Lees meer - Global State

WENEN &
BOEDAPEST
In Wenen draven sierlijke paarden
nog immer onder elegante
kristallen kroonluchters, terwijl in
Boedapest de bronzen mastodonten
van Lenin en Marx zijn afgevoerd
naar een kapitalistisch
beeldenpark. Een wandelreportage
door twee steden die ondanks alle
historische perikelen, nog steeds
broer en zus zijn gebleven. >
Productie: Frans van Duijn en Leon Hermans
VASTinvest 22

Een flitswandeling langs suikerzoete rijkdom en
communistische naweeën
23 VASTinvest

De bestelling van een Wiener Melange in
koffiehuis Landtmann brengt een glimlach
op het gezicht van de ober. ‘U bent hier
in Wenen, gnädiger Herr,’ zegt hij. ‘Dus melange
volstaat.’ Daar had ik niet bij stil gestaan.
In deze stad is het sowieso een vak
apart om een kop koffie naar jouw smaak te
bestellen. Weners bezigen een soort koffiechinees
dat moeilijk te vatten is voor buitenstaanders.
Zo is een ‘Kurz’ een extra sterk
bakkie. Wil je het minder sterk dan laat je de
koffie ‘strecken’. Wie ‘Kapuziner’ bestelt,
krijgt zwarte koffie met een wolkje geklopte
melk. Bij een ‘Konsul’ krijg je een wolkje
room in het zwarte goud. ‘Obers’ staat voor
een schéut room. Een glas koffie met slagroom
heet ‘Einspänner’. ‘Brauner’ is koffie
met melk. Zwarte koffie met slagroom en
rum heet ‘Pharisäer’. ‘Schwarzer’ is zwarte
koffie, en ga zo maar door. Op al die varianten
is nog een variant mogelijk, vooral met melk
(geklopt, gekookt, geroerd), zodat de wanhopige
toerist zich afvraagt of soms alle anderhalf
miljoen Weners
hun eigen persoonlijke
leut hebben.
Landtmann werd in 1873 geopend. Nog altijd
heeft dit café een 19de eeuwse uitstraling, wat
voor een groot deel van onze omgeving geldt.
Ons hotel ligt namelijk op een steenworp afstand
van de Ringstrasse, de magnifieke boulevard
die het Weense centrum van de buitenwijken
scheidt. Aan de Ring, voltooid in
1880, wemelt het van de 19de eeuwse stadspaleizen
die dienst doen als opera, parlement,
stadhuis, theater of museum. Ook staan er
luxe hotels, bijvoorbeeld Le Meridien. Sinds
WENEN &
BOE
2003 werkt Roy Oude Alink (29) er in de keuken
als sous-chef. De Achterhoeker heeft het
naar zijn zin in Wenen. ‘Deze stad is echt monumentaal,’
zegt hij. ‘Ik heb in Amsterdam
gewoond, maar hier zijn al die statige herenhuizen
drie tot vier verdiepingen hoger! Zeker
het centrum is in feite één groot openlucht
museum. Wenen een stad voor oude
mensen Onzin! Er komen juist heel veel
jonge mensen.
Wenen is uniek
omdat het levendig
en rustig tegelijk is.’
Zoals elk zichzelf respecterend
Weens hotel heeft ook Le Meridien
een eigen taart: Imperial Torte. Voor gebak
geldt in deze stad hetzelfde als voor koffie: de
diversiteit is enorm en ook taart is een serieuze
aangelegenheid. Zo is om het recept
van de Sachertorte een jarenlange juridische
strijd gevoerd. Op onze vraag naar een typisch
hartig Weens gerecht noemt de kok Tafelspitz.
Ter plekke zoek ik het op in mijn Capitool
reisgids. De sous-chef kijkt mee. ‘Het
klopt niet’, zegt hij. ‘Het gaat inderdaad om
plakken gekookte runderhaas met gebakken
aardappels en Apfelkrentz, maar ze zijn de
bijbehorende spinazie à la crème vergeten.’
Roy heeft overigens een Hollands stempel op
het Weense menu weten te drukken. Hij toverde
rode bietjes sorbetijs uit de koksmuts.
Koffie in een paleis
Natuurlijk kun je in Wenen ook terecht bij
een Pizzahut of Starbucks, maar het is juist
de charme van deze stad dat je zulke fraaie al-

ternatieven hebt. Neem nou café Central aan
de Herrengasse 14. Goed, je betaalt wat meer
voor je versnaperingen en de locatie is een
toeristenmagneet, maar je zit wel aan je biertje
in een ontroerend mooi paleisje. Ja, een
café in een paleis! Dat is typisch Weens, zoals
het ook des Weners is om de befaamde Lippizaner
hengsten te trainen in de Winterreitschule.
Daar draven paarden onder kristallen
kroonluchters en rijk versierde plafonds.
Elke stad heeft meerdere gezichten, maar opvallend
in Wenen is toch het scherpe contrast
tussen modern en traditioneel. In koffiehuizen
dragen kelners een smoking, en al die paleizen
en standbeelden, zoals Mozart en
Walskoning Johann Strauss, ademen de sfeer
van ouderwetse romantiek. Maar tegelijk kun
je in deze stad je behoefte doen in het Toilet of
DAPEST
Modern Art, een wc in de stijl van de kunstenaar
Hundertwasser, de man die zelfs van de
Weense stadsverwarming een kunstwerk wist
te maken. En in de aloude museumpaleizen
hangen schilderijen van vrijzinnige bohémiens
als Klimt, Kokoschka en Egon Schiele.
Wenen heeft dus minstens twee gezichten,
maar de absolute ziel van de stad is de Stephansdom,
de kathedraal met z’n 250.000
geglazuurde dakpannen. Groepjes toeristen
drommen er samen rond het beeld van de gekruisigde
Christus rechts van de hoofdingang.
Dit beeld zou naar verluid een baard
van menselijk haar hebben. Een ander opvallend
beeld is de marmeren Johannes Capistrano
(1386-1456) die een verslagen Turk
vertrapt. Deze Capistrano predikte in deze
kerk tegen de dreigende Turkse invasie. Zulke
preken hield hij overigens ook in ons volgende
reisdoel 250 kilometer verderop: Boedapest.
Liggende Eiffeltoren
In Boedapest slaan we aan het rekenen,
want we zijn hier buiten de
eurozone. De euro is ongeveer 255 forinten
waard. Op de Hongaarse bankbiljetten staan
mannen als Bethlen Gabor en Matyas Kiraly,
vergelijkbaar - neem ik aan - met onze Joost
van den Vondel en Michiel de Ruyter. Ons hotel
staat in hartje Pest. Pas in 1872 werden de
stadjes Pest, Oboeda en Boeda samengevoegd
tot het huidige Boedapest. De stad wordt
doorsneden door de Donau en ons eerste uitstapje
betreft de Kettingbrug, de oudste oeververbinding
tussen Boeda en Pest, die ook
wel de ‘liggende Eiffeltoren’ wordt genoemd.
Dit is zonder twijfel de mooiste van de zeven
Boedapester bruggen, hoewel ook de Szabadsag,
oftewel de Groene Brug, niet mag worden
uitgevlakt.
In veel opzichten zijn Wenen en Boedapest
als broer en zus. Beide steden waren de belangrijkste
centra van het voormalige Oostenrijk-Hongarije,
de Donaumonarchie die in
1867 werd gesticht en in 1918 explodeerde. >

ENEN &
BOEDAPE
Net als in Wenen zien we veel stadspaleizen,
fin de siècle-koffiehuizen en restaurants met
zwaar fluwelen gordijnen, kroonluchters, Jugendstil-plafonds
en zilveren broodschaaltjes.
Ook in deze stad wordt de herinnering aan de
Turkse dreiging levend gehouden door beeldhouwwerken
in kerken. En ook hier staan ontelbare
bustes van musici, schrijvers en artiesten.
Tevens is de taartcultuur goed
ontwikkeld. Op de Dobostorta en de Kuglertorta
is men trots. En in winkelstraten als Vaci
utca moet je net als in Weense straten zeker
ook omhoog kijken, want hoog aan de gevels
pronken de mooiste sculpturen en keramische
composities.
Meest in het oog springende deel van Boedapest
is de Burchtheuvel, van oudsher het centrum
van Boeda. Deze heuvel verheft zich
tientallen meters boven de Donau en hier vinden
we behalve de oude burcht ook het Vissersbastion
en de Matyas kerk, waar Erzsébet,
beter bekend als Sissy, haar sprookjeshuwelijk
sloot met Frans Josef, de laatste Habsburgse
heerser. Aan de andere kant
van het water ligt het monumentale
parlementsgebouw. Een populaire
grap was tot voor kort, dat zoveel democratie
als er in dit gebouw past er in heel
Hongarije niet te vinden was.
Beeldenpark van slechte
smaak
Wie Boedapest wil begrijpen moet weten dat
eeuwenlang, van 1526 tot 1989, de ene vorm
van onderdrukking opgevolgd is door de andere.
Eerst de Turken, toen de Habsburgers
en ten slotte de communisten. Wie kent niet
de roemruchte opstand van 1956 die bloedig
werd onderdrukt door de Sovjets. In 1989
vond een zogenaamde ‘fluwelen revolutie’
plaats en sinds dat jaar is Hongarije eindelijk
onderdeel van het vrije Europa. Deze extreme
historie vindt zijn weerslag op het stadsgezicht,
maar ook op de mentaliteit van de Boedapesters.
Lennart Wesseling (28), afkomstig uit Nieuw-
Vennep, is al tien jaar manager van een bloemen-
en plantengroothandel
in Pest.
Hij is getrouwd met
een Hongaarse. ‘Men
is in deze stad niet zo
open en vrij,’ meent
hij. ‘En er is een neiging
tot negativisme,
vooral bij ouderen.’ Met de jongeren
gaat het beter. ‘Zij zijn
optimistischer en willen hard
werken. In Boedapest ligt het
gemiddelde bruto maandloon nu rond de
600 euro. Het mooiste aan de stad De schitterende
wijnen en badhuizen. Die kan ik echt
aanraden.’
Zelf willen we reclame maken voor de directe
omgeving van de prachtige Sint Stefanusbasiliek.
Daar komen steeds meer trendy restaurants
(bijvoorbeeld LeRoy met z’n roze interieur),
uitgaansplekken en ook luxe winkels.
Zo opent Louis Vuitton in juli zijn eerste
Hongaarse zaak in de Andrassy utca.
Even buiten de stad ligt het roemruchte Beeldenpark.
Na de val van het communisme zijn
de standbeelden van communistische ‘helden’
hier bijeengebracht, uiteraard Lenin zelf,
maar bijvoorbeeld ook een tien meter hoge
Sovjetsoldaat en een bijna net zo grote kerel
die met een ontrolde vlag in zijn hand naar
het front snelt om de bourgeoisie te bestrijden.
Wat is het een zegen voor Boedapest dat
deze beelden van die schitterende pleinen
zijn weggehaald. Communisme staat namelijk
ook voor slechte smaak. Bij vrijwel elk
beeld ligt de nadruk op grootte, kracht en
overdreven gebaren. Desalniettemin is het
goed dat deze beelden niet zijn vernietigd,
want ze horen bij de Hongaarse geschiedenis.
En het is de ironie van die geschiedenis dat
nota bene dít beeldenpark een succesvolle kapitalistische
onderneming
is geworden. •