de economische betekenis van sport in nederland - Rijksoverheid.nl
de economische betekenis van sport in nederland - Rijksoverheid.nl
de economische betekenis van sport in nederland - Rijksoverheid.nl
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
De <strong>economische</strong> <strong>betekenis</strong> <strong>van</strong> <strong>sport</strong> <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland<br />
DE ECONOMISCHE BETEKENIS VAN SPORT IN NEDERLAND<br />
– Management samenvatt<strong>in</strong>g –<br />
Twee <strong>de</strong>r<strong>de</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse bevolk<strong>in</strong>g beoefent actief een <strong>sport</strong>; 35% <strong>van</strong> <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlan<strong>de</strong>rs<br />
bezoekt daarnaast <strong>sport</strong>wedstrij<strong>de</strong>n en <strong>de</strong> kijktijd naar <strong>sport</strong> op televisie is <strong>in</strong> vijftien jaar tijd<br />
verdubbeld. Aan <strong>sport</strong> wordt <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland per jaar € 9.4 miljard uitgegeven. Hier<strong>van</strong> wordt 68%<br />
besteed door <strong>de</strong> <strong>sport</strong>ers zelf, 8% door sponsors en 24% door overhe<strong>de</strong>n. Het directe aan<strong>de</strong>el <strong>van</strong><br />
<strong>sport</strong> <strong>in</strong> het Ne<strong>de</strong>rlandse Bruto B<strong>in</strong>ne<strong>nl</strong>ands Product bedraagt 0.85%. De waar<strong>de</strong> <strong>van</strong> <strong>sport</strong> is<br />
echter groter. Niet meegenomen is on<strong>de</strong>r meer <strong>de</strong> waar<strong>de</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> 1.6 miljoen vrijwilligers. Bovendien<br />
bevor<strong>de</strong>rt <strong>sport</strong> <strong>de</strong> gezondheid en <strong>de</strong> samenhang <strong>in</strong> <strong>de</strong> same<strong>nl</strong>ev<strong>in</strong>g en kan het een positief<br />
imago opleveren voor Ne<strong>de</strong>rland <strong>in</strong> het buite<strong>nl</strong>and. Overhe<strong>de</strong>n waar<strong>de</strong>ren die extra bijdragen met<br />
meer dan € 900 miljoen netto subsidies aan <strong>sport</strong>.<br />
In opdracht <strong>van</strong> het M<strong>in</strong>isterie <strong>van</strong> Volksgezondheid, Welzijn en Sport en het M<strong>in</strong>isterie <strong>van</strong> Economische<br />
Zaken voer<strong>de</strong> Policy Research Corporation het on<strong>de</strong>rzoeksproject ‘De <strong>economische</strong> <strong>betekenis</strong><br />
<strong>van</strong> <strong>sport</strong>’ uit <strong>in</strong> <strong>de</strong> perio<strong>de</strong> <strong>van</strong> november 2007 tot en met maart 2008. Het doel <strong>van</strong> dit on<strong>de</strong>rzoek is<br />
het <strong>in</strong> bre<strong>de</strong> z<strong>in</strong> <strong>in</strong> kaart brengen <strong>van</strong> <strong>de</strong> structuur, <strong>de</strong> f<strong>in</strong>anciële stromen en <strong>de</strong> <strong>economische</strong> <strong>betekenis</strong><br />
<strong>van</strong> <strong>sport</strong> <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland. Hiertoe is <strong>in</strong> <strong>de</strong>ze studie voortgebouwd op bev<strong>in</strong>d<strong>in</strong>gen uit bestaan<strong>de</strong> studies<br />
en rapporten en het bestaan<strong>de</strong> cijfermateriaal is, waar nodig aangevuld aan <strong>de</strong> hand <strong>van</strong> ver<strong>de</strong>elsleutels.<br />
De cijfers <strong>in</strong> het hoofdrapport en <strong>de</strong>ze samenvatt<strong>in</strong>g geven grootteor<strong>de</strong>s weer zon<strong>de</strong>r uitspraken<br />
te doen over <strong>de</strong> causaliteit tussen verschillen<strong>de</strong> on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>len <strong>van</strong> <strong>sport</strong> & economie.<br />
Structuur <strong>van</strong> vraag naar en aanbod <strong>van</strong> <strong>sport</strong><br />
Sport & economie betreft het samenspel tussen overheid, bedrijfsleven, <strong>sport</strong>bon<strong>de</strong>n en –verenig<strong>in</strong>gen<br />
en <strong>de</strong> actieve en passieve <strong>sport</strong>beoefenaars. In Figuur 1 wordt een schematisch overzicht <strong>van</strong> dit samenspel<br />
weergegeven. De vraag naar <strong>sport</strong> kan wor<strong>de</strong>n on<strong>de</strong>rschei<strong>de</strong>n naar drie hoofdcomponenten:<br />
consumentenuitgaven, reclame & sponsor<strong>in</strong>g en overheidsuitgaven. Deze drie hoofdcomponenten<br />
weerspiegelen <strong>de</strong> ‘vraag’ naar <strong>sport</strong> en vormen ook <strong>de</strong> <strong>in</strong>komstenbronnen voor <strong>de</strong> <strong>sport</strong>sector. Het<br />
aanbod <strong>van</strong> <strong>sport</strong> wordt verzorgd door <strong>sport</strong>bon<strong>de</strong>n en –verenig<strong>in</strong>gen, commerciële activiteiten met<br />
betrekk<strong>in</strong>g tot <strong>sport</strong> en <strong>de</strong> overheid.<br />
Belangrijkste spelers <strong>van</strong> <strong>sport</strong> & economie <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland<br />
Sportbon<strong>de</strong>n en -verenig<strong>in</strong>gen<br />
Met betrekk<strong>in</strong>g tot het aanbod <strong>van</strong> actieve <strong>sport</strong>beoefen<strong>in</strong>g kan on<strong>de</strong>rscheid wor<strong>de</strong>n gemaakt tussen<br />
het niet (of beperkt) gesubsidieer<strong>de</strong> <strong>sport</strong>aanbod en het gesubsidieer<strong>de</strong> <strong>sport</strong>aanbod. On<strong>de</strong>r <strong>de</strong> laatste<br />
groep vallen <strong>de</strong> 72 <strong>sport</strong>bon<strong>de</strong>n die bij NOC*NSF zijn aangesloten en <strong>de</strong> meer dan 27 000 bij <strong>de</strong><br />
<strong>sport</strong>bon<strong>de</strong>n/NOC*NSF aangesloten <strong>sport</strong>clubs en –verenig<strong>in</strong>gen. De <strong>sport</strong>bon<strong>de</strong>n hebben <strong>in</strong> totaal<br />
bijna 5 miljoen le<strong>de</strong>n, waar<strong>van</strong> <strong>de</strong> 15 grootste bon<strong>de</strong>n ruim 80% <strong>van</strong> het le<strong>de</strong>nbestand beslaan.<br />
© Policy Research Corporation - 1 -
Management samenvatt<strong>in</strong>g<br />
Figuur 1 :<br />
Vraag naar en aanbod <strong>van</strong> <strong>sport</strong> & economie<br />
Vraag naar <strong>sport</strong><br />
Consumentenuitgaven<br />
• Actieve <strong>sport</strong>beoefen<strong>in</strong>g<br />
• Passieve <strong>sport</strong>beoefen<strong>in</strong>g<br />
Reclame en sponsor<strong>in</strong>g<br />
Overheidsuitgaven<br />
•Rijk<br />
• Prov<strong>in</strong>cies<br />
• Gemeenten<br />
F<strong>in</strong>anciële<br />
stromen<br />
Aanbod <strong>van</strong> <strong>sport</strong><br />
Sportbon<strong>de</strong>n en -verenig<strong>in</strong>gen<br />
• Betaald – amateur<br />
• Top<strong>sport</strong> – breedte<strong>sport</strong><br />
Commerciële activiteiten m.b.t. <strong>sport</strong><br />
• Particuliere accommodatie<br />
• Producenten <strong>van</strong> <strong>sport</strong>materiaal e.d.<br />
• Han<strong>de</strong>l <strong>in</strong> <strong>sport</strong>materiaal e.d.<br />
•Media<br />
• Gelieer<strong>de</strong> sectoren (bvb. vervoer)<br />
Overheid en <strong>sport</strong><br />
• Gezondheidszorg<br />
• Accommodaties gemeenten<br />
• Gymleraren en <strong>sport</strong>opleid<strong>in</strong>gen<br />
• Beleidsme<strong>de</strong>werkers <strong>sport</strong><br />
Inkomstenbronnen voor het<br />
<strong>sport</strong>aanbod<br />
Source : Policy Research Corporation<br />
Bijdrage aan het Bruto B<strong>in</strong>ne<strong>nl</strong>ands<br />
Product (BBP) en werkgelegenheid<br />
Commerciële activiteiten met betrekk<strong>in</strong>g tot <strong>sport</strong><br />
De niet (of beperkt) gesubsidieer<strong>de</strong> kant <strong>van</strong> het actieve <strong>sport</strong>aanbod heeft <strong>in</strong> het bijzon<strong>de</strong>r betrekk<strong>in</strong>g<br />
op particuliere <strong>sport</strong>accommodatie, fitnesscentra, maneges, <strong>sport</strong>scholen en zeil- en surfscholen. Er<br />
zijn <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland ongeveer 7 750 <strong>sport</strong>accommodaties en 2 000 fitnesscentra; vooral <strong>de</strong>ze laatste<br />
groep kent s<strong>in</strong>ds mid<strong>de</strong>n jaren ‘90 een sterke groei. Daarnaast zijn er ook een groot aantal <strong>sport</strong>beoefenaars<br />
die voor hun <strong>sport</strong> niet bij een bond en/of verenig<strong>in</strong>g zijn aangesloten en die <strong>in</strong>dividueel<br />
of <strong>in</strong> groep on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re wan<strong>de</strong>l<strong>sport</strong>, trimmen, toerfietsen/wielrennen en zwemmen beoefenen.<br />
Ne<strong>de</strong>rland kent op het gebied <strong>van</strong> <strong>sport</strong>uitrust<strong>in</strong>g en -accommodatie een aantal wereldmarktlei<strong>de</strong>rs<br />
actief op <strong>de</strong> exportmarkt; een voorbeeld hier<strong>van</strong> is <strong>de</strong> productie <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland en export <strong>van</strong> kunstgrasvel<strong>de</strong>n.<br />
Ook <strong>de</strong> productie <strong>van</strong> <strong>sport</strong>artikelen – on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re schaatsen en turntoestellen – wordt voor<br />
een <strong>de</strong>el <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland verricht. De totale exportwaar<strong>de</strong> voor Ne<strong>de</strong>rland <strong>van</strong> <strong>sport</strong>artikelen wordt<br />
geraamd op € 348 miljoen <strong>in</strong> 2006 (zie sli<strong>de</strong> 64). Op het gebied <strong>van</strong> <strong>sport</strong>kled<strong>in</strong>g en –schoenen v<strong>in</strong>dt<br />
het grootste <strong>de</strong>el <strong>van</strong> <strong>de</strong> productie <strong>in</strong> het buite<strong>nl</strong>and plaats, hoewel <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland een aantal Europese<br />
hoofdzetels ven distributiecentra <strong>van</strong> <strong>in</strong>ternationale <strong>sport</strong>merken zijn gevestigd. De importwaar<strong>de</strong> en<br />
exportwaar<strong>de</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze <strong>sport</strong>goe<strong>de</strong>ren bedroegen <strong>in</strong> 2006 respectievelijk € 362 miljoen en<br />
€ 220 miljoen. An<strong>de</strong>re belangrijke stromen betreffen <strong>de</strong> <strong>in</strong>voer en uitvoer <strong>van</strong> <strong>sport</strong>vaartuigen, ter<br />
waar<strong>de</strong> <strong>van</strong> respectievelijk € 154 miljoen en € 559 miljoen De belangrijkste importlan<strong>de</strong>n voor Ne<strong>de</strong>rland<br />
op <strong>sport</strong>gebied zijn Ch<strong>in</strong>a, België en Duitsland; <strong>de</strong> belangrijkste exportlan<strong>de</strong>n zijn Duitsland,<br />
België en Frankrijk.<br />
Naast <strong>de</strong> actieve <strong>sport</strong>beoefen<strong>in</strong>g is ook een groot <strong>de</strong>el <strong>van</strong> <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse bevolk<strong>in</strong>g een passieve<br />
<strong>sport</strong>beoefenaar. Jaarlijks brengt ongeveer 35% <strong>van</strong> <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse bevolk<strong>in</strong>g een bezoek aan een<br />
- 2 - © Policy Research Corporation
De <strong>economische</strong> <strong>betekenis</strong> <strong>van</strong> <strong>sport</strong> <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland<br />
<strong>sport</strong>wedstrijd (zie sli<strong>de</strong> 17). In <strong>de</strong> media neemt <strong>de</strong> passieve <strong>sport</strong>beoefen<strong>in</strong>g ook een belangrijk <strong>de</strong>el<br />
<strong>in</strong>; meer dan 15% <strong>van</strong> <strong>de</strong> totale tv-kijktijd wordt besteed aan <strong>sport</strong> en <strong>de</strong> gemid<strong>de</strong>l<strong>de</strong> redactionele<br />
ruimte <strong>in</strong> <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse dagbla<strong>de</strong>n die wordt <strong>in</strong>gevuld met <strong>sport</strong> bedraagt circa 15%. Ook wor<strong>de</strong>n<br />
jaarlijks meer dan 20 miljoen exemplaren commerciële <strong>sport</strong>tijdschriften verkocht (zie sli<strong>de</strong>s 18-20).<br />
Naast <strong>de</strong> jaarlijks terugkeren<strong>de</strong>, structurele <strong>sport</strong>evenementen <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland, wor<strong>de</strong>n er ook <strong>in</strong>ci<strong>de</strong>ntele<br />
of eenmalige evenementen georganiseerd, zoals Europese of wereldkampioenschappen. Hoewel er<br />
<strong>van</strong>zelfsprekend sterke raakvlakken bestaan tussen <strong>de</strong>ze eenmalige evenementen – zoals bijvoorbeeld<br />
met betrekk<strong>in</strong>g tot het Olympisch plan 2028 – en <strong>de</strong> structurele vraag naar en het aanbod <strong>van</strong> <strong>sport</strong> <strong>in</strong><br />
Ne<strong>de</strong>rland, is het niet mogelijk om 1-op-1 verban<strong>de</strong>n te leggen tussen eenmalige en structurele<br />
activiteiten. Voorts is het zo dat grootschalige <strong>sport</strong>evenementen niet enkel tot doel hebben om directe<br />
positieve <strong>economische</strong> effecten te realiseren, maar ook om een land op langere termijn op <strong>de</strong> kaart te<br />
zetten (country brand<strong>in</strong>g), waarbij imago en <strong>in</strong>directe <strong>economische</strong> effecten een belangrijke rol spelen.<br />
Een ge<strong>de</strong>tailleer<strong>de</strong> <strong>economische</strong> analyse <strong>van</strong> eenmalige grootschalige <strong>sport</strong>evenementen maakt<br />
geen <strong>de</strong>el uit <strong>van</strong> het on<strong>de</strong>rhavige on<strong>de</strong>rzoek, maar wel <strong>van</strong> het Olympisch Plan dat op dit moment<br />
wordt ontwikkeld door NOC*NSF.<br />
Overheid & <strong>sport</strong><br />
De overheid <strong>in</strong>vesteert on<strong>de</strong>r meer <strong>in</strong> <strong>sport</strong> door het verstrekken <strong>van</strong> subsidies aan <strong>sport</strong>bon<strong>de</strong>n en –<br />
verenig<strong>in</strong>gen. An<strong>de</strong>re belangrijke aspecten die <strong>in</strong> dit rapport on<strong>de</strong>r overheid & <strong>sport</strong> wor<strong>de</strong>n gerekend<br />
zijn <strong>de</strong> gezondheidszorg – medische kosten als gevolg <strong>van</strong> <strong>sport</strong>blessures –, gemeentelijke <strong>sport</strong>accommodaties,<br />
gymleraren en <strong>sport</strong>opleid<strong>in</strong>gen en beleidsme<strong>de</strong>werkers <strong>sport</strong> op rijks-, prov<strong>in</strong>ciaal<br />
en gemeentelijk niveau.<br />
F<strong>in</strong>anciële stromen <strong>van</strong> <strong>sport</strong> <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland<br />
Aan <strong>de</strong> basis <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>economische</strong> <strong>betekenis</strong> <strong>van</strong> <strong>sport</strong> <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland liggen <strong>de</strong> f<strong>in</strong>anciële relaties tussen<br />
<strong>de</strong> verschillen<strong>de</strong> spelers <strong>van</strong> vraag en aanbod. De f<strong>in</strong>anciële stromen die volgen uit uitgaven <strong>van</strong><br />
consumenten, reclame & sponsor<strong>in</strong>g en <strong>de</strong> overheid naar <strong>de</strong> verschillen<strong>de</strong> <strong>de</strong>elsectoren <strong>van</strong> <strong>sport</strong> staan<br />
op hoofdlijn weergegeven <strong>in</strong> Figuur 2 en bedragen <strong>in</strong> totaal € 9.4 miljard. In het hoofdrapport zijn <strong>in</strong><br />
na<strong>de</strong>r <strong>de</strong>tail alle f<strong>in</strong>anciële (sub)stromen naar <strong>de</strong> <strong>sport</strong>sector en tussen <strong>de</strong> verschillen<strong>de</strong> on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>len<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>sport</strong>sector uitgewerkt (zie sli<strong>de</strong> 48 e.v.). Hieruit blijkt dat <strong>de</strong> consumentenuitgaven aan <strong>de</strong><br />
commerciële activiteiten met betrekk<strong>in</strong>g tot <strong>sport</strong> met bijna € 4.8 miljard <strong>de</strong> grootste f<strong>in</strong>anciële stroom<br />
is. De overheid besteedt <strong>in</strong> totaal ongeveer € 2 miljard aan <strong>sport</strong> (gemeenten, rijk en prov<strong>in</strong>cies),<br />
waar<strong>van</strong> circa € 900 miljoen door mid<strong>de</strong>l <strong>van</strong> subsidies aan <strong>sport</strong>bon<strong>de</strong>n, –verenig<strong>in</strong>gen en –accommodaties<br />
en daarnaast on<strong>de</strong>r meer via gezondheidszorg en <strong>sport</strong>opleid<strong>in</strong>gen. De overheidsuitgaven<br />
bedragen daarmee ongeveer <strong>de</strong> helft <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze aan cultuurbeheer en –verspreid<strong>in</strong>g (zie sli<strong>de</strong> 88).<br />
B<strong>in</strong>nen Europa scoort Ne<strong>de</strong>rland relatief hoog op het vlak <strong>van</strong> overheidsuitgaven voor <strong>sport</strong> per hoofd<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong> bevolk<strong>in</strong>g (zie sli<strong>de</strong> 85) en neemt <strong>de</strong> vier<strong>de</strong> plaats <strong>in</strong> <strong>in</strong>zake overheidsuitgaven per capita aan<br />
<strong>sport</strong>, recreatie, cultuur en media (zie sli<strong>de</strong> 84).<br />
© Policy Research Corporation - 3 -
Management samenvatt<strong>in</strong>g<br />
Figuur 2 :<br />
Overzicht f<strong>in</strong>anciële stromen <strong>van</strong> en naar Ne<strong>de</strong>rlandse <strong>sport</strong>sector<br />
NAAR<br />
<strong>in</strong> miljoen €<br />
Sportbon<strong>de</strong>n en -<br />
verenig<strong>in</strong>gen<br />
Commerciële<br />
activiteiten m.b.t.<br />
<strong>sport</strong><br />
Overheid & <strong>sport</strong>*<br />
Totaal <strong>van</strong><br />
<strong>de</strong> rij<br />
Totaal<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
rij <strong>in</strong> %<br />
Consumentenuitgaven<br />
897<br />
4 788<br />
237<br />
5 922<br />
68%<br />
Reclame en sponsor<strong>in</strong>g<br />
389<br />
296<br />
-<br />
685<br />
8%<br />
VAN<br />
Overheidsuitgaven<br />
(bruto)<br />
158<br />
185<br />
1 699<br />
2 042<br />
24%<br />
'Overige'<br />
143<br />
296<br />
288<br />
Totaal stromen<br />
1 587<br />
5 565<br />
2 224<br />
* Overheid & <strong>sport</strong>: <strong>sport</strong>accommodaties gemeenten,<br />
gymleraren en <strong>sport</strong>opleid<strong>in</strong>gen, gezondheidszorg,<br />
beleidsme<strong>de</strong>werkers <strong>sport</strong><br />
Totaal = € 9.4 miljard<br />
Source : Policy Research Corporation<br />
Economische <strong>betekenis</strong> <strong>van</strong> <strong>sport</strong> <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland<br />
Bovenstaan<strong>de</strong> f<strong>in</strong>anciële stromen zijn het resultaat <strong>van</strong> <strong>de</strong> vraag naar en het aanbod <strong>van</strong> <strong>sport</strong> <strong>in</strong><br />
Ne<strong>de</strong>rland en leveren als zodanig een bijdrage aan <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse economie. De directe productiewaar<strong>de</strong><br />
<strong>van</strong> <strong>sport</strong> <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland – waarbij <strong>de</strong> f<strong>in</strong>anciële stromen gecorrigeerd wer<strong>de</strong>n voor dubbeltell<strong>in</strong>gen<br />
en weglek naar het buite<strong>nl</strong>and (bijvoorbeeld productie <strong>van</strong> <strong>sport</strong>schoenen <strong>in</strong> het buite<strong>nl</strong>and)<br />
– bedraagt € 8.6 miljard op jaarbasis (zie Figuur 3 en sli<strong>de</strong> 29 e.v.). De <strong>sport</strong>bon<strong>de</strong>n en –verenig<strong>in</strong>gen<br />
nemen hier<strong>van</strong> 20% voor hun reken<strong>in</strong>g, <strong>de</strong> commerciële activiteiten met betrekk<strong>in</strong>g tot <strong>sport</strong> 54% en<br />
overheid & <strong>sport</strong> 26%. De grootste <strong>de</strong>elsectoren b<strong>in</strong>nen <strong>de</strong> commerciële <strong>sport</strong>activiteiten en overheid<br />
& <strong>sport</strong> zijn respectievelijk <strong>de</strong> particuliere <strong>sport</strong>accommodaties en <strong>de</strong> gymleraren.<br />
Sport <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland creëert directe werkgelegenheid voor meer dan 82 000 fte (zie Figuur 3). Ter<br />
vergelijk<strong>in</strong>g: <strong>de</strong> creatieve <strong>in</strong>dustrie <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland biedt werkgelegenheid aan circa 72 000 FTE (enge<br />
<strong>de</strong>f<strong>in</strong>itie; zie sli<strong>de</strong> 87). De directe productiewaar<strong>de</strong> en <strong>de</strong> directe werkgelegenheid <strong>van</strong> <strong>sport</strong> <strong>in</strong><br />
Ne<strong>de</strong>rland realiseren samen een toegevoeg<strong>de</strong> waar<strong>de</strong> <strong>van</strong> € 4.5 miljard (€ 55 000/fte), wat overeenkomt<br />
met 0.85% <strong>van</strong> het Bruto B<strong>in</strong>ne<strong>nl</strong>ands Product. Vergelijk<strong>in</strong>gen <strong>van</strong> het aan<strong>de</strong>el <strong>van</strong> <strong>sport</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong><br />
Ne<strong>de</strong>rlandse economie met situaties <strong>in</strong> an<strong>de</strong>re Europese lan<strong>de</strong>n zijn vooralsnog niet te maken; vaak<br />
- 4 - © Policy Research Corporation
De <strong>economische</strong> <strong>betekenis</strong> <strong>van</strong> <strong>sport</strong> <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland<br />
ontbreekt on<strong>de</strong>rzoek ter zake of wor<strong>de</strong>n verschillen<strong>de</strong> methodologieën gebruikt waardoor een<br />
gemeenschappelijke vergelijk<strong>in</strong>gsbasis ontbreekt.<br />
Figuur 3 :<br />
Directe <strong>economische</strong> <strong>betekenis</strong> <strong>van</strong> <strong>sport</strong> <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland<br />
Directe productiewaar<strong>de</strong> (<strong>in</strong> miljoenen Euro's)<br />
5 000<br />
4 500<br />
4 000<br />
3 500<br />
3 000<br />
2 500<br />
2 000<br />
1 500<br />
1 000<br />
500<br />
0<br />
Directe productiewaar<strong>de</strong> <strong>van</strong> <strong>sport</strong> <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland<br />
4 681<br />
∑ = € 8 603 miljoen<br />
2 225<br />
1 697<br />
Sportbon<strong>de</strong>n en -verenig<strong>in</strong>gen Commerciële activiteiten m.b.t. <strong>sport</strong> Overheid & <strong>sport</strong><br />
50 000<br />
45 000<br />
Directe werkgelegenheid <strong>van</strong> <strong>sport</strong> <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland<br />
46 936<br />
∑ = 82 035 fte’s<br />
Directe werkgelegenheid (<strong>in</strong> fte's)<br />
40 000<br />
35 000<br />
30 000<br />
25 000<br />
20 000<br />
15 000<br />
10 000<br />
7 915<br />
27 184<br />
5 000<br />
0<br />
Sportbon<strong>de</strong>n en -verenig<strong>in</strong>gen Commerciële activiteiten m.b.t. <strong>sport</strong> Overheid & <strong>sport</strong><br />
Directe toegevoeg<strong>de</strong> waar<strong>de</strong> (<strong>in</strong> miljoenen Euro's)<br />
2 500<br />
2 000<br />
1 500<br />
1 000<br />
500<br />
0<br />
Directe toegevoeg<strong>de</strong> waar<strong>de</strong> <strong>van</strong> <strong>sport</strong> <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland<br />
2 377<br />
∑ = € 4 529 miljoen<br />
(ca. € 55 000/FTE)<br />
1 531<br />
621<br />
Sportbon<strong>de</strong>n en -verenig<strong>in</strong>gen Commerciële activiteiten m.b.t. <strong>sport</strong> Overheid & <strong>sport</strong><br />
Source : Policy Research Corporation<br />
© Policy Research Corporation - 5 -
Management samenvatt<strong>in</strong>g<br />
De <strong>in</strong>directe toegevoeg<strong>de</strong> waar<strong>de</strong> <strong>van</strong> <strong>sport</strong> <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland, dat wil zeggen <strong>de</strong> <strong>economische</strong> effecten die<br />
gecreëerd wor<strong>de</strong>n door aankopen <strong>van</strong> spelers uit het <strong>sport</strong>aanbod <strong>in</strong> <strong>de</strong> rest <strong>van</strong> <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse<br />
economie – bijvoorbeeld <strong>de</strong> aankopen <strong>van</strong> fitnesstoestellen bij toeleveranciers – bedraagt € 2.4<br />
miljard (zie sli<strong>de</strong> 44). De totale baten <strong>van</strong> <strong>sport</strong>accommodaties en –clubs stegen <strong>de</strong> voorbije jaren<br />
bovendien aanzie<strong>nl</strong>ijk sneller dan het BBP (+280% en +206% versus +119% tussen 1988 en 2003).<br />
In Figuur 4 wordt <strong>de</strong> terugvloei <strong>van</strong>uit <strong>de</strong> <strong>sport</strong>sector naar <strong>de</strong> overheid getoond. Een <strong>de</strong>el <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
toegevoeg<strong>de</strong> waar<strong>de</strong> vloeit immers terug naar <strong>de</strong> overheid <strong>in</strong> <strong>de</strong> vorm <strong>van</strong> belast<strong>in</strong>gen en sociale premies.<br />
De directe terugvloei bedraagt bijna € 1.3 miljard (zie sli<strong>de</strong> 45). De totale netto overheidsuitgaven<br />
aan <strong>sport</strong> bedragen bijna € 1.8 miljard; <strong>de</strong> belast<strong>in</strong>gbetaler <strong>in</strong>vesteert <strong>in</strong> <strong>sport</strong>. Empirisch<br />
on<strong>de</strong>rzoek geeft bovendien aan dat <strong>sport</strong>beoefen<strong>in</strong>g meer en meer evolueert <strong>van</strong> een luxegoed naar<br />
een levensnoodzakelijk goed (zie sli<strong>de</strong> 90).<br />
Figuur 4 :<br />
Terugvloei naar overheid <strong>van</strong> het <strong>sport</strong>aanbod <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland en netto overheidsuitgaven<br />
aan <strong>sport</strong><br />
Terugvloei naar overheid (<strong>in</strong> miljoenen Euro's)<br />
2 000<br />
1 800<br />
1 600<br />
1 400<br />
1 200<br />
1 000<br />
800<br />
600<br />
400<br />
200<br />
0<br />
Directe terugvloei <strong>van</strong> <strong>sport</strong> naar <strong>de</strong> overheid<br />
€ 1 280 miljoen<br />
1 280<br />
Bon<strong>de</strong>n en verenig<strong>in</strong>gen: 26%<br />
Commerciële activiteiten: 50%<br />
Overheid & <strong>sport</strong>: 24%<br />
Netto-overheidsuitgaven (<strong>in</strong> miljoenen Euro's)<br />
2 000<br />
1 800<br />
1 600<br />
1 400<br />
1 200<br />
1 000<br />
800<br />
600<br />
400<br />
200<br />
0<br />
Totale netto-overheidsuitgaven aan <strong>sport</strong><br />
€ 1 795 miljoen<br />
Gemeenten<br />
820<br />
16<br />
Prov<strong>in</strong>cies<br />
959<br />
Rijk<br />
Source : Policy Research Corporation<br />
De maatschappelijke <strong>betekenis</strong> <strong>van</strong> <strong>sport</strong> <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland<br />
Naast een significante <strong>economische</strong> <strong>betekenis</strong>, heeft <strong>sport</strong> <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland ook een grote maatschappelijke<br />
<strong>betekenis</strong>. Deze <strong>betekenis</strong> kan <strong>in</strong> bepaal<strong>de</strong> gevallen wor<strong>de</strong>n gekwantificeerd – bijvoorbeeld<br />
met betrekk<strong>in</strong>g tot gezondheidszorg – maar het betreft ook <strong>de</strong> meer kwalitatieve elementen <strong>van</strong> <strong>sport</strong><br />
die een bijdrage leveren aan <strong>de</strong> cohesie en ver<strong>de</strong>re ontwikkel<strong>in</strong>g <strong>van</strong> <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse maatschappij.<br />
Enkele aandachtspunten <strong>in</strong> dit verband zijn het belang <strong>van</strong> <strong>sport</strong> voor gezondheid, <strong>sport</strong><strong>de</strong>elname, <strong>de</strong><br />
relatie tussen <strong>sport</strong> en ruimtelijke or<strong>de</strong>n<strong>in</strong>g en <strong>in</strong>novatie <strong>in</strong> <strong>sport</strong>.<br />
Sport & gezondheid (zie sli<strong>de</strong> 81)<br />
De jaarlijkse medische kosten <strong>van</strong> <strong>sport</strong>blessures bedragen € 220 miljoen. Daarnaast lei<strong>de</strong>n <strong>sport</strong>blessures<br />
ook tot <strong>in</strong>directe kosten <strong>van</strong> circa € 380 miljoen als gevolg <strong>van</strong> arbeidsverzuim. Daartegen-<br />
- 6 - © Policy Research Corporation
De <strong>economische</strong> <strong>betekenis</strong> <strong>van</strong> <strong>sport</strong> <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland<br />
over staan echter aanzie<strong>nl</strong>ijke positieve effecten <strong>van</strong> <strong>sport</strong> voor <strong>de</strong> gezondheid. Niet meer <strong>sport</strong>en zou<br />
voor Ne<strong>de</strong>rland een kost <strong>van</strong> € 700 miljoen met zich meebrengen als gevolg <strong>van</strong> aandoen<strong>in</strong>gen en<br />
verhoogd arbeidsverzuim. Bovendien kan <strong>sport</strong> ook <strong>in</strong> <strong>de</strong> toekomst een belangrijke bijdrage leveren<br />
aan het verm<strong>in</strong><strong>de</strong>ren <strong>van</strong> <strong>de</strong> 6% sterfgevallen die ontstaan door onvoldoen<strong>de</strong> lichaamsbeweg<strong>in</strong>g en<br />
aan het reduceren <strong>van</strong> <strong>de</strong> medische kosten die het gevolg zijn <strong>van</strong> ongezond gedrag, overgewicht en<br />
hoge bloeddruk (€ 2.8 tot € 5.1 miljard per jaar).<br />
Sport<strong>de</strong>elname<br />
De algemene doelstell<strong>in</strong>g <strong>van</strong> het kab<strong>in</strong>et met betrekk<strong>in</strong>g tot <strong>sport</strong>beleid is het creëren <strong>van</strong> een<br />
<strong>sport</strong>ieve same<strong>nl</strong>ev<strong>in</strong>g waar<strong>in</strong> zowel veel aan <strong>sport</strong> wordt gedaan als <strong>van</strong> <strong>sport</strong> wordt genoten. Meer<br />
beweg<strong>in</strong>g, <strong>in</strong>tegratie en <strong>de</strong>elname aan maatschappelijke activiteiten zijn hierbij <strong>de</strong> doelstell<strong>in</strong>gen die<br />
wor<strong>de</strong>n nagestreefd mid<strong>de</strong>ls ontwikkel<strong>in</strong>g en uitvoer<strong>in</strong>g <strong>van</strong> diverse beleidsprogramma’s.<br />
Ne<strong>de</strong>rland kent een toename <strong>in</strong> <strong>sport</strong><strong>de</strong>elname, waarbij <strong>de</strong> achterstand <strong>van</strong> vrouwen bij het <strong>sport</strong>en <strong>in</strong><br />
vergelijk<strong>in</strong>g met mannen is <strong>in</strong>gelopen en <strong>sport</strong><strong>de</strong>elname on<strong>de</strong>r ou<strong>de</strong>ren <strong>de</strong> afgelopen <strong>de</strong>cennia <strong>in</strong>drukwekkend<br />
is gestegen.<br />
Boeiend is dat <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse <strong>sport</strong> wordt gekenmerkt door een grote bijdrage <strong>van</strong> vrijwilligers. In <strong>de</strong><br />
<strong>sport</strong>sector en met name bij <strong>sport</strong>verenig<strong>in</strong>gen werken op vrijwillige basis circa 1.6 miljoen Ne<strong>de</strong>rlan<strong>de</strong>rs<br />
gemid<strong>de</strong>ld 13 uur per maand waarmee <strong>sport</strong> <strong>de</strong> belangrijkste vrijwilligersactiviteit <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland<br />
is (zie sli<strong>de</strong> 25). Deze bijdrage is <strong>van</strong> groot belang voor <strong>de</strong> ontwikkel<strong>in</strong>g en <strong>in</strong>standhoud<strong>in</strong>g <strong>van</strong><br />
<strong>sport</strong>verenig<strong>in</strong>gen en daarmee <strong>van</strong> grote maatschappelijke waar<strong>de</strong>.<br />
De huidige overheidsdoelstell<strong>in</strong>gen met betrekk<strong>in</strong>g tot <strong>sport</strong> hebben zowel betrekk<strong>in</strong>g op top<strong>sport</strong> als<br />
op breedte<strong>sport</strong>. Opmerkelijk is dat <strong>de</strong> <strong>in</strong>vester<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> top<strong>sport</strong> gegroeid zijn; <strong>de</strong> toename <strong>van</strong> € 95<br />
miljoen <strong>in</strong>vester<strong>in</strong>gen uit collectieve mid<strong>de</strong>len <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland voor <strong>de</strong> cyclus naar <strong>de</strong> Olympische<br />
Spelen <strong>van</strong> 2000 <strong>in</strong> Sydney naar € 150 miljoen <strong>in</strong> 2004 voor <strong>de</strong> cyclus naar <strong>de</strong> Spelen <strong>in</strong> Athene is<br />
hier<strong>van</strong> een illustratie. Deze <strong>in</strong>vester<strong>in</strong>gen kunnen lei<strong>de</strong>n tot meer naambekendheid voor Ne<strong>de</strong>rland<br />
(country brand<strong>in</strong>g) en mogelijk – maar moeilijk te kwantificeren – tot een toename <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>sport</strong>bested<strong>in</strong>gen<br />
en -<strong>in</strong>vester<strong>in</strong>gen.<br />
Sport & ruimtelijke or<strong>de</strong>n<strong>in</strong>g (zie sli<strong>de</strong> 97 e.v.)<br />
Door <strong>de</strong> grotere vraag naar <strong>sport</strong> is ook <strong>de</strong> vraag naar ruimte voor <strong>sport</strong>accommodaties toegenomen.<br />
Voor het beoefenen <strong>van</strong> buiten<strong>sport</strong>en is door NOC*NSF geschat dat <strong>in</strong> 2020 ongeveer 8 750 hectare<br />
extra ruimte benodigd is, <strong>in</strong> het bijzon<strong>de</strong>r voor golfterre<strong>in</strong>en. Voor b<strong>in</strong>nen<strong>sport</strong>en is <strong>de</strong> verwacht<strong>in</strong>g<br />
dat <strong>in</strong> 2020 ruim 100 hectare aan extra ruimte nodig is, hetgeen neerkomt op ongeveer 425 extra<br />
<strong>sport</strong>hallen. Daarnaast is er een toenemen<strong>de</strong> druk op ruimtegebruik door een verschuiv<strong>in</strong>g <strong>van</strong> <strong>sport</strong>accommodaties<br />
naar <strong>de</strong> rand <strong>van</strong> <strong>de</strong> stad – voornamelijk veroorzaakt door het relatief beperkte<br />
<strong>economische</strong> ren<strong>de</strong>ment <strong>van</strong> <strong>sport</strong>accommodaties – en door algemene ontwikkel<strong>in</strong>gen zoals bo<strong>de</strong>mdal<strong>in</strong>g,<br />
won<strong>in</strong>gbouw en klimaatveran<strong>de</strong>r<strong>in</strong>g. Indien <strong>de</strong>ze trend zich doorzet, zal <strong>de</strong> beschikbaarheid<br />
© Policy Research Corporation - 7 -
Management samenvatt<strong>in</strong>g<br />
<strong>van</strong> het <strong>sport</strong>aanbod <strong>in</strong> <strong>de</strong> b<strong>in</strong>nenstad afnemen met als risico een reductie <strong>van</strong> <strong>de</strong> vraag naar <strong>sport</strong> als<br />
gevolg <strong>van</strong> een verm<strong>in</strong><strong>de</strong>r<strong>de</strong> bereikbaarheid <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>sport</strong>accommodaties.<br />
Sport & <strong>in</strong>novatie (zie sli<strong>de</strong> 94 e.v.)<br />
Motieven voor <strong>in</strong>novatie <strong>in</strong> <strong>sport</strong> zijn zowel op het <strong>economische</strong> aspect gericht als op verstevig<strong>in</strong>g <strong>van</strong><br />
<strong>de</strong> kennisbasis en daarmee <strong>de</strong> concurrentiepositie <strong>van</strong> bedrijven en kennis<strong>in</strong>stell<strong>in</strong>gen. Innovaties<br />
hebben on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re betrekk<strong>in</strong>g op <strong>de</strong> verbeter<strong>in</strong>g <strong>van</strong> <strong>sport</strong>materialen, -uitrust<strong>in</strong>g, -voed<strong>in</strong>g, -accommodaties,<br />
-management en -tra<strong>in</strong><strong>in</strong>gsmetho<strong>de</strong>s. Zowel universiteiten, <strong>sport</strong>bon<strong>de</strong>n als het bedrijfsleven<br />
zijn actief <strong>in</strong>zake <strong>in</strong>novatie. Niet enkel <strong>sport</strong>bedrijven zijn nauw betrokken bij <strong>de</strong> <strong>sport</strong>. Een<br />
grove schatt<strong>in</strong>g wijst uit dat <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland <strong>in</strong> totaal ruim 300 bedrijven en kennis<strong>in</strong>stell<strong>in</strong>gen actief op<br />
het gebied <strong>van</strong> on<strong>de</strong>rzoek naar technologische <strong>in</strong>novaties met betrekk<strong>in</strong>g tot <strong>sport</strong>, gepaard gaan met<br />
ruim € 3.5 miljoen aan R&D-loonkosten.<br />
Tot slot<br />
Het uitgevoer<strong>de</strong> on<strong>de</strong>rzoek brengt voor het eerst <strong>de</strong> f<strong>in</strong>anciële stromen en <strong>economische</strong> <strong>betekenis</strong> <strong>van</strong><br />
<strong>sport</strong> <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland gestructureerd <strong>in</strong> kaart. Hierbij werd zorgvuldig aandacht besteed aan het vermij<strong>de</strong>n<br />
<strong>van</strong> overschatt<strong>in</strong>gen en dubbeltell<strong>in</strong>gen. Daarnaast wer<strong>de</strong>n op hoofdlijnen vier on<strong>de</strong>rwerpen <strong>van</strong><br />
na<strong>de</strong>rbij bekeken – gezondheidszorg, ruimtelijke or<strong>de</strong>n<strong>in</strong>g, <strong>in</strong>novatie en evenementen –, echter zon<strong>de</strong>r<br />
alle aspecten <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze on<strong>de</strong>rwerpen <strong>in</strong> <strong>de</strong>tail te on<strong>de</strong>rzoeken.<br />
Sport & Economie <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland is niet enkel een sector met een aanzie<strong>nl</strong>ijke <strong>economische</strong> <strong>betekenis</strong><br />
en verwevenheid (0.85% <strong>van</strong> het BBP), maar is ook maatschappelijk zeer rele<strong>van</strong>t door on<strong>de</strong>r meer<br />
het grootschalige vrijwilligerswerk en <strong>de</strong> relatie tussen <strong>sport</strong> en gezondheid. Het <strong>in</strong> kaart brengen <strong>van</strong><br />
<strong>de</strong>ze socio-<strong>economische</strong> <strong>betekenis</strong> en <strong>van</strong> <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rliggen<strong>de</strong> f<strong>in</strong>anciële stromen vormt dan ook een<br />
belangrijke bijdrage aan het grondig begrijpen <strong>van</strong> <strong>de</strong> relaties en mechanismen tussen <strong>de</strong> verschillen<strong>de</strong><br />
spelers <strong>van</strong> vraag naar en aanbod <strong>van</strong> <strong>sport</strong> <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland en het gebruik <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze kennis voor<br />
beleids<strong>in</strong>itiatieven. Belangrijk hierbij is om het begrip Sport & Economie niet als een statisch, maar<br />
als een dynamisch geheel te bena<strong>de</strong>ren. In <strong>de</strong> toekomst is het ver<strong>de</strong>r <strong>van</strong> belang om <strong>de</strong> v<strong>in</strong>ger aan <strong>de</strong><br />
pols te hou<strong>de</strong>n <strong>van</strong> <strong>de</strong> socio-<strong>economische</strong> evolutie <strong>van</strong> zowel het <strong>sport</strong>aanbod dat door <strong>de</strong> overheid<br />
wordt on<strong>de</strong>rsteund als <strong>van</strong> <strong>de</strong> commerciële activiteiten met betrekk<strong>in</strong>g tot <strong>sport</strong>.<br />
- 8 - © Policy Research Corporation