1999-21-03 - Vrienden van Blijdorp

21· jaargang, nummer 3, oplage: 6.750
Vereniging Vrienden van Blijdorp
Sonoystraat 6 a , 3039 ZT Rotterdam
Inhoudsopgave
Even bijpraten ...
Vrienden nieuws is een uitgave van de Vereniging
Vrienden van Blijdorp en verschijnt vier maal per jaar.
De Vereniging Vrienden van Blijdorp stelt zich ten
doel: " Het in zo breed mogelijke zin ondersteunen
van Diergaarde Blijdorp". De jaarlijkse minimale contributie
bedraagt fl. 45,- , waarvoor de leden 4 keer
per jaar het verenigingsorgaan Vriendennieuws ontvangen,
alsmede 2 gratis toegangsbewijzen voor
Diergaarde Blijdorp in Rotterdam of Artis in Amsterdam.
Bovendien worden de leden in staat gesteld deel
te nemen aan diverse activiteiten, die speciaal voor
hen georganiseerd worden, zoals excursies en lezingen.
Secretariaat:
K. van Leeuwen, Sonoystraat 6 a , 3039 ZT Rotterdam
Vriendenfoon: 010 - 467 66 37
Vriendenfax: 010 - 467 66 37
Email: koosvanleeuwen@gironet.nl
Giro: 13 57803
Bank: VSB bank nr: 98.55.33.099
Afdeling Reizen:
T. Slijkoort
Aernt Bruunstraat 59,3067 JA Rotterdam
Telefoon: 010 - 421 19 31 (na 19.00 uur)
Giro: 20 71 059
Promotieteam:
fam. H. Gerriwe
Sourystraat 1 ,3039 SR Rotterdam
Telefoon/fax: 010 - 466 36 82
Telefoon Vriendenwinkel: 010 - 4431431 tst 220
Giro: 62 17 917
Redactie-adres Vriendennieuws:
M. Kreuger, hoofdredacteur
Goudsesingel 235d, 3031 EL Rotterdam
Redactie-medewerkers: M. van Leeuwen-Maat,
J. en A. Nijkamp-Hosman, A. Peters, A. Schouten,
G. Tijssen, T. van de Velde
Vormgeving en druk: K. v. Aaideren - Multi Mail B.\f.
Vrienden van Blijdorp op Internet:
Internetsite: http://www.lbr.nl/wb/wb.htm
Advertentiewerving Vriendennieuws:
T. van de Velde:
Spaansekade 20, 3011 ML Rotterdam
Telefoon: 010-4127994
Even bijpraten .............................................. 3
Nieuws uit Diergaarde Blijdorp ... .................. 4
Gorilla's in het gras ............................ ........... 7
Het gorilla-eiland is in gebruik! ................... 12
Vrienden voor het leven ............................. 1 5
Botanisch Blijdorp: dronken vogels en
pindakaasplanten ........................................ 18
Giften vogelrots .......................................... 22
Lijn 13 ........................................................ 25
Blijdorpherinneringen ................................. 26
Vogelwijzer ... over lastdieren, ratieten en
dansers ....................................................... 28
Verslag van de meerdaagse reis naar
Frankrijk en Zwitserland .............................. 33
Blijdorp logistiek: voeding ........................... 35
ZOO'n kinderboek! ........................ ............ 38
Krokodillen in de Ardèche .......................... 40
Koud Bloed: A turtle with a bite ................. 44
Een oase in het Ruhrgebied ........................ 46
Nieuws uit andere dierentuinen .................. 48
Agenda ... .. ........... ....................................... 50
Gezocht-aangeboden ................................. 50
Het gorilla-eiland is klaar! Velen van u
waren bij de officiële opening aanwezig. U
zu lt het ons niet kwalijk nemen, maar in dit
nummer besteden we veel aandacht aan
deze prachtige dieren die nu, dankzij uw
giften, buiten zijn te bewonderen.
Verder natuurlijk onze vaste
rubrieken over onder meer koudbloedigen,
voge ls en planten. Ik weet niet hoe het u
vergaat, maar voor mij vormen deze
rubrieken elke keer weer aanleiding om ook
eens de minder bekende kanten van de
Diergaarde te bekijken.
U heeft massaal gereageerd op onze
oproep om oude Blijdorp-foto's naar ons op
te sturen. Er ligt inmiddels een heel pak
Blijdorp-geschiedenis. Als we doorgaan met
telkens één foto te plaatsen dan hebben we
voor de eerstkomende tien jaargangen
genoeg. Met ingang van dit nummer
proberen we dan ook wat meer foto's te
plaatsen. Zo af en toe valt er wel eens een
gaatje, dat vu llen we dan gelijk met uw
herinneringen!
Namens de redactie wens ik u veel
leesplezier.
Marcel Kreuger, hoofdredacteur.
P.S .. Ingesloten treft u een bon van de sponsorloterij. Door deze bon in te sturen slaat u twee
vliegen in een klap: u kunt grote prijzen winnen en u steunt de Vrienden!
.ulopa .Hpl.ll®
De specialist voor uw touringcarreis, zoals:
• Dagtochten • Bruiloften
• Personeelsreizen • Schoolreizen
• Excursies
• Meerdaagse reizen
0181 331 222
Rijksstraatweg 36 - Hellevoetsluis - Fax 0181 312 368
Samenstelling Verenigingsbestuur:
Voorzitter CM. Groenhorst
Vice-voorzitter T. Slijkoort
Secretaris
K. van Leeuwen
Tweede secretaris S. Noordijk
Penningmeester A.M. Bos
Leden
H . Gerritse
M. Kreuger
Artikelen geschreven door derden vertegenwoordigen
de mening van de auteur en niet noodzakelijkerwijs
die van de redactie. De redactie behoudt zich het
recht voor artikelen in te korten of te weigeren.
Foto voorzijde:
Het gorilla-eiland is
klaar!
Foto:
Marcel Kreuger
I '
I
I
•
ff.dt/. tJa1V 9J)tt«/U#V
ASSURANTIE-ADVISEURS
• alle verzekeringen • pensioenen • hypotheken •
Noordsingel 208 - 210 • 3032 BM Rotterdam
tel.: 0104658577 • fax: 0104664545
.. ~ ...
nvär.:"lid

.ieuws uit Blijdorp
Het belangrijkste nieuws uit de Diergaarde was natuurlijk de opening van het gorilla-eiland.
Daar komen we in dit nummer nog uitgebreid op terug! In de zomerperiode gebeurt er niet zo
veel in de Diergaarde. Toch een greep uit enkele wetenswaardigheden.
Bij de Francois langoeren is een
voedselexperiment uitgevoerd. Misschien viel
het u op dat het verblijf opeens erg kaal was.
Alle bodembedekking was verwijderd. De
dieren hadden nogal last van dunne
ontlasting. Doel is te kijken of een
verandering van spijs tot verbeteringen leidt.
Daartoe moest alles worden gemeten: het
gegeten voedsel, de ontlasting en datgene dat
niet werd gegeten. Drie periodes van drie
weken kregen de langoeren telkens een
ander dieet voorgeschoteld. Omdat
verandering van voedsel niet alleen invloed
heeft op de mest, maar ook op het welzijn
en gedrag van de dieren is hun gedrag
gedurende de periode geobserveerd door
een studente biologie. Conclusies zijn pas
later te trekken. Verderop in dit nummer
(B lijdorp Logistiek) komen we uitgebreid
terug op voeding in de dierentuin.
Opnieuw ellende bij de
amoerpanters. Amoerpanter Leo doodde
onlangs zijn moeder Kumura. Er was wel eens
wat onenigheid, maar dit resultaat werd niet
verwacht. Leo was pas recent teruggekeerd
naar Blijdorp om zijn moeder gezelschap te
houden. Zoonlief Nun had haar man Komeet
omgebracht en was vervolgens zelf gebleven
in een epileptische aanval.
De Javapauwen zijn terug naar hun
vogelhuis tussen de bizons en de speeltuin.
Ze hoorden rond te lopen tussen de bantengs
op de weide in de Maleise bosrand, maar
braken telkens uit. Over uitbrekers
gesproken: de stokstaartjes zijn regelmatig
buiten hun verblijf te zien. Ze komen echter
altijd weer keurig terug, het is dus niet nodig
om Blijdorp-personeel te waarschuwen als u
er een tussen de struiken treft.
Jarige kinderen kunnen in Blijdorp
op diverse manieren hun verjaardag vieren:
een verjaardagsarrangement inclusief een
persoonlijke rondleiding of een leuke
speurtocht. Vanaf 14 augustus is er weer een
nieuwe mogelijkheid bij. Met de ZOOfoon,
een opvallende groene, draagbare telefoon,
kan een avontuurlijke rondleiding door de
tuin worden gemaakt. Door verschillende
codes in te toetsen, kunnen kinderen
onderweg informatie krijgen over de dieren
in Blijdorp. De informatie is in een
aantrekkelijke verhaalvorm gegoten.
Tijdens de route worden ook allerlei
spelletjes gedaan. Zo worden de kinderen op
een leuke, speelse manier door de
Diergaarde geleid. Het nieuwe arrangement
is bedoeld voor kinderen in de leeftijd van 6
tJm 10 jaar. Het kost 22 gulden per persoon
en is inclusief de toegang tot Blijdorp, de
huur van de ZOOfoon, patat, limonade en
een ijsje. Abonnementhouders betalen
slechts 15 gulden. Voor meer informatie over
verjaardagsarrangementen en voor
boekingen kan men terecht bij de afdeling
Presentatie: 010- 4431456.
Opnieuw nieuw leven bij de
Europese otters. Dit is het derde nest in
twee-en-een-half jaar. Het nest uit 1997 is
inmiddels vertrokken naar Aqua Lutra in
Leeuwarden, nog bezocht door de Vrienden
tijdens de jubileumreis van 1998. Aqua Lutra
is coörd inator van het Europese fokprogramma
(EEP) van de Europese otter.
De maquette van het Oceanium die
de Vrienden vorig jaar tijdens het jubileumsymposium
in de Wolfert van Borselen
-scholengemeenschap konden bewonderen
is nu ook door het grote publiek te bekijken.
De maquette is opgebouwd in de Rivièrahal.
U kunt nu in alle rust nog eens een blik
werpen op het gebouw dat waarschijnlijk
volgend voorjaar zal worden geopend.
In het Vriendennieuws van december
1998 heeft u uitgebreid kunnen lezen over
de kuifmakaak die recent is teruggekeerd in
Blijdorp. Op 15 mei werd er, voor het eerst
in 30 jaar(!), weer een kuifmakaak geboren
in de Diergaarde. De kuifmakaken hebben
sinds kort de plaats ingenomen van de
Java-apen op het eiland in het Aziatische
moeras.
De vij f orangs zijn verhuisd naar
Apenheul. Hun nieuwe verblijf bevat maar
liefst acht eilanden vol met tientallen 12
meter hoge boomstammen, die samen een
heel ingewikkelde klimstructuur gaan vormen.
Twee touwslagers zijn aan het werk
gegaan om een paar kilometer touw tussen
de wirwar van boomstammen aan te
brengen. Blijdorp wil in de komende jaren
een nieuw orang oetan ve rblijf gaan bouwen
en wil daarom de orangs minstens voor een
jaar of vijf in Apenheul onderbrengen. De
twee overgebleven kleintjes hebben nu de
beschikking over het grote buiten- en
binnenverblijf.
Tekst: Marcel Kreuger
Foto's: Yvonne Raaijmakers, S. Sheermahomed,
Monique van Leeuwen-Maat
Bronnen: Persberichten Diergaarde Blijdorp
en "De Nieuwsbrief", maandelijkse uitgave
van de vrijwillige rondleiders in Blijdorp.

MAVEMAT B. V.
Onderhoud en reparatie van stalen steigers.
In-en verkoop stalen steigers, nieuw en gebruikt.
Verhuur stalen steigers.
Verhuur accommodaties.
Verkoop stalen stapelbakken.
- Gorilla's in het gras
Met man en macht is er het afgelopen jaar gewerkt aan de realisatie van het nieuwe buitenverblijf
voor de gorilla's. Plannen hiervoor waren er al geruime tijd. In 1993 startte de Vereniging
Vrienden van Blijdorp een actie om het benodigde geld bij elkaar te brengen. In 1995 was er
één miljoen gulden bijeen gebracht! Doordat de Diergaarde mocht gaan uitbreiden aan de andere
kant van de spoorlijn werd het gorillaproject even opgeschoven . Maar uitstel betekende
geen afstel: deze zomer is het verblijf gereed gekomen en nu kunnen onze gorilla's heerlijk van
de buitenlucht genieten op hun nieuwe eiland . Daar mogen we best trots op zijn, want het
hele project is betaald door de Vrienden!
mensapen nog eens voor het voetlicht te
halen .
De verzorging van de dieren is in de
loop der jaren steeds weer aangepast om
zoveel mogelijk het natuurlijke gedrag te
stimuleren. De dagindeling van de dieren
verloopt als volgt: de gorilla's worden
's ochtends apart ingesloten in de nachthokken.
Moeders en jongen blijven daarbij
bij elkaar. Zo zit Annet bijvoorbeeld samen
met haar drie kinderen en haar kleinkind. De
dieren laten zich probleemloos insluiten. Het
is belangrijk om dat toch wel elke dag even
te doen, want het kan wel eens nodig zijn
om een dier te onderzoeken of medicijnen
toe te dienen.
Terwijl één verzorger de verblijven
gaat schoonmaken, verzorgt een ander de
dieren. Ze krijgen elk een portie apenbrokken,
waarmee ze de voor hen
belangrijke elementen binnenkrijgen.
MA VEMAT B. V.
Boonsweg 25
3274 LH Heinenoord
Telefoon 0186 60 0977
Telefax 0186600487
L _
-",
.............
Postdierverzorger Ben Westerveld
spreekt mede namens zijn collega's zijn dank
uit: de verzorgers van de gorilla's zijn heel
gelukkig met het nieuwe buitenverblijf. Zij
zijn zeer betrokken geweest bij de ontwikkeling
van de plannen. Zij kennen de
dieren bijzonder goed en weten dus ook aan
wat voor eisen zo'n verblijf moet voldoen.
In Vriendennieuws nummer 4 uit
1995 zijn de gorilla's al eens uitgebreid
beschreven. Inmiddels is onze vereniging
gegroeid van ruim 4000 naar ruim 6000
leden. Ook de samenstelling en verhoudingen
binnen de gorillafamilie zijn in de
afgelopen jaren veranderd. De opening van
hun nieuwe eiland leek ons een mooie
gelegenheid om deze fascinerende
Bovendien krijgen ze een halve liter
water met roosvicee en de zogende moeders
krijgen als extraatje nutrisoja. Dit is eigenlijk
het enige directe contact dat de verzorgers
nog met de dieren hebben. Als de dieren
gegeten hebben gaan om ongeveer 9.30 uur
de schuiven weer open.
Tot vorig jaar werden de gorilla's
's middags nogmaals ingesloten om ze te
voeren. Eigen lijk was dat heel on-natuurlijk,
want in het wild foerageren ze de hele dag.
Sinds een jaar werkt men in Blijdorp
met een ander systeem, waarbij de dieren
ieder uur wat voedsel krijgen. Dat varieert
van een groentenpakket met daarin
verschillende groentes tot allerlei kleine

lekkernijen zoals pinda's en rozijnen. Ook
takken en hooi staan op hun dieetlijst. Elk
uur krijgen ze iets anders, maar ook elke dag
van de week varieert het voedselpakket. Het
voer wordt op verschillende plaatsen tegelijk
aangeboden, zodat alle dieren wel aan bod
kunnen komen voor een portie lekkers. Door
de apen brokken apart te geven hebben de
verzorgers overzicht of de dieren wel krijgen
wat ze nodig hebben.
Het nieuwe systeem van voeren is
een belangrijke stap voorwaarts in het
natuurlijke gedrag van deze sociale dieren.
Net zoals hun soortgenoten in het wild zijn
de gorilla's nu een groot deel van de dag
bezig met het zoeken naar- en het eten van
voedsel. Deze manier van gedragsverrijking
heeft dan ook voor meer rust en stabiliteit in
de groep gezorgd . Doordat de dieren over de
hele dag hun kostje bij elkaar scharrelen
hebben ze geen honger en vervelen ze zich
minder. In het begin werden sociaal
zwakkere dieren zoals Dura en Xara nog wel
eens apart gezet om rustig te kunnen eten,
maar zelfs dat is niet meer nodig. Daaraan is
wel af te lezen hoe goed het nieuwe
voedersysteem werkt!
Nu de gorilla's de beschikking
hebben over het eiland wordt het moeilijker
om ze elk uur van voedsel te voorzien. De
verzorgers zouden natuurlijk wel eten over
de gracht kunnen gooien, maar dat geeft dan
toch weer interacties tussen mens en dier en
dat is juist wat Blijdorp wil vermijden.
Bovendien kan het publiek dat voorbeeld
volgen en dat is absoluut niet de bedoeling!
Er is dan ook hard gewerkt aan een andere
oplossing. Op twaalf plekken op het eiland
zijn zware metalen kisten ingegraven. Hierin
zit een emmer met allerlei voedsel voor de
gorilla's. De deksels worden via een zware
elektromagneet op hun plaats gehouden.
Door middel van schakelklokken kan de
stroom op willekeurige momenten van de
magneten gehaald worden, en gaat het
deksel van de kist open . Elke ochtend stelt
één van de verzorgers de klokken in en het is
voor de dieren dus altijd weer een verrassing
wanneer er een deksel open gaat. Er zijn ook
allerlei planten en kruiden op het eiland
waar de dieren van kunnen eten. En
natuurlijk kunnen ze heerlijk ravotten en
spelen in de klimbomen die speciaal voor dat
doel zijn opgesteld. Vooral de jonge dieren
zullen daar wel gebruik van maken .
Voorlopig zullen de gorilla's om 16.00
uur naar binnen worden gehaald. AI een
aantal jaren worden ze niet meer in de
nachthokken opgesloten voor de nacht. Elke
morgen moesten de dieren dan toch weer
even de rangorde bepalen en ook dat gaf
veel onrust in de groep.
Even voorstellen
Op dit moment is de Blijdorp-groep
uitgegroeid tot een hele hechte familie. Aan
het hoofd staat zilverrug Ernst, en menigeen
is onder de indruk van zijn brede rug en
gespierde armen. Een imposant dier dat een
echte goedzak is, maar wel de orde in zijn
groep weet te handhaven. Ernst heeft diverse
vrouwen, waarvan Xara met haar éne been
de oudste is. Tweemaal is Xara moeder
geworden, maar daarna werd zij helaas niet
meer zwanger. De echte oorzaak heeft men
niet kunnen achterhalen, zelfs niet na
onderzoek door een gynaecoloog van de
Erasmus universiteit.
Een aantal jaren geleden kwam Kim
uit de Apenheul naar Blijdorp. Zij heeft nooit
jongen gehad, ondanks
hormoon-behandelingen en ook zij is
onderzocht om te kijken wat de reden
daarvan was. Tijdens een kijkoperatie werden
haar eileiders doorgespoten, maar tevens
bleken haar eierstokken inactief en daar was
niets meer aan te doen.
Annet werd onlangs voor de zevende
keer moeder! Er zijn op dit moment nog drie
jongen van haar en Ernst in de groep.
Afgezien van Abeeku (geboren op 5 mei van
dit jaar) zijn dat de vierjarige Astra en de
zevenjarige Ashmar. Ook haar kleindochter
Aya zit nog in de huidige groep. Eigenlijk zou
de kleine Aya met haar moeder
mee-verhuizen naar Tel Aviv. Zij werd echter
niet geaccepteerd door de leider van de
nieuw te vormen gorillagroep. Haar oma
Annet heeft zich over haar ontfermd en
samen met de even oude Astra zorgt ze voor
flink wat leven in de brouwerij.
Dan is er nog het jonge vrouwtje
Dura. Eind vorig jaar beviel zij van haar
tweede kind D'jeeco. Dura was een beetje
een zorgenkindje. Zelf is zij verstoten door
haar moeder en opgegroeid in de mensapencreche
in Stuttgart. Na een mislukte
poging in Krefeld is zij geïntroduceerd in de
Blijdorpgroep. Dat is een langdurig proces en
in het geval van Dura heeft het zelfs zo'n

twee jaar geduurd voordat ze volledig werd
geaccepteerd. Sinds Dura moeder is
geworden betekent dat voor haar een stijging
in de rangorde. Ze is een stuk
zelfverzekerder geworden. Vaste bezoekers
zal het vast wel zijn opgevallen dat ze zich
vroeger vaak een beetje afzonderde. Met
zoontje D'jeeco is ze nu juist midden in de
groep te vinden.
Gezondheid
Voor ons als publiek lijken de
ruzietjes tussen de gorilla's vaak erger dan
het is. Als de zwarte buitenlaag van hun huid
beschadigd is, is de roze onderhuid te zien
en dat ziet er al gauw ernstig uit. De
dierenarts hoeft alleen in te grijpen als de
huid echt helemaal geperforeerd is, dat
betekent dat echt alle huidlagen beschadigd
zijn en het daaronder liggende weefsel
blootligt. Als u bedenkt dat het in de
afgelopen tien jaar maar ongeveer vier keer is
voorgekomen dat de dierenarts een wond
moest hechten valt het inderdaad wel mee
met de gorilla's.
Zoals bijna alle dieren moeten ook de
gorilla's niet veel hebben van onze dierenarts.
Vooral Annet en Ernst reageren buitengewoon
onvriendelijk als Willem Schaftenaar
ten tonele verschijnt. Gelukkig voor hen is hij
weinig nodig. Bij een bevalling bijvoorbeeld
heeft hij in de afgelopen tien jaar nog nooit
hoeven ingrijpen. Wel wordt er bij het
vermoeden van een zwangerschap een test
afgenomen. De verzorgers vangen wat urine
van het betreffende dier op en een zwangerschapstest,
die ook wij mensen gebruiken,
wijst uit of het dier daadwerkelijk zwanger is.
Doordat de paringen meestal door de
verzorgers worden waargenomen kan men
uit-rekenen wanneer het jong verwacht
wordt.
De laatste jaren gaat het prima met
de gorilla's en zijn er geen dieren die hun
jong niet accepteren. Toch gaat het door een
andere oorzaak heel soms mis. Zoals u heeft
kunnen lezen heeft Dura nu haar tweede
jong. Haar eerste kind Doba werd door haar
even liefdevol verzorgd. Helaas werd Doba
ziek. De verzorgers zijn altijd de eersten die
zoiets merken, bijvoorbeeld doordat het jong
slap werd. Onderzoek door de dierenarts
wees uit dat Doba longontsteking had.
Achter de schermen werd zij in een
couveuse verzorgd. Toen zij na ruim een
week genoeg was opgeknapt om met haar
moeder herenigd te worden is dat helaas niet
meer gelukt. Vermoedelijk was het bij een
ervaren moeder zoals Annet nog wel gelukt
om moeder en kind weer te herenigen.
Doba verblijft nu in de mensapencrèche te
Stuttgart om daar op te groeien als een echte
gorilla.
Avontuur
De verzorgers zijn heel blij dat het
leven van de gorilla's verrijkt gaat worden
door zo'n mooi buitenverblijf. Op het
moment van schrijven is nog niet bekend
hoe de dieren op hun nieuwe onderkomen
zullen reageren. Met diverse aspecten is al
wel 'getraind'. Zo zijn de dieren al vertrouwd
gemaakt met schrikdraad en hebben ze
geleerd dat ze daar beter van af kunnen
blijven.
De rest is een groot avontuur, zowel
voor de verzorgers als voor de gorilla's. Op
het moment dat dit Vriendennieuws
verschijnt heeft u misschien Ernst al zien
genieten van de zon, speelt Ashmar tikkertje
met Astra en Aya in al die spannende
klimbomen, en zi jn de dames Kim en Xara
heerlijk een beetje aan het poedelen in het
moerasgebied. We zijn benieuwd!
Tekst: Monique van Leeuwen
Foto's: Ina van Seeters en Rob Doolaard.
Met dank aan: Ben Westerveld en Willem
Schaftenaar
De situatie bij de gorilla's is
momenteel zo stabiel dat er niet te zeggen is
welk dier nu het laagste in rangorde is.
Natuurlijk zijn er wel eens pesterijen, maar
die zijn niet van echt ernstige aard.
Ashmar is een echte kwajongen die de oude
dame Xara nog wel eens wil treiteren want
Xara reageert daar zo lekker op. Ze kan dan
enorm gillen en wekt daarmee de ergernis
van Ernst die dan niet Ashmar maar juist Xara
een afstraffing geeft. De laatste tijd krijgt Xara
echter hulp van Kim, zodat zelfs Ernst dan
even niet weet waar hij het zoeken moet.
Binnen de kortste keren is de rust in de
groep weer hersteld.
kom dan ons
-Promotieteam
versterken.
Voor inlichtingen kunt LJ bellen
of faxen naar: (010) 466 36 82.
Een briefje is ook welkom: H. Gerntsc
Sourystraat 10 • 3039 SR Rotterdam

äet gorilla-eiland is in gebruik!
In aanwezigheid van circa 750 (!)
Vrienden is donderdag 15 juli het nieuwe
gorilla-eiland officieel geopend. Het eiland
was in een recordtempo gerea liseerd, zodat
Ernst en fami lie nog voor de zomervakantie
buiten te bezichtigen zouden zijn. De
aanwezigen genoten van een speciaal
programma op deze zwoele zomeravond.
Dankzij de hulp van de Afrikaanse winkel
Sanaa Africa, medewerkers van Diergaarde
Blijdorp en natuurlijk ons eigen
promotieteam was het terrein bij het
Kiboko-restaurant omgetoverd tot een
'Afrikaans' plein. Onder het genot van
speciale Afrikaanse hapjes en drankjes
konden de Vrienden luisteren en kijken naar
Afrikaanse drummers en dansers. Voor een
selecte groep geïnteresseerd en vertelde
storyteller Samba enkele fantastische
Afrikaanse verhalen. Klapstuk van de, zeer
geslaagde, avond was natuurlijk de in gebruik
name van het eiland door de
Blijdorp-gorilla's. Tot grote opwinding van de
aanwezige Vrienden en de verzamelde pers
kwamen ze inderdaad naar buiten. Vooral
Annet en haar kinderen waren te
bezichtigen. Kortom, een fantastische
bijeenkomst. Voor hen die helaas niet
aanwezig konden zijn volgt op deze pagina's
een korte fotoimpressie. We kunnen nu
uitkijken naar de opening van 'Bass Rock', de
Vrienden-vogel rots in het nieuwe Oceanium!
Foto's: Koos v. Leeuwen,
Jos Nijkamp,
Marcel Kreuger

Vrienden voor het leven:
mevrouw A.M. Amorison
In dit speciale gorilla-nummer kon een interview met mevrouw Amorison niet ontbreken. De
vaste bezoekers zien haar regelmatig in de buurt van het gorilla-verblijf. Haar liefde en respect
voor deze bijzondere dieren is uniek. In tegenstelling tot wat gebruikelijk is treft u op deze
pagina dan ook geen foto van mevrouw Amorison, maar een prachtige foto van Xara, haar favoriet
binnen de Blijdorp-groep.
Hoe is het gekomen dat u zo
betrokken bent geraakt bij de gorilla's
"Het was in de jaren '70 toen ik voor
het eerst gori lla's zag in de dierentuin van
Wassenaar. Ik woon in Den Haag, dus
Wassenaar was dicht bij. Ze waren toen nog
klein. Op een gegeven moment werd er een
kleintje geboren. Ik weet het nog goed. Het
was verschrikkelijk weer, maar ik moest het
zien. Ik ging elke dag even kijken. Sindsdien
ben ik fan."
Waarom gorilla's
"Ze zijn niet bijzonder mooi. Het gaat
vooral om de dingen die ze doen. De
omgang met elkaar. Het zijn allemaal
verschil lende karakters. Elk dier is een eigen
persoonlijkheid. Als je ziet hoe Dura met
haar kleintje omgaat. .. ze laat het af en toe
een beetje los, maar als Ashmar dan iets wil
doen is ze er als de kippen bij! De een is veel
aardiger dan de ander. Annet is best een
doerak. Haar kinderen eigenlijk ook. Aya is
bijvoorbeeld veel aardiger dan Astra.

Je ziet ook dat Dura wel toestaat dat Aya
D'jeeco aa nraakt, maar Astra ni et. Het is af
en toe net een soap-serie."
Wie is uw favoriet
"Zonder twijfel Xara. Ik heb de nare
periode, toen ze sukkelde met haar
gezondheid, heel intensief beleefd, Ze zat
alsmaar te plukken aan haar wond. Continu
zat er een verzorger bij haar in de buurt ...
Het is een li ef dier. Ook voor haar kinderen,
Toen Xara een kind moest krijgen ging ik
haast elke dag even kijken. Dan groeit er een
band. Het is jammer dat ze niet meer
zwanger raakt. Ze wil af en toe een van de
kleintjes koesteren, maar dat wordt helaas
door de anderen niet toegestaan. Zo'n tien
jaar geleden waren veel Blijdorp gori ll a.'s
ernstig ziek. Dat was een vreselijke penode!
De ramen waren afgeplakt met zwart plastic.
Het was net een dodenkamer. Ook Xara was
er slecht aa n toe. Ze droeg toen Xebo nog bij
zich (d ie nu een eigen groep heeft in de
dierentuin van Barcelona -MK). Xebo moest
zelfs van haar afgenomen worden, ze was te
zwak om voor hem te zorgen. Gelukkig ging
het later weer beter. Xara vond het geen
probleem toen Xebo weer bij haar terug
kwam. Xara wordt de laatste tijd veel gepest
door Ashmar. Als ze dan gi lt krijgt ze op haar
kop van Ernst. Heel vervelend allemaal."
U komt zo vaak dat u natuurlijk
van alles ziet gebeuren
"Dat klopt, maar je moet het wel
relativeren. De verblijven waren vroeger niet
altijd even geweldig. In de jaren '70 wist
men ook nog niet veel van het doen en laten
van gorilla's. Ik weet nog dat het telkens fout
ging met de kleintjes van Salomé. Ik bemoei
me er liever niet mee, maar als je zo'n
kleintje ziet verpieteren dan zeg je er
natuurlijk wat van. Bij het laatste kind van
Sa lomé ging ik op een gegeven moment maar
niet ee ns meer kijken, zo ellendig was dat.
Heeft u nog interesse voor
andere dieren
"0 ja, zeker! Eén kamer van mijn
woning hangt vol met prachtige dierenplaten,
bijvoorbeeld van tijgers, ch imps, etc. Ik heb
veel natuurreizen gemaakt. Ik bezoek ieder
jaar alle Nederlandse dierentuinen. Daartoe
verplicht ik mijzelf. Toen Wassenaar werd
gesloten ben ik Blijdorp-abonnee geworden,
en kort daarna lid van de Vrienden. Ik ga ook
altijd mee met de Vriendenreizen. Alleen dit
jaar lukte het niet, omdat ik wat moeilijk li ep.
Ik bewaar hele goede herinneringen aan ons
bezoek aan de tuin van Doué in Frankrijk. "
En toen was er het nieuwe
gorilla-eiland ....
"Prachtig! Voor de dieren moet het
heerlijk zijn. Maar ook hier zie je dat ze het
nog een beetje eng vinden. Ik had eigenlijk
verwacht dat het nog even zou duren voordat
ze het eiland op zouden gaan . In Apenheul
heeft het ook een hele tijd geduurd. Nu
zitten ze nog steeds vaak in de buurt van het
luik te wachten tot ze weer naar binnen
kunnen. Ik heb de Blijdorp-gorilla's nog maar
weinig buiten gez ien. Als ik kom zijn ze vaak
alweer naar binnen. Je ziet wel dat de dames
over het algemeen minder bang zijn dan
Ernst. Tja, dat heb je wel vaker bij mannen,
veel poeha, maar het stelt eigenlijk maar
weinig voor .... "
Tekst: Marcel Kreuger
Foto: Rob Doolaard
>
.0
+ol
10..
0
0
>
Q)
~
c:
~
- al
c:
Q)
E "C
:::l .-
:::l
+ol
+ol
~
N
J: 0
c: C)
~ Q)
>a:
ra
a:
::::l
::::l
t-
U
::::l
a:
t-
e)
en I:
oe:(
.~
a:
Cl)
0
LL.
>
z :::
::::J
z
I:
oe:( Cl)
oe:(
a.
a: "-
-Cl)
::::l
::::l ==
t- I:
en 0
Cf)
c
Q)
>
Q)
~
C
C "0
Ü
Cf) ::l ::l
"-
Q) c -Cf) "0
Q) "-
Ol Q) c
'm -ü Ol Q)
::l C
-(/) "0 C
~ Q)
c ~ Ol ~
Q)
'> "-
- Q)
Q)
c c 0
~ "0
Q) Q) >
'-
Ol ::l
::l C C c 0
Q) Q) J::
E E
"-
Q)
Ol I
Q)
Ol
Cf)
"0 ::l
E "0
~ '- - Q) Q) c
•
~
•
co
•
LL
•
cr:
•
0
Trakteren
Belegde broodjes bestellen
J.J. v.d. Sterre
Bergselaan 322 tel: 010 466 62 94
Stadhoudersweg 106 tel: 010466 6774
Jonkerfransstraat 96 tel: 0104138188
De bakker die nog zelf bakt uit Rotterdam
~,

Botanisch Blijdorp: dronken
vogels en pIndakaasplanten
De havenstad Rotterdam heeft al jaren een hechte band met de Chinese havenstad Sjanghai .
Diergaarde Blijdorp profiteert daar regelmatig van. Diverse bijzondere dieren zoals kuifherten,
takins en rode gorals zijn vanuit onze zusterstad naar Blijdorp gekomen.
In 1990 vierde Rotterdam haar
650-jarig bestaan. Ter gelegenheid van dat
feit wilde Sjanghai onze stad een cadeau
aanbieden. In Blijdorp had men plannen
liggen voor de aanleg van een Chinese
sfeertuin. Sjanghai heeft toen materialen en
werklieden gestuurd om dit plan te helpen
realiseren.
Door het publiek wordt er meestal
gesproken over de Chinese tuin. Reinier de
Jong, die de zorg heeft over dit stukje
Blijdorp, spreekt liever over de Chinese
sfeertuin, de officiële benaming. In een
Chinese tuin zouden alle planten van
Chinese afkomst moeten zijn. In Blijdorp
heeft men er voor gekozen om ook bomen
en planten uit andere streken toe te passen.
Er stonden namelijk al een aantal bomen van
zo'n 80 jaar oud in dit gedeelte van de
Diergaarde. Bomen vormen het dak van je
tuin en het zou zonde zijn om zulke
prachtige oude exemplaren om te kappen.
Het duurt jaren voordat je weer een paar
flinke bomen terug hebt.
De Chinese elementen zoals het
dichtershuisje, de theekoepel en de diverse
bruggen zijn heel bepalend voor de sfeer. Zij
zijn ter plekke gebouwd door Chinese
ambachtslieden. Bij elk van deze elementen
heeft Blijdorp een bord geplaatst met uitleg
over de functie en historie ervan. De daken
van het dichtershuisje en de theekoepel zijn
in de loop der jaren steeds mooier geworden
door de mossen en korstmossen die erop
groeien.
Reuzen en dwergen
De oudste bomen, zoals bij voorbeeld
de grote wilg en de draaiwilg op het
eiland, zijn ruim 80 jaar oud. Toch kunnen
deze bomen niet eindeloos mee. Net als
mensen hebben zij een bepaalde levensduur
en voor snelgroeiende bomen zoals
deze wilgen is dit toch al een hele hoge
leeftijd. Bovendien heeft de grote wilg veel te
lijden gehad van een blikseminslag zo'n drie
jaar geleden . Boomverzorgers hebben de
boom zo goed mogelijk opgeknapt in de
hoop dat hij nog een tijdje meegaat.
I n de zomer staat er aan de voet van
de grote wilg een aantal bonsais. Bonsai
betekent letterlijk: miniboom. Van oorsprong
komt deze vorm van planten kweken uit
China. Men probeert om de natuur na te
bootsen maar dan als miniatuur. Remi Kroon,
de bonsaispecialist in de diergaarde, houdt
zijn boompjes goed in de gaten. Ze komen
laat in het voorjaar uit de kas. Daarna staan
ze enkele weken onder een doek om te
wennen aan de zon.
Als ze direct in het felle licht zouden komen,
kunnen ze verbranden!
De miniatuurtjes die in Blijdorp staan
zijn vermoedelijk ongeveer 20 jaar oud. Ze
zijn enkele jaren geleden van een kwekerij
over genomen. Om ze zo klein te houden
worden ze heel intensief gesnoeid.
Bovendien worden ze elke twee jaar uit hun
pot of schaal gehaald om de wortels te
snoeien. Dan wordt tevens de aarde ververst,
maar de bonsais gaan weer terug in dezelfde
schaal om te voorkomen dat ze groter
worden. Het gereedschap waarmee dit alles
gebeurd is miniatuur: het past in een
schoenendoos. De grootse miniboom die u
in Blijdorp aantreft is een Zelkova. Hoewel
nog geen twee meter hoog heeft hij al echt
het uiterlijk van een oude reus.
Bamboe
Een plant die zijn oorsprong wel in
China vindt, is natuurlijk de bamboe. In
Blijdorp zijn wel dertig tot veertig soorten te
vinden, in allerlei kleuren en met diverse
bladvormen. In grootte kunnen zij variëren
van enkele tientallen centimeters tot wel 20
meter. De grote bamboesoorten zijn enorm
snelle groeiers. Dat moet ook wel als je
bedenkt dat zij zich in één seizoen volledig
moeten ontwikkelen. Anders kunnen ze de
vorst niet overleven. De planten ontwikkelen
eerst de stengel en pas als de hoogte bereikt
is verschijnen de twijgen en bladeren . Zij
groeien 24 uur per dag (gewoonlijk hebben
planten daglicht nodig om te groeien) en,
afhankelijk van de temperatuur en
luchtvochtigheid, wel enkele meters per
week. Reinier heeft eens wat metingen
verricht bij de bamboe naast de Sterrenzaal.
Het record dat hij gemeten heeft was 86 cm
in 24 uur! De groeikracht van bamboe is
ongelooflijk. De plant weet zich zelfs een
weg te banen door asfalt en beton. Het
kleinste haarscheurtje wordt door hem benut
om weer een nieuwe scheut te maken .
Doordat hij 24 uur per dag druk uitoefent
barst het asfalt en komt de nieuwe scheut
boven de grond. Loop maar eens over het
pad langs de Sterrenzaal, en dan voor een
keer met uw neus naar de grond dan ziet u
op diverse plaatsen de scheuren in de grond.
Volgens Reinier staan ze zelfs in de kelder
onder de sterrenzaal: ze hebben zich een
weg gebaand dwars door het beton!

Toch maar eens in de gaten houden, deze
boom.
Eén van mijn favorieten in de Chinese
sfeertuin is de Clerodendron. Deze struik
heeft fraai gevormd zacht behaard blad. U
kunt hem vinden door over het bamboebruggetje
het eiland op te lopen. Daar staat
hij schuin tegenover de draaiwilg. Hij bloeit
pas laat, in augustus-september dus met een
beetje geluk kunt u hem nog zien bloeien op
het moment dat dit Vriendennieuws
verschijnt. Nadat de klein e maar mooie witte
bloemen zijn afgevallen staan de roze kelkbladeren
als een sterretje open en daarin
verschijnen dan bessen die prachtig paarsblauw
kleuren. De Clerodendron heeft een
oneerbiedige bijnaam: pindakaasplant. Dit
heeft hij te danken aan het feit dat hij naar
pindakaas ruikt als je een blad kneust. Nu is
het natuurlijk niet de bedoeling om dit uit te
testen. Als alle Vrienden het zouden
proberen heeft de arme plant geen blaadje
meer over, dus u moet maar aannemen dat
het echt zo is.
Diverse eenden vertoeven er regelmatig, en
deze laatsten leveren nog een leuk verhaal
op. Naast het dichtershuisje is een ondiepe
vijver, bedoeld om Lotusbloemen te planten .
Bij de aanleg is dan ook rekening gehouden
met de eisen waar zo'n vijver aan moet
voldoen. In de kassen werden Lotusplantjes
opgekweekt uit zaad en dat lukte allemaal
prima. Hoe komt het dat we dan toch nooit
hebben kunnen genieten van deze fraaie
waterplanten De plantjes werden uitgezet in
de Lotusvijver en de eenden waren er verzot
op: binnen de kortste keren was er geen
plantje meer over!
Afgezien van de karpers en de eenden zijn er
verder geen dieren te zien in dit gedeelte van
Blijdorp. Als het aan Reinier ligt blijft dat ook
zo. De Chinese sfeertuin ziet hij als een
rustpunt in de Diergaarde. Je aandacht wordt
niet afgeleid door dieren maar je kunt echt in
alle rust van de sfeer en beplanting genieten.
Als één van de weinige in de wereld is
Blijdorp niet alleen een dierentuin maar
tevens een botanische tuin, en daar mag best
even aandacht voor zijn.
Tekst en foto's: Monique van Leeuwen-Maat
Met dank aan: Reinier de Jong en Remi
Kroon
Er staan meer van dit soort
'doordouwers' in de Chinese sfeertuin.
Enkele jaren geleden werden er aan de rand
van het water een paar wilgen geplant. Deze
stakerige planten met hun smalle zilvergrijze
blad [ijken wel wat op de bamboe. In elk
geval in hun gedrag: ze staan nu ook a[ langs
de andere kant van het pad . Hun ondergrondse
uitlopers gaan steeds verder en voor
je het weet staan ze in de Ma[eise bosrand.
Niet al[een de dieren, maar ook de planten
zorgen in B[ijdorp dus wel eens voor
verrassingen. Af en toe wordt er een halt toe
geroepen aan deze snelle groeiers. Door
bijvoorbeeld kunststofp[aten in te graven
probeert men te voorkomen dat de planten
te veel gaan woekeren. En het teveel wordt
afgesneden en gebruikt als diervoeder voor
bij voorbeeld apen en olifanten.
Vogels en vissen
Rondom de vijver met de Ch inese
lantaarn kom je fraai gevormde bomen tegen
zoals de treurmoerbei naast de bamboebrug.
In juli zat deze prachtige boom vol vruchten,
waar de voge ls dol op zijn. Volgens Reinier
worden ze dronken als ze er teveel van eten.
Hij heeft al een aantal malen versufte vogels
gezien die ook anders fluiten dan normaal!
In a[le waterpartijen in Blijdorp
treffen we karpers aan, maa r in de vijver met
de Chinese lantaarn zwemmen naast de
gewone karpers ook de kleurige Koikarpers.
Hillevliet 15
Tel.: 0104859657
Fax: 010-485 00 27
ECHTE BAKKER
~'t!
crheo v.d.Wam .'ele
..".
Tevens uw leverancier voor horeca en catering
Groene Hilledijk 255a
Tel. : 0104232339
Lange Hilleweg 117
Tel. : 010 484 78 35

Giften voor de actie
'Help mee aan onze nieuwe
trots: de Oceanium-vogelrots'
(tot en met 9 juli 1999)
Bijdragen tot fl. 10,-:
Masereeuw, váRuit v Maren, de Schepper,
de Wolf, v Nieuwengiessen, Melisse,
Groothuys, Hoogenboom, Boogaard, v Dyk,
N.N.
Bijdragen van fl. 10,-: .
Barkhuysen, v Dijk, Bruinzeel-Hofstra,
Beekman, v Klei-Hardeman, Breedveld,
v Zanten, Remkes, Brinkman, Weeda, Nobel,
Kootje, vSonsbeek, Houthoff, Rontberg,
Schiltman, v Gulik, Biesheuvel,
Louwers-Holleman, Ensing, Kunst-Groen,
Burky, Rijsbergen, Ouweneel, Verheezen,
Verheezen-v Boxel, Hartman, Overzier,
Bolhuis, Peters, v Vliet, Botbyl, johannes,
den Draak, de Boer, v Damme, Mourik,
Broekhuizen, Borsboom, Boers, Krygsman,
Brouwer-Nuyten, Versluis, vd Bos-Bodaan,
Velthuysen, vd Wal, Boogaard, Verhoeven,
Zaanen, v Steens-de Bes, de Bruin,
Engelberts, Daim, Kottelaar, Hendriks-Zwart,
vd Schalk, Verryp, Wijntje, v Eysden,
v Efferen-Slager, Penning de Vries, Wirda,
Leeflang, Querido, Voorink-Donker, Baljon,
Berkhout, vd Vlugt-Noordhoek,
Schlosser-Staneke, Mol, Smits, Stofregen,
Brand-vd Zweth, Ham-Hoes, Ladage,
v Kampenhout, Kalshoven-v Zyl, Stroom berg,
de Man, v Oversteeg, Stal, Snelleman, Ruis.
Tussen fl. 10,- en fl. 25,-:
Rotteveel, Stant, Doesburg Smits,
Schuurman, Colijn, Starre, v Loon, de Graaff
vArdenne, jansen, Arsav, v Aalten, vd Vate,
Knol, Bruins-Sas, Slyper Moors, Schimmel,
Meeuws, Borst, v Holstein, Steenweg,
Mulder, Venneker, Ballegoie, Wiegers­
Ligtenberg, Bosschaart-Hanson, Voogt,
v Oosterum-Verhoef, de Ruyter-janze,
vd Pligt, Dut, Verkroost, Roos-Wentholt, den
Tuinder-Drenth, v Vliet, Meerman,
Schoenmaker, vd Hoek, vd Meer, Pruis­
Luyeyn, Koenis-Burger, den Boer, Kooiman,
Piek, Roobol, de Korte-v Oosten, Boonstra,
Mourits, Eind, Engelsman,
Lindberg-Schuurmans, Dijkstra-Bruggeman,
Dalm-Boelhouwer, Sluis, Ewald, vd Velde,
Andriessen, Hasper, Weehuizen-Veenhuizen,
Keemink, Aardoom, v Vliet, Bos, de Waal,
Makkus, de Roos, Dekker-Beuker,
Hoppenbrouwer, Bravenboer, Starre,Spee.
Bijdragen van fl. 25,-:
Bink, vd Linde, Dekker, de Kok, Grout,
Swinkels, den Otter, Mourik, v Adrichem,
Muller, Apon, de Reus, de Vries, de Koning,
Vosseberg, de Cocq v Delwynen, Tijssen,
Ryshouwer, de Vlieger, Verheezen,
Machielse-Weitmann, Hoogenboom,
Hoogwerf- Meyering, Huysman-Engelberts,
Bruin, v Es, Zwiers, Kramer, Reurink, Postma,
Smulders, v Oossanen, Peterbroers, vd
Hammen, Knoop, vd Enden, den Bakker,
v Wageningen, vd Nol, vd Merwe-Bosch,
vd Linden-Reyerkerk, vd Goes, Knot, Roks,
Merckens, Harmsen-Post, Peskens-Metaal,
Sewing, Hordyk- Schrinner, Krajenbrink,
Bravenboer, Lems, Broer-Valster,
v Dommelen, Purnot, Witberg, Eerland,
vd Hul, Krygsman, de jonge, vd Steen hoven­
Seinen, Dijkstra, Visser, Wynbeek,
Wynbeek-deBruyn, Diepenhorst, Blom,
Roo-Stap, v Dop, Scheffer, Elliott, Verdan,
Lamers, v Dorssen, Vermaat-Steen, den Held,
Aartsen, Snoys, Ramaekers, Raaphorst,
Zuyderwijk, Kruisman, Kooiman, Anstey,
Lemaire, Boshart, Simonis, Sparnaay,
vd Veken-Romeny, Kamp, de Klerk, Verbaas,
Burky, Verschoor, de Koning, de
Koning-Kelder, Saers, v Stokken, Borsboom,
Baker-v Herk, vd Hoeven, de Zeeuw,
Mik, Westerveld, Bachman, Roemer, Bakker,
v Latenstein, v Druten} $pek, v Kooten,
v Veen, Rothmeyer-Kléingeld, vd Bent,
Zantman-de Raad, Rust-Ripken, Bouma,
vd Lugt, vd Engel, v Daalen, de Vrijer,
Hommerin, v Bastelaar, vd Meer-Leenart,
Krabbendam, de Wit-Hommel, vd Bent,
Brouwer, v Damme, Offerman, Keur,
Engberts-Unger, v Bommel-Hennink, Sloof(
Schoonens, de Kreij, Mol, Smit, v Driel,
Verkaik, Sohns, v Riet, Eys, Kuiper, Bouma,
Kerpershoek-Gramsma, Luykenaar Francken,
Verschoor, Pleysier, Niquet-Stolk, Kemp v
Dijk, Suvaal-Smits, de Graaf, Letsch, Mathol,
vd Vlerk, Brandwijk-de jong, v Bekkum­
Verschoor, Bruins, Elswijk-Eversman,
vd Stelt-Nieuwbuurt, v Dongen, de Knegt,
de Puy, Molkenboer, Amorison, Bakker,
Faber, Kooy, Hammer-Sengers, Robertus,
Zwynenburg, Eilering, Baay, Velthuyzen,
Allewijn, Merkelbach-de Nooy,
Kragt-Welsink, vd Ven, Duiker, Biesta,
Scholten, Tetteroo, Ploeger, Hirschhorn, de
Roos-v Leeuwen, Ie Cessie-Kemp, v Vugt
Verryp, Uien berg, Nobel, Bakker, Zaat,
Brinkhaus, Verhoeven, Eyhuisen, v Wijk, vd
Weiden, Kreisel, v Keeren, Smith, Tammes,
de Groot, Groenewegen, Seelbach, de
Roodt, vd Ent, Tevel, Luiten-vd Leest, vd
Veen-Krooswijk, vd Heijden, Bouw, vd Bergv
Gooi, jansen, Zoomer, Hol, v Werven,
Boers-v Zwienen, vd Burg-Bosch, Simons,
Kortlever, Perdyk-Kohl, Boender-Teague,
jansen, Voogd, Koks, Stenstra, Dogterom, vd
Poel, v Bommel, vd Weiden.
Tussen fl. 25,- en fl. 50,-:
Vermeer, vd Ven, Martens, vd Heide, Bax,
Lacroix, Arkema, Wageveld, Horsten,
de Beukelaar, Zondergeld, v
Lienden-Koppenberg, jaspers-v Om meren,
de Lauw, Kamps-v Onselen, Rens,
Hoogerwerf, vd Vlugt, Schiphorst, Luiten,
Hattink, vd Werf, Schippers, vd Zijde,
Tettero, Sloen, Schoenmakers, Riege, Grissen,
vd Linden.
Bijdragen van fl. 50,-:
Kleywegt, Starrenburg, v Prooijen, Roedolf,
Broedeiet, Schwaiger, v Loenen BV, Vos, La
Mark, Gerdes Kannekens, Aries, v Dijk,
Slijngard, vd Lee, Ziere, de Vrij, Peeks,
Hermsen, Gulay, Schoof, Gill, Bos, Bouwens,
Bakker, Kluit, de Jong, Griffioen, Lockhorst,
Bergmans, Slootmans, Jansen-Beuving,
vd Pluym, Uitermark-Toet, Tetterode,
Dorresteyn, Hoogenhout, de Koning, Büchli,
Kuiper, Knape, Ouwerkerk, Hansen, de Wall,
Smit, Wiegersma, Stolk, Steenvoort,
Soeteman, Feteris, vd Steene,
Braam-Lammers, Veder, vd Wulp-jacooby,
vd Donk, Kesting, Reyzen, Koning, Koeze,
Krouwer, v Dijk, Walter, vd Steen hoven,
Maree, Verschoor-Meyer, Voets-Buysman,
Kok, Zuiderwijk, Sutter, Versluis, Pronk,
Jurriaans, vd Straaten, de Barse, de Groot,
Verhey, Beukelaar, den Turk, Drenth-vd Hoff,
Boere, Delhaye, Nocodem, v Noord,
Bosch-jonker, Hoek, Groenendijk, vd Sluis,
Berg, v Egmond, Colle, vOort, vd Ven, Muis,
jongkind-jelier, Scherpenisse, Kat, Tetteroo,
vd Weck, Maljers, Hoekwater, Evers, Dudink,
de Kruyk, Raats-Weemhof, vd Ven, de
Gelder, v Tienhoven-Stahl, Boswinkel,
Hadders-vd Eng, Vroegh, v Benthem jutting,
Verhey, Bruring-Hoister, Kuchler-Tabaksblat,
v Alphen, Camman, Struycken,
Polak-Boekelman, Zweistra-Kagi, Marjee,
vd Kamp, Evers, vd Knoop-Kos, v Veen,
Byl-de Levie, v Drooge-Dreesman, vd Jagt,
Luiten, Kruyer, Nowack, Schnitker, vd Horst,
Kon-Langendoen, Biesheuvel, Meyer,
Steenvoort.
Tussen fl. 50,- en fl. 100,-:
Korff-Verbeek, Huizen, v Merkesteijn, Blon,
Heikamp-Kooyman, Anstey, v Gent, Geurdes,
Koopman.
Bijdragen van fl. 100,-:
Sparreboom, Vliegenthart, B.l.E, Elfrink,
Klein-Duppen, vd Heuvel, Moerenhout,
Daim, Bultman, ten Hoope, den Heldt,
Seltenrijch, Wytema, Michiels v Kessenich,
Verschoor, vd Windt, v Belle, Droppert,
Wezenaar, Guittart, Beider-Hoogvliet, Slob,
Terpstra, Boschma, Kats, Oudkerk, Verlinde,
Claus-Lievense, vd Veen, Luhrman-Goossens,
Molenaar, Cox, Barendregt, Poelma, N.N.,
Buizer, Ruys, Kolb, Droppert-Stout,
v Leeuwen, Smink, v Noord, de Lange,
Smits-Korten, Stout, Langbroek, v Maaren,
Schiphorst, Boot, Oud kerk-v Wijk.
En verder:
fl. 104,-: N.N., fI.125,-: N.N., fl. 153,-: N.N.,
fl. 200,-: Duimel, fl. 222,-: Heukels, fl. 250,-:
R.P. Kroes, Man in 't Veld, Kruidenier,
Degeling, fl. 360,-: N.N. (36 jaar x fl. 10),
fl. 500,-: v Setten, fl. 2.000,-: Cornelis (n.a.v.
50e verjaardag), fl. 5.000,-: N.N., fl. 25.000,­
: N.N., fl. 25.000,-: Legaat van der Cammen.
ALLE GEVERS -OOK DE VELE ANONIEME- WEER HARTELIJK DANK VOOR DE
STEUN AAN ONZE ACTIE !!!

Hobby CENTRUM
MAGAZij N BLi· dORp
Stadhoudersweg 97c
3039 EC Rotterdam
Telefoon 010 466 31 80
CEREEdscitAPPEN • IJZERWAREN
ELEkTRA • SANiTAiR • VERF • SlEUTElsERViCE
Of je nu
woont in een
" statige 'Iaan "
of een terrarium
Ruim assortiment aan
dieren en -benodigdheden
Op vertoon
van deze advertentie
ontvangt u een kanarie
plu, koo; VO} 45, .
Pretorialaan 24-26 • 3072 EN Rotterdam
telefoon: 010485 39 00
De Vriend
voor U"W
ogen en oren
I !S~c~!!oE2
j Slatenweg 108. Rotterdam, OIO - 4666052
MAKELAARDIJ
RUBENSPLEIN
MAKELAARDIJ RUBENSPLEIN
weet als geen ander hoe het is
om goed gehuisvest te zijn l
Uw Makelaar met de Persoonlijke
aandacht.
Rembrandtlaan 2 • Broersvest 10
Schiedam 010 273 12 22
Brasserie • Café-Restaurant
Ons bedrijf is een verhaal apart.
Kom het zelf ontdekken op loopafstand
van Diergaarde Blijdorp. Voor een
eenvoudige maaltijd van onze scherp
geprijsde kleine kaart of een uitgebreid
diner. Uw receptie, feestavond of
vergadering verzorgen wij geheel naar uw
wensen in onze inpandige
zalenaccomodatie.
Wij verstrekken u graag informatie.
Tot ziens!
Bentickplein 1 - 3 • 3039 KL Rotterdam
Telefoon 010 4677577
,Mands off
Nee hoor ... dit is geen kreet uit een Clint Eastwood-film. Het betekent in Blijdorp zoiets als:
" Laat alle dieren in een zo natuurlijk mogelijke omgeving hun eigen gangetje gaan en blijf er zo
veel mogelijk van af." M ee eens Natuurlijk bent u het er mee eens. Ik ook ...
Ik moet u iets bekennen, we hebben
een kanarie gekocht, een gele. Ik ben hem
met mijn dochter wezen uitzoeken en na een
strenge selectie is onze keuze op Basje
gevallen. Zo'n vogeltje is leuk, lief en
levendig in huis. Mijn vrouw heeft hem voor
haar verjaardag gekregen. We hadden al een
huisdier, Dottie een bruine cavia. Zij eet,
slaapt en piept als de koelkast open gaat. Ze
wordt ook graag aangehaald. Dat laat ze
merken door te knorren of door je hard in je
vingers te bijten.
Ik heb graag dieren in huis, ze
houden het leven ten minste een beetje
simpel. Gewoon op tijd wat eten, water en
een beetje aandacht, meer niet. Ik maak
mezelf wijs dat het ook heel belangrijk is voor
een kind om te leren dat je voor een dier in
je huis goed moet zorgen. Maar zoals iedere
ouder kan beamen, denk ik dat het
gemiddelde huisdier dat aan de
verantwoording van de kinderen wordt
overgelaten, het geen twee weken overleeft.
In een dierentuin is dat natuurlijk
allemaal anders. Je vraagt je wel eens af of
het echt zo erg is als de mensen sommige
dieren aanhalen. Als de verblijven goed zijn
ingericht kunnen de dieren zelf een rustige
plek zoeken als het te gek wordt. .. Veel
dieren vinden het publiek best een leuke
afleiding. De olifanten bijvoorbeeld stonden
in hun oude verblijf de hele dag te bedelen
en ik durf te beweren dat als we de leden die
ze ooit een appeltje of een stuk brood
hebben gegeven, moesten royeren, er van
onze vereniging net genoeg mensen over
blijven om een avondje mee te klaverjassen
(en ik zou niet mee mogen doen ... ) Maar
ja ... mensen kunnen zo moeilijk maat
houden. Nog maar kort geleden heeft
verkeerd voedsel van bezoekers nog mede
geleid tot de dood van een olifant.
Er zijn dus redenen genoeg om de
dieren in de Diergaarde niet te voeren of te
verstoren.
U kunt ze er ernstig mee schaden,
" Kijk ... die vis probeert elke keer naar mijn
vinger te happen mamma, hoe komt'ie aan
die kapotte neus" Of ze schaden juist u,
" Papa mag ik hem aa ien" "Ja hoor als je
maar niet in het water valt." En pa zit nota
bene op het muurtje bij de otters pal naast
het bordje: 'Pas op deze dieren bijten.' Men
weet vaak niet zo veel van de dieren. Een
vader laatst bij Eyak en Chuluugi: Wat zijn dat
pap .. Bevers!
Het directe contact met dieren is
natuurlijk leuk, dat begrijpen ze in Blijdorp
ook wel. Daarvoor hebben we de geitjes bij
de speelplaats. Die kunnen wel wat hebben,
en wordt het te gek dan kunnen zij zich heel
aardig verded igen. Hoewel. .. als weer een
hele klas schoolkinderen komt aanstormen
dan heb ik wel medelijden met die beestjes.
Daarom alleen al is het nuttig als
kinderen zo'n huisdiertje als Dottie hebben.
Als ze zo af en toe in handen is, dan geniet ze
daar intens van. Ze zou er niet aan moeten
denken, een hands-off beleid in ons huis ...
Theo

J a
ontvang
ik word ook "Vriend" van Blijdorp en
bij mijn lidmaatschap twee
, gratis kaartjes VOOI Blijdorp of Artis en
vier maal pel jaar "Vrienden nieuws".
Dhr./mevr:
Adres:
Postcode/plaats :
Geboorte datum: . .
Giro/bankrekening: .. ... .. .. ... ....... .. .. . ..... . ... .. .
Telefoon : ........ . .
Ik betaal na ontvangst van een acceptgiro.
Aangemeld door het lid:
Dhr./mevr.: .
Telefoon: ..
S0r10\,tlaat h·a' lOl') II Rotteldam • Il'!. OIO· .j(,- hl, j-

Vogelwijzer ... over lastdieren,
ratieten . en dansers
Dit verhaal begint lang geleden, toen op het eiland Madagascar de Olifantsvogel (een ratiet)
leefde. Dit was de grootste vogel ooit. Op Madagascar kon deze 500 kilogram zware vogel, die
niet kon vliegen, zich prima handhaven. Toen de mens echter voet op Madagascar zette, was
het met zijn rust gedaan. De mens bejaagde deze trage vogel voor de grote hoeveelheden vlees
en at ook graag zijn, maar liefst negen liter grote, eieren. Bovendien verwoestte de mens zijn
leefgebied. Dit alles leidde uiteindelijk tot het uitsterven van de Olifantsvogel. Ook andere
ratiete n, zoals de dodo (uitgestorven in 1681) en de moa's, een groep vogels die op Nieuw
Zeeland leefde en waarvan de grootste soort drie meter lang werd en 300 kilo woog,
overleefden de mens niet. Wat zijn eigenlijk ratieten Ratieten zijn vogels met een aantal
overeenkomsten: ze zijn groot, kunnen niet vliegen, hebben sterke poten en geen borstkambeen
(hier zijn normaal gesproken de vleugelspieren aangehecht). Op dit moment zijn er
wereld-wijd nog een aantal ratieten, die ook vaak in dierentuinen te zien zijn: de struisvogel, de
kasuaris, de nandoe, de emoe en de kiwi (hoewel die niet zo groot is). Over de grootste, nog
levende, ratiet gaat dit artikel.
De Struisvogel
Struisvogels zijn de grootste nog
Struisvogels en de andere ratieten zijn levende vogels. Hanen worden wel tot 275
waarschijnlijk uit één oervogel ontstaan. Naar cm lang en kunnen tot 150 kg wegen.
gelang de omstandigheden zijn ze zich vanaf Vrouwtjes zijn korter (ongeveer 175 cm) en
toen gaan ontwikkelen tot de verschillende wegen ongeveer 100 kg. Haan en hen zien er
vogels die we nu kennen . Waarschijnlijk duidelijk verschillend uit. De haan is zwart
konden de verre voorouders van deze vogels met witte vleugeldelen en een witte staart,
wel vliegen . De struisvogel is de vogel die terwijl de hen bruin is. Beiden hebben een
zich in Afrika uit deze oervogel ontwikkelde. lange nek met wat dons en een, in
verhouding, klein kopje. Ze hebben
-':;.
opvallend grote ogen en lange wimpers. De
poten zijn kaal en ze hebben per poot slechts
twee tenen, waarvan de ene vijf maal zo
groot is als de andere. De grootste teen heeft
een dolk-achtige nagel. Met dit wapen is de
struisvogel in staat een mens en zelfs een
leeuw dood te trappen!
Er bestaan in Afrika een aantal, iets
van elkaar verschillende, struisvogels. Met
name de kleur van de hals en poten verschilt
iets bij de vier ondersoorten . Een vijfde
ondersoort, de Arabische struisvogel is
uitgestorven, waarschijnlijk in 1941.
Struis-vogels komen nu nog slechts voor in
delen van Afrika, maar vroeger ook in
Zuid-Europa en delen van Azië.
In Afrika bewoont hij de vlakten.
Vaak zijn hun leefgebieden droge gebieden
met relatief kort gras. Kort gras en het
ontbreken van begroeiing is namelijk veilig:
belagers zijn veel eerder te zien! De
struisvogel is perfect aan dit gebied
aangepast: hij is erg lang en heeft scherpe
ogen, bovendien kan hij met zijn lange poten
erg hard lopen. Ook de slechts twee tenen
zijn hierbij een voordeel, er is zo maar
weinig contact met de grond en dus weinig
wrijving. Zo kunnen struisvogels makkelijk
gedurende wel een half uur zo'n 50 km/uur
lopen en in een korte sprint komen ze wel
tot 70 km/uur. Bij dit harde lopen gebruiken
ze hun vleugels om in balans te blijven. Ook
hun lange hals is praktisch: niet alleen van de
grond, maar ook van hoge struiken en
bomen kunnen zij zo eten.
Struisvogels leven meestal in groepen
van zo'n twee tot vijf, maar soms ook wel van
zo'n 100 vogels. Vaak zijn ze op de vlakten
in gezelschap van zebra's en gnoes. Zo
helpen de verschillende dieren elkaar bij het
opmerken van jagers. Struisvogels kunnen
met hun lange nek en scherpe ogen goed
kijken; bovendien hebben ze een goed
gehoor. Andere dieren ruiken echter eerder
het gevaar.
Elke (kleine) groep struisvogels heeft
zijn eigen leefgebied. Ze slapen elke nacht in
hetzelfde deel van hun territorium. Het
grootste deel van de nacht liggen ze gehurkt
op de grond met de nek omhoog en de ogen
dicht. Dieper slapen, met de nek en de kop
langs het lichaam of helemaal gestrekt op de
grond, komt maar zelden voor en is steeds
kortdurend.
Een groep bevat meestal een paar
dominante hanen en hennen. De overige
vogels in de groep volgen steeds het gedrag
van de dominante vogels. Vandaar dat over
het algemeen de hele groep met dezelfde
activiteit bezig is: allemaal eten -allemaal
rusten - allemaal baden.
Omnivoren
Struisvogels leggen dagelijks flinke
afstanden af, op zoek naar voedsel. Zelfs als
er voldoende voedsel is leggen ze al gauw
10-20 kilometer per dag af. De struisvogel is
een omnivoor: hij eet alles wat er

eschikbaar is, zowel plantaardig als dierlijk.
Alles wat hij eet gaat eerst naar zijn krop (=
een verwijding in de slokdarm bij vogels). Als
er een bepaalde massa is bereikt zakt de
voedsel prop door de slokdarm in de nek naar
beneden; iets wat duidelijk zichtbaar is aan
de buitenkant. De struisvogel kan zeer
moeilijk verteerbaar voedsel toch verteren
door zijn erg lange darmstelsel: hij heeft wel
14 meter darm! Bovendien eet hij veel
kiezelsteentjes en zand die helpen bij het
fijnmalen van voedsel. Struisvogels hebben
meestal geen drinkwater nodig; ze krijgen
voldoende vocht binnen via de planten die
zij eten. Bovendien hebben ze een speciale
manier om hun waterverlies te beperken. Op
hele hete dagen kunnen zij hun
lichaamstemperatuur verhogen tot 42 oe. Zo
raken ze minder vocht kwijt doordat ze
minder transpireren.
Dances like era nes
In het broedseizoen scheiden zich
groepjes (of harems) af. In een gebied met
weinig voedsel broedt vaak één haan met
één hen. Is er meer voedsel aanwezig dan
ontstaat er vaak een harem met een
ingewikkeld samenlevingssysteem: een
dominante haan heeft een hoofd-hen en
daarnaast meerdere bij-hennen. De haan
moet vervolgens flink zijn best doen om de
hennen in huwelijksstemming te brengen.
Net als kraanvogels heeft hij daartoe een
imponerende dans ontwikkeld. Met
geopende vleugels, die op en neer worden
bewogen, draait hij in cirkels rond. Soms is
hij in een razende spurt om dan ook weer
plots stil te staan, slechts wiegend met zijn
bovenlichaam. Ook kan hij tijdens de balts
zijn hals sterk laten opzwellen, waarna hij
zijn bijna leeuwachtige brul laat horen. Tot
slot van zijn dans laat hij zich plat op de
grond vallen waarbij lichaam en vleugels op
-"~
~.,
en neer deinen en de op de grond liggende
hals en kop in kronkelingen mee gaan met
het deinende lichaam. Is de hen hierdoor in
vervoering geraakt dan volgt daarna de
paring, zo niet dan begint de haan zijn dans
opnieuw.
De dominante haan en hen paren en
zij zullen ook het broeden en het grootbrengen
van de kuikens verzorgen. De eieren
zijn klein in verhouding tot haar grote lijf,
maar toch zijn ze behoorlijk groot: ca. 16 x
13 cm. Ze zijn glanzend wit en wegen 1500
gram. De bij-hennen paren met meerdere
hanen en leggen hun eieren ook in meerdere
nesten.
Het aantal eieren in zo'n
"verzamel nest" kan flink oplopen. Het
grootste ooit gevonden nest, wat slechts een
kuiltje in de grond is, bevatte maar liefst 78
eieren! Meestel zijn het er minder. De vogels
kunnen maximaal "slechts" 19-25 eieren
onder zich houden. De hoofd-hen zorgt
ervoor dat als zij broedt haar eieren in het
centrum liggen en dus maximale broedzorg
krijgen. Overigens bestaat het broeden
overdag vooral uit het afdekken van de
eieren tegen de zon, tegen oververhitting.
Overdag heeft de hen de beste camouflage
kleuren en zij broedt dan ook voornamelijk.
's Nachts broedt de haan. Na zes weken
komen alle eieren binnen een paar dagen uit.
Na twee tot drie dagen verlaten kuikens en
ouders het nest. De kuikens zijn dan
ongeveer 30 cm groot. Na een jaar hebben
ze dezelfde grootte als de oudervogels, maar
hetzelfde gewicht bereiken ze pas na zo'n
achttien maanden.
Wanneer de jongen worden aangevallen
verdedigt de haan zijn kroost zeer
fel , zelfs leeuwen leggen daarbij het loodje.
Soms komen meerdere gezinnen met kuikens
elkaar tegen. Als dit gebeurt ontstaat er een
gevecht waarna de winnaar de kuikens van
beide gezinnen onder zijn hoede neemt.
Gebeurt dit een paar keer dan kunnen er
groepen ontstaan van wel 200-300 jongen!
Dat lijkt positief, toch wordt er jaarlijks per
volwassen vogel maar 0.15 kuiken groot!
Struis en mens
AI zo'n 5000 - 7000 jaar geleden
werden struisvogels gebruikt als lastdieren.
Dit bleek een aantal jaren geleden nog eens
bij een vondst van rotstekeningen in de
Sahara. Hierop was de struisvogel als lastdier
afgebeeld. AI langer bekend was dat de oude
Romeinen, Egyptenaren en Grieken de
struisvogel als rijdier gebruikten. Ook de
wetenschappelijke naam is afgeleid van een
oude Arabische legende waarin de struisvogel
werd gezien als een kruising tussen een vogel
en een kameel. De wetenschappelijke naam
"Struthio came/us" betekent vogel-kameel.
Zeker zo'n 5000 jaar geleden werden
de struisvogelveren door mensen gebruikt als
versiering. Ze zijn zeer zacht door het
ontbreken van haakjes in de veren, die er bij
andere vogels voor zorgen dat de
zogenaamde baarden en baardjes van de
veren zich aan elkaar hechten. Zo ontstaan
stevige veren waar vogels mee kunnen
vliegen. De veren van de struis zijn veel te
slap en struisen kunnen dus ook niet vliegen.
Vrij recent, in de 18e eeuw, werden de witte
veren van de haan gebruikt in de damesmode
en ook het leer van deze vogel heeft
een goede kwaliteit en werd dus veel
gebruikt. Nog steeds gebruiken bijvoorbeeld
de Massai de struisvogelveren als versiering.
Tot op de dag van vandaag worden
struisvogeleieren (onder andere in Soedan)
gebruikt om er sieraden van te maken.
Daarnaast worden ze als voedsel gebruikt.
Bosjesmannen gebruiken de eieren Weer op
een heel andere manier. In de eieren boren
ze een klein gaatje, halen de inhoud uit het
ei en vullen het ei vervolgens met water. Dan
sluiten ze het gaatje af met hars en begraven
de eieren in de grond. Zo hebben ze ook in
de droge woestijn waar zij leven toch altijd
wel wat water. Ook veel dieren eten de
eieren; met name de hyena's, jakhalzen en
de Egyptische gier. Deze gier heeft geleerd
dat hij de sterke eieren kapot kan krijgen
door er steentjes op te gooien.
Gelukkig kwam de redding van de
ondergang voor de struisvogel ook van de
mens. Hij ontdekte dat de struisvogel goed te
houden is en dat er goed mee gekweekt kan
worden. En zo werden in 1833, nadat
vroeger de oude Egyptenaren ze al hadden
gehad, de eerste struisvogel-farms opgericht
(o.a. in Zuid Afrika, Sicilië en Australië). Dit
bleef tot de eerste wereldoorlog een
lucratieve business. Daarna stortte de handel
in. De laatste jaren echter ontstaan er weer
struisvogel-farms, onder andere in
Nederland. Sruisvogelvlees is steeds
"gewoner" geworden in restaurants en
supermarkten . Op dit moment levert een
volwassen struisvogel voor een boer ongeveer
fl. 2500,- op (aan vlees, leer en veren). Zelfs
verkopen de boeren soms al de eieren aan
andere kwekers: opbrengst voor een ei:
fl. 375,-. Daarbij kun je er van uitgaan dat
een "goede hen" jaarlijks 40 - 60 eieren legt.
In Nederland kennen we ook enkele
gezegden met daarin een rol voor de
struisvogel; o.a. 'de kop in het zand steken'.
Natuurlijk doet een struisvogel dit nooit, hij
zou tenslotte stikken. Waarschijnlijk is deze
fabel de wereld in gekomen doordat
.....

struisvogels zich soms bij gevaar helemaal
plat op de grond laten vallen, de lange nek
helemaal gestrekt. Zo lijkt de vogel opeens
verdwenen .
Struisvogels in Blijdorp
Struisvogels zijn populaire
dierentuinbewoners. In een recent boekje
staat de vogel in de top-1 0 van populairste
dierentuinbewoners. Ook Blijdorp heeft ze.
Zoals al eerder verteld kunnen ze gemeen
schoppen en dat kan een risico zijn voor de
verzorgers. Gelukkig is er een gemakkelijke
manier om de vogel toch de baas te blijven:
struisvogels richten zich altijd op voordat ze
gaan trappen en kunnen alleen recht naar
voren trappen. Als verzorger in 'nood' moet
je dus opzij springen zodat je naast de vogel
komt (hij kan je zo niet raken). Als je hem
vervolgens zo hoog mogelijk in de nek beet
pakt en z'n hals om laag duwt kan hij zich
niet meer oprichten en dus ook niet meer
trappen.
Blijdorp heeft stru isen al lang in de
collectie. Helaas ging het niet altijd goed. Zo
was 1996 een heel slecht jaar voor Blijdorpse
struisvogels: maar liefst vijf van de zes vogels
overleden toen. Gelukkig kreeg Blijdorp
recent weer vijf nieuwe struisvogels zodat de
Afrikaanse savanne weer bewoond wordt
door een echte groep struisvogels. Veel
interactie met hun medebewoners hebben ze
overigens niet. Ook is het in Blijdorp nog niet
gelukt met de stru isvogels te kweken. Mocht
het ooit wel lukken dan zal het waarschijnlijk
niet op de Afrika-weide gebeuren. Het
Nederlandse klimaat is niet erg geschikt voor
de broedmethode van de struisvogels. Als er
eenmaal eieren gelegd worden zu llen ze in
de broedmachine worden uitgebroed.
Hopelijk gaat dit met de nieuwe groep nu
een keer lukken.
Tekst en foto's: Jos en Anne Marie Nijkamp
Hosman en Yvonne Raaijmakers
.'
De meerdaagse reis naar
Frankrijk en Zwitserland
Het was een klein en select gezelschap (34 personen) dat op 15 mei uit Rotterdam vertrok. Dit
jaar stonden de dierentuin van Mulhouse in Frankrijk en de tuinen van Zürich en Basel in
Zwitserland op het programma. In de bus werd het 'busboek' uitgereikt. Een viertal jaren
ge leden als grapje begonnen, is dit een vanzelfsprekendheid geword en voor iedereen die
meegaat. Onze vaste chauffeur, Jan, was weer van de partij. Na een vlotte rit kwamen we 's
avonds in ons hotel in Mulhouse aan. Dit hotel zou de uitvalsbasis zijn voor al onze trips.
Zoo de Mulhouse.
Op 13 mei werd de Zoo de Mulhouse
bezocht. Het is een groot park dat destijds
door een paar grootindustrielen was gekocht
ter verpozing van hun personeel. Naast
dierentuin is de Zoo ook een botanische tuin
met vele aparte hoekjes voor bepaalde
plantenfamilies. Voor de bloei van vele
planten waren we wat aan de vroege kant,
maar er was toch wel het nodige op dit
gebied te zien.
Er is in de loop van de jaren het
nodige gedaan aan de dierverblijven.
Natuurlijk zijn er ook hier nog een aantal
oude verblijven, maar er is een heleboel
nieuws te bewonderen. Wat we niet in deze
tuin vinden zijn de grote zoogdieren zoals de
olifant en de giraffe. Daarentegen heeft
Mulhouse wel een aantal bijzondere
hertensoorten in de collectie, zoals het Prins
Alfred sambarhert en het Bochara hert.
Verder kent de collectie een aantal zeer
bedreigde katachtigen, waaronder de
Kaspische panter en het Amoerluipaard in vrij
nieuwe, mooie verblijven .

Een bijzonder leuke soort is de
woestijnkat waarvan er een aantal te
bewonderen waren. Ook het aantal
apensoorten is groot. Het hoogtepunt is
ongetwijfeld de verzameling halfapen,
waarvan de meesten met pasgeboren jongen.
Een van deze soorten is de Verreaux sifaka
die vrijwel nergens is te zien. Het weer was
uitstekend zodat dit een fijne dag was.
Zoo Zürich
Toen we op 14 mei 's morgens
vertrokken zagen we het al, donkere
regenwolken. Hoe verder we Zwitserland
ingingen hoe harder het ging regenen. In de
Zoo is het verder de gehele dag nat tot bijna
droog geweest, wat de pret echter niet mocht
drukken. In de tuin zijn de bouwactiviteiten
van het masterplan goed zichtbaar. Op een
maquette in het roofdieren huis is heel goed
te zien hoe het in de loop der jaren moet
gaan worden. Als het zo wordt als het
brilberenverblijf dan moeten we zeggen 'alle
lof'. Het brilberenverblijf is nu een aantal
jaren in gebruik en ziet er gelukkig niet meer
zo nieuw uit. Het is heel leuk om te zien hoe
de beren het terrein afstropen om de lekkere
hapjes te zoeken die de verzorgers verstopt
hebben. Natuurlijk is er veel meer te zien, ik
noem allen nog maar het mensapenhuis, het
olifantenhuis, het roofdierenhuis het
Afrikahuis en niet te vergeten het exotarium,
met vogels, vissen en reptielen. Aan het eind
van de dag zagen we ook hier tevreden
gezichten.
Zoo Basel
In tegenstelling tot gisteren was het
weer op deze 15e mei weer prachtig. Basel is
en blijft een aantrekkelijke tuin ondanks, hoe
kan het ook anders, bouwactiviteiten voor
vernieuwing van de tuin. Men is bezig met
een groot Afrikagebeuren (een stukje
Namibië) waar men de hele voedselketen
moet gaan zien van de kleinste prooidieren
tot de grote rovers toe. Door deze bouw is
het overgebleven deel van de tuin wat klein
geworden. Ondanks dat is het prachtig de
fokgroep kleine koedoe's te zien of de
pantserneushoorn's of de somalische
halfezels of... .,enfin zo kan ik nog wel even
doorgaan.
Ook een bezoek aan het vivarium is
zeer de moeite waard, hoewel de curator zelf
zegt dat het vivarium nogal verouderd is. Een
bijzonderheid hier zijn de grote rafelvissen,
een zeepaardjessoort, die wel zo'n 30 cm.
lang kunnen worden.Na het bezoek aan
deze drie tuinen, waar een ieder wat van zijn
of haar gading kon vinden zat het er al weer
op en gingen we de 16e mei weer
huiswaarts. Na een voorspoedige reis en een
goed afscheidsdiner konden we elkaar een
'tot volgend jaar' toewensen .
Tekst: N.N.
Foto's: T.Slijkoort, Ineke Kosten, Menno van
Staveren
BLIJDORP LOGISTIEK: voeding
Onder de kop 'LOGISTIEK' vindt u telkens een element van de dierentuinorganisatie. In de
komende afleveringen kunt u artikelen verwachten over bijvoorbeeld water, afval, catering, ete.
Dit nummer gaat over een van de meest voor de hand liggende zaken: dieren moeten eten!
Voer, voer en nog eens voer
Er is al veel gezegd en geschreven
over voeding van dieren in de dierentuin.
Meestal gaat de interesse uit naar hoe het
voedsel gegeten wordt. Eten is niet alleen
voeden, maar ook een bezigheid. Op zichzelf
al zeer boeiend, maar voor het zover is ...
Zonder ook maar te trachten een compleet
overzicht te geven, is dit een poging om een
beeld te schetsen van wat er omgaat rond de
voedselvoorziening.
Om het juiste voedsel, op het juiste
tijdstip ter beschikking te hebben, is er een
goede organisatie nodig. Veel dieren komen
uit de tropen en hebben in hun natuurlijke
omgeving het hele jaar door een gevarieerd
aanbod.
Net als een hotel heeft een dierentuin
te maken met kieskeurige gasten. De dieren
eisen het juiste voedsel, op de juiste tijd en
vaak is afwisseling noodzakelijk. De dieren
komen uit alle delen van de wereld. Zij
trekken zich er niets van aan dat voedselaanbod
soms wordt bepaald door
klimatologische omstandigheden.
Door menu-schema's te gebruiken
wordt planning mogelijk en ontstaat er een
overzicht. Je koppelt zo de informatie over
wat de dieren .die week moeten krijgen aan
wat ze de vorige week hebben gehad. De
samenstelling wordt bepaald door de
algemene voedingsbehoefte van de dieren, te
combineren met de observaties van de
verzorgers.
Waar hebben we het over
Zowel de variëteit als de immense
hoeveelheden roepen om organisatie. Om u
een beetje een idee te geven van wat er zoal
per jaar geconsumeerd wordt:
200.000 kilo hooi, 60.000 kilo stro,
50.000 kilo paardenbrokken, zakken vol
havermout, rijst, noten, 50.000 kilo appelen,
en tonnen peen, sla, andijvie, bonen, maïs,
bananen, 17.000 kilo haring, 10.000 kilo
makreel, schaal- en schelpdieren, inktvis, ete.
We gaan nog even verder want we
zijn nog niet bij de slager geweest:
25.000 kilo rundvlees, 3.500 kilo
pens en duizenden kippen en kuikens.
Natuurlijk mogen we het lekkerste
niet vergeten: muizen, ratten, levende
insecten, wormen, ete. Zelfs levende
goudvissen dienen als voedsel.
Waar komt al dat eten vandaan
De vraag waar het eten vandaan
moet komen, zit vast aan de vraag: wanneer
kan het ingekocht worden En dat heeft weer
alles te maken met: hoe lang hou je iets
goed Het meeste voer moet zo vers mogelijk
zijn. Het is niet zo dat de dieren maar krijgen
wat het gunstigst wordt aangeboden, ze
krijgen wat ze nodig hebben. Kan Blijdorp
daar voordeliger aankomen, dan is dat mooi
meegenomen. Zo krijgt de Diergaarde
regelmatig de keuze uit partijen die op de
veiling worden doorgedraaid. Deze niet
verkochte partijen groenten en fruit zouden
anders vernietigd worden. Ook zijn er
afspraken met een supermarktketen die wel
eens overschotten heeft van groenten en fruit.
Hooi lijkt een simpel product.
Maar ... er is rijk en schraal hooi. Een dier dat
op de steppen leeft, mag geen hooi met een
te hoge voedingswaarde hebben . Denk
daarbij aan de Przewalski paarden . Het hooi
mag natuurlijk niet van de berm van een
rijksweg afkomen. Een betrouwbare
leverancier is dus noodzakelijk.
Rundvlees wordt van de slachthuizen
betrokken. Er wordt gebruik gemaakt van
zogenaamd 'Iaagrisico-vlees'. Dit vlees wordt
niet meer voor menselijke consumptie
gebruikt maar is uitstekend geschikt voor
dieren. Het verschil zit hem hoofdzakelijk in
de zuurgraad van het vlees.

Kippen komen van een leverancier
die gegarandeerd salmonella-arme kippen
fokt. Niet dat het gemiddelde roofdier daar
een boodschap aan heeft, maar het is ook
beter om het risico voor de verzorgers laag te
houden. Sommige dieren in de dierentuin,
bijvoorbeeld reptielen, zijn zelf
salmonella-dragers.
Waar moet je het laten
U begrijpt dat er in Blijdorp een
kritische voorraad moet zijn. Dat wil zeggen
zoveel voorraad zodat in geval van aanvoerproblemen
de dieren toch van eten voorzien
kunnen worden. Daarvoor is er de
beschikking over vries-, koel-, en droge
opslagruimten. Zo kan men soms ook een
onverwachte goedkopere partij van het een
of ander kwijt.
Een aantal goederen is op afroep
beschikbaar; zou namelijk alles op eigen
terrein opgeslagen moeten liggen, dan bleef
er aanzienl ijk minder ruimte voor dieren en
bezoekers over. Als u alleen al aan het hooi
denkt, dan kunt u zich voorstellen dat de
eerder vermelde hoeveelheid, overeenkomt
met 25 vrachtwagens per jaar!
Dure gasten en moeilijke eters
Duur is een relatief begrip. Natuurlijk
zijn de olifanten op voedselgebied duur; ze
eten veel. En is een olifant ziek, zoals recent
palong die een zere slurf en een virusinfectie
had, dan wordt desnoods speciaal voedsel
geïmporteerd (bladeren van
bananen-planten).
De twee zeeotters zijn zeer duur te
noemen. Zij eten krab, inktvis, gevarieerde
schelpdieren etc. Het meeste van dit voedsel
wordt ondergebracht in een eigen vriescel.
Wat deze twee dieren eten mag zo op het
menu van een goed restaurant. Ieder eet
ongeveer 8 kilo 'fruits de mer' per dag.
Enkele voorbeelden van moeilijke
eters. De langoeren eten graag
rozen-bladeren. Men moet daar nu al een
wintervoorraad van hebben aangelegd. De
bamboe-maki's eten bamboe en riet; een
vergelijkbaar probleem. Maar wat dacht u
van reptielen De Arubaratelslang eet alleen
levende muizen. Voor moerasschildpadden
heeft men zelf een 'schildpaddengelatine'
ontwikkeld. Dit mengsel van onder andere
vlees, vruchten en toegevoegde vitaminen
voorkomt dat ze de lekkere dingen opeten en
andere noodzakelijke stoffen tekort komen.
Wist u dat ...
... de suikereekhoorntjes en panda's
worden verwend met pandapap: een
mengsel van honing, maïzena en nog
veel meer;
... een gifslang na het eten zo passief
wordt dat een muis die overblijft en
niet gebeten is, aan de slang kan gaan
knabbelen;
... de olifanten in Blijdorp iedere dag
gekookte rijst eten;
... een zeesterretje levende schelpdieren
wil eten;
... Ievend voedsel ook gevoerd moet
worden;
... paardenbrokken ook worden
gegeten door dikhuiden, zebra's, koedoes
etc.
Tekst: Theo van de Velde
Met dank aan D.W.A. Fontijne en
R. Belterman van Diergaarde Blijdorp
•
All living creatures and our environment should be the concern of everyone,
and it sure is ours at Provimi. That's why we support, both financially and morally, a "umber
of organizations that help to proteet the endangered species. That's al50 why over the years we
have been producing animal feeds, worldwide. that gives less pollution to air, water and soil.
Provimi produces and distributes animal feeds in over 60 countries.
Als u voor het weekeinde weer de boodschappen gaat halen, veel plezier!
pl\OVDn
Animal nulrition or
EIIIDAl\1A HÉCIII:\'-SAY

~OO'n kinderboek!
In deze afleveri ng aandacht voor een drietal prentenboeken. 'Duik je mee in de zee' en ' Een
oerwoud vol dieren' van Giles Andreae en David Wojtowycz sluiten goed aan bij de
ontwikkelingen van Diergaarde Blijdorp wat betreft het Oceanium en het Afrika deel. Voor 'Hé,
Chimpansee' van jane Goodall gaat dit niet op; Blijdorp heeft immers geen chimpansees. Maar
in veel andere dierentuinen in Nederland is de ch impansee wél te bewonderen, daarom toch
aa ndacht voor dit boek.
'Duik je mee in de zee' en 'Een
oerwoud vol dieren' zijn twee gezellige, op
rijm geschreven boeken voor kinderen vanaf
2-3 jaar. Ze zijn uitermate geschikt zijn om
samen uit (voor) te lezen . De boeken
beginnen met een meeslepende introductie
in de wereld van de zee en het oerwoud. Zo
gebeurt het dat je vanaf de eerste bladzijde
helemaal bij de inhoud betrokken bent:
"Kom mee, we varen samen in een duikboot
naar de zee om heel veel mooie dieren te
ontmoeten. Ben je klaar -stap dan maar in
dan nemen we je mee en kun je ze daar
allemaal begroeten."
Elk dier stelt zichzelf voor met zijn
naam, een tekening en een typische
eigenschap. Bijvoorbeeld de snelheid van de
gazelle of de krab die alleen van links naar
rechts loopt en niet naar voren. De slurf van
de olifant en de draden van de kwal.
Kinderen leren de dieren te herkennen en als
ze wat groter zijn hun naam te lezen of te
spellen. Maar het leuke is, dat ook weer niet
álles klopt. Een ijsbeer lust vast geen
aardbeienijs en het nijlpaard neemt toch niet
tien watermeloenen als toetje Is een krokodil
écht stapeldol op neuzen en op billen En is
een zoenvis écht dol op zoenen Maar kleine
kinderen spreekt datgene op de grens tussen
fantasie en werkelijkheid juist enorm aan.
Menig ouder zal dit herkennen bij een
bezoek aan Blijdorp.
De illustraties zijn kleurrijk, eenvoudig
en toch levensecht. Wat opvalt is dat ieder
dier vrolijk kijkt, zelfs de haai en de leeuw!
Gelukkig maar, want eigenlijk zijn alle dieren
toch lief In ' Een oerwoud vol dieren' loopt
op elke pagina wel een aantal mieren, in
'Duik je mee in de zee' zijn dit zeesterretjes
met lachende gezichtjes. Aan het eind van
beide boeken blijkt dat ze eigenl ijk bedoeld
zijn als voorleesverhaal voor het slapen gaan:
"Dag lieve gorilla, ik denk ook aan jou. Het
boek gaat nu dicht welterusten- tot gauw!".
Wat is een mooier eind aan een dagje
Diergaarde! Twee prentenboeken waarbij
lees- en kijkplezier verzekerd zijn.
Een oerwoud vol dieren.(lSBN
90-6177-692-9) en Duik je
mee in de zee (ISBN
90-5247-124-x) Tekst: Giles
Andreae. Illustraties: David
Wojtowycz. Vertaling en
bewerking: Marianne
Busser en Ron Schröder.
Zirkoon Uitgevers BV te
Amsterdam. Prijs: f 24,95
per stuk.
'Hé,
Chimpansee' is een heel
ander soort prentenboek.
Niet geschikt voor
peuters en kleuters,
maar meer voor
kinderen die zelf al
kunnen lezen (vanaf 6-7
jaar) . Daarnaast zijn de
verhalen de eigen
belevenissen van de schrijfster en
kunnen bij kinderen soms erg wreed
overkomen.
Wetenschapster jane Goodall heeft
dertig jaar lang in het Gombe Nationaal Park
in Tanzania chimpansees bestudeerd. Zij
heeft eveneens boeken voor volwassenen
geschreven en is oprichter van het jane
Goodall Instituut. Dit instituut houdt zich
bezig met educatie en de erbarmelijke
omstandigheden waarin chimpansees
verkeren in gevangenschap. In 1997 is in
Nederland ook een jane Goodall Instituut
opgericht; het adres en uitgebreide
informatie staan achter in het boek.
Na een inleiding op haar werk volgen
tien verhalen over verschi llende chimpansees
uit de groep die jane Goodall heeft .
bestudeerd. Het is jammer dat niet eerst een
stamboom is gemaakt, zodat je weet welke
chimpansee waar in de groep staat of wie
familie is van wie. De schrijfster heeft alle
chimpansees namen gegeven, zoals Mei,
Spindie, David Greybeard, Sprout, Flo, Flint
en Satan. Dat maakt dat ze haast overkomen
als 'mensen': "Toen pakte David Greybeard
de vrucht en sloot in het zelfde gebaar zijn
vingers om mijn hand heen. Hij keek me
aan, liet mijn hand los en liet de vrucht op de
grond vallen. Ik had mijn wetenschappelijke
achtergrond niet nodig om de geruststellende
boodschap van de lichte druk van zijn vingers
te begrijpen. Hij wees de gift af, maar niet
JA NE GOODALL
CHIMPJ\NSEE
het geven. Er waren geen
woorden nodig."
De verhalen zijn
een beetje vlak
geschreven; ze lijken soms
meer een opsomming van
feiten en gebeurtenissen
dan een boeiend, hartverwarmend
avontuur van
iemand die vol passie
dertig jaar i n het
regenwoud doorbrengt! De
illustraties zijn erg mooi.
Allan Marks heeft
eenvoudige, maar zeer
levensechte chimpansees
neergezet. Met name de
gelaatsuitdrukkingen van de
chimpansees zijn uitstekend.
De illustraties zijn eigenlijk de
sterkste kant van het boek.
Voor wie als kind in de chimpansee
geïnteresseerd is, is 'Hé, Chimpansee' een
leuk boek. Als kinder-dieren(tuin)boek voor
elk kind is het middelmatig.
Hé, Chimpansee. Tekst: jane Goodall.
Illustraties: Allan Marks. Vertaling: Ineke Ris.
ISBN 90-5579-394-9. Uitgeverij De Vier
Windstreken te Voorschoten . Prijs: f 24,90
Recensies : Marianne Tijssen-Humme

9!doocafenkanfoor mr CJ

eieren een kans te geven uit te komen. De
exacte temperatuur bepaalt het geslacht van
een krokodil. Bij 27 - 29 graden worden het
vrouwtjes, bij 32 - 34 mannetjes.
Hart voor de zaak
Er zijn in Pierrelatte al krokodilletjes
geboren, in een aparte vitrine kun je ze
bewonderen. Bij het kruipen uit het ei zijn ze
25 tot 30 cm. lang. Tot 75 cm. blijven ze bij
de groep, daarna moeten ze maken dat ze
wegkomen om niet opgevreten te worden
door volwassen soortgenoten. Zijn ze
eenmaal de 1 1/2 meter gepasseerd dan is
het gevaar geweken. Vanaf 2 1/2 meter zijn
ze geslachtsrijp. Typisch als je bedenkt dat er
bij warmbloedige dieren inclusief de mens in
duidelijk andere termen wordt gesproken.
Daar gaat het over jaren en over leeftijd
terwijl het bij krokodillen over afmetingen
gaat. In Pierrelatte doet men ook aan
wetenschappelijk onderzoek. Zo wordt de
pootafdruk van de krokodil van nu
vergeleken met die van fossiele exemplaren.
Tevens vraagt men zich af waarom
krokodillen mèt tanden worden geboren.
.oop DierenTaal
met fl. 5,- korting
Dieren spreken en schrijven niet,
maar beschikken desalniettemin over uiterst
subtiele vormen van communicatie. In
DierenTaal wordt uitgelegd hoe communicatie
tussen dieren werkt en waarom dieren
geen geschreven en gesproken taal
ontwikkeld hebben en mensen wel.
Verschillende wetenschappers beschrijven in
DierenTaal de diverse vormen van
communicatie, zowel verbaal als
non-verbaal, bij onder meer sprinkhanen,
kikkers, vogels, dolfijnen en vleermuizen.
DierenTaal is een bundeling van
lezingen gehouden op de in Diergaarde
Blijdorp gehouden Taaldag 'DierenTaal',
georganiseerd door de K.L. Poll-stichting voor
Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, met een
inleiding van NRC-journalist Frans van der
Helm.
Als u deze bon inlevert bij uw
boekhandel krijgt u fl. 5,- korting op de
winkelprijs van DierenTaal. Het boek kost in
de boekhandel rl. 29,90.
Tegen inlevering van deze bon betaalt u
slechts fl. 24,90
Bonnummer 517-100
Actieperiode van 1 oktober t/m
31 december 1999
ISBN 9057970406
DierenTaal is verkrijgbaar in de boekhandel.
in Zuid-Afrika. Alle dieren zijn op 29 juli
1991 gearriveerd als jonkies, rond de
eeuwwisseling zullen ze een jaar of tien oud
zijn. In de natuur kunnen krokodillen meer
dan 100 jaar worden, de grootste exemplaren
zijn dan ruim 7 meter lang. In Pierrelatte zijn
de grootste momenteel tegen de 3 1/2 meter
met een gewicht van rond de 300 kg. Een
mannetje heeft een harem van 10 vrouwtjes.
Tweemaal per week, op woensdag en zondag
vanaf 15.00 uur, worden ze gevoerd met
restjes uit het slachthuis, onder andere
kippen- en konijnen-koppen. Ze eten slechts
twee tot drie kg. per week. De reden is dat
het koudbloedige dieren zijn met een lage
verbranding. 85 Procent van hun leven
brengen ze bewegingloos door. Ze worden
opgewarmd door de zon en afgekoeld door
het water. Dat wordt op een constante
temperatuur van 28 tot 30 graden gehouden.
Het water, geleverd door een kerncentrale
twee kilometer verderop, wordt continu
gefilterd en rondgepompt, watervalletjes
zorgen voor de zuurstof. De temperatuur van
het zand moet rond de 30 graden zijn om de
Drijvend in ons zweet vanwege de
hoge luchtvochtigheid en de 'tropische'
omstand igheden, stel ik mijn laatste vraag:
'l\nja, worden er wel eens krokodillen
uitgezet in de Ardèche, op tijden dat er extra
veel kanoënde toeristen op de rivier zijn'
Stomverbaasd kijkt ze mij aan. 'Wat Hoe
kun je dat nou vragen, dat water is toch veel
te koud voor krokodillen!' Kijk, en dat noem
ik nou hart hebben voor de zaak.
Tekst en foto's: Willem Buist, freelance
schrijver voor diverse tijdschriften.
VOORDEELCOUPON
K.~~~~~r~/5,-~
Dierentaal is een bundeling van lezingen
gehouden op de in Diergaarde Blijdorp
gehouden Taaldag 'Dierentaal',
georganiseerd door de K.L. Poll-stichting
voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.
U betaalt slechts f 24,90 in plaats van
f 29,90.
Verkrijgbaar in de boekhandel.
ISBN 9057970406
Deze bon is geldig voor één exemplaar en geldl van
1 oktober I/m 31 december 19991
couponnummer 517-100

.oud Bloed : A turtle with a bite
Dit maal in deze rubriek weer aandacht voor een vertegenwoordiger van de reptielen. In dit
nummer van Vriendennieuws wordt aandacht besteed aan schildpadden en wel in het
bijzonder de groep van de bijtschildpadden (Chelydridae). Deze Amerikaanse schildpadden
doen hun naam eer aan; men dient ze zeer voorzichtig aan te pakken! Een volwassen
exemplaar kan bijvoorbeeld een hand lelijk toetakelen. Onder deze familie van de schildpadden
vallen een tweetal soorten; de gewone bijtschildpad (Chelydra serpentina) en de gierof
alligatorschi ldpad (Macroclemys temminckii). Van de gewone bijtschildpad worden een
viertal ondersoorten onderscheiden.
Massief
Bijtschildpadden zijn massief
gebouwd, ze hebben grote koppen en
ledematen die niet onder hun schild
verborgen kunnen worden. Het schild kan bij
de gewone bijtschildpad uitgroeien tot een
lengte van 40 centimeter en een gewicht
bereiken van 22,5 kilo. De staart is half zo
lang als het schi ld en is aan de bovenkant
bedekt met een rij pantserplaat jes die wel
iets van een kam heeft. Aan de poten heeft
hij rudimentaire zwemvliezen (bijna niets
dus) en sterke nagels. De huid is groenachtig
en het schild is vaak met groene algen
begroeid. De onderkant van het schild is
klein en vormt een kruis, zodat er ruimte
ontstaat voor de ledematen tussen de poten
van het kru is.
De gewone bijtschildpad komt voor
in de oostelijke helft van de VS. De andere
soort: de gier- of alligatorschildpad komt
slechts voor in het gebied van Illinois tot
Texas en oostelijk tot Florida. De gier- of
alligatorschildpad is een van de grootste
zoetwaterschildpadden en kan wel 90 kilo
zwaar worden. De schilden kunnen ruim 90
centimeter lang worden en vertonen drie
scherpe lengterichels. In tegenstelling tot de
gewone bijtschildpad staan zijn ogen aan de
'~,'.
zijkant van de kop. De alligatorschildpad is
meer aan het water gebonden dan de
gewone bijtschildpad.
Eten en gegeten worden
De gewone óijtschildpad maakt
ijverig jacht op zijn voedsel, dat bestaat uit
planten, aas, insekten, vissen, kikkers, jonge
eenden en jonge bisamratten. Levende prooi
wordt met een snel le kopstoot en een hap
van de kaken overmeesterd en vervolgens
met bek en klauwen uiteengereten.
De alligatorschildpad heeft
daarentegen een bijzondere manier van
voedsel verzamelen. Hij ligt meestal sti l in het
water, half ingegraven in de modder en
gecamoufleerd door de algbegroeiing, op zijn
rug, te wachten op zijn voedsel. Zijn voedsel
bestaat voornamelijk uit vis. Hij lokt de vis
met zijn tong. Zijn tong heeft aan het uiteinde
twee aanhangse ls, die op wormen
lijken wanneer hij zijn tong beweegt. Deze
aanhangsels lokken de vis, waarna de schildpad
kan toebijten. Het spreekt voor zich dat
deze truc niet opgaat bij het vangen van bijvoorbeeld
jonge eendjes. Zoals de gewone
bijtschildpad eet de alligatorschildpad ook
aas, wat hij opspoort met behulp van zijn
goede reukvermogen. Op zijn beurt wordt de
alligatorschildpad door de mens gegeten.
Hierdoor is deze soort nu zelfs een bedreigde
soort.
Spoorzoekende schildpad
De woeste en dubieuze reputatie van
de bijtschildpadden, in het bijzonder die van
de alligatorschildpad wordt geïllustreerd met
onderstaand verhaaltje. De gewoonte van
bijtschildpadden om aas te vreten heeft er in
1920 toe geleid dat er één dienst heeft
gedaan als een efficiënte, maar griezelige
bloedhond. Er was toen een aanta l mensen
vermoord en de dader had de lijken laten
zinken in een modderig meer. De politie wist
wel dat de lijken in het meer moesten liggen,
maar al hun naspeuringen waren tevergeefs,
tot een oude indiaan zijn diensten aanbood.
Het kostte hem slechts een paar uur om alle
lijken te vinden. Hij liet een grote bijtschildpad
los aan een lange lijn. Liep de lijn
op een moment niet verder af, dan peddelde
de Indiaan naar de plek waar de schi ldpad
zich ophield en zich tegoed deed aan een lijk.
Bijtschildpadden in Blijdorp
In Blijdorp worden alligatorschildpadden
gehouden. Zij zijn voor de
meeste bezoekers onopvallend gehuisvest in
de Rivièrahal naast de pantserkrokodillen, in
het oude verblijf van de Chinese alligators.
Voorheen waren zij gehuisvest in het
terrarium tegenover de binnenstal van de
giraffen. Hier zaten de schildpadden te dicht
op elkaar, bovendien waren er scherpe
betonnen randen in het bassin, zodat de
schildpadden vaak gewond raakten. Nadat
de schildpadden overgeplaatst waren naar
hun huidige verblijf bleven zij nog lang dicht
op elkaar zitten en pas na een aantal jaren
maakten zij gebruik van hun grotere verblijf.
Op zich is dit niet verwonderlijk omdat zij in
de natuur ook vaak langdurig stil op één
plaats liggen te wachten op hun voedsel,
zoa ls eerder beschreven.
Alligatorschildpadden zijn in Blijdorp
aanwezig sinds 1984. Toen kreeg de
Diergaarde drie in beslag genomen
exemplaren, twee mannetjes en één
vrouwtje. Zij waren toen ongeveer vijftien tot
twintig centimeter groot. Aanvankelijk
werden zij gevoed met levende goudvissen.
Dit was niet zo praktisch, zodat vervolgens
ook dode vis aangeboden werd, naast de
levende vis en nu krijgen zij alleen dood
materiaal, bestaand uit zoetwatervis, soms
zoutwatervis en soms ook een muis of een
halve rat. Voor de verzorgers is het risico op
beten klein als de schi ldpadden van achter
worden beetgepakt.
In de hal waar de schildpadden zitten
is een per jaargetijde wisselende daglengte en
een wisselende temperatuur, net als in hun
natuurlijke leefomgeving. In de winter
worden de dagen korter en de temperatuur
lager. De schildpadden eten niet of
nauwelijks in het winterseizoen.
Ongeveer drie jaar geleden kwam
nog een vrouwtje uit de reptielenzoo Iguana
in Vlissingen. Bij dit exemplaar ontbreken de
wormvormige aanhangsels aan de tong. In
Vlissingen was dit exemplaar steeds met een
pincet gevoerd, omdat men dacht dat ze
anders niet zou eten. In Blijdorp at de
schild-pad al snel als zijn soortgenoten
zonder dat dit aangereikt werd. Op dit
moment zijn dus twee koppels aanwezig.
Paringen zijn al gesignaleerd. Nu maar
wachten op eventuele nakomelingen.
Interessant is dat het vrouwtje van de
alligatorschildpadden om de twee jaar eieren
kan produceren. Bovendien is het vrouwtje
in staat om sperma enkele jaren in haar
lichaam op te slaan, zodat jaren na een
paring bevruchte eieren gelegd kunnen
worden.
Zoals eerder aangegeven is de
alligatorschildpad op dit moment bedreigd.
Blijdorp neemt daarom deel aan een
stamboek van de Duitse reptielenvereniging
DGHT samen met onder andere dierentuinen
in Frankfurt en Berlijn. De toekomst
van deze soort in Blijdorp is nog onduidelijk.
Het Everglades deel van het Oceanium deel
komt pas over enige tijd. Bovendien moet de
Rivièrahal opgeknapt worden en zal de
reptielencollectie verkleind moeten worden.
De auteur hoopt dat u na het lezen van dit
artikel met meer interesse naar deze soort
kijkt. Blijdorp heeft een grote reptielencollectie
en het loont zeker de moeite hier
naar te komen kijken.
Tekst: Gerhard Tijssen
Met dank aan: Henk Zwartepoorte,
reptielen-post Blijdorp

len oase in het Ruhrgebied.
Op zaterdag 24 april was het dan weer zover. Het voorjaarsu itstapje van de Vrienden naar een
buitenlandse dierentuin. Ook dit jaar stond er weer een Duitse tuin op het programma en wel
de Zoo van Duisburg. Door de geringe belangstelling (slechts 16 personen) was de geplande
reis op zondag geannuleerd. Ook op zaterdag waren de bussen niet vol met maar 83
deelnemers. Ondanks dit feit mogen we van een geslaagde dag spreken.
die toch ook even op eigen gelegenheid rond
wilden kijken, afhaakten, zodat de groepen
bij de rondleiders in de loop van de dag
aardig gingen slinken.
In Duisburg zijn een aantal aardige
dingen te zien, te beginnen met het nieuwe
olifantenverblijf. Dit gebouw is voorzien van
een aantal technische snufjes, zoals een dak
dat opgetild kan worden voor de ventilatie en
dat tevens doorlaatbaar is voor UV-stralen.
Het kodiakberenverblijf is een typisch
voorbeeld van de 'bunkerbouw' in vele
Duitse tuinen. Een verblijf met heel veel
beton in het zicht, dat hier en daar
gecamoufleerd wordt met wat halve
boomstammen ertegenaan. Een ander oud
onderdeel zijn de volières die men
aantrekkelijk heeft gemaakt door er aan de
voorkant een gedeelte aan te plakken, zodat
je nu door de verblijven heen kan lopen. Een
minpunt is hier dat de bebording ontbreekt,
zodat het raden is wat voor vogel je ziet.
rondleiding achter de schermen van het
dolfinarium die we na de show kregen . De
trainers stonden klaar met antwoordèn op
alle vragen en gaven ook zelf nog de nodige
aanvullende informatie.
Het walarium met de beluga's en de
Jacobita dolfijn zal gesloten worden nadat de
laatste bewoner overleden is. Het walarium is
heel oud en voldoet daarom absoluut niet
aan de moderne eisen op het gebied van het
houden van dieren. Het zou eigenlijk geheel
vervangen moeten worden. Omdat de
'walvissengek' (=de vroegere directeur!) weg
is, is de weg vrij om te stoppen met het
houden van deze dieren.
De Zoo ligt aan de rand van de stad
op de Kaiserberg, met de achteringang op
slechts ee n paar honderd meter van de
autobahn af. Er is hier tevens een grote
parkeerplaats aanwezig. Een andere
bijzonderheid is, dat de Zoo uit twee delen
bestaat, waartussendoor een drukke
autobahn en een spoorweg lopen. Beide
delen van de tuin zijn met elkaar verbonden
door een (nieuwe) brug die behoorlijk breed
is en die ook zodanig ingericht en beplant is
dat je eigenlijk niet het idee hebt over een
brug te lopen.
Ook in deze tuin is men bezig een
geo-indeling te maken, zij het op bescheiden
schaal. Het knelpunt is zoals overal het geld.
Dankzij de Vriendenvereniging gaat men
binnenkort starten met nieuwe verblijven
voor de fossa's, die nu nog in zeer
bekrompen en echt ouderwetse, dus
achterhaalde, verblijven moeten verkeren.
Ondanks dit gegeven loopt de fok van fossa's
zeer voorspoedig en zijn vele in dierentuinen
verblijvende dieren afkomstig uit Duisburg.
De Vrienden kregen bij de kassa het
bericht dat zij bij de hoofdingang verwacht
werden. Hier volgde de ontvangst door de
rondleiders en werd iederee n uitgenodigd in
het restaurant een kop koffie te komen
drinken. Ook de direkteur, dhr. Frese, vond
ondanks andere afspraken nog even de tijd
om ons welkom te heten .
Hierna volgde de rondleidingen voor
de geïnteresseerden. De rondleiders hadden
overigens een heel programma voor ons
samengesteld en bleven ook de gehele dag
bij ons. Het gevolg was wel dat veel mensen,
'~,',
Een ander vrij nieuw gebouw is het
koala verblijf. Het zijn aardige dieren, maar
het is zo jammer dat ze zo'n 20 uur per dag
moeten slapen om de moel ijk verteerbare
eucalyptus bladeren te verteren. De
verzorger vertelde dat de vaste bezoekers van
de Zoo de tijden weten wanneer er wat actie
is en dat ze dan even komen kijken.
De dolfijnenshow is ee n mengeling
van showen educatie, met de nadruk op
educatie. Het dolfinarium is in de afgelopen
tijd verbeterd en aangepast, zodat het aan de
eisen van de tijd voldoet. De beide dolfijnen
uit Antwerpen hebben hier sinds kort een
nieuw tehuis, omdat men in Antwerpen het
dolfinarium heeft gesloten. Erg aa rdig was de
,~"
Naast het bovengenoemde is er
natuurlijk nog veel meer te zien in de Zoo
van Duisburg. Ik noem allen maar de
afrikaweide met penseelzwijnen, de mooie
groep Pater Davidherten, het mooie verblijf
van de nevelpanters, enz .. Natuurlijk zijn er,
overigens net als in Blijdorp, verblijven aa n te
wijzen die nodig vernieuwd dienen te
worden. AI met al een mooie dag, mede
dank zij het weer, die in de toekomst voor
herhaling vatbaar is.
Tekst: N.N.
Foto's: T.Slijkoort, Ineke Kosten, Tineke Cuise

.ieuws uit andere dierentuinen
Dierenpark Amersfoort
Uit de dierentuinen van Dresden en
Beauval kwamen in totaal twintig heilige
Ib.lssen naar Amersfoort. Op dit moment zijn
ZIJ te bewonderen in de tuin. Een andere
opvall~nd~ aanwinst was een koppel
Mantsjoerijse kraanvogels. Deze dieren zijn
gehulsves~ In een sfeervolle Japanse tuin. Bij
de zoogdieren was er een bijzondere
geboorte van een tweeling bij de Bennett's
wallabie's.
Artis, Amsterdam
. Op de grens van januari en februari
ging. een grote wens in vervulling; lippenbeer
SonJa bracht op haar twintigste verjaardag
~ongen ter were.ld. De laatste keer dat zij een
Jong kreeg was In 1979. Dit jaar kreeg zij een
verwarmingsplaat in de kraamkamer,
waardoor het waarschijnlijk goed is verlopen
en werd zij met behulp van camera's
geobserveerd. Een andere opvallende
gebeurtenis was de geboorte van een
witgezichtsaki. De moeder heeft al acht
jongen gebaard, maar had daarna vaak last
van keelwormen. Dit keer gaf zij daardoor
geen melk, zodat het jong zo'n tien maal per
dag met de fles gevoed moest worden.
Inmiddels is moeder hersteld en went het
~ong langzaam aan de groep. Na ruim een
Jaar wachten konden eind maart de twee
overgebleven gorillavrouwtjes kennismaken
met ~un nieuwe man Kumba, afkomstig uit
d~ dierentuin van Duisburg. Hij is een
wddvangexemplaar, waardoor zijn genetische
bijdrage aan het fokprogramma zeer
belangrijk is.
Apenheul, Apeldoorn
Bij vele apensoorten vielen geboorten
te melden. Hier volgt een kort overzicht:
keizersnorbaardtamarin, roodbuiklemuur,
blauwooglemuur, ringstaartmaki, Javaanse
langoer, witgezichtsaki en een pygmee-oeistiti.
Bij de bonobo's was opvallend de
ziekte van de jongste telg van de groep. Het
Jong Tarlshl werd zo ziek dat hij bij de
moeder moest worden weggehaald.
Na ee.~ twee weken durende behandeling
kon hiJ wrden teruggeplaatst in de groep.
Op 11 Juli IS een gezond bonobomeisje
geboren, Kumbuka. Zij is alweer het twaalfde
lid van de groep.
Burgers Zoo, Arnhem
.. Voor de tweede maal zijn er jongen
biJ de slangehalsvogels in de Bush. Uit de
d.ierentuin van Kopenhagen kwamen twee
gdamonsters, dieren waar al vijf jaar op
gewacht werd. Uit de Ocean valt de komst
van Pyama-kardinaalbaarsjes te melden, een
nachtactieve vissoort. Zij zwemmen in het
nachtkoraalbassin. Hier hoopt Arnhem de
mensen een blik te gunnen in het nachtleven
op een koraalrif.
Noorderdierenpark, Emmen
In Emmen is dit voorjaar een
foto-expositie geopend over de natuur van
P~tagonië. De flora en fauna van Patagonië
zIJn een grote inspiratiebron voor de
uitbreidingsplannen van het Noorderdierenpark.
Ook nu al zijn meerdere diersoorten uit
dit gebied te zien, o.a. Patagonische zeeleeuwen,
guanaco's, mara's en nandoes. Op
10, 15 en 16 juli zijn drie manerobben, of
Patagonische zeeleeuwen, ter wereld
gekomen!
Zeer bijzonder zijn de geboortes van
vier nijlpaardjes binnen een maand. Vader
Emiel, een drie jarig mannetje, heeft totaal
onverwacht (normaal zijn nijlpaarden pas
sexueel actief vanaf hun vijfde jaar) voor
nakomelingen gezorgd. Ook zijn moeder
heeft hij gedekt. Om in de toekomst
problemen te voorkomen is hij vertrokken
naar een Franse tuin en is een zevenjarig
mannetje teruggekomen uit Engeland .
De groep nijlpaarden bestaande uit een
mannetje, zeven vrouwtjes en nu vier jongen
IS de grootste kudde in Europa.
Wissel, Epe
In juli is een zeldzame
Congo-mangabay (aap) geboren. In de
Europese dierentuinen leven er slechts negen
exem-plaren, waarvan zeven in Wissel! In
april zijn een rietal goeldi's in het park
gearriveerd. ZIJ komen van de universiteit
van Zürich waar zij werden gebruikt voor
gedrags-onderzoek. Op het apenfront valt
nog meer te melden. Twee keizertamarins
arriveerden uit Zürich en Apenheul en twee
roodbuik-tamarins werden geboren.
Safari Beekse Bergen
Hilvarenbeek
'
~ieu,,:, in Hilvarenbeek zijn twee
vrouwel.IJke slt~toenga's uit Kopenhagen, een
watoesslstler Uit Wuppertal, een Schotse
hooglandstier uit Warder, een mannelijke
saruskraanvogel uit Heidelberg en twee
zwarte wouwen uit Neurenberg. Ook valt
een aantal geboorten te melden. Allereerst
de geboorte van een tweeling gemsbok.
Volgens Beekse Bergen nog nooit eerder
vertoond. Bij de wandelroute door het park
heeft men door een nieuw groot
panorama-raam een mooi overzicht over de
groep leeuwen (dertien!). Slecht nieuws valt
te melden bij de Afrikaanse wilde honden.
De pups van vorig jaar vielen de volwassen
mannetjes aan. De A-reu, de vader, stierf
direct, het. andere .. ~annetje een dag later.
Het drachtige A-wijfje beviel later van jongen,
maar deze verdwenen na twee dagen. Een
nieuwe fokgroep zal nu samengesteld
moeten worden. En tot slot werden tussen 8
en 16 mei maar liefst drie nesten jachtluipaarden
geboren.
Ouwehands dierenpark, Rhenen
In Ouwe.hands zijn in het tijgerbos
twee Amur- of Siberische tijgers geboren. Dit
geeft hoop voor de toekomst. Deze
Siberische tijger is een sterk bedreigde
diersoort. In het wild leven naar schatting nog
zo'n 400 exemplaren. Dierentuinen spelen
daarom een grote rol bij het in stand houden
van deze soort.
. . Bo~enop de Vrije Vlucht volière zijn
drie wdde Jonge ooievaartjes uit het ei
ge~omen. H.et z.ijn de nakomelingen van
OOievaars, die Uit het wild zijn komen
aanvliegen. In de volière zitten nog twee
zeldzame zwarte ooievaars.
Tekst: Gerhard Tijssen
Foto's:
Bronnen : 'De Harpij', vakblad voor
d!erentui~medewerkers en persberichten
diverse dierentuinen.

Agenda
25 september 1999:
Najaarsreis naar de Apenheul in
Ape ldoorn
14 november 1999:
Winterlezing: Ben Westerveld over de
gorilla's in Blijdorp.
12 december 1999:
Winterlezing: Mary Vriens over de
quarantaine in Blijdorp.
9 januari 2000:
Nieuwjaarslezing: Blijdorp-directeur
Ton Dorresteyn.
Let op:
De winterlezingen in 1999 vinden
plaats vanaf 11,00 uur in de aula va n de
Wolfert va n Borselen scholengemeenschap.
De lezi ngen duren ongeveer een uur,
inclusief de beantwoording va n eventuele
vragen. Na afloop van de lezingen hebben de
Vrienden op de genoemde data op vertoon
van hun lidmaatschapskaart voor het
betreffende jaar gratis toegang tot de
Diergaarde.
Openingstijden Diergaarde
Blijdorp: 9-18 uur
Bezoekersinfo: 010-4431495
Schepenstraat 6d . Rotterdam · Telefoon 0104665452
Gezocht-aangeboden
Oude jaargangen van Blijdorp Blad,
Dieren en Vriendennieuws (van voor 1994).
Jos Nijkamp, Oostsingel 51 , 2612 HO Delft,
tel. 015-2146914.
Uitbreiding van de verzame ling
schildpadden. Ik bezit nu 5325 beeldjes,
kledingstukken, ete. Voor li efhebbers heb ik
de nodige dubbelen in de aanbieding. Helen
Cerh ardt Fen ijn, Statenplein 7, 3051 HS
Rotterdam, tel. 010-4186895.
Olifanten-fan zoekt kleine
(ge lijkende) beeldj es, kaarten/foto's, boeken
en specia le dingen (b ijvoorbeeld asbakken,
sleutelhangers, pennen/potloden) met als
onderwerp oli fant. Liny Krajenbrink, tel.
020-6636654 (na werktijd).
Heeft u een bijzondere
dierenverzameling en zoekt u die ene
ansichtkaart Heeft u spulletjes die u wel wi lt
af staan U kunt in Vriendennieuws een
kleine advertentie plaatsen . Er zijn wel een
paar spelregels. De gevraagde/aa ngebodene
moet kort worden geformuleerd. U dient
naam en telefoonnummer te verm elden.
Het contact is rechtstreeks, de redactie heeft
geen bemiddelende rol. Wij behouden ons
het recht voor om - bijvoorbeeld vanwege
plaatsgebrek- advertenties niet of later te
plaatsen .
U kunt uw mededelingen opsturen naar:
Redactie Vriendennieuws
M. Kreuger
Coudsesingel 235d
3031 EL Rotterdam