Kansrijke locaties voor jachthavens aan het IJ & IJmeer - Gemeente ...

Inleiding
Water en Amsterdam zijn al eeuwenlang met elkaar
verbonden. In eerste instantie werden de waterwegen
vooral gebruikt voor af- en ontwatering en het transport
van goederen en personen. Naast het functionele gebruik
kwam vanaf de jaren vijftig het recreatieve gebruik van
water sterk in opkomst, dat in enkele decennia is uitgegroeid
tot een toeristisch product van grote economische
betekenis.
Vanuit die historie is het vanzelfsprekend dat de gebruiksfuncties
en de belevingswaarde van water en oevers in de
ruimtelijke plannen voor de stedelijke gebieden aan het IJ en
IJmeer veel aandacht krijgen. Water, zo wordt verondersteld,
levert een bijdrage aan een attractief vestigingsmilieu voor
bewoners en bedrijven en versterkt het stadsbeeld. In de
plannen gaat het over ‘wonen aan het waterfront’, ‘publieksfuncties
en historische elementen aan het waterplein’,
‘stimuleren van de pleziervaart’, ‘versterken van het open
waterkarakter’, ‘netwerk van op- en afstap voorzieningen
voor vervoer over water’ etc. etc.
In veel plannen, van Houthavens tot IJburg, zijn ligplaatsen
opgenomen ten behoeve van de pleziervaart. De voorstellen
variëren van kleine verenigingshavens tot internationale full
service jachthavens. Een aantal is in voorbereiding, andere
bevinden zich nog in de studie- of ideeënfase.
Aanleiding
De jachthavens worden in de plannen vooral bekeken
vanuit de rol van sfeermaker. Markttechnische en ruimtelijke
aspecten blijven veelal onbelicht. Vanuit het ruimtelijke
ordeningsperspectief roept het de volgende vraag op:
Welke Amsterdamse locaties zijn kansrijk voor
jachthavenontwikkelingen?
Enerzijds is de realisatie van ligplaatsen nodig om het tekort
aan passantenligplaatsen terug te brengen en de wachtlijsten
voor vaste ligplaatsen bij bestaande jachthavens weg te
werken. Aan de andere kant moet de vraag naar ligplaatsen
niet worden overschat. De realisatie van alle initiatieven,
tegelijk dan wel gefaseerd, is wat betreft de schaarse ruimte
in de stad en de geringe groeiverwachting van de pleziervaart
niet gewenst. Niet alleen in Amsterdam ook elders in
de regio (Lelystad, Almere, Muiden) wordt een toename van
het aanbod verwacht. Daar komt bij dat het realiseren van
jachthavens een complexe aangelegenheid is, zowel in stedelijk
als landelijk gebied. De ruimteclaims van diverse functies
buitelen over elkaar heen en tegelijkertijd remt natuur- en
milieuwetgeving de realisatie af.
In 2007 is door DRO een verkenning afgerond naar vraag
en aanbod van ligplaatsen in Amsterdam en in de regio;
naar de groeiverwachting van de vraag; de doelgroepen
en passantenstromen; de consumptieve bestedingen;
wetgeving; en naar de trends in de pleziervaart die ruimtelijke
consequenties hebben. Om inzicht te krijgen in de
betekenis van Amsterdam als vaardoel voor de pleziervaart
is een onderzoek uitgezet bij 6 jachthavens in de regio. Op
basis van de verkenning, het waterrecreatieonderzoek en de
stedenbouwkundige plannen waarin jachthavens zijn opgenomen,
is een kaart gemaakt die een gewenst ontwikkelingsscenario
verbeeldt. Vervolgens is een workshop gehouden
met de betrokken stadsdelen (Noord, Zeeburg, Centrum),
projectbureaus (Noordwaarts en IJburg), gemeentelijke
diensten (Haven Amsterdam, Binnenwaterbeheer, DRO,
OGA) en Rijkswaterstaat. 1 De workshop gaf aanleiding voor
verdieping van een aantal vraagstukken 2 en een uitwerking
van de kaarten.
Doel
In de eerste plaats is de verkenning bedoeld om op basis
van de groeiverwachting en de trends in de pleziervaart een
standpunt in te nemen over het al dan niet faciliteren van
jachthavenontwikkelingen. Ondanks dat de ontwikkeling van
jachthavens over het algemeen een particuliere aangelegenheid
is, is de lokale overheid nog altijd de regisseur die de
taak heeft de verdeling van de ruimte conform de behoeften
van burgers en bedrijven goed te regelen en te streven naar
een ruimtelijke meerwaarde van het stedelijke landschap. Ten
aanzien van de facilitering van jachthaveninitiatieven zal de
Amsterdamse overheid ook flankerende maatregelen moeten
nemen (baggeren, aanleg kades en bestrating haventerrein)
die veel kosten met zich meebrengen.
Naast inzicht in de vraag en aanbodontwikkelingen en de
trends is een wensbeeld wat betreft pleziervaart noodzakelijk
om een goede afweging te kunnen maken voor
gerichte investeringen en het creëren van kansen voor een
positief economisch en ruimtelijk resultaat. Dat ontbreekt
nu waardoor beslissingen niet of niet in samenhang worden
genomen, onduidelijk is welke partijen wat en wanneer
gaan doen en (tegenstrijdige) beleidsmaatregelen ad hoc
worden bedacht. Ook tijdens de workshop werd duidelijk
dat de betrokken projectbureaus behoefte hebben aan een
overzicht, zodat zij in onderhandelingen met initiatiefnemers
afwegingen kunnen maken of het initiatief in de context past.
Die context is deels bekend, maar door de complexiteit van
1
d.d. 4 juni 2007.
2
O.a. recreatievaart versus beroepsvaart; natuurwetgeving; en centrale regie.
3
Het Structuurschema Groene Ruimte is door het verschijnen van de Nota Ruimte komen te vervallen.