Frankrijk en de Verenigde Staten: een gepassioneerde relatie

eligieuze connotatie van de Covenant, het Pact van de Volkenbond ‘to end all wars’. Wilson,
die persoonlijk naar Parijs was gekomen om de heilsboodschap over te brengen, vond daar
onder andere Clemenceau tegenover zich, gepokt en gemazeld in de Europese
machtspolitiek, die, net als de Britten, nogal cynisch stond tegenover al dit moois. Toen de
balance of power-tendenzen zich op de vredesconferentie toch weer manifesteerden en zijn
Volkenbond uitgekleed werd, keerde Wilson teleurgesteld terug naar huis. Het Congres
besloot zijn avonturen niet te honoreren: Amerika trad niet toe tot de Volkenbond en hield
zich opnieuw afzijdig van het Europese gekrakeel. Dat betekende voor Frankrijk vooral dat
een Amerikaanse veiligheidsgarantie kwam te vervallen. Wederzijdse achterdocht en
teleurstelling kwamen ook toen al niet uit de lucht vallen.
De Gaulle: nog meer irritatie
Met het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog konden de Verenigde Staten om diverse
redenen niet afzijdig blijven. Japan bedreigde immers de Amerikaanse belangen in de Pacific
en Hitlers aspiraties dreigden heel Europa aan een fascistische dictatuur te onderwerpen.
Aan Churchills smeekbeden werd door president Roosevelt in etappes gehoor gegeven tot
op 7 november 1942 daadwerkelijk Amerikaanse troepen in Frans-Noord-Afrika landden.
Nu waren de Fransen met de (late) Amerikaanse interventie in de oorlog van ’14-’18 al niet
onverdeeld gelukkig geweest – sommige Fransen meenden zelfs dat ze het zonder de
Amerikanen ook wel gered zouden hebben – maar de Tweede Wereldoorlog zou de Frans-
Amerikaanse relatie onder wel zeer zware druk zetten. De vernederingen voor Frankrijk waren
zo mogelijk nog groter dan tijdens de Eerste Wereldoorlog. De Franse legers gaven de strijd al
na negentien dagen op en Parijs werd na negen dagen zonder strijd bezet. Alleen generaal
Charles de Gaulle riep op tot voortzetting van de strijd en vormde in 1941 een provisorisch
nationaal comité der Vrije Fransen. De Gaulle was in juni 1940 onder-staatssecretaris van
Oorlog en na de overgave naar Londen vertrokken. Daar moest hij een gevecht tegen vooral de
Amerikanen leveren voor de erkenning van zijn eigen rol en die van Frankrijk na de oorlog. In
de ogen van velen had Frankrijk definitief als grote mogendheid afgedaan, maar niet voor De
Gaulle. En De Gaulle vocht voor de Franse gloire; voor buitenstaanders een vreemde houding
van de vertegenwoordiger van een land dat aan de oorlog zelf niet meer meedeed. Voor hen
was hij slechts een arrogante querulant, wiens autoriteit op een wel heel wankele juridische
basis berustte en die het bestond zich bereid te verklaren aan de zijde van de Geallieerden mee
te vechten op voorwaarde dat zij zich achter de Franse politiek zouden scharen. De
Amerikanen begrepen weinig van De Gaulle en zijn nauwe banden met het Franse verzet. De
minachting die de Amerikanen in eerste instantie voor De Gaulle aan de dag legden, krenkte
diens trots en werd bovendien in het collectieve geheugen van de Fransen opgeslagen. Met
name Roosevelt wilde De Gaulle overal buiten houden, hij had een hekel aan diens arrogante
manier van optreden en het was Churchill die als een soort go-between tussen beide heren
fungeerde. Toch werd De Gaulle niet uitgenodigd voor de conferenties van Jalta en Potsdam en
dat zijn de Fransen nooit vergeten. Om zijn positie tegenover de Amerikanen te versterken
zocht De Gaulle al in 1944 contact met Stalin. Het pact dat uit die contacten voortvloeide was,
hoe kan het ook anders, gericht tegen Duitsland; het bepaalde dat beiden alles in het werk
zouden stellen om te voorkomen dat Duitsland ooit weer een bedreiging voor Europa zou
vormen. Voor de veiligheid van Frankrijk diende een Moskou-Parijs-Londen-connectie tot stand
gebracht worden. 1 Maar toen de eerste tekenen van de Koude Oorlog zich manifesteerden,
werd dat plan in de ijskast gezet.
Het wantrouwen van de Fransen tegenover de Amerikanen werd door diverse factoren
versterkt. Kort na de oorlog bemoeide de Amerikaanse ambassade in Parijs zich, uit angst voor
de relatief grote macht van de Communisten, intensief met de Franse binnenlandse politiek en
sprong daarbij bepaald niet tactisch met Franse gevoeligheden om. 2 De Amerikanen
hanteerden een tamelijk stereotype beeld van de Fransen. In hun ogen waren die dom,
instinctief, onredelijk, deden ze veel te ingewikkeld en hadden ze weinig realiteitszin. Bovendien
2