hele brief aan de Tweede Kamer - Anbo

Aan de leden van de Tweede Kamer
6 november 2012 Reactie ANBO
inzake regeerakkoord
DIR1211570
r.devries@anbo.nl
Geachte leden van de Tweede Kamer,
ANBO, de grootste belangenbehartiger voor senioren, heeft zich de afgelopen week gebogen
over het gepresenteerde regeerakkoord. Net bij als de rest van Nederland, verdween ook onze
vreugde over de voorspoedige formatie toen de eerste koopkrachtplaatjes naar buiten kwamen.
Curieus genoeg is het kabinet Rutte II erin geslaagd een principieel goede maatregel –
afschaffen van de zorgtoeslag en invoering van een inkomensafhankelijke zorgpremie – zó uit te
voeren dat er geen positieve gevolgen te ontdekken zijn. Het is funest voor de koopkracht van
grote groepen Nederlanders, de solidariteit tussen de hogere en lagere inkomens wordt
aangetast, deze operatie draagt niet bij aan het terugdringen van het overheidstekort en de
kwaliteit van zorg gaat er niet op vooruit. Sterker, de kwaliteit van zorg komt de komende jaren
fors onder druk te staan, door een groot aantal andere maatregelen uit het regeerakkoord. Eigen
regie en zelfstandigheid worden ingeperkt, terwijl juist dáármee bespaard kan worden terwijl de
kwaliteit van zorg beter wordt.
Bezuinigingen zijn onvermijdelijk, maar bij de huidige verdeling van de bezuinigingen zetten wij
onze vraagtekens. Bovendien werkt de onzekerheid over de uitwerking op de koopkracht extra
onbegrip in de hand – ook bij ons. Wij bepleiten op korte termijn duidelijkheid over de gevolgen
van het regeerakkoord.
Wij pleiten met deze brief voor de aanpassing van enkele beleidswijzigingen en doen tevens
voorstellen om een en ander te verbeteren.
ZORG
Inkomensafhankelijke zorgpremie
Laat voorop staan dat ANBO principieel voorstander is van de weg die het kabinet kiest:
afschaffen van de zorgtoeslag en invoering van een inkomensafhankelijke zorgpremie. Echter, bij
deze plannen ontbreken de positieve gevolgen, terwijl burgers forse klappen te verwerken
krijgen. Vanwege het vervallen van de zorgtoeslag wordt een groter deel van de zorgpremie
afhankelijk van het inkomen. De nominale premie wordt door deze maatregel lager. De huidige
inkomensafhankelijke zorgbijdrage blijft bestaan. Daarnaast wordt een inkomensafhankelijke
premie van 11,1 procent geïntroduceerd, die wordt geheven over inkomens tussen minimumloon
(circa € 19.000) en twee keer modaal (circa € 70.000). Deze inkomensgroep profiteert overigens
wel van de verlaging van de nominale premie.
-1/4-

De herkomst van het percentage van 11,1 procent is voor ons onduidelijk; in het regeerakkoord is
dat percentage niet terug te vinden, terwijl het CPB er wel mee rekent. Wij willen dan ook graag
weten op basis waarvan is gekomen tot dit percentage.
Als alternatief moet gezocht worden naar een uitwerking die meer positieve gevolgen met zich
meebrengt. De concurrentie tussen zorgverzekeraars moet namelijk in stand blijven, maar ze
moeten geprikkeld worden om te concurreren op kwaliteit van zorgaanbod, in plaats van op de
prijs van de premie van de basisverzekering. Een voorstel zou kunnen zijn om de huidige heffing
- 7,1 procent en 5 procent - te handhaven, maar het plafond voor het inkomen waarover men de
premie betaalt, te schrappen. Lage inkomens betalen dan minder, middeninkomens iets meer en
hoge inkomens betalen dan eindelijk een zorgpremie naar draagkracht.
Langdurige zorg
De Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) wordt omgevormd tot een nieuwe landelijke
voorziening voor intramurale ouderen- en gehandicaptenzorg. Wij maken ons grote zorgen over
deze maatregel, die meteen al zoveel AWBZ-zorg overhevelt naar de zorgverzekeringswet (Zvw)
en Wmo.
Het overhevelen van de extramurale verpleging van de AWBZ naar de Zvw in 2017 stemt ons
gematigd positief. Positief in algemene zin, omdat een oudere die hulp nodig heeft met minder
loketten te maken krijgt. Voorwaarde is dan wel dat de verpleging echt als medische zorg gezien
blijft worden en dus onder de basisverzekering valt. Maar ANBO vindt dat verzorging bij zorg
hoort en dus onder dezelfde verantwoordelijke moet vallen als de extramurale verpleging. In het
voorgenomen regeringsbeleid is men vanwege de verregaande gemeentelijke beleidsvrijheid
afhankelijk van het beleid van een gemeente voor verzorging. Hierdoor zal de ongelijkheid in
Nederland sterk toenemen. Het feit dat zorg hiermee een voorziening wordt en geen recht meer
is, is ontoelaatbaar.
De voorziening huishoudelijke zorg wordt drastisch uitgekleed. Het budget dat overblijft voor
maatwerkvoorziening doet op geen enkele manier recht aan de waarde van huishoudelijke zorg
voor mensen die zorg en ondersteuning nodig hebben. Bovendien maakt deze maatregel het
moeilijker voor mensen om zelfstandig te blijven wonen en zullen zij eerder zodanig kwetsbaar
en afhankelijk worden, dat ze naar een verzorgingshuis moeten.
Boete bij spoedhulp zonder verwijzing huisarts
Een boete voor bezoek aan een spoedeisende hulp (SEH) zonder verwijzing van een huisarts is
nergens op gebaseerd. Er zijn verschillende onderzoeken geweest die aantonen dat de
bereikbaarheid van huisartsen en huisartsenposten ver onder de maat is. In spoedgevallen is het
dus niet altijd mogelijk een verwijzing van de huisarts te krijgen. Deze regeling moet wat ons
betreft niet ingevoerd worden. Gebeurt dit toch, dan moet er een mogelijkheid komen waar
patiënten snel bezwaar kunnen aantekenen in verband met de bereikbaarheid van de huisarts.
De regering denkt met deze regeling € 24 miljoen te besparen op de SEH-zorg: dat zijn 480.000
zogenaamd onterechte bezoeken aan de eerste hulp. Wij betwijfelen of dit inderdaad
gerealiseerd gaat worden.
Wtcg, compensatie eigen risico, fiscale aftrek zorgkosten
In het regeerakkoord wordt voorgesteld gemeenten verantwoordelijk te maken voor compensatie
van zorgkosten. Ook hier wordt de ongelijkheid in Nederland vergroot: rijke gemeenten kunnen
veel meer doen voor mensen met lagere inkomens, dan gemeenten met minder inkomsten. Wij
vinden dit een zeer onoverzichtelijke regeling.
-2/4-

Wij menen dat vanwege de verregaande beleidsvrijheid van gemeenten de verschillen tussen
gemeenten, wat betreft de kwaliteit van de Wmo en betaalbare en toegankelijke Wmovoorzieningen,
alleen maar groter worden. Deze bezuiniging verplaatst de rekening naar de cliënt
en opnieuw wordt er niets ondernomen om de kwaliteit van de Wmo te vergroten.
INKOMEN
Versnelde invoering AOW naar 67
De AOW-leeftijd gaat vanaf 2013 versneld omhoog, zodat in 2021 de AOW-leeftijd op 67 jaar ligt.
Voor mensen met prepensioen of een VUT-uitkering, die in het algemeen stopt bij 65 jaar, komt
een overgangsregeling. Maar die dekt niet alle gevallen. De regeling geldt namelijk alleen als het
inkomen minder dan 150 procent van het bruto minimumloon is. Dat is ongeveer € 2.180 per
maand. Het inkomen van de partner telt echter mee. Ook het vermogen (behalve de eigen
woning en pensioenvermogen) gaat meetellen. Wat de grenzen zijn is niet bekend.
Voor de groep die niet van de overgangsregeling gebruik kan maken, handhaven wij onze
bezwaren: door de versnelde verhoging van de AOW-leeftijd kunnen deze mensen zich niet
voorbereiden op de nieuwe situatie en kunnen zij bovendien geen maatregelen meer treffen.
Vooral mensen met een smalle beurs kunnen dit inkomensverlies niet opvangen.
Samenwonen en AOW
Vanaf 2015 ontvangen AOW-ers die met meer dan één volwassene samenwonen het AOWbedrag
voor een gehuwde. Nu ontvangen meer dan twee samenwonende gepensioneerden
ieder het (hogere) bedrag voor een alleenstaande. Deze situatie wordt dus gelijkgetrokken met
die van 'gewoon' samenwonende partners. Een positieve ontwikkeling. Maar vanaf 2015 wordt
ook de ouder-kind relatie als samenwonen gezien, en dat is een vreemde maatregel met name
omdat deze steeds als uitzondering werd benoemd.
Wij betreuren het dat met dit akkoord geen structurele aanpassing van het samenwooncriterium
in de AOW plaatsvindt. Het regeerakkoord bood de kans om een fout van de vorige Tweede
Kamer te herstellen, aangezien deze heeft nagelaten objectieve criteria vast te stellen voor ‘het
delen van een huishouden’. Dit is overigens een punt dat wij al tien jaar geleden met
voorbeeldsituaties bij de politiek aankaartten. Met de beslissing van de Eerste Kamer om
huisbezoeken te allen tijde toe te staan, lopen mensen nu het risico om slachtoffer te worden van
de subjectieve vaststelling door een sociaal rechercheur. Uw Kamer zou deze weeffout voor
eens en voor altijd moeten herstellen.
Inperking partnertoeslag
Het nieuwe kabinet wil per 1 juli 2014 de partnertoeslag AOW schrappen voor echtparen en
samenwonenden die naast de AOW € 50.000 of meer inkomen hebben. In eerste instantie gaat
het om nieuwe gevallen, maar het regeerakkoord meldt tevens een overgangsregeling. Hoe die
er uit ziet, is niet bekend.
Hoewel gepensioneerden met een dergelijk inkomen ook een steentje kunnen bijdragen, vragen
wij ons af wat het nut van deze maatregel is. Per 1 januari 2015 vervalt de partnertoeslag voor
alle nieuwe situaties. Feitelijk betekent dit voorstel het voor een beperkte groep een al bestaande
maatregel zes maanden eerder laten ingaan.
Gelet op de korte termijn waarop deze maatregel zou moeten ingaan, heeft deze groep zich niet
op een dergelijke situatie kunnen voorbereiden. Vanwege deze reden, maar ook omdat de
maatregel geen geld voor de overheid oplevert, vinden wij dit voorstel overbodig.
-3/4-

Aanvullende pensioenen
Opvallend is dat het regeerakkoord feitelijk heel weinig woorden wijdt aan de toekomst van het
pensioenstelsel, terwijl ons stelsel zich in een stormachtige periode van zijn bestaan bevindt. De
coalitiepartners beperken zich tot de opmerking dat noodzakelijke maatregelen worden genomen
om de betaalbaarheid en houdbaarheid van onder andere de aanvullende pensioenen te
garanderen.
Wat die maatregelen zijn, vermeldt het kabinet niet, behalve dat de jaarlijks fiscaal toegestane
pensioenopbouw wordt verlaagd met -0,4 procent tot 1,75 procent. Dat zou dan na veertig
dienstjaren moeten leiden tot een maximaal te bereiken pensioen van zeventig procent van het
gemiddeld verdiende loon.
Zoals u begrijpt maken wij ons grote zorgen over het percentage van 1,75 procent. De al
opgebouwde pensioenaanspraken zijn bij veel pensioenfondsen de afgelopen jaren niet of
nauwelijks geïndexeerd, waardoor het zeer de vraag is of die geambieerde zeventig procent van
het gemiddeld verdiende loon wel gehaald wordt. Het wordt aan de sociale partners en de
pensioenfondsbesturen overgelaten om te bekijken wat het effect van de verlaging van dit
opbouwpercentage is op de betrokken pensioenregeling. Wij constateren dat deze maatregel een
behoorlijke inperking is van de mogelijkheden om de bestaande pensioenregelingen adequaat
aan te passen aan de gewijzigde wettelijke regelingen m.b.t. de ingangsdatum van de AOW.
PARTICIPATIE
Arbeidsparticipatie
ANBO constateert dat een aantal drastische ingrepen in de arbeidsmarkt plaatsvindt, terwijl de
groei van de werkgelegenheid in Nederland tot 2017 marginaal is. De verkorting van de WW
bijvoorbeeld, draagt op geen enkele manier bij aan het vergroten van de werkgelegenheid, en het
bemoeilijkt de situatie van oudere werklozen. De werkloosheid blijft bij realisering van de
ramingen op een relatief hoog niveau blijft en wij missen een gericht aanvullend
werkgelegenheidsbeleid,met extra aandacht ter bestrijding van langdurige werkloosheid.
Senioren zijn relatief vaak langdurig werkloos en hebben baat bij zo'n beleid.
WONEN
Voldoende seniorenwoningen
Veel huurders zullen fors meer huur gaan betalen. De intentie is dat dit leidt tot een betere
doorstroming, met name van scheefwoners. Maar zolang er nog niet voldoende goed
toegankelijke seniorenwoningen zijn, zullen en kunnen senioren, die tot deze groep behoren, niet
verhuizen. Voor het kabinet dus zaak (ook) in te zetten op de voor de woningmarkt zo
noodzakelijke investeringen in verbouw, nieuwbouw en woningverbetering. Wij zetten in op
verwezenlijking daarvan.
Zoals u begrijpt is dit een korte samenvatting van onze belangrijkste zorgen. Voor meer
informatie verwijs ik u dan ook graag naar onze uitgebreide analyse van het akkoord op
www.anbo.nl/regeerakkoord.
Met vriendelijke groet,
N.L. den Haan
Algemeen directeur
-4/4-