Geldtekort voor therapie minderjarige seksuele ... - Weliswaar

Meer dan de helft van alle
volwassen seksuele delinquenten
is zijn ‘carrière’ begonnen op
jonge leeftijd. Het is een cijfer
waarvan men zou verwachten dat
een overheid, zeker in
post-Dutroux tijd, wakker ligt.
Minderjarige plegers worden echter
nauwelijks ontdekt door de
bevoegde instanties, en ons land
heeft er nauwelijks geld voor veil.
Jongens als Gino en Pieter (zie hieronder)
hebben behandeling nodig om nefaste
gedragspatronen vroegtijdig te doorbreken.
Dat stellen de weinige behandelaars
in ons land die zich gespecialiseerd hebben
in jonge seksuele delinquenten.
Anders dan bij volwassen zedendelinquenten,
bestaat er geen wettelijk kader om
de behandeling van minderjarigen te verplichten.
Voor volwassen plegers zijn er
in 1998 daderhulpconvenanten afgesloten
tussen justitie en de gemeenschappen.
De convenanten kwamen met een
flink budget. De deal is duidelijk: de
gemeenschappen krijgen middelen om
daders te behandelen en daders moeten
De dingen
die je niet doet
de behandeling serieus nemen, of ze vliegen
achter de tralies. Voor jongeren
bestaat die stok achter de deur niet.
Iedereen moet mee willen
Het Brusselse centrum ITER is één van de
weinige plaatsen in ons land met een aanbod
voor minderjarige zedendelinquenten.
De werking met minderjarigen doet een
beroep op vrijwilligers omdat er geen
budget is. Elders is het al niet beter: per
provincie is er meestal maar één Centrum
voor Algemeen Welzijnswerk (CAW) dat
zich bezighoudt met dit probleem. Minderjarigen
die zedendelicten plegen, zijn geen
prioritaire doelgroep. Ze zijn het evenmin
voor de Centra Geestelijke Gezondheidszorg
(CGG). Voorrang gaat naar mishandelde
kinderen, kinderen met hechtingsstoornissen,
jongeren met drugsproblemen,
zelfmoordgevaar, eetstoornissen
of delinquente ontwikkeling. De wachttijd
Geldtekort voor
therapie minderjarige
seksuele delinquenten
voor een intake bedraagt drie tot acht
maanden. Medewerkers vrijstellen om zich
verder te bekwamen in een specifieke
dadertherapie is er niet bij. Werken met
Gino (13): “Ze heeft toch niet geprotesteerd.”
Op twaalfjarige leeftijd was Gino op
school al onhandelbaar. De school
vraagt zijn ouders met de jongen in
begeleiding te gaan bij een Centrum
voor Geestelijke Gezondheidszorg. Pas
negen maanden later volgen de ouders
dit advies, omdat Gino seks had met
zijn drie jaar jongere buurmeisje. Het
begon met seksuele spelletjes en ging
verder met penetratie. Het buurmeisje
vertelde het aan haar moeder en zo
ging de bal aan het rollen. Gino’s moeder
vindt het gedrag van haar enige
zoon vreselijk. Vader ziet het als een
uit de hand gelopen spelletje dat
voortvloeit uit de ADHD-stoornis van
Gino. Daardoor kan zijn jongen zich
niet inhouden als de kans zich voordoet.
Een stoere bink, die Gino. Het jongste
lid van een bende die de buurt onveilig
maakt. Over die machoverhalen
wijdt hij graag uit bij het CGG. Wanneer
zijn buurmeisje ter sprake komt, zien
we een andere Gino: kop in kas, geen
woorden. Zijn therapeut laat Gino zelf
doseren hoeveel tijd hij in elke sessie
wil praten over thuis, over zijn gedrag
en over dat andere, lastige thema. De
woorden komen heel langzaam. Een
grote interesse in pornoboekjes had hij
al langer, maar na enkele seksspelletjes
wilde hij ook wel eens alles doen wat
hij op seksvideo’s gezien had. Gino was
gewend het buurmeisje zijn wil op te
leggen. De seks vond ze volgens hem
tof want ‘ze heeft toch niet geprotesteerd’.
Schoorvoetend kwam Gino
tot het inzicht dat het meisje seks misschien
niet zo tof vond. Dit riep vragen
bij hem op: wanneer kan ik dan wel
seks hebben Seks als iets waarvoor je
samen kiest in een gelijkwaardige relatie
is bepaald niet vanzelfsprekend
voor Gino. Thuis heeft hij regelmatig
ruzie met zijn vader. Die ondermijnt
zijn zoon met cynische opmerkingen of
negeert hem. ‘Hij moet op internaat,’
hebben Gino’s ouders beslist. De jongen
is woedend en ontmoedigd: “Of ik
nu mijn best doe of niet, ik vlieg toch
buiten”. Het CGG heeft voorgesteld de
jongen op de wachtlijst te zetten voor
opname in een Observatie- en Behandelingscentrum
en bepleit de
ouders hun zoon alsnog een kans te
geven. Het kan alle kanten op met
Gino: herstel in het gezin of, wanneer
de ouders echt afhaken, een escalatie
van de problemen en een mogelijke
carrière in Mol of Ruiselede.
(RG)
24 weliswaar

eportage
Pieter (15): “Ik ben van niks of niemand bang.”
minderjarigen is zo mogelijk nog intensiever
dan werken met meerderjarige daders.
Peter De Wannemaeker, verantwoordelijke
van de kinderteams van de CGG Ahasverus
in Asse, Halle en Vilvoorde: “Het verhaal
van Gino illustreert hoe belangrijk het is
om tegelijkertijd te werken met de jongeren,
de ouders en met de instelling waar de
jongere eventueel verblijft. Heel het systeem
moet mee willen of de aanpak faalt.”
Naast enkele CAW’s en de CGG’s heeft onder
andere de kinderpsychiatrie in Antwerpen
een beperkt residentieel (acht bedden) en
ambulant aanbod voor deze groep. Maar
ook hier zijn de wachtlijsten lang, de werkingsmiddelen
gering en
worden projecten
wegens besparingen
in vraag
gesteld in
plaats van
structureel
verankerd.
Stok achter
de deur
nodig
Iedereen zit met
dezelfde verzuchting:
eens jongeren zeventien
zijn, voelt blijkbaar niemand
zich meer geroepen of bevoegd om op te
treden. De jeugdrechtbank moet hen laten
gaan. De werking met volwassen daders
Het zit Pieter als kind niet mee: veel ruzie
tussen ma en pa. Als pa drinkt, begint hij
te slaan. Zowel ma als Pieter delen dan in
de klappen. Het huwelijk houdt niet
stand. Pieter is het vaakst bij ma, waar hij
op zijn elfde in het weekend al mee zorgt
voor de kindjes van de nieuwe partner van
ma. Soms is hij ook een weekend bij pa,
waar hij stiekem pornofilms bekijkt. Op
school is de jongen ronduit balorig. Het
slaan heeft hij van jongs af geleerd, dat
gaat vanzelf. Zich masturberen bij pa’s
pornofilms is ook een uitlaatklep voor
spanningen. Seks intrigeert Pieter steeds
meer.
Op een dag zorgt hij voor stiefzusje Elke
(8) en het jongere stiefbroertje. Pieter is
nu veertien. Elke heeft op haar broekje
gemorst, Pieter wil haar schone kleren
aandoen. Hij neemt haar mee naar boven,
kleedt haar uit en betast haar. Elke moet
Pieter’s penis ook aanraken. Hij bedreigt
haar. Het scenario herhaalt zich meermaals.
Een poging tot penetratie mislukt.
Elke houdt haar mond niet meer en vertelt
haar moeder over het misbruik. De
vrouw dient klacht in. Eerst na een parcours
in een gesloten gemeenschapsinstelling
komt Pieter bij ITER terecht, dik
tegen zijn zin. “Ik heb geen hulp nodig.
Laat me allemaal met rust. Het is toch al
naar de kloten!” Hij weigert een tijdlang
alle medewerking. “Je zal nooit te weten
komen wie ik echt ben, dus doe geen
moeite. Niemand kent me en dat wil ik zo
houden.” Pieter heeft het vertrouwen in
volwassenen verloren. Ook zijn eigen
moeder heeft hem na de feiten laten vallen.
Hij gaat nog wel naar zijn vader, die
nog steeds probeert het drinken te laten.
Omwille van de torenhoge weerstand van
Pieter, lukt het Jessica Opsteyn pas na
enkele maanden met hem over het misbruik
te praten, nadat er langzaam een
zeker vertrouwen gegroeid is. Hoe is
Pieter ertoe gekomen een meisje van acht
heeft sinds jaar en dag uitgewezen dat een
stok achter de deur een voorwaarde is om
mensen in therapie te krijgen en te houden.
Jongeren, op die leeftijd niet
gespaard van stemmingsschommelingen,
worden echter verondersteld zelf voldoende
gemotiveerd te zijn om te blijven
komen. Geen wonder dat velen afhaken,
stelt criminologe Jessica Opsteyn van ITER.
Ook voor wie jonger dan zeventien is,
bestaat er vaak geen behandelingsverplichting.
Als de
ouders niet
akkoord
gaan
te misbruiken “Gewoon, gevraagd.”
Jessica: “Ik kan me voorstellen dat ze het
misschien vreemd vond. Hoe reageerde ze
op die vraag” Pieter: “Ze heeft het
gewoon gedaan. Ik had ook gezegd dat
het iets speciaals was. En dat ze het tegen
niemand mocht zeggen.” Jessica: “Ben je
dan niet boos op haar omdat ze je heeft
verklikt” Pieter: “Neen, het was mijn
schuld. Zo’n dingen doe je niet. Ik weet
niet hoe ik dat heb kunnen doen. Wat
moet ze nu wel van me denken (stilte) Ik
had mezelf toen beter de polsen overgesneden.”
Pieter komt nog steeds, al heeft
hij het moeilijk om met de schaamte te
leven. “Als ik kinderen zie van Elke’s leeftijd,
krimpt mijn maag ineen. Kon ik maar
iets doen om het goed te maken.” In de
instelling waar hij zit, maakt hij het geregeld
bont. Hij slaat soms op de muur,
soms op anderen. “Als je genoeg slaag
hebt gehad, word je hard. Ik ben van niks
of niemand bang.”
(RG)
met het oordeel van het parket, dan moeten
jongens als Pieter of Gino al verdraaid
dapper zijn om hun vrije tijd op te offeren
aan gesprekken over netelige kwesties die
ze willen ontvluchten. Zoals de zaken er
nu voorstaan, is het opmerkelijk dat langdurige
begeleidingen in een aantal gevallen
slagen. Jessica Opsteyn kan niet veel
tijd doorbrengen met minderjarigen. Haar
werk met volwassen daders moet eigenlijk
voorgaan, want daarvoor wordt ITER betaald.
Bovendien is ze geen kinderpsychologe,
wat van de omgang met vaak erg
jonge plegers geen sinecure maakt. In het
team van Peter De Wannemaeker zitten
wel ervaren kindertherapeuten, maar die
zijn daarom niet gespecialiseerd in jonge
daders. ITER en het Kinderequipe van het
CGG Ahasverus proberen hun krachten te
bundelen om een beter aanbod uit te werken
voor jeugdige plegers. Of hun opzet
zal slagen, hangt zowel af van werkingsmiddelen
– wie wil dit subsidiëren – als
van het uitbouwen van voldoende netwerken
rond de jonge plegers. Die kunnen hen
aanmoedigen én zo nodig een beroep doen
op een pressiemiddel om de begeleiding
lang genoeg vol te houden.
tekst | Ria Goris
tekening | Ief Claessen
weliswaar 25