Roeien met strakke riemen - Zorgnet Vlaanderen

Roeienmet strakke riemenMemorandum Zorgnet Vlaanderenvoor de federale verkiezingen 2010

ColofonRedactie:Frederik Coussée, Dr. Daniel DevosEindredactie:Lieve Dhaene, Catherine ZennerVormgeving:www.dotplus.beVerantwoordelijke uitgever:Guido Van Oevelen, p/a Zorgnet Vlaanderen vzw, Guimardstraat 1, 1040 BrusselZorgnet Vlaanderen

Woord voorafBelgië beleeft moeilijke tijden. Een ernstige institutionele en politieke crisis bedreigt de stabiliteit vanhet beleid en zelfs van het land. Een financiële crisis en een beperkte economische groei bezwaren,meer dan anders, de budgettaire mogelijkheden van de Staat. Er zijn meer werklozen, gezinnen krijgenhet moeilijk, voor sommigen dreigt armoede. De vergrijzing komt eraan, het aantal chronisch zieken enpersonen met psychische problemen neemt toe, de stabiliteit van familiale en sociale netwerken en detraditionele mantelzorg brokkelen af.Gelukkig, en paradoxaal, bleef de zorgsector tot nu toe grotendeels gespaard van de economischecrisis. Er vallen geen ontslagen, de tewerkstelling stijgt zelfs. De maatschappij blijft verder investeren ingezondheidszorg. Blijft dat duren? Of is dit de stilte voor de storm?Willen we onze sociale bescherming met een breed toegankelijke en betaalbare zorg veiligstellen, danmoeten de verantwoordelijken het overheidsbudget en dat van de sociale zekerheid als goede huisvadersbeheren. Schuldafbouw vormt hierbij een belangrijk aandachtspunt. Net zoals in elk huishoudenstaan weinig schulden gelijk met weinig zorgen en met extra ruimte voor zinvolle initiatieven.Schuldbeheersing is dus de beste sociale bescherming.Die vaststelling moet ons allen – zorgverstrekkers, mutualiteiten, vakbonden, patiënten, bewoners,families, gezinnen, burgers en ondernemingen – aanzetten tot terughoudendheid, realiteitszin en bescheidenheidbij het formuleren van verlangens die beslag leggen op bestaande of bijkomende budgetten.In de eerste plaats moeten we aandacht hebben voor een verantwoorde aanwending van demiddelen, voor goede zorg aan de best mogelijke prijs. We moeten keuzes durven maken, niet voorfranjes, niet voor ‘nice to haves’, maar radicaal voor toegankelijke, betaalbare en kwaliteitsvolle zorg.Het is in die context dat wij u met dit memorandum onze bekommernissen en verwachtingen presenterenvoor de ouderenzorg, de geestelijke gezondheidszorg en de algemene ziekenhuizen. ZorgnetVlaanderen wil zelf zijn verantwoordelijkheid opnemen en is bereid om met alle belanghebbenden teoverleggen over de prioriteiten om samen de juiste beleidskeuzes te maken.Zorgnet Vlaanderen verenigt meer dan 500 zorgvoorzieningen. Met hun circa 85.000 medewerkers verzorgenzij jaarlijks meer dan één miljoen patiënten, cliënten en bewoners. Allen samen verwachten zijdat de regering eerlijk, krachtdadig en sober optreedt. Echt leiderschap en moedig beleid zullen onzetoekomst en die van onze kinderen kunnen veiligstellen en het noodzakelijke internationale vertrouwenin ons land vrijwaren.De federale verkiezingen van juni 2010 geven aan ons allen niet alleen de mogelijkheid om een beleid tebeoordelen, maar vooral om de toekomst mee vorm te geven.Peter Degadtgedelegeerd bestuurderguido Van OevelenvoorzitterMemorandum Zorgnet Vlaanderen voor de federale verkiezingen 2010

Algemene aandachtspunten1. Budgetbeheersing en efficiëntieOm betaalbare, toegankelijke en kwaliteitsvolle zorg te realiseren zijn voldoende middelen nodig. Vandaagfinanciert de overheid ongeveer 76% van de gezondheidskosten; de patiënt betaalt gemiddeld 24%uit eigen zak.De impact van de economische crisis op de staatsschuld en het tekort op de lopende begroting hebbenverstrekkende gevolgen. Daarom stelt de Hoge Raad voor Financiën een besparingstraject voor om toten met 2015, dit is tot het einde van de komende legislatuur, jaarlijks drie miljard euro te besparen.Dan kan opnieuw een begrotingsevenwicht worden bereikt. Die boodschap zal waarschijnlijk invloedhebben op de wettelijke groeinorm van 4,5% buiten indexatie voor gezondheidszorg, die een jaarlijksemeeruitgave van één miljard euro impliceert. Zelfs Frankrijk besloot tot een bevriezing van alle overheidsuitgaventot en met 2013 1 .Om de impact van verminderde groeinormen of eventuele besparingen op te vangen, zijn doorgedrevenefficiëntiewinsten in de gezondheidszorg aangewezen. Dat zal des te meer noodzakelijk zijn indien wede patiënt of bewoner betaalbare, toegankelijke en kwaliteitsvolle zorg willen blijven aanbieden, zondereen verhoging van zijn factuur. Die efficiëntiewinsten zijn slechts mogelijk als alle actoren bereidzijn de bestaande financieringsmechanismen te hervormen.2. SolidariteitIn een rechtvaardige samenleving heeft iedereen gelijke toegang tot kwaliteitsvolle zorg. Dat veronderstelteen sterke solidariteit tussen rijk en arm, jong en oud, gezond en ziek. Solidariteit steunt op samenhorigheiden de bereidheid om voor elkaar iets te betekenen, zonder daarvan misbruik te maken. Diesolidariteit, zoals ze nu gestalte krijgt in de sociale zekerheid, kunnen we enkel verzekeren als iedereenook effectief zijn verantwoordelijkheid opneemt. In de sociale zekerheid moeten individuele belangenafgewogen worden aan collectieve.Het is opvallend dat, alhoewel er in Vlaanderen meer dan 200.000 werkzoekenden zijn, er toch bijna38.000 vacatures blijven openstaan; dat de kost van collectieve ontslagregelingen regelmatig afgewenteldwordt op de sociale zekerheid 2 ; of dat de ziekteverzekering veeleer verworden is tot een inkomensverzekeringvoor bepaalde zorgverstrekkers dan een bescherming van zieken en zwakken.Zorgnet Vlaanderen wil dat het gezondheidszorgsysteem in zijn geheel betaalbaar blijft, en dat de middelenvan de sociale zekerheid rechtvaardig en efficiënt worden beheerd. Elke verspilling is uit denboze.3. Aandacht voor medewerkersKwaliteitsvolle zorg is slechts mogelijk indien er voldoende en goed opgeleide medewerkers zijn die zichdagelijks enthousiast inzetten voor bewoner of patiënt.Niettegenstaande de grote werkloosheid blijft verpleegkundige een knelpuntberoep. De vergrijzing zalde vraag naar zorgpersoneel enkel doen stijgen. Ook het beroep zelf wordt steeds complexer, zowel inde acute als in de chronische zorg. Zorgnet Vlaanderen formuleert in het cahier Zorg voor de zorgendeeen tiental strategieën om een antwoord te bieden op de schaarste aan zorgpersoneel. 3 Die gaan vantaakuitzuivering, functiedifferentiatie en een betere waardering voor leidinggevenden tot een innovatieveomgang met zorgvragen en meer arbeidsmobiliteit.1 Zie: ‘Frankrijk bevriest overheidsuitgaven’, De Standaard, 7 mei 2010.2 Zie: Guy Tegenbos, ‘Zolang het mag, zal men het doen’, De Standaard, 20 april 2010.3 Zie: http://www.zorgnetvlaanderen.be/publicatie/Documents/Cahier%20verpleegkunde%20-def.pdfZorgnet Vlaanderen

Het nieuwe sociaal akkoord voor de social profit voor de periode 2011–2016, waarover de regering en desociale partners in 2010 zullen onderhandelen, kan hefbomen bieden om de aantrekkelijkheid van desector te waarborgen en te vergroten. Zorgnet Vlaanderen heeft zijn prioriteiten voor die onderhandelingopgelijst in het cahier Ruimte voor personeel. 4Een goed personeelsbeleid, dat de bescherming van medewerkers en hun familiale of sociale wensenverzoent met de verwachtingen voor een goede dienstverlening aan patiënt of bewoner, vergt eenmodernisering van de arbeidswetgeving. De vele cao’s die de sociale partners afsluiten, beïnvloedenuiteraard het personeelsbeleid in de zorgvoorzieningen. Het sociaal overleg loopt soms stroef doordater te veel partijen rond de tafel zitten. Zorgnet Vlaanderen pleit voor een beperking van de werkgeversdelegatietot zij die voldoende representatief zijn.4. KwaliteitBelgië wordt geroemd om zijn goede gezondheidszorgsysteem, tenminste door de eigen bevolking, diebijzonder gecharmeerd is door de vlotte toegankelijkheid en het ontbreken van wachtlijsten in de acutezorg. Studies tonen echter aan dat de reële kwaliteit achterop kan hinken in vergelijking met de gepercipieerdekwaliteit. 5Zorgnet Vlaanderen wenst dat de resultaten van het zorgproces meetbaar, en zodoende, kenbaar gemaaktworden. Dat kan door de huidige structurele en kwantitatieve criteria en normen in te ruilen vooreen accreditatie die de kwaliteit van een organisatie grondig en objectief evalueert. Zorgnet Vlaanderenheeft over accreditatie een onderbouwd standpunt gepubliceerd in het cahier Kwaliteit kenbaar makenin de zorg. 65. Sociaal ondernemerschapZorgnet Vlaanderen vertegenwoordigt private social-profitinitiatieven. We geloven sterk in de waardevan het sociaal ondernemerschap. Zo worden de noden en de behoeften bij de bevolking ontdekt enpassend beantwoord. Dat betekent dat zorgvoorzieningen voldoende ruimte moeten krijgen om, binneneen door de overheid samen met de sector uitgestippeld kader, hun beleid en strategie vorm te geven.Ze zijn geen onderaannemers van de federale overheid. Zorgnet Vlaanderen onderstreept dat sociaalondernemerschap geen vrijgeleide is, maar impliceert dat voorzieningen steeds bereid zijn transparantverantwoording af te leggen over het bereikte resultaat.6. Administratieve vereenvoudigingEr gaat geen dag voorbij of zorgvoorzieningen worden geconfronteerd met nieuwe regels, normen ofbesluiten. De laatste jaren nemen ook het aantal ad-hocenquêtes en recurrente bevragingen een steedshogere vlucht. Het spreekt voor zich dat al die administratieve verplichtingen heel wat personeelsinzetvergen en dus significante kosten met zich meebrengen. De enquêtes worden quasi altijd ingevuld doorgeschoold personeel, veelal verpleegkundigen. In tijden van schaarste aan zorgpersoneel is het ethischonverantwoord dat verpleegkundigen door administratieve belasting niet voldoende bezig kunnen zijnmet hun kerntaak, met name de directe zorg. Zorgnet Vlaanderen formuleert constructieve oplossingenvoor het registratieprobleem in de publicatie Charter voor een kwaliteitsvolle registratie van gegevens uitde zorgsector. 74 Zie: http://www.zorgnetvlaanderen.be/Films/Prioriteiten%20sociaal%20akkoord%20definitief.pdf5 Zie: Second Europe Quality of Life Survey, 2007, pag. 51.6 Zie: http://www.zorgnetvlaanderen.be/Documents/2010%20Accreditering.pdf7 Zie: http://www.zorgnetvlaanderen.be/Documents/Cahier%20Kwaliteitsvolle%20registratie.pdfMemorandum Zorgnet Vlaanderen voor de federale verkiezingen 2010

7. Commercialisering en vermarktingZorgnet Vlaanderen verwijst naar zijn cahier Zorg te koop over privatisering, commercialisering enmarktwerking dat een kritische reflectie ter zake biedt. 8 Wij zijn van oordeel dat zorgaanbieders in eersteinstantie de belangen van de patiënt, bewoner én maatschappij moeten dienen. Commercieel initiatief,in het bijzonder in de sector van de ouderenzorg, is enkel mogelijk op voorwaarde dat de toegankelijkheid,de betaalbaarheid en de kwaliteit van de zorg niet in het gedrang komen, dat overheidsmiddelenniet worden uitgekeerd aan aandeelhouders en dat er een engagement is tot continuïteit en maatschappelijkverantwoord waardegericht ondernemen.Zorgnet Vlaanderen benadrukt dat social-profitvoorzieningen een bijzondere meerwaarde hebben: zeherinvesteren namelijk eventuele winsten in de maatschappelijke doelstelling van de onderneming enhoeven ze dus niet uit te keren aan kapitaalverschaffers.8. CommunautariseringEen samenhangend beleid voor gezondheid en welzijn veronderstelt eenheid van bevoegdheid en vanmiddelen. Deugdelijk bestuur en verantwoordelijkheid voor inkomsten én uitgaven moeten de drijvendekrachten zijn achter de overheveling van bevoegdheden voor gezondheidszorg naar de Gemeenschappen.Die overheveling kan een einde stellen aan het consumptiefederalisme dat nu toelaat datGemeenschappen kosten afwentelen op de federale overheid.Communautarisering betekent voor Zorgnet Vlaanderen niet dat de interpersoonlijke solidariteit tussende Belgische burgers doorbroken of uitgehold wordt. De solidariteit moet echter op een transparanteen omkeerbare wijze georganiseerd worden en de betrokken Gemeenschappen responsabiliseren. Eenzeer recente studie van de K.U.Leuven toont trouwens aan dat een vermindering van de transfers in hetbelang is van alle regio’s. 9 Zorgnet Vlaanderen formuleerde zijn concept over een bevoegdheidsherverdelingin de gezondheidszorg in de brochure Solidaire gezondheidszorg. 109. EuropaZorgnet Vlaanderen onderlijnt dat zorg geen louter consumptieproduct is. Daarom moeten de Europeseleiders hun geëigende begrippenkader verlaten en het specifieke karakter van de gezondheidszorgonder ogen durven zien. Omdat de EU-bevoegdheden inzake volksgezondheid en zorg op heden veeleerbeperkt zijn, geldt de Europese invloed op onze sector voornamelijk via andere beleidsdomeinen. Hetgaat hier bijvoorbeeld over het Europese sociaal beleid, het beleid van de interne markt en dat van demededinging. Die onrechtstreekse impact van de Europese regelgeving leidt ertoe dat men de zorgsectorweleens vergeet te consulteren.Het is noodzakelijk dat de federale overheid en de sector samen aan hetzelfde zeel trekken om enerzijdsde eigenheid van de zorgsector te verzekeren en anderzijds vroegtijdig kennis te nemen van Europeseinitiatieven die mogelijk de zorgsector, al dan niet rechtstreeks, viseren. Het Belgisch voorzitterschapvan de Europese Unie in de tweede helft van 2010 biedt hiertoe uitgelezen kansen.10. Wie regelt, betaaltEen gezonde regel die we vooropstellen, is dat wie regels oplegt, ze ook moet betalen. Gekende voorbeeldenvan hoe het niet hoort, zijn de lasten in verband met sociale akkoorden, banenplannen, nepstatuten,medische materialen… Die resulteren in een aanzienlijke kost voor de voorzieningen. Deoverheid moet dus elke bestaande en toekomstige regel die ze zelf oplegt, correct financieren. Anderswentelt ze de kost af op patiënten, bewoners en zorgverstrekkers.8 Zie: http://www.zorgnetvlaanderen.be/Documents/cahier%20commercialisering%20definitief.pdf9 Zie: Guy Tegenbos, ‘Minder transfers, hogere Waalse groei’, De Standaard, 6 mei 2010.10 Zie: http://www.zorgnetvlaanderen.be/publicatie/Pages/brochurecommunautarisering.aspxZorgnet Vlaanderen

11. Samenwerking en fiscaliteitVoorzieningen zoeken naar nieuwe samenwerkingsverbanden om bewoners en patiënten zo goedmogelijk te verzorgen. Die samenwerkingsverbanden zorgen voor een optimaal gebruik van middelenen een efficiëntere inzet van personeel.Zorgnet Vlaanderen vraagt dat alle belemmeringen van de BTW-wetgeving inzake samenwerking wordenweggewerkt.12. Wet op de overheidsopdrachtenBelgië zal de nieuwe regelgeving inzake overheidsopdrachten eerstdaags in werking laten treden. Voorzieningenmoeten maximaal inzetten op hun kerntaak, met name het verlenen van zorg. Dat verondersteltdynamiek, inventiviteit en flexibiliteit. De regelgeving inzake overheidsopdrachten is bijzonderstringent en administratief belastend.Bij de uitvoering van de wet moeten de drempelbedragen voor de toepassing van de regelgeving werkbaarzijn. Daarom vraagt Zorgnet Vlaanderen dat deze bedragen even hoog als de Europese drempelbedragenzouden zijn.Memorandum Zorgnet Vlaanderen voor de federale verkiezingen 2010

Ouderenzorg1. Consequent beleid in de ouderenzorgDe vergrijzingsgolf biedt kansen en uitdagingen. Onze samenleving heeft nood aan een doordacht,geïntegreerd zorgbeleid op lange termijn. Willen ouderen op een positieve manier in het maatschappelijkleven geïntegreerd blijven, dan zijn verschuivingen in budgetten en prioriteiten aan de orde. ZorgnetVlaanderen vraagt daarom dat de federale overheid samen met de Gemeenschappen een duurzaam engeïntegreerd meerjarenbeleid voor ouderen uitwerkt. Om de continuïteit van het ouderenzorgbeleid tegaranderen, moet er tijdig een nieuw protocolakkoord worden afgesloten.2. Ongelijke financieringIn woonzorgcentra wordt de verzorging van bewoners met een gelijke zorgnood niet altijd gelijk gefinancierd.In de praktijk heeft dat tot gevolg dat zwaar zorgbehoevenden vaak in rustoordbedden (ROB)en niet in rust- en verzorgingsbedden (RVT) verblijven. Het wegwerken van die discriminatie vergt devoortzetting van de noodzakelijke reconversie naar RVT-bedden en een nieuw protocolakkoord metbijkomende middelen.Tegemoetkomingen aan patiënten verschillen naargelang zij thuis of in een woonzorgcentrum verblijven.Patiënten die thuis verzorgd worden, hebben recht op een incontinentieforfait en op een tegemoetkomingvoor palliatieve zorg. Die worden echter ontzegd aan de bewoners in de woonzorgcentra.Dergelijke discriminatie moet verdwijnen.De federale overheid dient in samenspraak met de regionale overheden de totale bestedingen aan zorgen welzijn ten gunste van ouderen in kaart te brengen. Een herijking van de budgetten voor thuiszorg enresidentiële ouderenzorg moet tot een optimalere inzet van de beperkte middelen leiden.3. Alternatieve zorgvormenOnze vergrijzende bevolking geniet van een hoge levenskwaliteit en is mondiger dan de voorgaandegeneraties. De huidige en toekomstige gebruikers vragen een gedifferentieerd zorgaanbod, gaande vanthuiszorg tot de meest diverse vormen van residentiële ouderenzorg. De sector vraagt dat de federaleoverheid in samenspraak met de Gemeenschappen financiële en juridische ondersteuning voorziet voorde professionele ontwikkeling van alternatieve zorgvormen. Wanneer zorginnovatieprojecten wordenafgerond, verdienen ze een structurele verankering.Zorgnet Vlaanderen

4. Expertise op het vlak van palliatieve zorgDe menswaardige begeleiding van bewoners in hun laatste levensfase is een kernopdracht van onzevoorzieningen. Het is dus zeer belangrijk dat het personeel in de woonzorgcentra bijkomende middelenkrijgt om niet alleen aangepaste zorg, maar ook emotionele begeleiding te bieden en daarbij zelf voldoendeondersteund te worden. Medewerkers die zich willen specialiseren in palliatieve zorg, moetendaartoe de kans krijgen.5. Expertise op het vlak van dementieEen verouderende samenleving wordt steeds meer geconfronteerd met dementie, een aandoening diezeer ingrijpend is voor de betrokkenen en hun omgeving. Het is noodzakelijk en prioritair om woonzorgcentrade kans te bieden om dementerende bewoners de gepaste omkadering en opvang te geven.Zorgnet Vlaanderen stelt de volgende concrete maatregelen voor om de goede verzorging van dezebewoners te verzekeren:– uitbreiding van de opvangcapaciteit met een juiste omkadering en voldoende financiering;– aanwerving van een referentiepersoon met expertise in dementie;– investeringen in domotica en technologische hulpmiddelen;– een wettelijk statuut voor dementerenden m.b.t. hun rechten in een evoluerendzorgperspectief.Om optimale zorg te garanderen pleit Zorgnet Vlaanderen voor de uitwerking van een residentieel entransmuraal zorgprogramma voor dementie. Samen met een aangepaste financiering moet dit zorgprogrammade voorzieningen verplichten om de kwaliteit van hun zorg aan te tonen.6. PersoneelstekortDe residentiële ouderenzorg heeft nu en de komende decennia nood aan extra werkkrachten. ZorgnetVlaanderen vraagt dat de overheid in het onderwijs en op de arbeidsmarkt een positief discriminerendbeleid ontwikkelt ten aanzien van de zorgberoepen. Het valoriseren van de verpleegkundige is eenabsolute prioriteit in de sector ouderenzorg. Dat kan gebeuren via een attractievere verloning van hoofdverpleegkundigenen een differentiatie in verpleegkundige opdrachten en taken.7. Informatisering in de ouderenzorgInformatisering leidt tot efficiëntie en kan daardoor een deel van de oplossing zijn voor het tekort aanverpleegkundigen en verzorgenden. We denken hier in de eerste plaats aan administratieve verplichtingenzoals het opstellen van uurroosters of het invullen van zorgdossiers en registraties allerhande.Zorgnet Vlaanderen vraagt daarom een doorgedreven investeringsprogramma voor software en hardwaredie specifiek zijn afgestemd op woonzorgcentra.8. MedicatieEen doordacht, coherent en transparant medicatiebeleid is dringend noodzakelijk in de residentiëleouderenzorg. Het is daarom belangrijk dat de overheid een gedegen reglementering uitwerkt om eenkwaliteitsvol medicatiebeleid in de woonzorgcentra te implementeren en op te volgen. Zo’n vernieuwendeaanpak heeft verregaande organisatorische consequenties en vergt opleiding, vorming, intervisie,overleg, procesveranderingen… De overheid moet een ruimer kader voorzien om deze veranderingente begeleiden en zo, in het belang van de bewoner, de samenwerking en de afstemming tussen artsen,apothekers en verpleegkundigen te optimaliseren.9. KetenzorgLangdurige zorg vergt een betere samenwerking tussen de relevante actoren op het terrein, met namethuiszorg, woonzorgcentra, centra voor kortverblijf, assistentiewoningen, herstelverblijven, ziekenhuizen,maar ook huisartsen en apothekers. Om uitstekende zorg mogelijk te maken, is een goede opvolgingen een correcte doorverwijzing cruciaal. Zorgnet Vlaanderen vraagt dat de overheid de nodigeinitiatieven neemt om deze samenwerking te faciliteren.Memorandum Zorgnet Vlaanderen voor de federale verkiezingen 2010

Geestelijke gezondheidszorg (GGZ)1. Geestelijke gezondheid is een collectieve verantwoordelijkheidGeestelijke gezondheid is een kostbaar en kwetsbaar goed. Een op de vier mensen krijgt in zijn leven afte rekenen met een geestelijk gezondheidsprobleem dat zich in een op de tien gevallen ontwikkelt toteen ernstige stoornis.Diverse maatschappelijke evoluties induceren zo een steeds grotere vraag naar behoud of herstel vangeestelijke gezondheid. Veel mensen bereiken de gespecialiseerde hulpverlening jammer genoeg pasop het ogenblik dat de kansen op genezing en herstel al geslonken of zelfs verloren zijn. Dat verklaartdeels waarom zoveel patiënten met ernstige en langdurige stoornissen in residentiële voorzieningen ofdiensten verblijven, waarom bijna 25.000 van de 70.000 personen met een beperking werkonbekwaamzijn door een psychische stoornis en waarom België hoge suïcidecijfers heeft.Zoals er een nationaal plan kwam voor kanker, is ook voor de geestelijke gezondheidszorg een gedurfdeen planmatige aanpak vereist. Die moet de focus leggen op preventie, vroege detectie, tijdige, gepasteen gespecialiseerde behandeling, verzorging en begeleiding in de leefomgeving van de patiënten en ingespecialiseerde voorzieningen.Een vroegtijdig beroep op gespecialiseerde zorg kan belangrijke efficiëntie- en kwaliteitswinsten realiseren.Voor mensen met langdurige, ernstige en complexe problemen is er nood aan aangepaste verzorgingen begeleiding met de klemtoon op inclusie en maatschappelijke integratie. Dat veronderstelt datherstel, rehabilitatie en levenskwaliteit voorrang krijgen op symptoombestrijding.10 Zorgnet Vlaanderen

2. Transformatie van de sectorEen grondige transformatie van de GGZ vereist dynamiek en flexibiliteit om met de beschikbare mensenen middelen innovatieve en betere antwoorden te bieden op zeer diverse zorgvragen. De interministeriëleconferentie volksgezondheid van 26 april 2010 steunt die transformatie en de uitvoering vanart. 107 van de ziekenhuiswet. Dat belichaamt de vernieuwing via de mogelijkheid tot de creatie vanzorgprogramma’s over verschillende voorzieningen heen, voor verschillende doelgroepen en via hetoprichten en financieren van zorgcircuits en netwerken.Zorgnet Vlaanderen vraagt dat die gemaakte afspraken worden uitgevoerd, zodat alle voorzieningennauw betrokken kunnen worden bij de transformatie van hun sector. Ook het beschut wonen (BeWo),de psychiatrische verzorgingstehuizen (PVT) en de revalidatiecentra moeten kunnen aansluiten bij dezevernieuwing. Een optimale samenwerking tussen alle aanbieders is noodzakelijk. De centra voor geestelijkegezondheidszorg (CGG’s) moeten als volwaardige verstrekkers erkend worden in het kader vande GVU-wet. 113. Voldoende zorgverleners en voldoende deskundigheid in de GGZZorgnet Vlaanderen vraagt dat de federale overheid (bevoegd voor de uitoefening van zorgberoepen) insamenspraak met de Gemeenschappen (bevoegd voor onderwijs) prioritair werk maakt van de volgendeprioriteiten:– De schaarste aan psychiaters en in het bijzonder kinderpsychiaters: dat kan door een gerichteverbetering van de honorering van die psychiaters die bijdragen aan continue zorg (door bv.deelname aan 24/24u wachtdienst en/of participatie aan de multidisciplinaire teamwerkingin ziekenhuizen, CGG’s en revalidatiecentra).– Het tekort aan psychiatrisch verpleegkundigen: in de basisopleiding verpleegkunde is erte weinig aandacht voor geestelijke gezondheidszorg en de federale overheid erkent deberoepstitel psychiatrie niet waardoor die bijzondere beroepstitel niet wordt gehonoreerd(zoals andere beroepstitels). Een erkenning en financiering dringt zich op.– Onvoldoende aandacht voor GGZ in de opleiding van huisartsen en andere beroepsgroepenvan de eerste lijn: momenteel beperkt de opleiding zich tot diagnose en behandeling vanGGZ-stoornissen. Die verdienen natuurlijk voldoende aandacht maar preventie, vroegedetectie, herstel en rehabilitatie moeten ruimer aan bod komen.– Manke verloning eerste lijn: huisartsen en thuisverpleegkundigen moeten in de toekomstnauwer betrokken worden bij de behandeling en de verzorging van mensen met ernstigeGGZ-aandoeningen. Die nieuwe opdrachten en verantwoordelijkheden moeten adequaatworden gehonoreerd.4. Mensen en middelen voor het wegwerkenvan de ongelijke toegang tot de gezondheidszorgDe uitwerking van art. 107 van de wet op de ziekenhuizen en de flexibiliteit inzake erkenningsnormenen budget zullen een groot deel van de noden van de doelgroep ‘volwassenen’ kunnen lenigen. Dedoelgroep ‘kinderen en jongeren’ en de doelgroep ‘ouderen’ kunnen van dit systeem niet genieten. Erblijven dus grote en onaanvaardbare verschillen in de toegang tot zorg. Het is evident dat de wachtlijstenvoor de zwaksten onder hen, bv. armen, daklozen, geïnterneerden, gedetineerden, mensen meteen verstandelijke handicap én een psychiatrische stoornis, mensen met zowel een verslaving als eenpsychiatrische stoornis, jongeren in de bijzondere jeugdhulp … nog des te langer zullen zijn.11 Wet betreffende de verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen, gecoördineerd op 14juli 1994.Memorandum Zorgnet Vlaanderen voor de federale verkiezingen 201011

Zorgnet Vlaanderen vraagt dat die schrijnende toestanden worden aangepakt en dat er extra middelenvoorzien worden om de volgende zaken te realiseren:– Extra zorgaanbod voor kinderen met GGZ-problemen, bij voorrang thuis en in geval vancrisis door middel van outreach en/of intensieve behandeling in thuisvervangende initiatieven.– Een zorgaanbod voor ouderen met GGZ-problemen.– Zorgvoorzieningen toelaten hun gespecialiseerde GGZ-expertise in te brengen bij zorgaanbiedersuit de eerste lijn (huisartspraktijken, thuisverpleegkundigen, gezinshulp, woonzorgcentra,OCMW’s, gevangenissen…), ongeacht of die aanbieders al dan niet door deGemeenschappen worden gefinancierd.– Extra zorg voor gedetineerden, geïnterneerden, seksueel delinquenten, gedwongen opgenomenjongeren, ongeacht of ze een als misdrijf omschreven feit (MOF) hebben gepleegd ofin een problematische opvoedingsituatie (POS) leven.Tevens vraagt Zorgnet Vlaanderen dat de federale overheid de bestaande zorgvormen op een correctewijze financiert (bijvoorbeeld B1, T1-T2, sociale maribel, IBF) zodat de voorzieningen geen structureletekorten hebben of kwaliteitsvolle zorg verplicht moeten afbouwen. Die correcte financiering is noodzakelijkom de supplementen op honoraria te blijven weren en om de tewerkstelling van het personeelniet in het gedrang te brengen.5. Betaalbare en toegankelijke zorgContinuïteit, zorg op maat en zorg in de samenleving kunnen maar worden geboden als ze betaalbaar entoegankelijk blijven voor mensen met een psychiatrisch probleem. Omdat het psychiatrisch disfunctionerenvan personen met GGZ-problemen niet meetelt in de toekenning van vele vervangingsinkomensen tegemoetkomingen, vallen ze vaak uit de boot. Dat moet dringend herzien worden. In vele gevallenworden hun kansen en mogelijkheden op integratie immers beknot of wordt hun zelfredzaamheid overschat.Daardoor scoren ze onvoldoende hoog in schalen die gebruikt worden voor de financiering vanthuiszorg of residentiële ouderenzorg. Zo derven zij nogmaals noodzakelijke zorg.12 Zorgnet Vlaanderen

Algemene ziekenhuizen1. Geïntegreerd ziekenhuisDe financiering van ziekenhuizen loopt in essentie nog steeds via twee kanalen, enerzijds via het budgetvan financiële middelen en anderzijds via afhoudingen op de artsenhonoraria. Die dualiteit staat haaksop een geïntegreerd ziekenhuismodel en interdisciplinaire patiëntenzorg. Financiële stromen en persoonlijkeinkomsten mogen geen invloed hebben op keuzes van diagnosestelling en op de behandelingvan patiënten.Om meer integratie en multidisciplinariteit te realiseren, is het aangewezen dat ziekenhuizen en artsenmeer dan vroeger de handen in elkaar slaan om organisatorisch en financieel nieuwe structuren uitte werken. Zorgnet Vlaanderen pleit voor een geïntegreerde financiering. Die moet gebaseerd zijn opobjectieve en transparante criteria, rechtszekerheid bieden voor alle betrokkenen, beleidsruimte gevenaan voorzieningen en zorgprofessionals aanmoedigen om in voorzieningen te werken. De vlucht naarcommerciële privépraktijken kan op die manier worden ingedijkt.Dat alles impliceert in de eerste plaats dat de onderfinanciering wordt aangepakt en dat de loopbaanvan een ziekenhuisarts aantrekkelijker wordt gemaakt, o.a. door hem of haar een betere socialebescherming te bieden.2. Voldoende artsenArtsen hebben vandaag een andere kijk op de combinatie werk-gezin. Het beroep vervrouwelijkt ensteeds meer artsen kiezen voor een privépraktijk. Daardoor zijn er in de ziekenhuizen minder artsenbeschikbaar en inzetbaar, terwijl net de multidisciplinaire manier van werken de aanwezigheid van voldoendeartsen noodzakelijk maakt. De inkomensverschillen tussen de artsen onderling zijn aanzienlijk,en bovendien lang niet altijd in verhouding met eenzelfde inzet, werkdruk en/of bekwaamheid. Dat isniet alleen onrechtvaardig, maar het beïnvloedt ook de studiekeuze van artsen in opleiding. Daardoorontstaan er tekorten voor sommige specialismen.Memorandum Zorgnet Vlaanderen voor de federale verkiezingen 201013

Zorgnet Vlaanderen vraagt dat de overheid de beperking van het aantal artsen (numerus clausus) envan de verschillende specialismen (contingentering) permanent evalueert en aanpast in functie van denoden en de behoeften van de (toekomstige) patiënt. We dringen tevens aan op een herziening van devergoedingen van geneesheren (herijking nomenclatuur), waarbij ook de inzet en de beschikbaarheidvoor de patiënt voldoende worden beloond.3. Aandacht voor de verpleegkundige bestaffingDoor de huidige personeelsschaarste en de te verwachten stijging in de zorgvraag is het belangrijk datvoldoende jongeren kiezen voor een job in de gezondheidszorg en dat diegenen die er nu werken, gemotiveerdblijven. Dankzij de vorige sociale akkoorden is de aantrekkelijkheid van het verpleegkundigberoep aanzienlijk verbeterd. Maar net daardoor vervaagt de loonspanning tussen een hoofdverpleegkundigeen de overige verpleegkundigen. Het loon van een hoofdverpleegkundige is onvoldoende aangepastaan de verantwoordelijkheid en de specifieke opdrachten van de functie. Ziekenhuizen ervarensteeds meer problemen om competente en geïnteresseerde personen te vinden die bereid zijn om defunctie van hoofdverpleegkundige op te nemen.Zorgnet Vlaanderen vraagt dat de overheid, samen met de sector, een samenhangend loonbeleid uitwerktvoor zowel het verzorgend en het verplegend personeel als voor de leidinggevenden.4. Voldoende financiering voor de lopendeen toekomstige sociale akkoordenDe overheid engageerde zich in het vorige sociaal akkoord om de maatregelen voor de aantrekkelijkheidvan het verpleegkundig beroep te financieren. Ze kwam haar beloftes echter niet volledig na. Dat hadverstrekkende gevolgen. Ziekenhuizen zijn immers gedwongen om de kosten van die akkoorden ofwelrechtstreeks door te rekenen aan de patiënt ofwel te recupereren via hogere afhoudingen op de artsenhonoraria.Die verhogen dan op hun beurt hun supplementen op de honoraria voor dezelfde patiënt.Zorgnet Vlaanderen vraagt dat de overheid haar beloftes nakomt en de achterstallige betalingen voor desociale akkoorden op korte termijn aan de ziekenhuizen uitkeert. Voor nieuwe sociale akkoorden moetde overheid de kosten van de maatregelen correct inschatten zodat de financiering voor de ziekenhuizenovereenkomt met de reële kosten.5. EreloonsupplementenDe honorariasupplementen van de artsen vormen dikwijls een belangrijk onderdeel van een ziekenhuisfactuur.Soms lopen die op tot meer dan 200%, ze verschillen ook opvallend van streek tot streek. 12Een enquête van de FOD Economie over het budget van de huishoudens toont aan dat een Vlaams gezingemiddeld 634 euro per jaar besteedt aan honoraria en supplementen. In vergelijking met acht jaargeleden betekent dat een stijging met meer dan 27%, terwijl het huishoudbudget in dezelfde periodeslechts steeg met 14%. Daarbovenop stegen recentelijk ook opnieuw de premies van de private hospitalisatieverzekeringen.13Die toenames dreigen de gezondheidszorg onbetaalbaar te maken, in het bijzonder voor de ouderen.Een ziekenhuisfactuur wordt zo voor velen een regelrechte aanslag op hun gezinsbudget. Zorgnet12 Artsen in sommige Antwerpse of Brusselse ziekenhuizen factureren voor dezelfde aandoening supplementen dietwee tot drie keer zo hoog leggen dan die van hun collega’s in bepaalde Luikse of Oost- en West-Vlaamse ziekenhuizen.13 Zo berekende Test Aankoop bijvoorbeeld dat een verhoging van 8% van de verzekering voor een verblijf in eeneenpersoonskamer de jaarlijkse premie voor een 65-plusser op meer dan 600 euro brengt terwijl het gemiddeldebruto maandpensioen 1.130 euro bedraagt.14 Zorgnet Vlaanderen

Vlaanderen is van oordeel dat honorariumsupplementen moeten worden beperkt tot maximaal 100%.Zo betaalt de patiënt minder en daalt ook de premie van de hospitalisatieverzekeringen. Dat laatste isgoed nieuws voor alle verzekerden en voor ondernemingen die dergelijke verzekeringen aan hun werknemersaanbieden.6. Realistische en meer flexibele toepassing vande personeelsnormenHet concept van de ziekenhuisnormen dateert van 1964 en geldt als toetssteen voor de personeelsbestaffingook onverkort voor de meest recente zorgprogramma’s. De normen laten weinig aanpassing toe vande personeelssterkte aan de reële arbeidslast. Voor de spoedgevallendienst betekent dat bijvoorbeelddat er op elk moment twee verpleegkundigen ter beschikking moeten zijn, ongeacht of er zich spoedgevallenaandienen of niet.De schaarste aan gekwalificeerde verpleegkundigen zet dergelijke verplichtingen van loutere aanwezigheidonder druk. Het komt immers de kwaliteit van de zorg ten goede als een verpleegkundigevan een minder drukke dienst de morgelijkheid krijgt om bij te springen bij overbevraagde collega’s ineen andere dienst. Zorgnet Vlaanderen vraagt daarom een efficiëntere toepassing van de geldende personeelsnormen.De eenvoudige toepassing van de bestaande normen op het globale ziekenhuisniveauzou al toelaten om sneller en beter antwoorden te formuleren op de zorgnoden van patiënten.7. Zorgprogramma’sIn de loop van het laatste decennium werden steeds meer verouderde ziekenhuisnormen ingewisseldvoor nieuwe zorgprogramma’s. Het voordeel van die benadering is het verlaten van normen per ziekenhuisdienstten voordele van een geïntegreerde, multidisciplinaire benadering. Daarbij is het traject vande patiënt doorheen het ziekenhuis determinerend voor de vereisten waaraan moet worden voldaan.Op een aantal domeinen dwingen nieuwe medische en verpleegkundige inzichten tot een herzieningvan het bestaande normatieve kader. Zo is het dringend noodzakelijk dat de oude normen op deSp-diensten vervangen worden door een zorgprogramma revalidatie, waardoor zowel gespecialiseerdeals basiszorgen volgens de meest recente inzichten kunnen worden aangeboden. Het zorgprogrammakan tevens een antwoord bieden op de extra capaciteit die nodig is om de vergrijzing op te vangen.Gezien de herhaalde vernietigingen van sommige zorgprogramma’s door de Raad van State is ZorgnetVlaanderen bekommerd om de rechtszekerheid en de stabiliteit van de zorgverlening. We verwijzen terillustratie naar het zorgprogramma cardiologie. Zorgnet Vlaanderen vraagt met aandrang een definitieveregeling van dit dossier.8. Palliatieve zorgenDe menswaardige begeleiding van patiënten in hun laatste levensfase is een kernopdracht van onzeziekenhuizen. Vele ziekenhuizen hebben echter geen of onvoldoende palliatieve bedden om op deechte noden en vragen van patiënten en hun naasten een afdoend antwoord te bieden. De federale enVlaamse overheden slagen er samen niet in om voor deze patiënten een voldoende ruim en aangepastaanbod te creëren. Een manke verdeling van bevoegdheden tussen Gemeenschappen en federale overheidis mogelijks een van de oorzaken, maar een echt gezondheidsbeleid veronderstelt prioriteiten.Palliatieve zorg is een prioriteit.Zorgnet Vlaanderen vraagt dat de overheid alle nodige stappen zet om aan het probleem van de ontoereikendepalliatieve zorg in de algemene ziekenhuizen te verhelpen. Een dringende aanpassing van hetaantal bedden Sp-palliatief én een aangepaste en bijkomende financiering zijn noodzakelijk.Memorandum Zorgnet Vlaanderen voor de federale verkiezingen 201015

Zorgnet Vlaanderen vzwGuimardstraat 1, 1040 BrusselT. 02 511 80 08 | F. 02 513 52 69post@zorgnetvlaanderen.bewww.zorgnetvlaanderen.be