De Breuklijn - Nationaal Park De Meinweg

Uitgave van: IVN Consulentschap Limburg - Staatsbosbeheer - Nationaal Park De Meinweg
De Breuklijn
Januari 2012 - Jaargang 13, nummer 1 (24)
Smokkelen in
De Meinweg
Smokkelen is een vorm van belastingfraude
en is even oud als belastingheffing. De
Meinweg -dicht bij de Duitse grens- kent
een boeiende smokkelgeschiedenis van
zeker 200 jaar oud. Deze geschiedenis
wordt levendig gehouden door volks -
ver halen en legenden, maar ook door in
archieven bewaarde procesverbalen en
krantenberichten. Smokkel is altijd een
lucratieve zaak geweest, waaraan zowel
volwassenen als kinderen deelnamen. De
drie koningen uit de jaren dertig (drie mannen
met de naam Joep) waren een berucht
smokkeltrio. Ze hebben in het archief een
stevig ‘smokkelspoor’ nagelaten. In deze
Breuklijn volgen we een aantal sporen om
meer over de smokkelgeschiedenis te
weten te komen. Dat idee hadden ook
Duitse en Nederlandse recreatieondernemers,
die gezamenlijk een culinaire
smokkelroute samenstelden.
Geschiedenis komt tot leven
De Meinweg is een gebied met een rijke cultuurhistorie. Deze Breuklijn
besteedt aandacht aan een typerend onderdeel: de smokkelgeschiedenis.
Het grensgebied met zijn woeste natuur was vroeger bij uitstek
geschikt om allerlei goederen de grens over te smokkelen. Nu de
economische grenzen vervagen, verdwijnt ook de kennis en beleving
van deze geschiedenis. In dit nummer komt -met medewerking van
Heemkundevereniging Roerstreek- deze geschiedenis weer tot leven.

Internationale
smokkel
Smokkelverhalen uit het verleden
Op het Kommiezenpad patrouilleerden vroeger de kommiezen
(douaniers). Dit pad werd daarom vermeden door smokkelaars,
weet Geert Hermans van Heemkundevereniging
Roerstreek. Hij is schrijver van een nog uit te geven boek
over de geschiedenis van De Meinweg. Hier zijn (ingekorte)
verhalen over een smokkelaarstrio uit de jaren dertig.
De Meinweg stond bekend om
zijn ontoegankelijkheid en uitgestrektheid.
Dat maakte het
heel moeilijk om de grens te
bewaken. De douaniers
patrouilleerden meestal alleen
langs het Kommiezenpad, een
pad dat vlak langs de grens
loopt.
Direct na de tweede wereldoorlog
werd in de Meinweg
veel tabak, drank, koffie en
boter gesmokkeld. Bekend is
dat inwoners uit Herkenbosch
met Amerikaanse legervrachtwagens
grote partijen vervoerden.
Vaak werd de weg
gebruikt die naar het café
‘Am Deutsche Eck’ loopt (dit is
niet de huidige verharde Meinweg,
maar de weg rechts ervan).
Ook de medewerkers van het
spoor deden mee aan de smokkel.
Dankzij de IJzeren Rijn was
er sprake van internationale
smokkel. In Hamont (België)
werd tabak ingeladen en dat
ging via Nederland naar Dalheim
(Duitsland).
De drie bekendste figuren die
op De Meinweg smokkelden
en stroopten hadden alle drie
de naam Joep. Ze werden ook
wel de drie koningen
genoemd. Smokkelkoning
Joep wandelde dagelijks met
een dubbele fietstas op zijn
rug naar Herkenbosch. Daar
kocht hij een fiets. De fietstassen
vulde hij met teelaarde
en daarna fietste hij terug
naar de Meinweg en reed
door naar Oberkruchten in
Duitsland. Regelmatig werd
hij op het Kommiezenpad
aangehouden. De beambten
stelden telkens vast dat hij
alleen teelaarde vervoerde,
waarop hij zijn weg kon vervolgen.
Zijn geheim was echter
dat hij fietsen smokkelde.
Op iedere fiets verdiende hij
een gulden. Dat was in die tijd
veel geld: een werkman verdiende
65 cent per dag.
Pruise Joep en schele Joep
Vanuit Herkenbosch via het
Mismeer liep er voor smokkelaars
een ‘veilig’ paadje via het
Drievend beekje en Venhof
naar het Kommiezenpad. Dit
pad was zo slecht begaanbaar
dat de fietsende kommiezen
het pad meden en op het
Kommiezenpad bleven rijden.
Pruise Joep - de tweede Joep -
was echter niet bang. Hij fietste
toch over het Kommiezenpad
met een fietstas vol smokkelwaar
zoals tabak, boter en
koffie. Hij bleef tweehonderd
meter achter de douaniers
rijden en kon zo ongecontroleerd
de grens bereiken.
De derde Joep ofwel schele
Joep was automonteur en
maakte oude T-Fordjes klaar
voor de smokkel en regelde
transporten met vrachtjes
tabak van België naar Duitsland.

Vier Nederlandse en vier Duitse recreatieondernemers hebben in mei 2011 de smokkelroute
geopend. Dit jaar wordt het arrangement opnieuw aangeboden.
Idee culinaire smokkelroute
in bus geboren
“Het idee van de culinaire smokkelroute ontstond tijdens een
busexcursie van de cursus Gastheerschap”, aldus Ger Meijers,
een van de initiatiefnemers van de route. “Met verschillende
ondernemers uit de grensregio namen we hier aan deel. Op deze
manier kregen we inzicht in de unieke omgeving van De Meinweg
waar onze bedrijven zijn gevestigd. Tijdens de excursie
kwam ook de smokkelgeschiedenis van De Meinweg ter sprake.
Dat inspireerde ons om zelf een culinaire smokkelroute te ontwikkelen
in de regio. Het idee was geboren en na de cursus heeft
een klein groepje alles uitgewerkt.”
Verbeteringen
De route blijft dit jaar het zelfde. Wel komen er volgens Ger een
aantal verbeteringen: “We willen een mooi boekje maken met
smokkelverhalen in het Meinweggebied. Dan gaat de route
meer tot de verbeelding spreken. Ook willen we de routekaart
voor een klein bedrag los gaan verkopen, zonder vouchers. Hier
vragen veel mensen naar.”
Internationale samen werking
“Door de cursus Gastheerschap is de samenwerking met verschillende
recreatieondernemers in Duitsland sterk verbeterd”,
aldus Ger. “We organiseren steeds meer samen en verwijzen
ook naar elkaar. Nu we het gebied beter kennen, kunnen we als
ambassadeur van het gebied onze gasten goede informatie
geven en wijzen op de mogelijkheden van bijvoorbeeld het
Nationaal Park.”
Culinaire smokkelroute
gebaseerd op fietsknooppuntennetwerk
De culinaire
smokkelroute
is door recreatieondernemers
uitgezet
in de grensstreek.
Al fietsend kom je langs
historische plekken. Mensen die
de route volgen kunnen voor
€ 35,- een boekje met vouchers
kopen voor een voor-, hoofd- en
nagerecht. De vouchers zijn te
koop en weer in te wisselen bij
de vier Nederlandse en vier
Duitse restaurants die meedoen
met de culinaire smokkelroute.
De route van 52 kilometer is
gebaseerd op het landelijk fietsknooppuntennetwerk.
Vanuit
Nederland is de Tüschenbroicher
Mühle in Wegberg het verst
gelegen restaurant.
Frauduleuze invoer.
Door de kommiezen van
den post Vlodrop (dorp)
zijn in de afgeloopen
week op een smokkelaar
in beslag genomen
wegens frauduleuzen
invoer buiten route of
heerbaan zes bussen
gecondenseerde vruchten
en eenige wilde konijnen.
(bron: krant 13 januari 1923:
archief Coen Thevissen)

Volksverhalen in het boek Grenzeloos Griezelen
In de geest van Kläös
Coen Thevissen verzamelt volksverhalen uit de Roerstreek. Samen
met Dorien van Meel en Meta van Appenven heeft hij de verhalen
samengebracht in het boek Grenzeloos Griezelen. “De belangstelling
is zo groot dat de eerste druk al is uitverkocht”, aldus Coen. Het
boek is tot stand gekomen in samenwerking met de gemeente Roerdalen
en de provincie Limburg. Hier het (ingekorte) verhaal over de
in 1842 geboren smokkelaar Nicolaus Houben, door iedereen Kläös
genoemd.
Eind 17e eeuw verhuist Kläös van
Lüttelforst samen met zijn vrouw
naar Herkenbosch. Hij koopt een
stukje grond op de Meinweg. Op
een keer komt hij thuis en zegt
tegen zijn vrouw: “Veer gaon verhoeze.”
Meer zegt hij niet, want
Kläös is een man van weinig woorden.
Zijn vrouw, de zes kinderen en
de geit laadt hij op de bolderkar.
Ze trekken dwars door bos en hei,
over de scheidingsweg, langs
Kombergen, richting Wolfsberg en
Wolfskuil. Aan de rand van het bos
bouwen ze met hulp van een paar
bosarbeiders een hut. Kläös zegt:
“Det mot geveierd waere.” Hij laat
een heel vat bier, wel 120 liter,
aanrukken.
Kläös ziet mogelijkheden, veel
mogelijkheden. Hij opent een café
en heeft altijd wel ergens een verborgen
fles staan. Kläös is nu een
boer met grond aan beide zijden
van de grens. Anderen zeggen dat
hij smokkelt, maar Kläös zegt dan:
“Dat is eige gròndj.”
Kläös maakte zijn eigen wetten en
zelfs nu hij vele jaren dood is, is
‘zijne geis’ nog steeds aanwezig
op de Meinweg. Op De Meinweg
gelden andere regels dan in
Nederland of Duitsland, Of niet
soms
Vertelproject
basisscholen
In het boek Grenzeloos Griezelen
zijn veertig streekgebonden verhalen
verzameld. Het boek heeft
een Duitse vertaling en is onderdeel
van een vertelproject voor
basisscholen aan beide zijde van
de grens. De workshops zijn een
groot succes.
Colofon
Januari 2012, jaargang 13 nr. 1 (24)
Uitgave:
IVN Consulentschap Limburg
Staatsbosbeheer
Nationaal Park De Meinweg
Redactieadres:
IVN Consulentschap Limburg
Godsweerderstraat 2
6041 GH Roermond
T: (0475) 38 64 60
www.ivn.nl
www.np-demeinweg.nl
www.staatsbosbeheer.nl
Oplage: 2.000
De Breuklijn is een initiatief van het Nationaal Park De Meinweg en wordt mede mogelijk
gemaakt door financiële ondersteuning van de provincie Limburg. De Breuklijn verschijnt
twee keer per jaar. Steeds wordt een ander onderwerp met betrekking tot het Nationaal
Park behandeld. Door de jaren heen kreeg De Breuklijn een doorlopende nummering, zodat
alle losse nummers bij elkaar verzameld kunnen worden tot een uitgebreid boekwerk.