ulcus cruris - Huid Magazine

de behandeling van
Tekst: Saskia van Rijnswou | Foto: Kees Blokker
ulcus cruris
Ulcus cruris heet in de volksmond open been. Het is een chronische, niet-genezende
wond aan het onderbeen. Achterliggende oorzaken zijn verschillende problemen met de
toe- en afvoer van bloed in het onderbeen. Hoewel de oorzaak in veel gevallen niet
geheel weggenomen kan worden, is de chronische wond op zichzelf goed te behandelen,
vertelt Michael Mooij, fleboloog in het Flebologisch Centrum Oosterwal in Alkmaar.
Hij geeft u inzicht in de oorzaken en mogelijke behandelingen van een open been.
Michael Mooij, fleboloog in het Flebologisch Centrum Oosterwal in Alkmaar:
“Open benen komen het meest voor bij oud-trombosepatiënten
en patiënten met grote, oppervlakkige spataderen”
2 0 | H U I D D E C E M B E R 2 0 0 8

Wat is ulcus cruris
“Ulcus cruris, oftewel een open been, is een chronisch open
wond aan het onderbeen van enkele millimeters tot meerdere
centimeters groot; vaak met veel pijn gepaard gaand.
Een open been begint met een wondje waar je aanvankelijk
geen last van hebt, maar dat niet geneest, en op een gegeven
moment gaat het toch zeer doen. Een open been kan
ook stinken, doordat bacteriën in de wond een geur afgeven
van rotting. Patiënten hebben soms een zodanig vieze wond
dat ze allerlei trucjes uithalen om te voorkomen dat
anderen het ruiken. Sommigen mijden contact met andere
mensen en worden eenzaam. Naast pijn en geur kan een
open been iemand ook immobiel maken, waardoor hij soms
tijdelijk niet meer kan werken, vooral bij een staand beroep.”
Waardoor ontstaat het
“Er zijn drie oorzaken waardoor een open been niet vanzelf
geneest.
In 70 tot 80 procent van de gevallen gaat het om een zogenaamd
veneus ulcus cruris, hier zijn de aderen (venen) bij
betrokken. Veneuze open benen komen het meest voor bij
oud-trombosepatiënten en patiënten met grote, oppervlakkige
spataderen. Doordat de kleppen in bepaalde aderen
kapot zijn, kunnen die het bloed dat vanuit het onderbeen
naar het hart teruggepompt wordt, niet meer tegenhouden.
In het bloedvat zakt het omhooggepompte bloed dan weer
net zo hard terug. Hierdoor loopt de druk in de beenaderen
te hoog op en vocht wordt vanuit de aderen naar de
omringende weefsels geperst. Dit overtollige vocht zorgt
ervoor dat de genezing van aanwezige wondjes verslechtert
of helemaal stagneert.
Een kleiner gedeelte betreft arteriële (slagaderlijke) problemen,
bijvoorbeeld door atherosclerose (slagaderverkalking).
Een slagader vernauwt dan en groeit uiteindelijk
dicht. Er stroomt nauwelijks of geen bloed meer door deze
slagader, en dus is er niet voldoende voeding en zuurstof
voor genezing van een wond.
Dan is er nog een restgroep van de diabetische ulcus.
Diabetici kunnen door druk een wondje krijgen onder hun
voet, wat ze niet voelen door een gevoelsstoornis. Doordat
bij suikerpatiënten vooral de kleine toevoerende vaatjes
zijn aangetast, is de bloedsomloop verstoord en kan het
wondje niet goed genezen.”
Welke behandelingen zijn mogelijk
“De belangrijkste pijler voor een goede behandeling van
het veneuze ulcus is het ambulant compressief verband:
een goed aangelegd verband van de teen tot aan de knie.
De druk van het verband op het been helpt het lichaam
om het bloed uit het been omhoog te pompen. Hierdoor
verdwijnt de vochtophoping (oedeem) in het been. Een dik
been is dan binnen drie dagen dun. Zo worden de omstandigheden
weer optimaal voor de wond om zelf te genezen.
Aan een goed verband stellen we drie eisen: het moet
ten eerste een goed gedoseerde, afnemende druk geven
vanaf de teen tot aan de knie. Het verband moet op
alle niveaus de juiste druk geven voor een optimaal effect.
Ten tweede mag het verband niet afzakken. Daarom
gebruiken wij geen katoenen zwachtels, maar plakverbanden.
Ten derde moet je met het verband je schoenen in
kunnen, omdat wij patiënten opdragen te gaan lopen en
bewegen.
Het is dus de bedoeling dat mensen met het verband
om gaan bewegen. Dat helpt om de bloedcirculatie goed
te houden. Patiënten die bijvoorbeeld door ouderdom
niet meer kunnen lopen, kunnen zittend bewegen. De
beweging zoals op een trapnaaimachine helpt heel goed
om het bloed omhoog te pompen.
Deze compressietherapie combineren we met lokale therapie,
de behandeling van de wond zelf. Bij een open been
onderscheiden we in de wondgenezing drie stadia: de reinigingsfase,
aanmaak van granulatieweefsel (uitgroeiende
‘vaatspruitjes’ die zichtbaar zijn als rode puntjes en die de
wond opvullen) en de epithelisatiefase: de opperhuid
groeit als een soort schuifdak over de wond heen. Pas in
die laatste fase wordt de wond zichtbaar kleiner. Om dit
proces te bevorderen, bestaat er een veelheid aan wondbedekkingsmaterialen:
alginaten, polyurethaanschuim,
heel hot is het om bedekkingsmaterialen te voorzien van
zilver, vanwege de antibacteriële werking, en er zijn
zogenaamde honingzalven.”
Welke nabehandeling vraagt ulcus cruris
“Mensen die trombose hebben gehad dragen levenslang
een elastische kous. Want bij diepe-aderproblemen kun je
de oorzaak niet wegnemen. Er zijn experimenten met
kunstkleppen voor het functieherstel van aderen, maar dat
is verre toekomstmuziek. Mensen met grote spataderen
krijgen in eerste instantie ook een kous, maar spataderen
zijn wel te behandelen. En als de slagaderen slecht zijn,
kan de vaatchirurg dotteren of een bypass aanleggen. Bij
slagadervernauwing is het ook nuttig om de risicofactoren
aan te pakken: roken, hoge bloeddruk, hoog cholesterol.
Als dit allemaal niet helpt en bijvoorbeeld de tenen zwart
worden of de wond toch groter wordt, dan kan uiteindelijk
amputatie nodig zijn.
Bij patiënten waarbij diabetes een rol speelt, dient op de
eerste plaats de diabetes goed ingesteld te worden. Indien
het weefsel onherstelbaar beschadigd is, vereist dit ook
een chirurgische behandeling.”
Wat zijn de wetenschappelijke vernieuwingen
“Nieuw is de V.A.C. Therapy. Met dit vacuümsysteem kun je
bij slecht genezende en geïnfecteerde wonden irriterende
stoffen en bacteriën afzuigen. Dat is een manier om
wonden goed schoon te krijgen en te houden. Om een
groot defect vervolgens sneller te sluiten, is het mogelijk
huid te transplanteren. Dit kan tegenwoordig door huid te
kweken uit eigen huidcellen. In deze gekweekte huid zijn
alle cellen en ingrediënten aanwezig om een extra prikkel
te geven voor genezing*.”
* Zie het artikel over de toepassing van gekweekte huid
op pagina 6 en verder.
H U I D D E C E M B E R 2 0 0 8 | 2 1