Ziek zijn en voeding - Gemini Ziekenhuis

Ziek zijn en voeding
Informatie voor de ondervoede patiënt
met een natrium- en/of vochtbeperkt dieet

Deze folder is bedoeld voor patiënten met een natrium en/of
vochtbeperkt dieet waarbij ondervoeding is geconstateerd. Het doel
is u schriftelijk te informeren over ondervoeding. In deze folder is te
lezen wat ondervoeding is, wat de oorzaak kan zijn, welke gevolgen
ondervoeding met zich mee brengt en voedingstips waardoor (het
risico op) ondervoeding af kan nemen. In de voedingstips is rekening
gehouden met een natrium en/of vochtbeperkt dieet.
Tot slot is er een pagina besteed aan patiënten die diabetes hebben.
Wat is ondervoeding bij ziekte?
Wie ziek is moet extra letten op de voeding. Men denkt vaak dat
iemand die op bed ligt minder hoeft te eten. Bij ziek zijn is het
tegendeel waar: het ziekteproces kost véél energie en net als bij een
zware inspanning verbruikt het lichaam meer energie en
voedingsstoffen. Daar komt nog bij dat de ziekte het eetpatroon
verstoord. Geen trek, misselijkheid, benauwdheid, soms nuchter
blijven voor allerlei onderzoeken, emoties - er zijn allerlei redenen
om minder te eten. Voor u het weet is er sprake van ondervoeding:
een lichamelijk tekort aan voedingsstoffen en energie.
Gevolgen van ondervoeding
Ondervoeding heeft allerlei nadelige effecten. In eerste plaats wordt
de spiermassa kleiner, wat de functie van de organen verminderd. In
de tweede plaats duurt het herstel langer, de weerstand van het
lichaam vermindert en infecties krijgen meer kans, bijvoorbeeld na
een operatie. Vooral bij een chronische ziekte of bij ouderen is dat
een extra risicofactor. Wonden genezen ook minder snel. Het is dus
zaak om de voedingstoestand goed in de gaten te houden.
1

SNAQ
Er is een handige en snelle manier om vast te stellen of u in de
gevarenzone zit.
Bij iedere patiënt die in het Gemini Ziekenhuis opgenomen wordt,
wordt de voedingstoestand beoordeeld. Dit gebeurt met behulp van
een korte vragenlijst, ofwel de SNAQ. Afhankelijk van uw score
wordt een behandelplan opgesteld.
SNAQ (Short Nutritional Assessment Questionnaire)
Bent u onbedoeld afgevallen?
Meer dan 6 kg in de laatste 6 maanden
Meer dan 3 kg in de afgelopen maand.
Had u afgelopen maand een verminderde eetlust?
Heeft u de afgelopen maand drink of sondevoeding
gebruikt?
3 punten
2 punten
1 punt
1 punt
Score:
0 of 1
2
3 of meer
Geen actie
3 x per dag een tussendoortje
3x per dag een tussendoortje en behandeling van diëtist
Voldoende voedingsstoffen
Het is erg belangrijk dat u voldoende eet. Het gaat er om dat u
genoeg energie (calorieën) en eiwitten binnen krijgt. Eiwitten zorgen
voor opbouw van cellen, de spieren en organen.
Bij ziekte en herstel heeft het lichaam meer eiwitten nodig om
weefsel op te bouwen. Een compacte energieleverancier is vet. Dat
wil zeggen dat u met een klein volume veel energie tot u kunt
nemen.
2

Natrium en vocht
Op de afdeling cardiologie wordt veelal een natrium en/of
vochtbeperkt dieet voorgeschreven.
De werking van het hart, dat wil zeggen de pompkracht, is
verminderd. Hierdoor kan het hart onvoldoende bloed door het
lichaam pompen. De klachten die u kunt ervaren zijn vermoeidheid
en het snel benauwd krijgen. Om deze klachten zoveel mogelijk te
verhelpen krijgt u medicijnen en een natrium en/of vochtbeperkt
dieet.
Natrium is een onderdeel van zout. Minder natrium in de voeding
zorgt er voor dat het lichaam minder vocht vasthoudt. Met behulp
van een natriumbeperkt dieet is het ook makkelijker om een
vochtbeperking vol te houden
Door de inname van de hoeveelheid vocht te beperken, wordt het
hart namelijk minder zwaar belast en kan het zijn functie beter
uitoefenen. Tijdens uw opname zal u ongeveer 1500 ml vocht
mogen gebruiken per dag. Het kan zijn dat dit voor u anders is, dat
krijgt u dan te horen.
3

Tussendoortjes
Gedurende de periode dat u in het ziekenhuis bent opgenomen,
krijgt u drie keer per dag een extra tussendoortje aangeboden van
de voedingsassistent. Elk tussendoortje bevat een ruime
hoeveelheid calorieën en eiwitten. Dit is om de hoeveelheid eiwit en
calorieën te verhogen in uw voeding en om de spiermassa intact te
houden of zelfs te verbeteren. Bij het samenstellen van de
assortiment tussendoortjes is rekening gehouden met het
natriumgehalte in de producten.
Het assortiment tussendoortjes op de afdeling cardiologie, tijdens uw
verblijf in het ziekenhuis:
Zoet
Plak cake
M&M pinda
Gevulde koek
Chococaramelkoek
Zuivel
Chocolademelk (250 ml)
Drinkyoghurt (250 ml)
Yoghurt boordevol (150 ml)
Vruchtenkwark (150 ml)
Verrijkte vla (150 ml)
Danoontje (50 ml)
Deze tussendoortjes bevatten gemiddeld
5 gram eiwit en 200 kilocalorieën per portie.
Let op: de zuivelproducten tellen mee in de totale hoeveelheid vocht
die u binnen mag krijgen op een dag.
4

Praktische tips voor in het ziekenhuis en thuis
Het is goed om regelmatig kleine hoeveelheden te eten op een dag,
dat wil zeggen 3 hoofdmaaltijden en 3 tussendoortjes. Wanneer u
een verminderde trek heeft, probeer dan in ieder geval een gedeelte
van uw maaltijd of tussendoortje te nemen.
Enkele praktische tips:
- Beleg uw boterham extra dik met (natriumarme) kaas en/of
vleeswaren of plakje ‘uit het vuistje’.
- Besmeer uw boterham met (ongezouten) margarine of roomboter
(géén halvarine).
- Drink/eet regelmatig zuivel, ook tussen de hoofdmaaltijden.
- Volle zuivelproducten als tussendoortje verdienen de voorkeur
boven koffie, thee, bouillon of water. Zuivelproducten bevatten
energie en eiwit in tegenstelling tot koffie, thee, bouillon of water.
- Indien u graag een kopje koffie of thee wilt drinken neem dan een
half kopje.
- Probeer een ijsklontje, pepermuntje, zuurtje of poets uw tanden bij
dorst.
- Neem een ruime portie vlees/vis/vleesvervanger bij de maaltijd.
- Neem tussendoortjes met grote hoeveelheid eiwit zoals de
tussendoortjes die u in het ziekenhuis aangeboden krijgt.
- Neem geen light/magere producten.
- Vraag familie/vrienden om een energie- en eiwitrijk tussendoortje
mee te nemen in plaats van een fruit(mand) of drinken.
Het is belangrijk om uw gewicht in de gaten te houden. Dit doet u
door 1 x per week op de weegschaal te gaan staan. Schrijf uw
gewicht op met de datum van uw weegmoment zodat u het
gewichtsverloop kunt bijhouden. Als uw gewicht achteruit gaat of
toeneemt is het belangrijk om dit te bespreken met de diëtist, arts of
verpleging*.
* Achteruitgang van gewicht: meer dan 3 kg per maand en/of meer dan
6 kg per 6 maanden.
Toename van gewicht: uw gewicht kan, door het vasthouden van vocht,
toenemen. Dit is het geval als u 2 kg aan bent gekomen in enkele dagen
tijd, terwijl u normaal gegeten heeft.
5

Meer informatie
Wilt u graag meer informatie of heeft u vragen over ondervoeding?
Dan kunt u contact opnemen met de diëtist, arts of verpleging.
Telefoonnummers diëtisten: (0223) 69 63 29
(0223) 69 62 81
(0223) 69 69 16
Diabetes
Let op: de volgende informatie is voor patiënten die diabetes
hebben. Als u bekend bent met diabetes, weet u dat u de
koolhydraatinname goed moet verdelen over de dag. Het
assortiment van de tussendoortjes is hieronder in categorieën
ingedeeld. U kunt zelf, of in overleg met de diëtist, beslissen welke
tussendoortjes voor u geschikt zijn.
0 - 10 gram
koolhydraten
Danoontje
Melk (volle)
20 - 30 gram
koolhydraten
M&M pinda
Chococaramelkoek
Chocolademelk
Drinkyoghurt
Yoghurt boordevol
Vruchtenkwark
Verrijkte vla
Meer dan 30 gram
koolhydraten
Cake
Gevulde koek
6

135465-D556-11/08
Deze folder is een uitgave van het Gemini Ziekenhuis©
8