opentrekt. Natuurlijk zitten daar best wel echte geeuwen tussen,
maar het betekent meestal: pas op! Het dreigende gebaar geldt andere mannetjes, vooral in
"dichtbevolkte" nijlpaardgebieden ontstaan vaak bloedige gevechten waarbij met die machtig,e
tanden diepe wonden worden toegebracht.
Ik herinner me een televisieopname van een geheel verbijsterde duiker, die zijn duikbril,
doorboord door een nijlpaardtand, aan de cameraman toonde. Territoriumverdediging geldt
dus iedere indringer! De afbakening van een territorium gebeurt door het met behulp van de
staart rondslingeren van mest (tot meters ver in de omtrek, overigens!).
Toch staat het hierboven geschrevene niet in de weg dat het nijlpaard een gezelligheidsdier
is. Het dwergnijlpaard is veel minder sociaal, leeft niet in grote groepen en is heel schuw. Bij
benadering door mensen vlucht het dier onmiddellijk.
Paartje Dwergnijlpaarden
In Blijdorp waren tot voor enige jaren zowel het nijlpaard als het dwergnijlpaard te vinden.
"Big brother" is ondertussen niet meer in Rotterdam aanwezig. De huidige behuizing van de
dwergnijlpaarden laat wel het een en ander te wensen over. Desondanks zullen ze geen
plaatsje krijgen in het nieuwe dikhuidengebouw, want dat maakt onderdeel uit van het Aziëcontinent
van Blijdorp. Voor de dwergnijlpaarden wordt te zijner tijd een beter plekje in het
Afrika-deel van Blijdorp ingeruimd!
Hennie Hagen
yR.IENDENNlEUWS
14 .
yRIENDENNlEUWS
15

Vereniging vrienden
van Blijdorp
ik word ook 'Vriend' van Blijdorp en
ontvang bij mijn lidmaatschap twee gratis
kaartjes voor Blijdorp of Artis en vier
maal per jaar "Vrienden nieuws".
bedrij·
.bare!)
lilings.
r 6410
,rbijna
Van Hoorn BY.
BOUW - EN AANNEMINGSBEDRIJF
Groenedijk 12 2903 LZ
Capelle aan den Ijssel
Tel.: 010-4503333 Telefax (010) 4501586
dhr./mevr.:., .............................................. ,., ............................. .
adres: .......................................................... nr.: ...................... .
postcode: ....................... plaats: ..........•.. : ............................... .
geboorte datum: ...................................................................... .
telefoon: .................................................................................. .
giro/bankrekening: ..........................................•........•...............
Ik betaal na ontvangst van een acceptgiro.
Ik heb 2 nieuwe leden opgegeven en kies voor het tinnen
beeldje van: 0 olifant Irma met jong
o Dwergnijlpaarden-paar
Na betaling het beeldje sturen aan:
dhr.lmevr.: ............................................................................... .
adres: .......................................................... nr.: ...................... .
postcode: ....................... plaats: ...............................................
Vereniging Vrienden van Blijdorp
Schepenstraat 71, 3039 Ne Rotterdam
'ok het
1 wordt
:om en
veigen
io-date
al onze
En dat
1tische
lp.
S Rotterdam
'- FaxOlO-4142998 ~
p chesealen,
-------~n
u ons per omgaande volledige doku ­
te z~nden inzake adressenlevering, bemallen,
e.d .
_
Plaats: _
_____ _
~ Tel.: _____ _
_~ Telex: ____ _
"de enveloppe zenden aan:
nummer 3027,3000 WB Rotterdam.

Verel
van
DE 800.000
ADRESSEN VAN
MULTIMAIL
'Wlillih@ii
'RjïJiili
'ij;uVdi
het modern geoutilleerde mailingbureau in 't hart van bedrij·
vig Nederland: Rotterdam! Alle denkbare (en soms ondenkbare!)
adressen zijn direct beschikbaar voor het adresseren van uw mailings.
Naar 2255 zelfstandige apotheken of 165 deurwaarders. Naar 6410
groenteboeren of 10 wapen·en munitiefabrikanten. Kortom, naar bijna
1600(!!) verschillende adresgroepen.
100000 MAILINGS IN 24 UUR OP DE POST?
Dat wordt geregeld! Want MultiMail levert niet alleen adressen. Ook het
gehele traject van vouwen, insteken, adresseren en ter post bezorgen wordt
door MultiMail verzorgd. Overigens, kleinere aantallen zijn even welkom en
worden met dezelfde zorg behandeld!
BEHEER VAN UW ADRESSENBESTAND
Er is nog ruimte op de computer van MultiMail voor het beheren van uw eigen
adressenbestand. Dat is praktisch, want dan bent u verzekerd van up·to·date
adressenlijsten, die u meteen kunt inzetten voor uw mailings.
DE 3 P'S VAN MUL TlMAll
alle technische faciliteiten onder één dak: adresseren op che·
shire/davac of zelfklevende etiketten, prepostale verwerking, insealen,
vacumeren, verpakken, enz., enz.
"vliegensvlug mailen" is het motto van MultiMail. Daar zijn al onze
medewerkers op getraind.
,r.'IR~311,P.i"1r::~h"I,,~,j'llil~;:t~.· door een goede organisatie, kunnen wij efficiënt werken. En dat
merkt u in de kosten. Het dagelijks bij de PTT aanleveren van gigantische
hoeveelheden post, levert bovendien een belangrijk porto·voordeel op.
Dat kan oplopen tot een totaalkorting van wellO%!
j: I ..
. '~ vtJ.q~vfMe ~(JA,v YKd
Adres _______________________________ ___
Postcode _______ _
Tav
Fax _______________ _
Plaats ______________ _
Tel
Telex
Deze bon In ongefrankeerde enveloppe zenden aan
MultlM~11 B V Antwoordnummer 3027, 3000 WB Rotterdam

IR. G.SCHROEDER over zijn
werk, het Masterplan en het
Dikhuidenbiotoop
Het leek de redactie van Vriendennieuws een goede gedachte u te laten kennismaken met Ir.
Gerard Schroeder, als architect thans full-time verbonden aan de Diergaarde.
Blijdorp staat aan de vooravond van een belangrijke periode in de uitvoering van het masterplan:
de realisering van de tweede fase van het Azië-continent.
In mei 1991 werd met de opening van de vleermuisgrot, een otterverblijf, apeneilanden en
twee doorloopvolières de eerste fase in de bouw van het Azië-continent voltooid. De Mongoolse
steppe, toen al in aanzet aanwezig, zou later in gebruik worden genomen. Eind 1991 zal
dan, als alles volgens plan verloopt, begonnen worden met de bouw van het nieuwe dikhuiden
verblijf.
In dit verblijf - beter gezegd, in dit kunstmatige "biotoop" (= natuurlijke omgeving) - zal de
prachtige groep van 9 olifanten samen met neushoorns, tapirs en vele andere dieren gehuisvest
worden. Daarmee gaat een met name door de Vrienden van Blijdorp reeds lang gekoesterde
wens eindelijk in vervulling! Zij ondersteunden met de actie "Maak je dik voor de dikhuiden"
dit grote project immers met het aanzienlijke bedrag van een miljoen gulden.
Wat momenteel aan concrete bouwtekeningen, blauwdrukken, oplossingen en ideeën ter tafel
ligt, moet uiteindelijk leiden tot de opening, in 1993, van een magnifiek complex voor de
Diergaarde-dikhuiden. Nu al wordt gesproken van een verblijf "dat wereldwijd als voorbeeld
zal kunnen dienen voor toekomstige olifantenverblijven".
Gerard Schroeder, de architect van het nieuwe Blijdorp.
Schroeder (53) gaat na zijn HBS-B-opleiding bouwkunde studeren; eerst 4 jaar aan de HTS,
daarna 6 jaar aan de Academie voor Bouwkunst in Amsterdam.
Tot 1975 zal de architect BNA bouwervaring opdoen op grote architectenbureaus. Hij is daar
als project-architectJleider betrokken bij de uitvoering van vele grote plannen in de utiliteitsen
woningbouw. Vervolgens start hij zijn eigen bureau.
De architect voelt zich aangetrokken tot ingewikkelde bouwopdrachten met een experimenteel
karakter, vernieuwende bouwmethoden en constructies. Hij ziet het dan ook nog als een
uitdaging om in deze projecten energie-arme systemen toe te passen. In zijn projecten gaat
Schroeder graag de confrontatie aan met de oer-elementen zon, wind en water; hij probeert
ze zoveel mogelijk te benutten en, waar nodig, te bestrijden.
Tijdens zijn eerste contacten met de directie en stafleden van de Diergaarde raakt hij vooral
enthousiast over het hoofd-principe waarop het Masterplan gebaseerd is.
Met betrekking tot alle nieuw te ontwerpen verblijven in Blijdorp houdt dit in dat de dierlijke
bewoners maatgevend zijn voor de vorm en inhoud van hun behuizing. Dus geen nieuw
Blijdorp met architectonische creaties zonder enige samenhang met de er levende dieren.
Schroeder licht dit als volgt toe: "Het ging bij de dierentuin niet zo zeer om het bouwsel zelf,
maar veel meer om de ruimte die het oplevert in relatie met de overige ingrediënten die tesamen
het biotoop vorm en inhoud geven". Bij het eerste deel van zijn woorden ("bouwsel
zelf') moet u maar denken aan b.v. de olif:;mtenverblijven in (vroegere) Duitse dierentuinen
(enorme Moorse paleizen) of aan - van recentere datum - het dikhuidengebouw van de London
Zoo. (Op zich fraaie gebouwen, overigens!)
Hoe de architect er uiteindelijk in geslaagd is de gewenste "ruimte" en "biotoop" voor de dikhuiden
te realiseren, kunt u in de onderstaande beschrijving van het verblijf lezen.
Tijdens de voltooiing van het ontwerp voor het dikhuidenbiotoop is "en passant" ook nog een
ontwerp voor het verblijf van de Amoerpanters en de Wolven-vallei uit Schroeders tekenpen
yR1ENDENNJE~
18 " ';:)
gevloeid. Inmiddels is hij in het Masterplan al weer jaren verder met zijn ontwerpen. Een Himalaya-biotoop
en het Oceanium houden hem reeds lang aan de tekentafel bezig.
Ir. Schroeder laat zich, tenslotte, als volgt uit over de uitvoering van het Masterplan: "Met
gezond verstand, een flexibele instelling alsmede een goede samenwerking met directie en
staf van de Diergaarde zal het waarachtig wel lukken om gazamenlijk de klus te klaren".
Het gekozen ontwerp voor het dikhuidenbiotoop is ontsproten aan het brein van een man
met een "warme belangstelling voor moeder Aarde". Het is gebaseerd op:
- de toegenomen bezorgdheid om het milieu en het natuurbehoud (diverse op aarde (nog) aanwezige
ecosystemen)
- de nieuwste inzichten op het gebied van dierengedrag en -verzorging.
Bovendien is het biotoop, voor wat het publiek betreft, buitengewoon attractief gemaakt. Het
verblijf schept een ongekende illusie van echtheid; educatie en comfort ten behoeve van de
bezoeker hebben er een belangrijke plaats gekregen.
Deze pricipes zijn dan ook nog op harmonieuze wijze verwerkt in een zeer ingewikkeld geheel
van technische eisen. Problemen van vorm, functie, constructie en klimaat vragen immers zo
om hun eigen oplossing(en)!
Een tropisch avontuur
Het is warm. De bezoekers wandelen door het tropische bos. Boven schemert het daglicht diffuus
door het bladerdak. Een lichte nevel beneemt af en toe het zicht. Soms blijven de bezoekers
even staan om een mooie plant of bloem te bekijken. In de verte klinkt het aanhoudende
geruis van een riviertje. Vogels kijken vanuit de boomtoppen op de mensen neer.
Plotseling staan de bezoekers oog in oog met twee neushoorns. Gelukkig bevinden de dikhuiden
zich aan de overkant van het water. De rustige kolossen doen zich te goed aan wat over de
grond verspreid voedsel. Opgelucht wandelen de bezoekers verder.
Van dichtbij klinkt opeens het getrompetter van een olifant. En inderdaad, al snel hebben de
bezoekers van achter een lage strook beplanting vrij zicht op een kleine groep Indische olifanten.
Zonder zich wat van de mensen aan te trekken gaan deze kuddedieren hun gangetje.
De tocht is nog niet voorbij. Achter de scherpe contouren van enkele tropische planten doemt
het riviertje weer op. Op de oever aan de overkant zijn de markante zwartwitte tapirs te bewonderen.
Deze koddige dieren bewegen hun korte slurf in alle richtingen, zoekend naar voedsel.
Af en toe laat een van de tapirs zijn ijle schreeuw horen. Dit geluid verdwijnt in de kakafonie
van oerwoudgeluiden die uit de kelen van diverse apen en vogels opwelt.
De bezoekers komen nu bij een grote open plek in het bos. Vlakbij staat een mannetjes-olifant
naar zijn vrouwelijke soortgenoten verderop te kijken. Zijn enorme lichaam dwingt bewondering
af De bezoekers deinzen onbewust achteruit .......
Zo ongeveer zal de bezoeker de exotische entourage van het nieuwe dikhuidencomplex gaan
ervaren. Na deze impressie leest u hoe het wordt ingericht en gebouwd.
Het dikhuidenbiotoop gedetailleerd beschreven.
De andere dieren van het dikhuidenbiotoop.
Naast de Indische olifanten, pantserneushoorns en Maleise tapirs zullen de volgende dieren
het tropische bosbiotoop nog natuurgetrouwer maken: mutslangoeren (apen), (reuzen)eekhoorns,
koereigers, brilvogels, moerasschildpadden, slangen en slangekopvissen, allemaal
oerwoudbewonende diersoorten.
De verblijven.
De nieuwe dierverblijven vormen een verbetering voor zowel de dieren als de bezoekers. Voor
de dieren is vooral positief dat de verblijven ruim zijn opgezet. Voor het nieuwe complex zuIlen
dan ook hele stukken van het huidige Blijdorp moeten verdwijnen: de bizon-weide, de
thar-rots, de rotstuin en het watervogelgebied aan de rand van de Diergaarde. Zowel de tapirs,
neushoorns als olifanten hebben grote binnen- en buitenverblijven met een waterbassin.
~EN NIEUWS
19

Die leefruimte biedt mogelijkheden voor de dieren om hun natuurlijke gedrag te tonen. Dit is
voor de lichamelijke en geestelijke gesteldheid van de dieren van groot belang. En dat zijn
weer factoren die het succes van de diverse fokprogramma's mede bepalen. Voor de bezoekers
is het vooral prettig dat onnatuurlijke afscheidingen tussen hen en de dieren visueel ontbreken.
Onnatuurlijke elementen worden gecamoufleerd met planten, rotsen, e.d. terwijl water
vaak een natuurlijke zichtbare afscheiding vormt. De bezoeker krijgt hierdoor het idee dat
hij vrij tussen de dieren wandelt, waardoor het dierentuinbezoek een extra spannende dimensie
krijgt. Een bezoek aan het dikhuidenbiotoop wordt een spannende tocht door de jungle
vol onverwachte ontmoetingen! De leefruimtes van de dieren zijn een getrouwe kopie van
de natuurlijke omgeving en daardoor leerzaam voor de bezoekers. Bovendien zullen de tropische
planten en bomen, een riviertje en de vochtige warme temperatuur het oerwoudgevoel
alleen maar versterken.
Opvallend is ook de nieuwe manier om olifanten te huisvesten. Om geheel aan de moderne
dierentuineisen te voldoen ontwierp Blijdorp een olifantvriendelijker systeem om de grote
dikhuiden van elkaar te scheiden. Tot nu toe gaan de dieren binnen altijd aan de ketting. Alleen
de bullen (mannetjes) staan los, maar dan wel in aparte, versterkte verblijven. Dit systeem
biedt deze intelligente kuddedieren weinig mogelijkheden voor onderlinge sociale contacten
en is daardoor verouderd. Bij het nieuwe systeem kunnen de olifanten overdag - zowel
buiten als binnen - vrij rondlopen. Sociale contacten tussen de olifanten worden op die manier
goed mogelijk. De bullen staan nog wel in aparte verblijven, maar slurfcontact met de
koeien is altijd mogelijk.
's Avonds worden er, door middel van 60 ijzeren palen die overdag in de grond verborgen zitten,
aparte afscheidingen gecreëerd voor de koeien, zodat ook voor de vrouwelijke dieren de
nodige privacy ontstaat. De palen zijn laag genoeg en staan ver genoeg uit elkaar om lichamelijk
contact tussen de olifanten mogelijk te maken. Van een echte scheiding is dan ook
geen sprake. Met de palen, die als een soort kam uit de grond steken, kunnen verschillende
opdelingen van het binnenverblijfworden gemaakt.
De bouwconstructie.
De grootste uitdagingen op technisch gebied vormen echter het dak en de creatie van een
energetische en ecologische kringloop binnen het tropische bosbiotoop. Het dak van het verblijf
is opgebouwd uit een doorzichtige glazen constructie waardoor licht en warmte op bepaalde
plaatsen het olifantenverblijf kunnen binnendringen. Het licht geeft de nodige energie
aan de planten, terwijl de warmte meehelpt om in het verblijf een tropische temperatuur
te realiseren. Transparant isolatiemateriaal in het dak zorgt er voor dat de overvloedige
warmte niet kan ontsnappen. Deze warmte wordt met luchtcollectoren via de wanden naar
de grond gezogen, zodat er vloerverwarming ontstaat. Ook kan de warmte worden opgeslagen
via een waterreservoir onder het dikhuiden verblijf. Er is dus veel aandacht besteed aan
energiebesparing. Verder zorgt een zuiveringsinstallatie voor het schoonhouden van het vervuild
rakende water in de bassins. Dampverstuivers en een kasregeninstallatie bootsen de
tropische luchtvochtigheid en regens na. Onder deze juiste klimatologische omstandigheden
kan de vegetatie ongehinderd groeien. Gestreefd wordt dus naar een relatie tussen de energetische
en ecologische kringloop. De architect bouwt in feite geen gebouw maar een klimatologische
overkapping voor een biotoop.
De kleine oplossingen.
Er zijn heel wat technische middelen nodig om het tropisch bosbiotoop te realiseren. Hieronder
volgen enkele voorbeelden van kleine technische oplossingen.
-De penetrante geur die olifanten produceren wordt grotendeels van het publiek weggehouden
door middel van luchtbarrières die de stank naar een afzuigsysteem drijven.
- Dampverstuivers moeten er voor zorgen dat er nevels in het tropisch bosbiotoop hangen, die
het bos nog realistischer maken.
.IJ
8'
Ö
~ :;;
0 0
ë.. ~ c
§ .B "0
~
2
~
~
.IJ
4 g
.Jj
i B
1
~ i
I .
~ ö ~
c
'0
~ " c
:; '3- ~
'iJ Ë
0 ~
~ .IJ [
'0
] ~
g-
ë.. Ê ~
! } J
0-
'R
8 ]i f ~ ~
~ ]
~
j i
~
E
>
2 'iJ
1
- ----..-/ /'
~ .
"
0 ~/V
8
§
" .~ ~
~
~
E
1i 'll
,3 g
~ "
'5 1l,
~ " E
0
~ ~ ~
§
]
j i 0
.~
8 ~
~
~
.l! .IJ
~ "'f
~
'§-
8 ~ f
b tt
Ö
.g
j ~
l
~ ~
.l! -"
~
1l. g.
0
0
~
1
"
~
~
'3
~
"
~
.
Eo
~
!.
ë5
~
, ~
" ~
8-
,-
'0
t
ë..
~
,;
::<
-ij
Ö
'0
~
~
"
ë.. ~
! ~ tt
8 -"
;
. ~
E §
~
8'
ö
~
L
g.
i
" 3
~
c
t
'0
, rl/IENDENNIEIJIIIS
V'- 21 '

-Voor eventuele behandelingen door de dierenarts is het mogelijk om olifanten die onder verdoving
zijn met een hijskraan overeind te houden. Door het dak tien meter hoog te maken
kan er met een kleine kraan binnen het dikhuidenverblijfworden gemanoevreerd.
Het verloop van de bouw in grote lijnen.
De bouw van het binnen- en buitenverblijf kunnen onafhankelijk van elkaar plaats vinden.
De constructie is zodanig, dat allerlei delen, bijvoorbeeld het dak, pre-fab vervaardigd kunnen
worden. Dit om te voorkomen, dat stagnatie in de uitvoering van bepaalde onderdelen de
totale bouw vertraagt. Het binnen- en buitenverblijf zullen zo gemaakt worden dat ze geheel
opgaan in de omgeving. De wanden krijgen een rotsachtig of begroeid uiterlijk. De dakconstructie
is, ondanks de 10 meter hoogte van het complex, noch van binnen noch van buitenaf
te zien. Het geheel zal daardoor de sfeer van het biotoop uitstralen, terwijl de constructie
nauwelijks ervaren wordt. Dit tropisch bosbiotoop zal op natuurlijke wijze aansluiten op de
reeds gerealiseerde delen van het Azië-continent. Op deze wijze wordt het Azië-continent een
geheel van in elkaar overgaande biotopen.
De bouw zal zo'n twee jaar in beslag nemen. Dit nieuwe deel van het Azië-continent wordt in
1993 geopend. Het totale masterplan zal in 10 tot 12 jaar voltooid zijn.
De kosten.
Er zijn natuurlijk kosten verbonden aan de bouw van dit unieke verblijf. Er is een taakstellende
begroting opgesteld van acht miljoen gulden.
Dit bedrag wordt als volgt verkregen:
Lening
Eigen middelen
Ver. "Vrienden van Blijdorp"
Totaal
6,5 miljoen gulden
0,5 miljoen gulden
1.0 miljoen gulden
8,0 miljoen gulden
Met dank aan Ir. Schroeder voor het boeiende gesprek en aan de Diergaarde voor de mogelijkheid
tot gedeeltelijke overname en bewerking van de tekst in de herziene Masterplan-publicatie.
Daan van Herwijnen
ATELIER ES IE
Berkendaal 157
3075 XD Rotterdam
tel.: 010 - 4324693
portretopdrachten - ontwerpen
Ferdin and Sikken
Joyce Turek
SCHILDERIJEN AQUARELLEN GRAFIEK KERAMIEK
EEP-Bureau in Amsterdam
Vorig jaar verloor Amsterdam de strijd om de vestiging van een ontwikkelingsbank voor
Oost-Europa. Na het nodige politieke gekonkel ging deze belangrijke instelling naar Londen.
Een gevoelige deuk in het gevoel van Europese eigenwaarde van onze hoofdstad. Opnieuw
bleef Amsterdam achter bij steden als Brussel, Straatsburg, Parijs en Londen, die op het vlak
van de Europese financiëel-economische samenwerking écht iets betekenen. Op een heel ander
vlak telt Amsterdam in Europa nu echter toch mee: sinds januari van dit jaar is er het
"EEP-bureau" gevestigd.
Vijf jaar geleden werd in Europa een voorzichtige
start gemaakt met het opzetten van
fokprogramma's voor bedreigde diersoorten,
de "EEP-programma's" (European Endangered
species Programme). Sinds die tijd is het
aantal fokprogramma's en het aantal deelnemende
dierentuinen gestaag gegroeid. Momenteel
zijn er programma's voor meer dan
60 soorten, waaraan ruim 200 dierentuinen
uit 20 Europese landen meedoen. En daarmee
zijn we er nog niet: vóór het jaar 2000
zullen er zeker 200 fokprogramma's zijn,
waarbij alles wat zich in Europa een goede
dierentuin wil noemen betrokken zal zijn.
Die groei betekent niet alleen een sterke toename
van de aandacht voor het lot van ernstig
bedreigde diersoorten, maar ook een toenemende
hoeveelheid werk om de EEP-fokprogramma-organisatie
in goede banen te
leiden. De afgelopen jaren werd het meeste
van dat werk gedaan door de dierentuin van
Keulen. De directeur van die tuin - Professor
Gunther Nogge - is namelijk al enige jaren
de voorzitter van de EEP-organisatie en als
zodanig verantwoordelijk voor het reilen en
zeilen van de fokprogramma's. Maar met het
groeien van de organisatie werd het alsmaar
duidelijker dat al het bijbehorende werk niet
meer door een toch al druk bezette dierentuindirectie
met zijn assistenten als "bijbaantje"
gedaan kon worden. Er moest een
EEP-bureau komen om deze taak op zich te
nemen.
Na het nodige heen en weer gepraat- want
in Europa is het altijd een "politiek" probleem
in welk land je een bureau met een
centrale functie moet vestigen - werd besloten
om in te gaan op het aanbod van de Nederlandse
Vereniging van Dierentuinen. Dit
aanbod, dat al enige tijd op tafel lag, hield
in, dat de Stichting Nationaal Onderzoek
Dierentuinen met haar ruime ervaring met
allerlei aspecten van fokprogramma's, de
centrale EEP-functie op zich zou kunnen nemen.
Sinds januari 1991 fungeert de Stichting
Nationaal Onderzoek Dierentuinen - gevestigd
in het Amsterdamse Artis - officiëel als
EEP-bureau. Voorlopig worden de kosten
daarvan gedragen door de tuinen van de Nederlandse
Vereniging van Dierentuinen en
door de belangrijkste subsidiegever van de
Stichting, het Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer
en Visserij. Nog lang niet alle
Europese dierentuinen zijn namelijk zover
dat ze inzien dat ze voor een zó belangrijke
gezamenlijke taak als het behoud van bedreigde
diersoorten ook gezamenlijk geld op
tafel moeten brengen. Opnieuw zijn het dus
Nederlandse dierentuinen die een voortrekkende
rol in Europa spelen. Bij het van de
grond krijgen van de eerste Europese fokprogramma's
in 1985 waren het al Artis en
Blijdorp die samen met enkele buitenlandse
tuinen het voortouw namen. Nu zijn het alle
acht tuinen van de Nederlandse Vereniging
die samen met een Nederlands Ministerie
met een vooruitziende blik garant staan
voor een volgende belangrijke stap in de Europese
dierentuin-samenwerking. Iedereen
is er echter van overtuigd, dat dit goede
voorbeeld goed zal doen volgen en dat er op
niet al te lange termijn ook uit de rest van
Europa gelden beschikbaar komen voor het
EEP-werk van het Amsterdamse bureau.
Onlangs publiceerde het EEP-bureau een
(Engels-talige) brochure, die u wordt toegezonden
na overmaking van zes gulden naar
NMB-bankrekening nummer 69.76.38.898
t .n.v. Stichting Nationaal Onderzoek Dierentuinen
o.v.v. "EEP-brochure".
yRiENDENNIEUWS
23

Maak zelf een catalogus
... van uw boekenkast
... van uw videofilms
... van uw platen enlof cd's
... van uw diaverzameling
met behulp van uw pc.
wij leveren het programma,
u brengt de gegevens in,
wij printen en binden uw
uitgave.
Bel voor prijsopgave!
01860-13575
c.s.s.
specialisten in
dbase-toepassingen
,c$ /
OOK LEASING MOGELIJK!
Eigen technische dienst.
TCI C,ïïOTC
I LLLII 11, I L ®
010 - 4128359
Showroom: "Slaakhuys"
Slaak 34, 3061 CS Rotterdam
fax 010 - 404 92 62
H. VAN DONGEN
STALENSTEIGERBOUW BV
MONTAGE EN DEMONTAGE
VERHUUR -VERKOOP
ADVIES
Ohmweg 6 -Spijkenisse -Tel. 01880 -18133
U zoekt een spaarvorm
die goed voor uw geld zorgt.
Als u spaart, kiest u natuurlijk de spaarrekening die u het meeste oplevert.
Bij ons vindt u spaarvormen die uw spaargeld snel laten groeien:
spaarrekeningen waarbij uw tegoed altijd opvraagbaar is,
spaarrekeningen met vaste looptijd en hoge rente, en verschillende
soorten waardepapieren.
Geïnteresseerd? Op onze kantoren vertelt men u er
graag meer over.
De Verenigde Spaarbank doet meer.
•
Ei
verenigde
spaarbank
~J.;J UITVAARTVERZORGING e.M. Bouwman
Albert Verweystraat 2a
3061 SB Rotterdam
Tel. 010-4145343
B99. 010 - 414 55 64
Stijlvolle uitvoering van begrafenissen en crematies.
Informatie over:
het a.RV depositofonds (= verzorgingsfonds)
de NVV.a. natura (gezins, kind er (tot 20 jaar) en per persoon),
aanvullende-, senioren- (tot 83 jaar) en monumentenverzekeringen.
Inschrijving wilsbeschikking met vrij lidmaatschap.

Een
geslaagde
6-daagse reis
naar
Zwitserland
Op zaterdag 22 juni 1991 om 07.45 uur vertrokken 50 Vrienden vanaf de Conradstraat richting
Zuid-Duitsland.
Als ik naar de inleiding van de reis van vorig jaar naar Noord-Duitsland kijk kan ik voor wat
betreft de weerberichten dezelfde tekst overnemen. Ook nu was het weer tot vlak voor ons
vertrek en aanvankelijk ook onderweg koud en regenachtig.
Onze chauffeur John Strous (geen nazaat van de bekende familie) stelt voor om niet via de
Duitse autobahn te rijden, maar op de heenreis via een landschappelijk veel mooiere route
door België en Luxemburg te gaan. De koffie stop wordt gepland in de omgeving van Namen
en de lunch in Luxemburg. Wie schetst onze verbazing wanneer op een gegeven moment de
zon doorkomt en een buitenthermometer in de omgeving van de grensovergang FrankrijklDuitsland
27 graden aangeeft. Er wordt natuurlijk voetstoots van uitgegaan, dat de
thermometer "van slag" is, maar toen bij de grensovergang de deuren van de bus open gin-
gen, bleek de thermometer prima in orde. Wat een verrassing, maar dan wel een prettige! Na
een voorspoedige reis kwamen wij om circa 18.30 uur in onze standplaats Müllheim bij Hotel
Bauer aan.
De eerste dierentuin die voor zondag 23 juni op het programma staat is de dierentuin van
MULHOUSE (Frankrijk). De Rotterdam Zoo Friends, nagenoeg allemaal gestoken in T-shirt
met Amoerpanter-afbeelding, worden welkom geheten door monsieur Lernould, directeur, die
ons primair een stukje historie van de tuin voorschotelt. De dierentuin werd in 1868 ten behoeve
van de arbeidersklasse gesticht en gefinancierd door de industrie als tegenprestatie
voor de veroorzaakte schade aan het milieu. De toenmalige Zoo was 4 ha. groot en is honderd
jaar eigendom van de staat geweest. De huidige oppervlakte bedraagt 25 ha. met aanzienlijke
hoogteverschillen; desondanks is het een zoologische en botanische tuin gebleven zonder
grote, typische dierentuindieren, maar met het accent op de primaten (apen en halfapen)
waaronder diverse uiterst zeldzame soorten. Het aanwezige apenhuis is een copie van de
Frankfurter Zoo; daarnaast zijn sommige gebouwen nogal verouderd en is er dringend behoefte
aan goede gebouwen waar het publiek ook 's winters kan vertoeven. Primaire doelstelling
van de dierentuin is het fokken van die diersoorten die echt hulp nodig hebben. De aanwezige
Siberische tijgers zijn een concessie aan het publiek, alhoewel deze in de natuur wel
degelijk bedreigd zijn, in dierentuinen echter niet meer.
Omdat de dierentuin van Bazel slechts op een afstand van 30 kilometer ligt, wil Mulhouse
iets anders laten zien, namelijk lemuren. Sinds 1 maart is er in het kader van
Natuurbescherming en wetenschappelijk laboratoriumonderzoek (met name op het gebied
van de voortplanting) een overeenkomst met Madagascar. De via kunstmatige inseminatie
tot stand gekomen bevruchting heeft in de tuin inmiddels al tot een geboorte geleid. Belangrijk
is vooral het genetisch onderzoek van de in Madagascar levende diersoorten, omdat de
dieren in Mulhouse slechts een kleine populatie vormen. Samenwerking op dit gebied is er
voorts met de dierentuinen van Saarbrücken en Keulen en de Universiteit van Straatsburg.
Voorts zijn er contacten met het Primatencentrum in Rio de Janeiro, waar men zich toelegt
op het fokken van uit Brazilië afkomstige bedreigde primatensoorten.
Voor de liefhebbers onderstaand een (niet geheel complete) onderverdeling van de (verzamelnaam)
"Primaten":
*
mensapen
- Gorilla
- Orang oetan
- Chimpansees
- Gibbons
*
apen uit de oude wereld
(Afrika en Azië)
- Bladetende apen
- Bavianen
- Makaken
- Meerkatten
- Mangabeys
:(.
apen uit de nieuwe wereld
(Amerika)
- Capucijners
- Brulapen
- Slingerapen
- Klauwaapjes
De Vrienden op de trappen van het hotel.
:(.
halfapen
- Maki's
- Lori's
- Galago's
- Vingerdier (Aye aye)
< fIIIENDENNlElJ\\;.,
vr 26 .":s
yRlENDENNIEU\\,S
27

Een topic die alleen in Mulhouse te bewonderen valt is het, speciaal voor onze groep door de
directeur "voor het voetlicht" gehaalde Prins Alfred hert. Op deze dieren, waarvan er nog
slechts enkele honderden op de Philippijnen leven, wordt veel gejaagd omdat een deel van de
bevolking niet voldoende te eten heeft. In 1987 is er, teneinde tot een fokprogramma te kunnen
komen, een verdrag tussen de Philippijnen en de Zoo van Mulhouse opgesteld. Dit verdrag
behelst o.a. dat dieren uit privé collecties overgebracht kunnen worden naar Mulhouse.
Mulhouse beschikt
nu over twee fokgroepjes
van elk
drie dieren en de
eerste geboortes
worden elk moment
verwacht.
Europese otter in Tierpark Bern
Mulhouse staat
voorts bekend om de
fok van Amoerpanters.
Wie de verblijven
goed heeft bekeken
kan zich voorstellen,
dat deze
panters zich daar
goed thuis voelen en
zich derhalve ook
voortplanten. Laten
we hopen dat onze
Blijdorp-Amoerpan
ters in de nabije toekomst
ook over een
dergelijk verblijf
zullen kunnen beschikken,
dat overigens
door onze vereniging
geschonken
zal worden. Desgevraagd
deelde monsieur
Lernould nog
mede, dat de naam
van deze Panthères
de l'Amour niets
met "Amour" te maken
heeft, maar gerelateerd
is aan het
A' oorspronkelijke leeff*
gebied van deze
panters (een streek
op de grens van China
en de Sovjet
Unie).
aan de oever van de rivier de Aare en was aanvankelijk een dierenpark voor "einheimische"
dieren. Er waren weinig gebouwen; alleen dieren die zowel 's zomers als 's winters buiten
konden blijven werden gehouden. Omdat men dacht dat alleen dieren uit Zwitserland waarschijnlijk
weinig publiek zouden trekken is men overgegaan tot het bouwen van het Vivarium
(kosten 14 miljoen). Topic in het Vivarium was de nergens anders in dierentuinen te
aanschouwen termietenheuvel. Bij het kijkje achter de schermen mochten wij "oog in oog"
staan met de termieten. Om de door de termieten veroorzaakte schade (opeens zijn alle zojuist
geplante varens verdwenen) enigszins binnen de perken te houden, worden in de volière
alleen vogels gehouden die termieten eten.
Op het achter het Vivarium gelegen terrein worden o.a. Przewalskipaarden, Muskusossen,
Elanden, Wisenten, Lynxen, Otters, Tijgers, Zeehonden, Pinguins, Wolven en Rendieren gehouden.
Dinsdag 25 juni 1991 is bestemd voor een bezoek aan de Zoo van ZÜRICH. In deze dierentuin
worden we ontvangen door de voorzitter van de Zoofreunde van Zürich, herr Othmar
Röthlin, alsmede de Zoolehrer, herr Müntzner. De Zoo van Zürich (ca. 12 ha. groot), gelegen
op de Züricher Berg, werd in 1929 geopend en ontvangt jaarlijks 700.000 à 750.000 bezoekers.
De ligging van de dierentuin vergt voor de bezoeker wel de nodige lichamelijke inspanning.
Deze enigszins terras-gewijze bouw van de tuin is met opzet zodanig geconstrueerd, zodat
wanneer het exploiteren van de dierentuin onverhoopt geen succes zou blijken te zijn, de
grond als afzonderlijke percelen verkocht zou kunnen worden.
Maandag 24 juni 1991 een bezoek aan Tierpark Dählhölzli in BERN, waar wij worden verwelkomd
door de pas benoemde (in verband met het plotselinge overlijden van de vorige
directeur) en voorheen aan de universiteit van Bern verbonden dierenarts, directeur Müller.
Deze ca. 15,5 ha. grote tuin, met ongeveer 300.000 bezoekers per jaar, is voor een groot deel
gratis voor het publiek toegankelijk; alleen voor het Vivarium (gecombineerd vogelhuis,
aquarium en reptielenhuis) moet entree betaald worden. De in 1937 geopende dierentuin ligt
• fI1rf.NOENNlEU\\h
V'.- 28 .·:i
Olifantenuerblijf in Zürich
• fI1rf.NO ENNIEUlliS
V'- 29 '

De rondleiding begint bij het voedselmagazijn waar het voer voor alle dieren verdeeld wordt;
om ons inzicht te geven van hetgeen in de tuin omgaat aan voeding voor de dieren zal ons na
afloop een lijst worden uitgereikt. Voorts wordt een bezoek gebracht aan de ruimte waar cavia's,
muizen, ratten, kuikens e.d. worden gekweekt ten behoeve van de levende have.
Het in 1971 in gebruik genomen olifantengebouw is later voorzien van een bullenstal voor
Maxi, vader van de in 1984, tot grote teleurstelling van de dierentuin van Zürich enkele weken
na de geboorte van Bernhardine, geboren Komali (waarmee Blijdorp de Europese primeur
in de wacht sleepte van een in gevangenschap geboren olifant, waarvan beide ouders
ook in gevangenschap geboren zij n).
Vervolgens wordt een kijkje genomen in het quarantaine-gedeelte annex operatiezaal. In samenwerking
met de diergeneeskundige faculteit van de Universiteit van Zürich is overeengekomen
dat studenten twee maal per jaar in de dierentuin stage mogen komen lopen; de dierentuin
krijgt in ruil daarvoor diergeneeskundige hulp van de universiteit bij de verzorging
van de dieren.
Bij de groep gorilla's troffen we "familie" aan uit Blijdorp, namelijk Sandra, een jong van Salomé,
die via een verblijf in de "Kindergarten" in Stuttgart heel voorzichtig in de groep van
Zürich is geintroduceerd. Desgevraagd werd ons medegedeeld, dat het verschijnsel "infanticide"
(het door de volwassen "zilverrug" doden van jonge dieren in de groep van een andere vader;
hierdoor is het vrouwtje weer snel vruchtbaar en kan de eigen bloedlijn gecontinueerd
worden) bij het introduceren van Sandra niet speelde, omdat haar leeftijd zodanig was dat er
bij de volwassen vrouwtjes geen sprake was dat de vruchtbaarheid door het bestaan van
Sandra werd beinvloed (speelt alleen bij gorilla-babies). Een merkwaardig verschijnsel bij de
gorilla's was een gorilla-moeder met twee jongen, waarvan er een van haarzelf was en de ander
van een ander vrouwtje, dat de twee voorgaande jongen eveneens verstoten had. Het is
niet bekend, waarom de echte moeder ineens haar jong overgedragen heeft aan de andere gorilla-moeder;
voor deel is, dat het jong nu niet met de fles grootgebracht behoeft te worden en
derhalve in de groep kan blijven. Een verschil in behandeling van het eigen en het geadopteerde
jong door de"pleegmoeder" is echter wel waarneembaar.
De laatste excursie voert ons op woensdag 26 juni 1991 naar de Zoo van BAZEL, alwaar Dr.
Peter Studer (adj. directeur) en Dr. Andreas Heldstab (Zootierarzt) ons zullen rondleiden. De
Zoo van Bazel is de oudste (1874) en tegelijkertijd de beroemdste dierentuin van Zwitserland.
Het streven van de tuin is er op gericht, dat de bezoekers de dieren niet direct binnen hun
gezichtsveld krijgen, maar moeite moeten doen om de dieren te zien (achter het groen). Vroeger
werd, in verband met de verhoogde kans op parasieten, niet zo veel gebruik gemaakt van
gras als bodembedekking; tegenwoordig zijn voor de bestrijding hiervan echter goede medicamenten
voorhanden.
Sinds 1970 houdt en fokt men er de uiterst zeldzame Somali-ezels (gekscherend ook wel "topless
zebra's" genoemd), die in de half-woestijn van Ethiopië nog in kleine groepen in het wild
voorkomen. Tijdens de bronstperiode drijft het mannetje de vrouwtjes onvermoeibaar op, hetgeen
de vorige hengst een gebroken been en derhalve het leven heeft gekost. De nieuwe
hengst is nog te jong voor dergelijke activiteiten, maar de verwachtingen zijn hoog gespannen.
De fokgroep Pantserneushoorns was en is nog altijd toonaangevend en de dierentuin van Bazel
is dan ook de internationale stamboekhouder voor deze bedreigde diersoort. Er schijnen
t hans twee jongen te zijn; de gehele groep is echter tijdens onze ron dleiding (voor het eerst
gedurende onze reis in de stromende regen) "zoek". Als herr Struder hiernaar bij een van de
verzorgers informeert krijgt hij als antwoord:"Sie sind ins Schwimmbad gegangen, damit sie
nicht nass werden". Humor, juist!
Okapis in Zoo Bazel
Zowel het Vivarium als het apenhuis worden vrijwel geheel door groen aan het oog van de bezoekers
onttrokken. Internationaal is de Zoo beroemd geworden door de fokresultaten (o.a. de
eerste gorilla in Europa). Herr Struder legt uit, dat het imponeergedrag dat de mannetjeschimpansee
vertoont wanneer hij vlak voor zijn verblijf staat, geen neurotisch gedrag van
een dierentuindier is, maar dat het mannetje dit gedrag in het wild ook vertoont om zijn
vrouwtjes te beschermen tegen concurrenten (herr Struder?).
Donderdag 27 juni 1991 nemen wij met een beetje heimwee afscheid van Hotel Bauer in
Müllheim. De ligging was mooi en de verzorging was uitstekend. Hoe meer we richting Nederland
komen, hoe slechter het weer wordt. Over het weer gedurende ons verblijf in Zwitserland
mogen we dacht ik niet klagen. Over hetgeen ons aan schoons en interessants geboden
is evenmin. Ik denk en waarschijnlijk alle reisgenoten met mij, dat wij kunnen terugkijken
op een fijne en geslaagde reis In der Schweiz!
Tineke Groenhorst

oek- en
kantoorboekhandel
van Setten
Bentinckplein 13
3039 KL Rotterdam
tel. 466.54.44
~~
Hobby Centrum
Magazijn Blij dorp
Nobel",." 112 ~~:~
3039 SP Rotterdam jjjjiiIII!!!
TelefoonOlO-4663l80 ....'"
Gereedschappen IJzerwarer;,
Elektra Sanitair Verf Sleutelservice
\.en ~Ptiek
De Vriend voor uw ogen en oren.
Statenweg 108e - Tel. (010) 46660 52
Walenburgerweg 77 - Tel. (010) 46549 91
Rotterdam
H. Maurik en Zn
Specialist in
Aardappelen, groente en fruit.
Vers gesneden rauwkost,
vruchtensalade en stamppotten.
Statensingel127
3039 LJ Rotterdam
~ 010-4661671
P.s.
Vrienden, winkelt in Blijdorp!