27 e StAM-congres/ Verslag werkgroep 1 - St.AM-Vlaanderen

27 e Middenschoolcongres
24 & 25 mei 2011
‘Jong geleerd’: Hoe jonge tieners leren en
hoe wij jonge tieners leren.
Werkgroep 1
Werkgroepbegeleider: Hector Foulon
Verslaggeefster: Charlotte Melis
Groepsleden: Viviane Van Dijck, Diane Van Steen, Dominique Willems, Sofie
Verbruggen, Luc Pluymers, Ann Van den Heuvel, Karla Vileyn, Marc
Pauwels, Frieda Neys, Lief Van Duffel, Carmen Robbe, Tom
Brusselmans, Bjorn Dillen, Pascale Szalai
Verslag werksessies groep 1
1

Inhoudstafel
Informatie over de groepsleden .................................................................................................................................................................................................... 3
1) Verslag werksessie: ‘Het gestoorde leren, de leraar en de school.’ ................................................................................................................................. 4
1.1 Tijdstip ........................................................................................................................................................................................................................ 4
1.2 Aanwezig .................................................................................................................................................................................................................... 4
1.3 Inleiding ...................................................................................................................................................................................................................... 4
1.4 Verslag ....................................................................................................................................................................................................................... 4
2) Verslag werksessie: ‘Leren en het puberbrein.’ ................................................................................................................................................................... 8
2.1 Tijdstip ........................................................................................................................................................................................................................ 8
2.2 Aanwezig .................................................................................................................................................................................................................... 8
2.3 Inleiding ...................................................................................................................................................................................................................... 8
2.4 Verslag ....................................................................................................................................................................................................................... 8
3) Verslag werksessie: ‘Leren en gender.’ .............................................................................................................................................................................. 11
3.1 Tijdstip ...................................................................................................................................................................................................................... 11
3.2 Aanwezig .................................................................................................................................................................................................................. 11
3.3 Inleiding .................................................................................................................................................................................................................... 11
3.4 Verslag ..................................................................................................................................................................................................................... 11
2

o Hector Foulon is lid van de WIVO.
Informatie over de groepsleden
o Charlotte Melis is een studente van de lerarenopleiding van de Karel de Grote-hogeschool te Antwerpen.
o Viviane Van Dijck is de directeur van de Diocesane Middenschool te Diest.
o Diane Van steen is een leerzorgbegeleidster uit het H. Pius X-Instituut MS te Antwerpen.
o Dominique Willems is een leerkracht Frans uit het St.-Pieterscollege en de St.-Jozefhandelsschool te Blankenberge.
o Sofie Verbruggen is een leerkracht uit de OLVI-Middenschool te Boom.
o Luc Pluymers is de directeur van de Diocesane Middenschool te Diest.
o Ann Van den Heuvel is een coördinatrice uit de Moretus Middenschool te Ekeren.
o Karla Vileyn is een leerkracht uit het Sint-Godelievecollege te Gistel.
o Marc Pauwels is de adjunct-directeur uit de Middenschool Don Bosco te Haacht.
o Frieda Neys is een leerkracht uit de Middenschool Kindsheid Jesu te Hasselt.
o Lief Van Duffel is de coördinatrice uit het Inspirocollege te Houthalen-Helchteren.
o Carmen Robbe is een leerlingenbegeleidster van het Instituut Edelweiss te Ingelmunster.
o Tom Brusselmans is een leerlingenbegeleider uit het Sint-Jan Berschmansinstituut te Puurs.
o Bjorn Dillen is een leerkracht uit de VIIO Humaniora te Tongeren.
o Pascale Szalai is een leerkracht-coördinatrice uit het Virgo Fidelisinstituut te Vilvoorde.
3

1.1 Tijdstip
1) Verslag werksessie: ‘Het gestoorde leren, de leraar en de school.’
Dinsdag 24 mei 2011 van 11.55 u. tot 13.00 u.
1.2 Aanwezig
Hector Foulon, Charlotte Melis, Viviane Van Dijck, Diane Van steen, Dominique Willems, Sofie Verbruggen, Ann Van den Heuvel,
Karla Vileyn, Marc Pauwels, Frieda Neys, Lief Van Duffel, Carmen Robbe, Tom Brusselmans, Bjorn Dillen, Pascale Szalai
(Afwezig: Luc Pluymers)
1.3 Inleiding
Als opwarmertje wordt een tijdsdocument gepresenteerd. Daarbij wordt de actualiteit aangehaald: vorige week stond er in een
krant dat een autistische jongen al zes scholen achter zich heeft gelaten en uiteindelijk een brief naar de minister heeft geschreven
met de vraag om zelf een school uit te bouwen. Bij het tweede deel van de inleiding, wordt er document getoond via de projector
waar richtlijnen opstaan voor leerkrachten uit het jaar 1872. Enkele voorbeelden van het document: “De leerkrachten moeten
iedere dag de lampen bijvullen en de schoorsteen vegen.”,“Besteed veel zorg aan het maken van de pennen.” en “Vrouwelijke
leerkrachten die huwen of zich op het slechte pad begeven, dienen ontslagen te worden.” Daarop volgt een kennismakingsrondje
waarbij elke persoon vertelt wat ze hebben meegenomen uit het referaat waar deze werksessie over werd gepraat.
1.4 Verslag
Voordat de specifieke vragen werden overlopen, werd er even kort over dit onderwerp gediscussieerd. Een vraag die opkwam was
of het wel mogelijk is dat alle leerkrachten diversiteit in de klas aankunnen. Een voorbeeld dat één van de groepsleden aanhaalde,
was dat bij haar op school leerlingen met een bepaalde stoornis geconcentreerd werden in bepaalde klassen. Zo werden de
leerlingen met autisme bijvoorbeeld in één klas gezet en dat maakt de draaglast lichter. Deze draaglast is zwaarder omdat elke
leerling een individuele behandeling nodig heeft. Als leerkracht kan je tips geven aan andere leerkrachten die in jouw eigen
4

klaspraktijk helpen maar die misschien geen nut hebben in de klas van je collega. Uiteraard zit elk kind en ook elke leerkracht
anders in elkaar.
Het is belangrijk dat er onderwijs op maat moet zijn voor elke leerling maar dat is heel veel werk voor alle leerkrachten en dat kost
bijgevolg ook veel tijd. Daarbij komt dat veel mensen in het onderwijs denken dat ze er alleen voor staan qua zorg en coaching en
daardoor zijn ze minder gemotiveerd om eraan te beginnen. Dus mag de draaglast niet te groot zijn voor de leerkrachten, het is het
beste als iedereen zijn of haar eigen steentje (hoe klein ook) bijdraagt. Toch mogen de vooruitzichten van het harde werk niet de
voordelen die eraan verbonden zijn (aan heterogene groepen) vertroebelen: leerkrachten kunnen veel leren van ‘moeilijke’
leerlingen. Door om te gaan met leerlingen die leerstoornissen hebben, zal je (als leerkracht) veel leren over zowel de leerling als
over jezelf. Des te meer meer ervaring je krijgt, des te meer stevig je in je schoenen staat.
Vraag 1
Wat zijn de gelijkenissen/verschillen tussen de rol en taakopvatting van leraren basisonderwijs en leraren secundair
onderwijs/middenschool Wat betekent dit in de uitbouw van een zorgbeleid
Antwoord 1
Een verschil is bijvoorbeeld het aantal leerkrachten per klas. In de basisschool heb je over het algemeen één leerkracht per klas (en
dan nog de turnleerkracht). Als je moeilijkheden hebt met een leerling uit jouw klas, dan kan je bijna niet anders dan die problemen
oplossen. Terwijl in een secundaire school, sta je als leerkracht maar een aantal lesuren in een bepaalde klas en als je problemen
hebt met een leerling zal je minder geneigd zijn om die problemen aan te pakken. In een secundaire school heb je een
doorspeelsysteem: “Wie wil er dit probleem op zich nemen”. Het gevolg hiervan is, dat leerkrachten in de lagere school meer
worden bekeken als opvoeders, terwijl leerkrachten in de secundaire school meer worden bekeken als ‘leerkracht’.
Er werd even besproken of minder leerkrachten in een eerste leerjaar A gunstig kan zijn voor de band tussen leerkracht en
leerlingen. Want als een leerkracht een band krijgt met zijn of haar leerlingen, zal de sfeer in de klas ook positiever aanvoelen en
wordt er een betere leeromgeving gecreëerd voor de leerlingen.
5

Vraag 2
Op welke manier kan het diversiteitsdenken een hefboom zijn voor een zorgbrede middenschool (met een ruim draagvlak bij
leraren)
Antwoord 2
Het probleem dat werd besproken is of er geen sprake is van overpampering in ons huidige onderwijs. Is het nu beter is om met
een ‘carte blanche’ te beginnen bij nieuwe leerlingen of is het beter om informatie over de schoolloopbaan en/of eventuele
leerstoornissen van de nieuwe leerlingen te bekijken Bij sommige leerlingen kan dit maar dit helpt niet bij leerlingen die
bijvoorbeeld dyslexie hebben. Als leerkrachten weet hebben van de leerstoornis, kunnen ze zich aanpassen aan de noden van de
leerling. Langs de andere kant: als een leerling naar een nieuwe school gaat, wil deze dan niet beginnen met een nieuwe start
Een groepslid bracht het voorbeeld aan over haar eigen kind dat dyscalculie heeft en momenteel in het middelbaar onderwijs zit.
Het meisje mag voor de les boekhouden met haar cursus naar de leerkracht gaan en dan zal de leerkracht haar met de cursus
helpen maar ze moet wel zelf de verantwoordelijkheid dragen van: “Ik ga naar de leerkracht”. In dit geval is er dus sprake van een
zorgbeleid. Het probleem van een zorgbeleid op school is, dat er later op de arbeidsmarkt amper sprake is van extra zorg. Toch
heeft zorg voor leerlingen met een leerstoornis op school, kan nadelige gevolgen hebben voor de toekomstige loopbaan van deze
leerlingen. Toch heeft zorg ook positieve gevolgen, een ander groepslid haalde aan dat bij haar op school er een verbredingsproject
is voor hoogbegaafden. Tijdens deze lessen worden de hoogbegaafde leerlingen geprikkeld met extra vakken.
Vraag 3
Wat zijn de mogelijkheden binnen een middenschool om een professionaliseringstraject uit te bouwen gebaseerd op ‘reflectie-indialoog’
Antwoord 3
Er kan bijvoorbeeld een alternatieve klassenraad gehouden worden (zoals bij één van de groepsleden) waarbij de leerkrachten hun
harten kunnen luchten omtrent de leerlingen. Dat bevordert de teamspirit van het leerkrachtenkorps want het is belangrijk dat de
leerlingen weten dat je als leerkracht niet alleen staat maar in team. Het maakt op de leerlingen indruk als je als leerkracht iets
aanhaalt wat in een andere les is gebeurt. Als leerkracht is het ook belangrijk om aan zelfreflectie te doen. Niet alle leerkrachten
zijn hier even ijverig rond maar door te reflecteren over je eigen ‘kennen’ en ‘kunnen’, kan je je tekortkomingen en problemen
6

oplossen. Wat ook mogelijk is, is om lessen van andere leerkrachten bij te wonen en daarna te reflecteren met die leerkrachten
want zo kun je van elkaar leren.
Vraag 4
Welke organisatorische ingrepen zijn -rekening houdend met de middelen van de school- mogelijk om bij een zorgbeleid in de
middenschool zowel de leerling als de leraar te ondersteunen
Antwoord 4
Het organiseren van Begeleid Zelfstandig Leren wordt veel gebruikt. Op de school van iemand van de groepsleden gaat het als
volgt: er zijn twee groepen leerlingen die elke week drie uren BZL hebben voor de vakken Frans, Nederlands en wiskunde. Elk vak
wordt door een leerkracht begeleid en de leerlingen schuiven elk uur door naar een ander vak. De groepen worden ingedeeld op
gedrag: leerlingen die ruzie hebben met elkaar, die vriendjes zijn en veel babbelen worden bijvoorbeeld in verschillende groepen
gezet. Het niveau van de leerlingen verschilt. Door middel van BZL, worden de leerlingen begeleid op het vlak van ‘leren leren’,
wat een basisdoel is van het St.A.M.
Een projectdag uitwerken omtrent één bepaald project met verschillende leerkrachten is ook een idee maar het nadeel eraan, is dat
het dan maar voor één dag is.
Aan het begin van het schooljaar, moet de leerkracht rekening houden met het leefklimaat van de klas om de klasdynamiek te
bevorderen. Bij één van de afwezigen werd dit gedaan voor vier klassen: voor twee klassen is het gelukt en voor de andere twee
klassen is het mislukt. De reden voor de twee klassen waar het mislukt is, kan zijn dat er in die twee klassen jongere leerkrachten
stonden. Dus om goede klasdynamiek te krijgen, is maturiteit wel welkom.
7

2.1 Tijdstip
Dinsdag 24 mei van 16.10 u. tot 17.20 u.
2.2 Aanwezig
2) Verslag werksessie: ‘Leren en het puberbrein.’
Hector Foulon, Charlotte Melis, Viviane Van Dijck, Diane Van steen, Dominique Willems, Sofie Verbruggen, Ann Van den Heuvel,
Karla Vileyn, Frieda Neys, Lief Van Duffel, Carmen Robbe, Tom Brusselmans, Pascale Szalai
(Afwezig: Luc Pluymers, Marc Pauwels, Bjorn Dillen)
2.3 Inleiding
De congresbegeleider gaf een korte samenvatting van het referaat d.m.v. een bord. Daarop werden kort enkele punten vermeld
zoals dat jongeren het moeilijk hebben met lange termijnopbrengsten (“Als je nu goed studeert, heb je later een diploma.”), ze willen
het liefste nu resultaat. De groep werd in twee groepen gesplitst en in de kleinere groep werden de vragen overlopen. Later
werden de antwoorden per groep overlopen.
2.4 Verslag
Vraag 1
De hersenontwikkeling heeft nog een hele weg af te leggen op de leeftijd tussen 12 en 25 jaar. Op welke (gedrags)vaardigheden
liggen daarbij de accenten en welke consequenties kan dit hebben voor onze kijk op de middenschoolleerling
Antwoord 1
Vaardigheden moet je leren door bijvoorbeeld te structureren en te plannen. Dit gebeurt elke les en ook tijdens lessen Begeleid
Zelfstandig Leren. Ook de OVUR-methode (organiseren-voorbereiden-uitvoeren-reflecteren) is effectief.
8

Vraag 2
Het lerend brein benut optimaal de omgeving om te komen tot zijn maximaal kunnen. Hoe kunnen we dit vanuit neurobiologisch
standpunt begrijpen en… wat kunnen we daaruit leren m.b.t. onze aanpak van zowel het leren als het aansluitende gedrag van
middenschoolleerlingen Wat doen we goed Wat doen we minder goed Hoe kunnen we vanuit de inzichten van de
neurowetenschap onze aanpak verbeteren
Antwoord 2
Het aanbod op taalkundig vlak is te breed vergeleken met de aandacht die geschonken wordt aan beweging en gebarenschat. Door
gebruik te maken van gebarentaal tijdens taal kunnen de leerlingen de taal beter onder de knie krijgen en bijgevolg zal de
spreekvaardigheid bij de leerlingen sprongen vooruit maken. Bijvoorbeeld: als je “je” zegt bij het vak Frans kan je naar jezelf wijzen.
Of een specifiek gebaar gebruiken om een infinitief aan te duiden (wijsvinger en duim naar elkaar gebogen), later kan je dan zeggen
dat dat gebaar een infinitief betekent.
Als leerkracht moet je zelf ook consequent zijn. Als je van je leerlingen een bepaald gedrag verwacht dan moet je het eerst voor
doen want leerlingen kopiëren onbewust het gedrag van andere mensen (incluis leerkrachten). Dus als je wilt dat leerlingen, niet
eten tijdens de les, ga zelf dan niet een koekje eten. Leerlingen leren ook met vallen en opstaan, daarom is het goed om fouten te
maken en te leren van die fouten. Daarom moet je als leerkracht, voldoende geduld hebben met je leerlingen en je
verwachtingspatroon over de leerlingen aanpassen aan hun eigen kennis, vaardigheden en attitudes.
De leerstof herhalen is zeer nuttig want zo wordt de link tussen bepaalde delen van informatie duidelijker.
Vraag 3
Een lerend brein dat zich o.a. voedt met de omgeving is ook een zeer kwetsbaar brein. Welke voorbeelden uit de praktijk kunnen
we aanhalen om dit te illustreren en hoe kunnen we bij het begeleiden van middenschoolleerlingen hier zorg aan besteden
Antwoord 3
‘Peer pressure’ ofwel groepsdruk kan zeer nadelig zijn voor jongeren omdat het hun persoonlijke groei hindert. De jongeren hebben
een drang om ergens bij te horen maar om bij een groep te horen, moet je meedoen met de groep wat zowel positief als negatief
kan uitpakken. De media en de reclame hebben vandaag de dag een zeer grote invloed op onze jongeren. Ze geven de jongeren
een verkeerd beeld van bepaalde zaken en omdat de jongeren nog niet de leeftijd hebben bereikt van het kritisch denken, nemen ze
vaak wat in de media of in reclame verschijnt, voor waar aan. Daarnaast bereiken de leerlingen van de basisschool en
9

middenschool een leeftijd waarop ze willen exploreren. Ze willen de wereld ontdekken en (vooral de jongens) nemen de risico’s
erbij maar aan elk risico hangt een gevaar vast.
Leerlingen begeleiden kan je het beste doen op spelender wijs. Op deze manier zullen ze er meer aandacht aan schenken en
zullen ze de raad van de leerkracht beter onthouden. Binnen de klas kan je meestal goed met de leerlingen werken maar als de
leerlingen eenmaal buiten de school zijn, weet je niet wat ze doen. Daarom is het belangrijk dat er bepaalde gedachten of taboes in
de klas worden besproken zodat de leerlingen, dit kunnen meenemen naar buiten.
10

3.1 Tijdstip
Woensdag 25 mei van 10.30 u. tot 11.30 u.
3.2 Aanwezig
3) Verslag werksessie: ‘Leren en gender.’
Hector Foulon, Charlotte Melis, Viviane Van Dijck, Diane Van steen, Dominique Willems, Sofie Verbruggen, Ann Van den Heuvel,
Karla Vileyn, Marc Pauwels, Frieda Neys, Lief Van Duffel, Carmen Robbe, Tom Brusselmans, Pascale Szalai
(Afwezig: Luc Pluymers, Bjorn Dillen)
3.3 Inleiding
Er worden eerst enkele punten uit het referaat aangehaald zoals het verschillende rijpingsproces tussen meisjes en jongens. Ook
is het niet aangeraden om jongens in de middenscholen veel vrijheid te geven omdat ze op die leeftijd er nog niet mee kunnen
omgaan. Dan wordt de groep in twee kleinere groepjes verdeeld en wordt er in elke groep gediscussieerd over twee verschillende
vragen over het referaat. Achteraf worden de vragen en antwoorden overlopen.
3.4 Verslag
Vraag 1
Hoe verschillend gaan leraars (m./v.) om met de uitschuivers en overdrijvingen van jongens Kan je voorbeelden aanreiken uit je
eigen klas- en schoolpraktijk Wat kan je daaruit ook leren m.b.t. kwaliteiten die achter het gedrag van jongens kunnen schuilgaan
Antwoord 1
De eigen ervaring is zeer belangrijk voor de manier hoe je omgaat met jongens. Leerkrachten die het niet gewoon zijn, voelen zich
heel onwennig in de nabijheid van jongens en omgekeerd. Jongens kunnen veel minder goed stil zitten, laten gemakkelijker hun
emoties zien (kwaadheid). Doordat ze graag experimenteren, leren ze heel veel van creatieve werkvormen maar kan dit altijd Het
kan in kleine zaken bijvoorbeeld: een stellingenspel waarbij ze zich kunnen bewegen of in keuzepakketten of bij wiskunde op de
speelplaats hoeken tekenen en dan moeten ze daarbij springen. Een ander voorbeeld voor het vak godsdienst: Bijbel-drama
11

waarbij de leerlingen kleine stukken uit de Bijbel moeten naspelen. Of bij biologie, als het gaat over het ademritme, kunnen ze
oefeningen doen en tegelijkertijd op hun ademritme letten.
Vraag 2
In welke leersituaties en/of bij welke werkvormen zie je de nieuwsgierigheid, de ondernemingszin en betrokkenheid van jongens
groeien Hoe kunnen we daarmee rekening houden in de klaspraktijk
Antwoord 2
Bij competities zullen jongens meestal gemotiveerder zijn en zich meer betrokken voelen. Bijvoorbeeld: als je bij een herhalingsles
een quiz houdt, zullen de jongens zich extra inzetten. Voor jongens kan het misschien ook wel aangewezen zijn om de studiekeuze
uit te stellen omdat het voor sommige jongens te vroeg is om specifieke keuzes te maken op het einde van het basisonderwijs, dit is
één van de basisdoelen van St.A.M.: “kansen bieden tot uitstel van studiekeuze en een geleidelijke en positieve oriëntering mogelijk
maken”.
Vraag 3
In welke mate is je eigen school een voldoende uitdagende en inspirerende plek voor jongens Welke suggesties heb je om dit te
bevorderen
Antwoord 3
Door verschillende extra activiteiten aan te bieden aan de leerlingen: middagcompetities zoals sport voor de jongens omdat zij
meestal tijdens de middagpauze iets beweeglijks willen doen. Andere voorbeelden zijn talentenshows en jongerentoneels maar
deze zijn dan wel niet specifiek op jongens gericht. Wat wel op jongens specifiek gericht kan zijn, is jongens(of meisjes)-competities
tussen verschillende scholen met bijhorende trainingen. Sport is natuurlijk het sleutelwoord voor jongens, terwijl jongens heel
competitief zijn ingesteld, is dat minder het geval bij meisjes. Daarom kan het wel een goed idee zijn om jongens en meisjes te
splitsen bij lichamelijke opvoeding en hen een verschillende les aan te bieden (meisjes bijvoorbeeld turnen, jongens bijvoorbeeld
voetbal).
12

Vraag 4
Hoe kunnen we ervoor zorgen dat de wijze waarop meisjes meestal leren en waarop ze gemotiveerd raken en die van jongens
elkaar verrijken en niet hinderen
Antwoord 4
Door meisjes en jongens naast elkaar te zetten in de klas, zo hebben ze meer contact met elkaar en leren ze van elkaar. Zo kunnen
jongens bijvoorbeeld de drang van de meisjes om steeds goed te presteren gedeeltelijk overnemen en meisjes kunnen van jongens
hun openheid overnemen. Op die manier nemen ze elkaars goede kwaliteiten over.
13