Het Groene Hart nr.2 - Postactieven Belastingdienst Noord-Holland

DESTIJDS
Editie 1 | mei - juni 2012
De Twee van
Breda
Wat er precies aan de hand was, die vrijdagmiddag
begin 1989, wilde zijn baas niet vertellen. Maar
douanemedewerker Pieter Veenje moest met spoed
in vol ornaat aantreden om met een dienstauto zijn
chef op te halen. Aangekomen op de plaats van
bestemming, grenskantoor de Wezelsche Barrière,
was hij persoonlijk getuige van het slotstuk in een
politek en maatschappelijk beladen discussie: de
vrijlating van de laatste Duitse oorlogsmisdadigers
in Nederlandse hechtenis.
Douane
Belastingdienst
Colofon Print 16
Het Groene Het Licht Groene Hart op groen • Hart rubrieken
Na de Tweede Wereldoorlog werden in ons land 186 Duitsers
als oorlogsmisdadiger berecht. Het overgrote deel hen van
kwam in de Bredase Koepelgevangenis terecht. De laatst
overgeblevenen - Willy Lages, Joseph ‘Joep’ Kotälla,
Ferdinand aus der Fünten en Franz Fischer - ontleenden hun
bijnaam aan de plaats waar ze vastzaten. Deze Vier van Breda,
symbolen van Nazi-Duitsland in Nederland, kregen in eerste
instantie de doodstraf. Dit werd later omgezet in levenslang.
Konden nazimisdaden
ooit worden vergeven?
Lages kreeg in 1966 strafonderbreking, omdat Nederlandse
artsen dachten dat hij terminaal ziek was. Achteraf bleek dit
niet zo te zijn, en Lages leefde na een darmoperatie nog
bijna 5 jaar in vrijheid. Dit tot grote ontzetting van de vele
Nederlanders die nog worstelden met hun oorlogstrauma.
In 1972 leidde het plan van toenmalig minister van justitie
Van Agt om de laatste 3 vrij te laten - mede op grond van
een advies van de Hoge Raad – tot sterk en emotioneel
verzet vanuit de samenleving, met name van verenigingen
van oorlogsslachtoffers. Uiteindelijk werd het gratieverzoek
na een heftig kamerdebat afgewezen.
7 jaar later overleed Kotälla in de gevangenis. Daarna bleef
het enige tijd stil. Eind jaren ‘80 laaide de discussie echter
weer op. Moest een democratische rechtstaat mensen zo
lang gevangen houden? Konden nazimisdaden ooit worden
vergeven? 19 prominente Nederlanders, onder wie oudverzetsman
Hans Teengs Gerritsen en andere voormalige
tegenstanders van vrijlating, ondertekenden een brief
waarmee zij instemden met het voorstel van minister
Korthals Altes van justitie om het tweetal in vrijheid te
stellen. Hoewel er opnieuw veel protesten waren, stemde de
Tweede Kamer uiteindelijk met het voorstel in. Op 27 januari
1989 kwamen Aus der Fünten en Fischer alsnog vrij, na 44
jaar gevangenschap. Beiden overleden in datzelfde jaar.
Geheimzinnige rit
Douanemedewerker Pieter Veenje, nu E-functionaris vergunningenafgifte
CDW in Roermond, was destijds live
getuige van de vrijlating van de bejaarde oorlogsmisdadigers.
“Het was op een vrijdagmiddag, dat weet ik nog goed.
Op de Centrale douanepost in Venlo was het vrij rustig, tot
er een telefoontje kwam van mijn baas Van der Pol, Hoofd
Inspectie Invoerrechten en Accijnzen. Of een van de collega’s
zich zo snel mogelijk gereed wilde maken voor een autoritje.
Misschien is de medewerkers in een van de kantoren iets
overkomen, dacht ik. Als plaatsvervangend dienstgeleider
was ik op dat moment de hoogste in rang, en vond dat ik die
opdracht op mij moest nemen.
Ik moest zo spoedig mogelijk met een dienstauto - in vol
ornaat, dus met pet, mobilofoon en pistool -Van der Pol
ophalen. Het was allemaal erg geheimzinnig. Wat we gingen