Probleemjongeren: nu de praktijk Vijf casussen - Veiligheid

Probleemjongeren:nu de praktijkVijf casussen

Probleemjongeren:nu de praktijkVijf casussenStichtingvoorbeeldpostbus 670601060 JB Amsterdaminfo@stichtingvoorbeeldwww.stichtingvoorbeeld.nl

Inhoud1 Inleiding 62 Toelichting 73 Ali 94 Remco 135 Younes 176 Salah 217 Imad 258 Samenvatting en aandachtspunten 299 BijlagenBegrippenlijst 34Informatie over de onderzoekers 35De namen van de jongens uit het onderzoek zijn gefingeerd.De foto’s betreffen geen afbeeldingen van de jongens uit het onderzoek.VoorwoordStadsdeel Zeeburg heeft een snel groeiende en jonge bevolking. Maar liefst 32 procent van de bevolking vanZeeburg is jonger dan 25 jaar. Gelukkig gaat het met de meeste jongeren goed. Ze gaan naar school, werkenen/of vullen hun vrije tijd op een positieve manier in.Stadsdeel Zeeburg investeert fors in een uitdagend en effectief jeugdbeleid, bijeengebracht in het plan JongZeeburg 2006- 2010, om jongeren kansen te bieden en te voorkomen dat jongeren in de problemen raken.Helaas gaat het met een kleine groep jongeren minder goed. Contacten met politie, overlast, schoolverzuim,dreigende uitval en gezinsproblemen maken dat deze jongeren niet goed mee doen aan de samenleving.Zij hebben in het verleden steun en begeleiding ontvangen van hulpverlenende instanties, soms vrijwillig maarsoms ook gedwongen, om hun draai weer te vinden. Vanuit de praktijk in ons stadsdeel moeten we constaterendat de resultaten daarvan niet altijd voldoende waren. Om precies te weten waarom een aantal jongeren weinigvooruitgang of succes boekt, ondanks alle inspanningen, hebben we een kleinschalig dossieronderzoek latenuitvoeren.Centraal in dit onderzoek staan de vragen: Wat er speelt in het leven van een probleemjongere? Hoe gaanprofessionals om met de signalen dat het fout gaat? Hoe vertalen we de vraag van een jongere naar geschiktehulp en begeleiding? Het onderzoek gaat zowel over de inhoud als het proces. Sluit het hulpverleningsaanbodaan op de vraag en leefwereld van de jongere en zijn ouders? Hoe organiseren we het aanbod en op welkmoment? Graag deel ik de uitkomsten van dit bescheiden maar waardevolle onderzoek met u. Hopelijk kunt ude inzichten uit dit onderzoek meenemen in uw eigen werk of organisatie.Stadsdeel Zeeburg gebruikt de resultaten van dit onderzoek om jongeren die in de problemen dreigen te rakenop een juiste manier de hand te reiken. De uitkomsten van het onderzoek laten zien dat stadsdeel Zeeburgmet het inzetten op activiteiten van preventie, zoals naschoolse vrijetijdsbesteding en brede talentontwikkeling,op de juiste weg zit. We investeren in jongeren en motiveren ze om hun tijd op een zinvolle manier in te vullen.Het stadium van vrijblijvend hangen als activiteit voor jongeren is voorbij.Daarnaast hebben we een structuur opgezet om het werk en de informatie van organisaties die werken metjongeren en gezinnen goed op elkaar af te stemmen. We hebben afspraken gemaakt over de inzet enverantwoordelijk van alle deelnemende partijen. Als stadsdeel kunnen we kritisch kijken naar de effectiviteitvan het aanbod. Zo zorgen we ervoor dat de échte behoefte van onze kinderen en gezinnen en een daaropgerichte uitvoering de basis vormen van een succesvolle praktijk.Ik wens u veel inspiratie toe.Fatima ElatikStadsdeelvoorzitter stadsdeel ZeeburgProbleemjongeren: nu de praktijk | Vijf casussen InhoudVoorwoord

Inleiding& ToelichtingProbleemjongeren: nu de praktijk | Vijf casussen

1 Inleiding2 ToelichtingStadsdeel Zeeburg geeft de individuele aanpak van probleemjongeren prioriteit. Deze aanpak beoogt op basisvan een gerichte diagnose aan individuele probleemjongeren een passende aanpak te bieden. Vaak zijn bij dezepersoonsgerichte aanpak vele organisaties betrokken. Uitgangspunt is dat de individuele aanpak loopt tot aanhet moment dat de jongere op de cruciale leefgebieden (weer) voldoende functioneert.Stadsdeel Zeeburg wil meer zicht krijgen op de praktijk van de aanpak en de problematiek van individueleZeeburgse probleemjongeren. Vanuit het veld komen signalen dat wellicht een ‘mismatch’ is tussen de aanpakvanuit de reguliere organisaties en de behoeften van jongeren en ouders. Ook zijn er signalen dat het huidigeaanbod aan jeugdinterventies een deel van de probleemjongeren niet bereikt of slechts kort weet vast tehouden 1 .Het stadsdeel wil meer zicht krijgen op deze knelpunten in de aanpak. Daarom heeft de Stichting Voorbeeld 2oriënterend onderzoek gedaan naar de behoefte en de aanpak van vijf probleemjongeren uit Zeeburg waarvanbekend is dat zij geen aansluiting hebben gevonden bij het reguliere aanbod en waarbij de individueleaanpak niet of moeizaam werkt. De inzichten uit dit onderzoek gaat het stadsdeel gebruiken bij de opzetvan een nieuw Zeeburgs jeugdnetwerk voor jongeren die om welke reden dan ook in de knel raken.Stichting Voorbeeld heeft drie maanden contact gehad met deze jongeren, hun ouders en veel betrokkenprofessionals. Op basis van dossieronderzoek en diepte-interviews is een verhaal opgetekend over deervaringen met de individuele aanpak in de praktijk. Alle jongeren hebben in dit rapport een andere naamgekregen. Om de anonimiteit van de jongeren te garanderen zijn ook de namen van de betrokken professionalsniet opgenomen.Hoofdstuk 2 beschrijft kort de onderzoeksaanpak. De hoofdstukken 3 tot en met 8 gaan over de jongeren:hun ontwikkeling en problemen en de (mis)match tussen het aanbod en de vraag van jongeren en ouders.De rapportage sluit af met een samenvatting en aanbevelingen.Op de laatste pagina staat een verklarende begrippenlijst. Met een (*) in de tekst aangegeven begrippenverwijzen naar deze verklarende begrippenlijst.Stadsdeel Zeeburg heeft aangegeven dat het onderzoek zicht moet richten op:■ problematiek volgens de jongere, ouders en professionals■ problematiek uit dossieronderzoek■ geboden interventies en de wel/niet bereikte resultaten■ match tussen aanbod en vraag■ analyse van knelpunten en verbeterpunten in de aanpakBij de selectie van jongeren golden de volgende richtlijnen:■ jongeren waarvan bekend is dat zij niet of moeizaam worden bereikt en/of■ jongeren waarvan bekend is dat de beoogde individuele aanpak (*) niet heeft gewerkt omdat deproblematiek van de jongere niet is opgelost.In samenspraak met het stadsdeel is allereerst een keuze gemaakt voor vijf jongeren op basis van de afgesprokenrichtlijnen. Van de vijf geselecteerde jongeren valt één jongere in de categorie ‘licht crimineel’, twee jongerenstaan bekend als potentieel jeugdige veelplegers en twee jongeren behoren tot de harde kern. Drie van devijf jongeren zijn lid van een geprioriteerde overlastgroep in Zeeburg. Na de selectie van de jongens is via dedossiers van Matchnet(*) en de Ketenunit(*) informatie over de jongeren verzameld. Later is daar ook informatieuit schooldossiers bijgevoegd 3 . Via dossieronderzoek zijn de ingezette interventies en, indien bekend, deresultaten van de interventies in kaart gebracht. Daarbij is ook gescreend op informatie over de problematiekvan de jongere, zowel op individueel niveau (gedrag/leerstoornissen, middelengebruik, LVG), als op de situatieop verschillende leefgebieden.Na het dossieronderzoek is een lijst gemaakt van organisaties en professionals die betrokken zijn geweest bij deaanpak. Per jongere zijn twee tot drie professionals geïnterviewd die goed zicht hadden op de problematiek ende geboden aanpak. Vervolgens is getracht om met alle jongeren en hun ouders in contact te komen. Met vierjongeren zijn oriënterende gesprekken gevoerd, waarvan er drie daarna meegewerkt hebben aan intensieveface-to-face interviews. Nummer vier vertrok tijdens het onderzoek naar Marokko en kon niet mee werken aanvervolginterviews. Met één van de jongeren is geen contact gelegd omdat hij verbleef in een gesloten justitiëleinrichting.Verder waren vier ouders, drie vaders en één moeder, bereid mee te werken aan een interview.Door omstandigheden is het gesprek met de moeder niet doorgegaan. De gesprekken met de vaders zijnbuitengewoon prettige en open gesprekken geweest die voor dit onderzoek veel hebben betekend.1 In recent onderzoek naar de effectiviteit van Amsterdamse jeugdinterventies en jeugdreclassering werden deze signalen bevestigd doorcijfers over het recidivepercentage van de trajectdeelnemers Onderzoek: Recidivemeting trajecten aanpak en preventie jeugdcriminaliteit,O. Nauta, DSP-groep, 2008.2 Stichting Voorbeeld is gespecialiseerd in onderzoek en projectontwikkeling. Zie ook bijlage 2.3 Een aantal scholen heeft inzage gegeven in leerlingendossiers, onder de strikte voorwaarde dat de informatie anoniem zou worden verwerkten alleen voor dit onderzoek gebruikt zou worden. Verder heeft de onderzoeker op de Ketenunit politie-informatie kunnen inzien, eveneensonder voorwaarde van geheimhouding die hoort bij de beroepscode van de onderzoeker.* De dossiers van de Ketenunit bevatten informatie over de jongeren o.a. vanuit de kinderbescherming, hulpverlening, reclassering, openbaarministerie, politie en lokale partijen.Probleemjongeren: nu de praktijk | Vijf casussen InleidingToelichting

AliProbleemjongeren: nu de praktijk | Vijf casussen

3 AliDe twintigjarige Ali behoort tot de harde kern van een van de geprioriteerde groepen.Vanaf zijn 13de jaar heeft hij vele contacten met politie, justitie én hulpverlening.Professionals kennen hem als een sociaal vaardige jongen, waarvan de capaciteiten inhet verleden vaak zijn overschat. Achter het sociaal vaardige gedrag schuilt een jongenmet een laag IQ waarvoor een aanpak op maat nodig is.Ali groeit op met vjif broers en zussen. Ali komt uithet tweede huwelijk van vader (nu 70 jaar), met eenjongere vrouw. Er bestaat een goede band tussen defamilieleden. Het ontbreekt Ali niet aan aandacht engoede voorbeelden in de omgeving. De zussen vanAli doorlopen met succes het HBO en zijn ouderebroer, zwager en neven hebben eigen bedrijven.In tijden dat het slecht met Ali gaat, bieden ze hemondersteuning. Zo betaalt zijn zuster zijn boetes enkrijgt hij werk in de belwinkels van zijn neef en broer.Die laatste geeft Ali geen loon maar een kleinevergoeding voor zijn werkzaamheden in de belwinkel.Een aantal maal komt de Raad voor de Kinderbeschermingen vangnet Jeugd van de GGD bijhet gezin. Want ook over de twee jongere broersvan Ali zijn er zorgen. Beide organisaties vinden degezinsrelaties ‘goed en wederkerig’. Moeder laataan Ali’s docenten weten dat hij zich thuis sociaalgedraagt. Ali helpt moeder met de huishouding.De ouders kennen een vriendelijke Ali en niet deAli die bedreigt en steelt, zo blijkt uit de interviewsmet vader.Wanneer de ouders voor het eerst geconfronteerdworden met Ali’s delictgedrag, geloven ze hetnauwelijks. Hij is dan 13 jaar en aangehoudenvoor diefstal en vernieling. De jaren daarna volgenaanhoudingen voor vuurwapenbezit, afpersing,mishandeling, gewelddadige roof en aanranding.Professionals en Ali’s vader geven tijdens de interviewsaan dat detentiestraffen het leven van Ali niet hebbenkunnen veranderen. Zodra Ali weer buiten is, vervalthij in zijn oude gedrag. Ali is extreem passief als hetgaat om het regelen van zijn eigen zaken, wat medehet gevolg is van het feit dat hij dagelijks blowt.Verder laat Ali zich op straat gemakkelijk meeslependoor jonge criminele buurtgenoten. Politie ziet hemals een volger in de geprioriteerde jeugdgroep.Door Ali’s sociaal vaardige gedrag is jarenlang deernst van de achterliggende problematiek nietonderkend. Hij volgt een gewone basisschool enstart daarna op een reguliere VMBO. Na korte tijdop het VMBO loopt hij echter vast. Daarna volgdennog drie scholen, steeds voor een korte periode.Van alle scholen wordt hij verwijderd wegens wangedrag.Pas als Ali 16 jaar oud is wordt duidelijk,door een door de rechter opgelegd persoonlijkheidsonderzoek,wat er werkelijk aan de hand is. Ali heeft’een gebrekkige ontwikkeling van de geestvermogens(zwakbegaafdheid) en een gebrekkig ontwikkeldepersoonlijkheidsstructuur’, zo staat in zijn dossier.Pas dat jaar komt hij terecht op het speciaal onderwijs,bij het Altra College in Zeeburg. Geïnterviewdedocenten van die school laten weten dat Ali dan alniet meer te houden is. Na een half jaar lukt het ookdeze school niet meer om zijn gedrag om te buigen.Naar aanleiding van het persoonlijkheidsonderzoekverandert aanvankelijk ook de strafaanpak. Depsychiater adviseert geen detentiestraffen meerop te leggen: ‘Ali kan een detentie niet aan doorverhoogde suggestibiliteit en een laag IQ.’Ali wordt vervolgens uit voorarrest geschorst met alsbijzondere voorwaarde een maatregel Hulp en Steun(*) en CRIEM (*), uitgevoerd door de William SchrikkerStichting. De door het OM gevraagde detentie gaatniet door en Ali krijgt in plaats daarvan een werkstrafopgelegd. En er volgen nog meer interventies: hijwordt aangemeld voor individuele trajectbegeleidingen als dat vastloopt voor Young II(*). In datzelfdejaar wordt afgesproken in Matchnet dat Ali door hetjongerenwerk in Zeeburg gestimuleerd zal worden totzinvolle vrijetijdsbesteding. Geen van de aanpakkenlijkt aan te sluiten bij de wensen van Ali. Bij dewerkplaats Young II voelt hij zich niet thuis (zie verderhulpvraag Ali). Het aanbod in vrijwillig kader lijkt hijnaast zich neer te leggen en met jongerenwerk heefthij alleen contact als hij in het buurthuis rondhangt.Hulpvraag van AliAli meent alleen praktische hulp nodig te hebben:iemand die voor hem werk of een opleiding zoekt.Hij vertelt dringend op zoek te zijn naar werk engeld. Geïnterviewde professionals weten dat zijnfamilie het financieel zeer krap heeft en menen datde reden is dat geld belangrijk voor hem is. Bovendienblowt Ali dagelijks, waardoor hij constant geldnodig heeft. Wanneer hem gevraagd wordt naar zijnopleidingswensen, waarschuwt Ali dat leren voor hemniet makkelijk is omdat hij snel is afgeleid. Zonderpersoonlijke begeleiding en controle redt hij het niet,zegt hij zelf. Zelfs de route naar school moet voorhem niet te lang zijn, anders gaat hij zich met anderezaken bezighouden, legt Ali uit.‘Ik zoek een school in de buurt, de andere scholenzijn te ver van huis. Het moet wel een school zijnwaar goede begeleiding is en veel persoonlijkeaandacht, anders haak ik ook heel snel af… Ik benerachter gekomen dat diploma’s en een opleidingheel belangrijk zijn. Ik ben heel lui geweest, ik waser nog niet klaar voor. Misschien teveel invloedvan de straat. Een gedeelte van de problemenkomt ook door jointjes… Ik zou graag iets met hetjongerenwerk willen doen, jongeren begrijp ik beterdan volwassenen….Ik ben gisteren toevallig gebelddoor de nieuwe school. Ik wil Zorg en Welzijn doen,ik moet nu nog alleen een stageplek vinden. Daarkan ik wel hulp bij gebruiken.’Ali wil geen hulp voor zijn gedragsproblemen(agressief en impulsief gedrag) omdat hij dezeproblemen niet onderkent. Ook lijkt hij geen besefte hebben van zijn lage IQ. Hij voelt zich te goedvoor het werkbegeleidingsproject Young II, waarvolgens Ali alleen gekken komen, maar dat in feitebedoeld is voor jongeren zoals Ali zelf. Ali vindt datzijn begeleiders en hulpverleners tot nu toe te weinigvoor hem hebben gedaan. Hij krijgt, volgens zijneigen zeggen, te weinig praktische begeleiding en teveel tijd om op straat rond te hangen. Verder heeft hijgeen enkel vertrouwen in de reclassering. Ali is er vanovertuigd dat de reclasseerders nooit aan zijn kanthebben gestaan en niets voor hem deden. Hij zegt:‘Ik heb tot mijn 18de begeleiding gehad van eenvrouw bij de reclassering. Ik vind niet dat ze ietsvoor mij heeft gedaan. Ik zag haar alleen als er echtproblemen waren, bijvoorbeeld als ik voor de rechtermoest komen en nooit als ík echt hulp nodig had’.Ali meent dat jongeren die in de criminaliteit belandenmetéén aangepakt moeten worden. De harde kernverdient een harde aanpak, zeker jongens die nietwillen werken. Ali ziet zichzelf niet als harde kernjongere,omdat hij wél wil werken. De échte hardekernjongeren willen volgens Ali niets en moetengewoon opgesloten worden. Om te zorgen datjongens niet allemaal op straat hangen uit verveling,moeten er meer activiteiten voor jongeren moetenkomen in Zeeburg, meent Ali.Probleemjongeren: nu de praktijk | Vijf casussen Ali 10Stadsdeel Zeeburg11

‘Voor jongeren in de buurt zouden er meer activiteitenmoeten komen. Ik vind dat degenen dieniet mee willen werken, harder aangepakt moetenworden. Politie en Justitie is in veel van de hardekern-gevallen te zacht en te makkelijk.’Zijn ouders maakt hij geen verwijten. Zij hebbenhun best gedaan om hem op het goede pad tehouden. Maar de invloed van slechte vriendenwas sterker dan die van zijn ouders, weet Ali.Zijn enige punt van kritiek is dat zijn ouders deopvoeding van Ali eerder hadden moeten startenen niet pas toen de problemen begonnen.‘De meeste ouders weten echt wel waar hun kindmee bezig is, maar kunnen of willen gewoon nietsdoen. Ouders begrijpen vaak ook niet hoe een kindaangepakt moet worden, of ze zijn te makkelijk,of te hard. Ze begrijpen niet waarom hun kinderenbepaalde dingen doen. Mijn ouders hebben hunbest gedaan door mij uit te leggen wat goed enfout was, uiteindelijk heb ik zelf gekozen om tedoen wat ik gedaan heb. Mijn ouders zagen enzien mijn problematiek wel, maar konden nietsdoen. Het zijn de mensen waar ik mee omging diemij het meeste hebben beïnvloed, ouders kunnendaar niets tegen doen…. Ik denk dat ze, zoals veelouders, veel eerder hadden moeten beginnen metbepaalde zaken in de opvoeding. Heel veel ouders,ook die van mij, beginnen hun kind pas echt aan tespreken en te begeleiden als het kind al 16 of 17is. Ze hadden moeten beginnen op mijn 14de ofmisschien nog eerder.’Wensen van de oudersDe ouders van Ali willen nu vooral dat Ali praktischehulp krijgt bij het zoeken van werk, stageof opleiding. Tot nu toe is Ali daarbij geholpendoor de familieleden, zoals zijn zuster, neef enzwager.De vader van Ali heeft nooit begrepen dat zijnzoon zwakbegaafd is. Hij vertelt dat hij aanvankelijkjuist hoge verwachtingen had van Ali’s opleidingsmogelijkheden.Vanuit die optiek verwachtte hijdat hulpverleners zich inzetten voor het vinden vaneen goede opleiding of regulier werk voor Ali.Een aantal jaar geleden heeft vader voor hulpaangeklopt bij verschillende organisaties in hetstadsdeel, waaronder bij het Jongeren InformatiePunt. Aan de onderzoekers vertelt vader dat hijdestijds wanhopig werd van de situatie van zijnzoon en van het feit dat hij geen passende hulpvoor hem kon vinden. Vader wilde dat Ali na terugkomstuit detentie goed begeleid zou worden,omdat Ali niet zelfstandig kon functioneren ensteeds opnieuw de fout inging. Vader heeft hetinmiddels al een tijd geleden opgegeven metde hulpverlening en met Ali. Het is hem te veelgeworden, vertelt hij.‘Ik zou echt niet weten hoe het met Ali gaat.Ik denk en ik hoop goed. Ik zie hem weinig, hijkomt heel laat thuis en ‘s morgens gaat hij meteende deur uit om zijn zwager te helpen. Ikzelf komnet uit het ziekenhuis, en heb geen kracht of energieom mij bezig te houden met zijn doen en laten.Ik denk dat de instanties wel hun best hebben gedaanmet Ali, maar uiteindelijk moet iemand hetzelf doen, dat kunnen instanties niet afdwingen.’De docent van Ali herkent deze opstelling van devader bij meerdere vaders in de Marokkaanse gemeenschap.Een deel van de vooral oudere vaderslijkt zich niet meer met de opvoeding bezig te willenhouden. Ze trekken zich terug, ook binnen het gezin.‘De problemen van de zonen zijn te zwaar geworden,mede doordat hun traditionele vaderrol niet meerwordt geaccepteerd. Vader is zijn gezag kwijt, hij ismoe en ziek’, vertelt Ali’s docent.Passende aanpak?Op basis van een analyse van de interviews ende dossiers kan worden geconstateerd dat degeboden aanpak nauwelijks effect heeft gehadop het probleemgedrag.Het eerste knelpunt is dat er geen vroegtijdigeherkenning en diagnose van de achterliggendeproblematiek is geweest: de zwakbegaafdheid endaarmee samenhangende problemen zijn tot zijn16de jaar niet onderkend. Hierdoor kon er in hetonderwijs, de hulpverlening en bij de strafrechtelijkereacties geen aanpak op maat geboden kon worden.Pas op zijn 17de jaar komt hij terecht bij de WillemSchrikker Stichting die een aanbod hebben voorjongeren met LVG-problematiek. Uit interviewsblijkt dat de jongere en zijn ouders de zwakbegaafdheidnog steeds niet erkennen of begrijpen.Zij verwachten dat hij hulp krijgt bij het vindenvan regulier werk en een reguliere opleiding envoelen zich constant in de steek gelaten doorde hulpverlening over het feit dat dit niet lukt.Of hulpverleners de ouders goed hebben geïnformeerdover de achterliggende problematiek,kunnen we op basis van dit onderzoek nietvaststellen.Ten slotte: detentiestraffen lijken niets te veranderenaan het delictgedrag, vooral omdat het nazorgtrajectniet aansluit bij de behoefte van de jongere dieintensievere begeleiding zegt nodig te hebben.Het contact met de jeugdreclasseerder was zeersummier, waardoor het vertrouwen tussen beidenontbrak.RemcoProbleemjongeren: nu de praktijk | Vijf casussen Ali12

4 RemcoRemco is een lichtcriminele jongen met gedragsproblemen die lijdt onder het geruzie vanzijn ouders. Als drukke kleuter wordt hij door zijn school naar het RIAGG verwezen, maareen passende interventie voor zijn gedrag en agressieprobleem heeft hij nooit gekregen.Remco is door zijn voogd in een gesloten justitiële inrichting geplaatst, in afwachting vaneen behandelplek, om hem te beschermen tegen verder afglijden.Remco is overactief en uit zijn emoties via agressieen pestgedrag. Als Remco vier jaar is, meldt zijnschool hem aan bij het RIAGG om onder meer opADHD te worden getest. ADHD wordt niet bewezenen de gedragsproblemen duren voort zodat Remcovan school wordt gestuurd. Een behandeling bij hetRIAGG wordt om onduidelijke redenen kort daarnaweer stop gezet . Op de tweede basisschool gaat hetook niet goed door een slechte relatie tussen Remcoen zijn docent. Als het op de derde basisschooleindelijk beter gaat, krijgt Remco thuis geen rust. Inhet laatste schooljaar scheiden zijn ouders, na jarenvan enorme ruzies thuis.Met een score van 528 kan Remco naar eenVMBO/Havo. Voor even, want de vrijheid op zijnnieuwe school kan hij niet aan. Er volgen nogtwee VMBO-scholen en daarna een verwijzingnaar het Altra College, locatie Zeeburg. Hij is dan15 jaar. Uit de diagnoses van de psycholoog ophet Altra komen agressieproblemen en loyaliteitsconflictennaar voren. Er wordt vervolgens eenuitgebreid handelingsplan gemaakt samen metRemco en zijn moeder, met doelstellingen opalle leef gebieden. Het mag niet meer baten.Wangedrag en verzuim maken zijn aanwezigheidna een jaar al onhoudbaar.Remco woont na de scheiding van zijn oudersdrie jaar lang bij zijn vader, maar na spanningenmet de nieuwe vriendin van vader wordt Remcoweggestuurd. Hij trekt weer in bij moeder, maardie kan zichzelf en Remco niet aan. Ze blowt engrijpt niet in als Remco dat ook gaat doen als hij1 jaar oud is. Twee jaar later gaat hij veel uit,blijft dagen in bed en verzuimt van school.Het levert hem een leerplichtzaak op én aanmeldingbij Bureau Jeugdzorg Oost. Remco krijgteen voogd en het advies voor vrijwillige plaatsingin een jongerenproject buiten Amsterdam. Remcohaakt af vlak voordat het traject start.Als laatste kans voor een uithuisplaatsing krijgthet gezin Multi Systeem Therapy (*) aangeboden.Moeder en Remco stemmen in, maar opnieuwwerkt Remco nauwelijks mee. Uiteindelijk wordthij april 2007 van zijn school en stageplek verwijderd.Bureau Jeugdzorg vraagt bij de rechterom een persoonlijkheidsonderzoek (PO), dat driemaanden op zich laat wachten (ondertussengebeurt er niets met Remco) en leidt tot exactdezelfde conclusies als de eerdere onderzoekenvan het Altra.Dan komt Remco in beeld bij politie met enkelekleinere delicten. Hij is geen lid van een problematischejeugdgroep, maar heeft wel vrienden die alsde harde kern bekend staan bij de politie. September2007 krijgt Remco een nieuwe voogd, onmiddellijkconstateert deze dat er sprake is van ernstig afglijdenop verschillende leefgebieden. Binnen twee wekenzorgt zijn voogd voor een spoedplaatsing in degesloten justitiële jeugdinrichting De Doggershoek.Zij zegt hierover:‘Ik heb Remco met een spoedmachtiging in eengesloten setting moeten plaatsen, omdat zijnproblemen te ver waren. Eigenlijk was de geslotensetting voor deze jongen niet nodig geweest,als er eerder passende begeleiding was geweest’.Remco is oktober 2007 aangemeld bij De Koppeling,waar hij voor het éérst een passende behandelingzal krijgen voor problemen die al op zijn vierdejaar werden gesignaleerd. Helaas is er sinds decrisisplaatsing in oktober 2007 nog geen plaats inDe Koppeling, zodat Remco medio 2008 al een halfjaar in De Doggershoek zit.4 Vanwege het groot aantal verstreken jaren, niet meer te achterhalen.Probleemjongeren: nu de praktijk | Vijf casussen Remco 1Stadsdeel Zeeburg15

Hulpvraag van RemcoRemco is niet zelf geïnterviewd vanwege zijnplaatsing in een gesloten justitiële jeugdinrichting.Geïnterviewde professionals vertellen dat Remcoveel negatieve aandacht vraagt, maar moeite heefteen hulpvraag te formuleren. In zijn gesprekken metbegeleiders en docenten laat Remco merken dat hijzich bewust is van zijn blokkade om zich te uiten.Tegelijkertijd ‘schreeuwt’ hij met zijn gedrag om hulpen aandacht. Hij daagt iedereen om zich heen uit.Ook ziet hij in dat hij anderen opzettelijk irriteert.Zijn agressieprobleem onderkent hij, maar hijbagatelliseert het ook: ‘als ze me met rust latendoe ik niets’ schrijft hij in een schooldossier.Mensen die hem goed kennen, menen dat hijdoor het blowen nergens meer energie voor heeft,ook niet voor hulp.Wensen van de oudersDe ouders van Remco willen geen hulp bij de opvoeding.Zij hebben zelf een lange hulpverleningsgeschiedenisen gaan erg op in de eigen problemen.Ze zijn het zelden eens over de opvoeding, maardelen het wantrouwen in de hulpverlening en deaversie tegen bemoeienis van professionals methun zoon. Moeder is overigens meegaander danvader, die vindt dat hijzelf het beste weet wat ermet Remco moet gebeuren. Vader wil een strakkeopvoeding voor Remco in een internaat, hij zietgeen gedragsproblemen bij Remco (bovendien isvader zelf agressief, is de ervaring van docenten).YounesSluitende aanpak?Ondanks het feit dat de gedragsproblemen vandeze jongere in een vroeg stadium wordengesignaleerd, is er geen effectieve aanpak opgevolgd. De problemen van deze jongere zijnvan school naar school overgedragen, zonderdat er iets werd opgelost. Duidelijk is dat na deprobleemsignalering geen enkele organisatie de verantwoordelijkheid, het casemanagement,voor de jongere heeft opgepakt. Om de jongerete beschermen had dit wel moeten gebeuren,zeker gezien het feit dat zijn ouders een groterol hadden in de problemen en de hulp aan hunzoon stagneerden. De jongere is uiteindelijk in eenverplicht kader terecht gekomen in een gesloteninstelling, terwijl hij en het gezin al veel eerdergeholpen hadden moeten worden.Probleemjongeren: nu de praktijk | Vijf casussen Remco16

5 YounesYounes staat de laatste jaren bekend als lastige leerling en potentieel veelpleger. Door zijnwantrouwende levenshouding heeft hij veel problemen met hulpverleners en docenten.Ook zijn vader heeft slechte ervaringen met de hulpverlening. Sinds kort heeft Younes eenmentor die hem weet te motiveren tot betere schoolprestaties. Buiten het zicht van zijnmentor blijft Younes gevoelig voor het leven op straat.Younes woont met zijn ouders en zes broers enzussen in een kleine vierkamer woning. Het gezinleeft van een minimuminkomen. Vader werkt in hetwelzijnswerk, moeder heeft geen werk buitenshuis.Het gezin gaat, afgezien van de krappe behuizing,redelijk goed. Vanaf 2003 komt Younes een aantalmaal in aanraking met politie. Het begint met kleinezaken als eenvoudige winkelroof, vernieling ensamenscholing. Younes wordt dat jaar aangemeldbij Bureau Jeugdzorg. Ondertussen gaat het opschool nog redelijk en loopt Younes stage bij eengarage.Vanaf circa 2006 lijkt alles mis te lopen. Youneskan zich moeilijk concentreren op zijn school, TEC(autotechniek) in stadsdeel Slotervaart. Zowel opschool, als buiten school laat hij zich meeslepen metjongens die crimineel actief zijn. Buiten het zichtvan zijn ouders blowt hij mee met anderen. Hij krijgtachtereen volgens twee hulpverleningstrajecten,Boppi 5 en Nieuwe Perspectieven, die hij beidenpositief afrond. Het gewenste effect blijft echter uit.Geïnterviewde docenten menen dat de interventieste kort en te vrijblijvend waren. Younes heeft veelmoeite om mensen te vertrouwen, een interventievan een paar maanden zou daardoor niet werken.In 2007 pleegt Younes opnieuw een hele reeksdelicten achter elkaar, waaronder ten minste vierzwaardere geweldsdelicten. Vrijwel alle delictenpleegt hij in groepsverband, in buurten alsDuivendrecht, Amstelveen en Diemen. Het leverthem vier maanden jeugddetentie op. Na detentiesolliciteert hij een aantal maal, maar wordt steedsafgewezen. En hij krijgt een Maatregel Hulp enSteun opgelegd, een verplicht begeleidingstrajectwaarbij in dit geval ook de ouders betrokkenmoesten zijn 6 . De communicatie tussen de oudersen de betrokken jeugdreclasseerder van BureauJeugdzorg loopt echter zodanig mis, dat dejeugdzorg al na korte tijd overweegt om de Raadvoor de Kinderbescherming in te schakelen.Dit gebeurt op het laatste moment niet. Doortussenkomst van docenten van Younes wordtde communicatie tussen de ouders en de jeugdreclasseerderweer op gang gebracht. Ook opschool pakt Younes de draad dan weer op. Uitgesprekken met docenten blijkt dat Younes opschool is gestart als een brutale en achterdochtigeleerling, die veel negatieve aandacht vraagt. Metveel geduld en aandacht weet zijn mentor, zelf ookvan Marokkaanse afkomst, een vertrouwensbandmet hem op te bouwen en hem te stimulerenom zijn best weer te doen op school. Zowel dejeugdreclassering als de school signaleren de laatstemaanden een positieve ontwikkeling bij Younes.Hulpvraag van YounesYounes heeft moeite nee te zeggen tegen leeftijdsgenotenen kan zich niet loskoppelen van de invloedvan de straat. Tijdens het interview zegt hij niette weten wat hij er aan kan doen. Weggaan uitAmsterdam, dat is de enige oplossing die hij kanbedenken.‘Later ga ik mijn kinderen niet hier opvoeden, niet inZeeburg. Zeker niet. Niet in Amsterdam, ik ga weguit de stad. Dat is zeker. Hier komen je kinderen zekerin aanraking met slechte dingen, dat kan je gewoonniet tegenhouden. De ouders kunnen hun kinderendaar niet tegen beschermen. Het is hier eigenlijk nietmogelijk om níet met die jongens om te gaan. Zogaat het gewoon.’Hulp wil hij wel, maar alleen om werk te zoeken. Hijzegt graag te willen werken. Bij zijn vorige baan ineen garage is hij begin 2008 ontslagen omdat hijvast had gezeten. Hij vindt dat heel jammer want hijkon het goed vinden met zijn baas. Younes vindt hetterecht dat hij vier maanden detentie heeft gekregen.Ook de duur van de straf vindt hij achteraf geziengoed. De eerste periode in detentie was makkelijk,5 Project Boppi (o.a. aangeboden door Altra) is bedoeld voor jongeren 12-18 jaar die vastlopen met school en persoonlijke ontwikkeling. Hetproject ouders een opvoedondersteunend traject.6 Letterlijk ‘ook als dat inhoudt therapie of begeleiding waarbij de ouders aanwezig zijn’.maar na twee maanden heeft hij het zwaar gekregen.Toen ging hij na denken over zijn fouten. Hij werdsteeds somberder en kreeg spijt. Vooral voor zijnouders heeft hij zich geschaamd. Toen hij eruit kwamwou hij écht veranderen en daarom is de straf welgoed geweest, meent Younes.Na lang doorvragen erkent Younes dat hij blowt.Hij zegt geen hulp nodig te hebben om van desoftdrugs af te komen. Hij wil alleen ondersteuningop school en bij zijn stage. Younes is blij dat hijmomenteel goed contact heeft met zijn mentor enstagebegeleider. Hij vertelt dat het goed met hemgaat, zolang hij zijn stagebegeleider is. Dan heefthij dingen te doen. Na school- en stagetijd heeft hijniets. Dan hangt hij maar een beetje rond. Hij wil welvoetballen, maar op de voetbalverenigingen voelt hijzich niet zo prettig als met de jongens uit de buurt.Thuis heeft Younes het een tijd moeilijk gehad met destrenge controle van zijn vader. Door de interventievan zijn mentor, lijkt vader de laatste tijd iets meer deteugels te laten vieren. De mentor zegt daarover:‘Younes voelt zich beklemd. Hij is vreselijk angstigdat zijn vader hem de leuke dingen uit zijn levengaat afnemen. Hij is nu heel erg verliefd op eenNederlands meisje. Hij is bang dat vader er achterkomt en het hem gaat verbieden om met dat meisjeom te gaan. Vader is heel autoritair en weinig positieftegen Younes. We proberen vader bij te brengendat hij meer bereikt met zijn kind als hij niet steedsbenadrukt wat er in het verleden is gebeurd. Younesmoet een nieuwe start kunnen maken, dat is onzebenadering.’Wensen van de oudersDe ouders van Younes zijn de laatste jaren zeerbezorgd over hun zoon. Vader meent dat het metYounes zijn schoolcarrière is misgegaan door decondities op het TEC in Amsterdam West. De schoolwas te onoverzichtelijk en bood te weinig individuelebegeleiding, meent vader. Hij denkt dat zijn zoonop school en in zijn vrije tijd juist zeer intensievebegeleiding nodig heeft.‘Het TEC was te groot voor Younes, hij heeft moeiteom zich af te sluiten voor andere jongens, dat zie ik.Hij zit nu op de Amsterdamse School en daar gaathet beter. Dat is een kleine school, met kleine klassenen veel aandacht. Hij heeft nu goed contact met zijnmentor.’Maakt het uit of de mentor een Marokkaanse is?‘Nee, daar gaat het niet om. Het gaat om de persoon,over hoe hij die jongens aanspreekt.’Het gezin van Younes heeft verschillende interventieszien langskomen. Bij de interventies van NieuwePerspectieven en BOPPI is er sprake van redelijkecontacten tussen professionals en het gezin. NadatYounes in detentie heeft gezeten krijgt het gezin voorhet eerst te maken met de afdeling jeugdreclasseringvan Bureau Jeugdzorg Amsterdam (BJAA). Diecontacten gaan al snel niet goed. De verwachtingenvan de jeugdreclassering en het gezin lopen te veruiteen. De ouders verwachten dat er na detentiestreng op hun zoon wordt gelet en dat er praktischehulp wordt geboden.Probleemjongeren: nu de praktijk | Vijf casussen Younes 18Stadsdeel Zeeburg19

BJAA heeft echter een hele andere insteek, zo blijktuit een interview met de betrokken jeugdreclasseerder.Zij wil eerst met het gezin praten over de thuissituatie,omdat ze signalen krijgt dat het thuis niet goedgaat met Younes. Het is exact díe bemoeienis waar,vooral vader, niet op zit te wachten. Hij voelt zich inde steek gelaten en besluit niet meer te reageren opde oproepen van BJAA, zo legt hij zelf uit.‘Na die gevangenis, daar in Spijkenisse was Younesrustig. Hij kwam gemotiveerd terug. Echt. Ik wasblij, hij had daar nagedacht. En dan? Dan gebeurt erniets!! Geen begeleiding, geen werk, geen stage!Hij ging solliciteren en werd iedere keer afgewezen.Wat moeten die jongens dan? Thuis zitten en zichvervelen?’Het feit dat de ouders niet meer naar de afsprakenkomen, getuigt volgens de jeugdreclasseerdervan desinteresse. In het dossier van Younes bij deKetenunit komt dan ook te staan:‘Opvallend tijdens de begeleiding is dat de oudersniet meewerken met de hulpverlening. (…)De afspraak wordt afgezegd omdat de oudersgeen tijd hebben en geen hulp nodig hebben. (…)Gezien de houding van de ouders is een snelle startdoor de Raad voor de Kinderbescherming met hetbeschermingsonderzoek van belang.’De jeugdreclasseerder wijdt de moeizame communicatietussen haar en de ouders deels aan taalencultuurverschillen 7 . De geïnterviewde docentenhebben een andere uitleg. Een Nederlandse docenteging met de jeugdreclasseerder op bezoek bij deouders en constateerde:‘Dat is echt geen kwestie van Marokkaans zijn of niet.Deze ouders voelen zich becommentarieerd door dejeugdreclasseerder, ze voelen zich bedreigd omdat zeop geen enkele manier een positieve insteek heeft. Ikheb er bij gezeten en je ziet het gebeuren. Als zij ietsvroeg kreeg ze niets voor elkaar.’Ook over de analyse van de opvoedsituatie zijn degeïnterviewde docenten en jeugdreclasseerder hetniet eens. Terwijl de jeugdreclasseerder meent datvader zich te weinig heeft bemoeid met zijn zoon,menen de docenten dat juist het tegenovergesteldehet geval is. Vader zou zijn zoon zoveel controlerendat deze als reactie daarop constant het ouderlijk huisontvlucht, althans dat is de indruk van de docenten.De docenten hebben vader hierop aangesproken enmenen dat de relatie tussen zoon en vader verbetert.Vader zelf wil zich in de toekomst meer gaanbezighouden met de problemen van jongeren inde buurt. Hij vindt het een slechte zaak dat veelMarokkaanse ouderen zich afkeren van de jongeren.‘We hebben een probleem in de Marokkaanse gemeenschapen dat is dat alle leeftijdsgroepen gescheidenleven. We zouden meer moeten leren van de Turken,daar doen jong en oud meer samen, bij ons niet.Veel Marokkaanse oudjes willen juist niets meer temaken hebben met de jongeren die problemen maken.Ze zien die jongens als een soort ziekte, echt waar.Die jongens voelen dat ook, dat ze niets waard zijn.De Moskee zou ook veel meer kunnen betekenen,die doet nu niets voor de jongens.’Het liefst zou hij een buurtvaderproject opzetten en inde weekenden de straat opgaan om te zorgen dat dejongeren niet meer doelloos rondhangen.‘Alleen dat kan nu nog niet. We missen een plek waarwe de jongens heen kunnen sturen. En we hebbengoede jongerenwerkers nodig, die werken met hunhart en die streng zijn. Jointjes, hoe zo? Dat kan tochniet. Gewoon activiteiten als sport!’Passende aanpak?De interventies die deze jongere krijgt aangebodenlijken te passen bij zijn daderprofiel, maar missenaansluiting bij de persoon. Professionals kenmerkenhem als zeer wantrouwend en moeizaam in hetcontact. Vanuit die persoonskenmerken gezien iseen langdurige en individuele begeleiding, door éénvertrouwd persoon raadzaam. Dit is in het verledenniet gebeurd, maar de huidige begeleiding door dementor lijkt wel voor het eerst aan te slaan. Gezienzijn verbeterde schoolprestaties en leerhouding heeftzijn mentor een positieve verwachting van Younes,maar collega’s betwijfelen of Younes voldoendeweerstand heeft tegen groepsdruk en inziet welkconsequenties zijn gedrag heeft.De strafrechtelijke reacties voldoen aanvankelijk ookaan de behoeften van de ouders. Ze vinden het terechtdat hun zoon straf krijgt en verwachten een praktischnazorgtraject gericht op opleiding en werk. Dit aanbodkrijgen ze niet. De jeugdreclasseerder wil eerst degezinssituatie ter sprake brengen en de wijze waaropdat gebeurt wordt door de ouders als aanvallendervaren. De ouders geven daardoor geen openheidover de situatie meer, wat uiteindelijk de adviezen vande jeugdreclassering niet ten goede komt.Salah7 Met de jeugdreclasseerder is een telefonisch gesprek gevoerd over Younes en de thuisbezoeken.Daarnaast is de Ketenunitkaart van Younes gebruikt voor dit onderzoek, als ook interviews met twee betrokken docenten.Probleemjongeren: nu de praktijk | Vijf casussen Younes20

6 SalahSalah is potentieel veelpleger en lid van een geprioriteerde jeugdgroep. Door zijn geringetaalvaardigheid en impulsieve gedrag heeft hij van jongs af aan moeite met school.Zijn leven met de jongens op straat en zijn softdrugverslaving bepalen zijn handelen.Hij is brutaal en vertrouwt niemand.De vader van Salah is 78 jaar en heeft in Nederlandgewerkt als schoonmaker. Inmiddels zit hij al jarenthuis, ziek en moe. Moeder is 27 jaar jonger. Ze was14 jaar toen ze haar eerste zoon kreeg. Negen jaarlater werd Salah geboren en de jaren daarna kreeg zenog een zoon en dochter. De oudste broer van Salahis tegenwoordig taxichauffeur en woont zelfstandig.Hij komt nog wel vaak bij zijn ouders thuis en lijktdeels de rol overgenomen te hebben van de vader,die zich weinig bemoeit met de opvoeding. Moederdoet haar best met de kinderen, maar heeft hetdruk met het verzorgen van haar oude en ziekeechtgenoot. Met name Salah maakt het haar moeilijkde afgelopen vijf jaar. Hij is veel op straat te vindenen laat zich makkelijk beïnvloeden. Vooral door deslimmere jongens met een grote mond, meent eenvertrouwenspersoon die hem kent uit de buurt.De andere kinderen in het gezin lijken daar minderproblemen mee te hebben. Hoewel het jongerebroertje van Salah sinds kort ook wordt besproken bijde Ketenunit 8 .Tussen zijn dertiende en zeventiende jaar heeft Salahvele politiecontacten, vooral voor kleinere delictenwaaronder overlast, eenvoudige diefstal en helingvan (brom)fietsen. Bij jongerenwerk in de Balistraatkomt hij die jaren veel. Nadat de locatie op deBalistraat sluit, heeft Salah zijn hang-out verplaatstnaar de Borneobuurt. Op dit moment werkt hij alskrantenbezorger en ‘s avonds doet hij zo nu endan opruimwerk bij een hotel in het stadsdeel (opoproepbasis). Aan een vertrouwenspersoon vertelthij dat hij thuis moet bijdragen aan de kost en gelddaarom heel belangrijk vindt. Voor het overige looptSalah op straat, blowt en hangt rond met de jongensuit zijn groep.Salah is brutaal en wantrouwend. Zijn gedrag enlage schoolprestaties maken dat hij op het VMBO-LWOO (*) terecht komt. Na één jaar houdt dezeschool het voor gezien met hem. Hij wordt verwezennaar het Time-outproject van Altra Jeugdzorg. Salahwordt tijdens zijn schooljaren door verschillendepsychologen getest. De uitslag is steeds min of meerhetzelfde. Salah is impulsief, voelt zich snel onveilig8 De jongere broer van Salah is aangemeld voor Nieuwe Perspectieven Preventief (*).en kan niet omgaan met correcties. Het blijkt datSalah moeite heeft met nieuwe begeleiders en metbemoeienis met zijn thuissituatie. Op school heefthij twee gezichten. Bij vakken die hij moeilijk vindt,zoals theorievakken en taal, reageert hij agressiefop correcties. Maar hij kan ook goede scores halen,zoals bij wiskunde en praktijkvakken, en zich rustiggedragen.Het lukt op het Altra College niet om Salahs gedragbij te sturen. Hij wordt doorverwezen naar TECWest, waar hij met praktische vakken aan de slag zoukunnen. Na een half jaar loopt ook dit traject vast enwordt hij doorgesluisd naar de jongerenwerkplaatsde Blauwe Olifant (*). Daar lijkt Salah zich zelf weereen beetje terug te vinden. Doordat de mentorenop de werkplaats veel individuele aandacht aande jongeren kunnen besteden, krijgen zij ook metSalah een redelijke band. Salah lijkt beter te gaanop leefgebieden, meldt het Ketenunitdossier indeze periode. Om de positieve ontwikkeling tebestendigen krijgt Salah, op advies van de Ketenunit,gezinsgerichte begeleiding vanuit Bureau Jeugdzorg(BJAA) opgelegd. Zijn begeleidster rapporteert datmoeder en zoon goed meewerken. Voor Salah isdit de zoveelste nieuwe begeleiding, waar hij geenbehoefte aan heeft (zie hulpvraag Salah). Hij zetalles op alles om te voorkomen dat zijn begeleidsterbij hem thuis komt. Uit het dossier blijkt dat hethem is gelukt: alle gesprekken vinden plaats bijBJAA en niet bij Salah thuis. Volgens geïnterviewdeprofessionals is schaamte zijn belangrijkste drijfveer.Een buurtregisseur zegt hierover:‘Thuis gedraagt hij zich, hij schaamt zich, zijnouders weten amper wat er speelt buiten. Hij weetprecies tegen wie hij zich wel of niet gedraagt.Een toezichthouder of een agent die er net zitscheldt hij uit, dat doen wel meer van die jongens.Tegen de ervaren buurtregisseurs gedraagt hijzich. Ook zijn oudere broer was verbaal agressieftoen we aanbelden. Doordringen tot die familie isonmogelijk.’Hoewel de begeleiding van de Blauwe Olifant leekaan te slaan, werd al snel duidelijk dat Salah nietgelukkig werd van lassen en bouwen. Zijn begeleiderbij de Blauwe Olifant vraagt een capaciteitentestaan bij DWI. Salah moet vervolgens bijna eenjaar wachten op de test door procedures en personeelswisselingenbij DWI. In de tussentijd raaktSalah gedemotiveerd en heeft hij geen zin meer ommet de zoveelste medewerker van DWI te praten.Het laatste bericht is dat Salah wel bij een nieuweschool is aangemeld, maar al snel wegblijft.De rode draad door de interviews en dossiersover Salah 9 is dat hij last heeft van impulsiefgedrag, depressieve gevoelens en onzekerheid.Uit een analyse van zijn school- en hulpverleningsgeschiedenisblijkt verder dat Salah zijn problemenniet of nauwelijks deelt met anderen. Slechtsenkele begeleiders, degenen die hem rustig envooral positief tegemoet treden, weten tot hemdoor te dringen. Ook met de jongens waarmeehij dagelijks op straat is deelt hij zijn problemenniet 10 . Geïnterviewde professionals die werken metSalah pleiten voor een intensieve persoonsgerichteaanpak van Salah. In een traject waarin hij positievebevestiging krijgt van een vertrouwd persoon werkthij redelijk mee, zo is de ervaring. Een buurtregisseurzegt hierover:‘Ik praat rustig met Salah. Hij gedraagt zich tegenovermij en gaat goed met mij om. Ik heb hetidee dat die aanpak nu eindelijk een beetje gaatwerken. Maar het gaat moeizaam. Hij is nauwelijksin staat om boven de groep te staan, hij is echt eenmeeloper. Het ligt deels ook aan zijn intelligentie,vrees ik.’Zijn begeleidster van het BOPPI (*) heeft eveneensgoed contact met hem en is op huisbezoek geweest.Over de gewenste begeleiding schrijft zij:‘Salah heeft veel begeleiding nodig, veel uitleg eneen rustige omgeving...’Als aan zijn mentor bij de werkervaringsplaats wordtgevraagd wat Salah nodig heeft, geeft hij eenvergelijkbaar antwoord:‘Een vaderfiguur die met hem mee wandelt enmeedenkt. Die er altijd voor hem is, vlakbij. Eigenlijkheeft hij een soort campussetting nodig. De wegtussen huis en school moet héél kort zijn, wantanders zit hij zo weer in de coffeeshop.’De geïnterviewde professionals wijzen erop datSalah beter functioneert met één begeleider, danmet bemoeienis vanuit verschillende organisatiestegelijk. Dit werd zichtbaar toen er in begin 2008 hetkader van de groepsaanpak van alle kanten op hemwerd ingezet. In één maand kreeg hij een nieuwejeugdreclasseerder bij BJAA, werd hij door de politie‘op de hielen gezeten’ en werd hij twee maal thuisbezocht door SAOA. Salah heeft vanaf die periodenergens meer aan meegewerkt, zo blijkt uit hetinterview met Salah en zijn jeugdreclasseerder.Hulpvraag van SalahVia school krijgt de veertienjarige Salah een persoonlijkheidstest(ASEBA) 11 waaruit blijkt dat Salahzich emotioneel niet goed voelt. Salah vult zelf in dathij veel ruzie maakt, pest, vloekt en veel dingen doetzonder er bij na te denken. Ook schrijft hij, dat hijvaak buikpijn, huid- en slaapproblemen heeft, dat hijsoms ongelukkig is én dat hij ervan houdt om mensenaan het lachen te maken. Salah verwacht weinigvan de mensen om hem heen, zowel professionalsals leeftijdgenoten durft hij niet te vertrouwen. Ooktussen de jongens op straat bestaat volgens Salahgeen vriendschap, maar slechts jaloezie, wantrouwenen misbruik. Salah meent, dat er op straat maaréén ding telt: als je geld hebt of jointjes, dan hebje vrienden. Blowen is de grootste band tussen dejongens, die volgens Salah eigenlijk allemaal nietmeer zonder jointjes kunnen.‘Vrienden? Heb ik niet. Niet één… Wallah. Vandaagkomt hij met je praten, morgen praat hij met eenander. Marokkanen zijn achterdochtig, het schittertgewoon allemaal in je hoofd… Het zijn geen vriendenen toch ik móet iedere dag naar die groep jongens.Net twee helften van een magneet, als het bij elkaarkomt, BAM!, dan gaat het niet meer los. Het heeftook te maken met roken. Die wiet in Nederland,die hebben alle jongens helemaal gek gemaakt. Jeweet toch, je wordt gestresst wakker, je kan aan nietsdenken, je kan niet praten met je moeder. Je móeteerst de straat op, eerst moet je roken of dingenregelen, dan kan je naar huis en gewoon eten. Zo gaathet toch? Hoeveel jongens roken? Ongeveer 80% vande jongens is zwaar verslaafd en diegenen die dat nietzijn, zijn bezig het te worden. Wat er moet gebeuren?9 Om zicht te krijgen op de ontwikkeling van Salah is gebruik gemaakt van schooldossiers, psychologische tests afgenomen in het onderwijs,ketenunitdossier, interviews met een bij Salah betrokken docent, psycholoog, jeugdreclasseerder, werkbegeleider en buurtregisseur.10 Ondanks Salah’s wantrouwen verloopt ons gesprek met hem prettig. We vermoeden dat het helpt dat interviewer Aouriaghel bekend is metde problemen van Marokkaanse jongens. Salah heeft een zeer goed geheugen. Hij weet zijn begeleiders én docenten vanaf zijn 12de jaarmoeiteloos en in chronologische volgorde op te noemen, met voor-, achternaam en organisatie. Het lijkt bijna in tegenspraak met de veletaalfouten die hij maakt, maar dit beeld zal gedurende het onderzoek vaker terugkomen.11 Voor dit onderzoek heeft de onderzoeker verschillende onderwijs- en psychologische toetsen mogen inzien, op voorwaarde dat de gegevensanoniem zouden worden verwerkt.Probleemjongeren: nu de praktijk | Vijf casussen Salah 22Stadsdeel Zeeburg23

Luister, die rechter kan niets. Je moet het zelf willen.Je kan niet zeggen: ‘je moet afkicken’. Je moet hetzelf doen. Ouders kunnen ook niets.’Salah zegt geen hulp te willen. Als het moet, danalleen van professionals die begrijpen wat er in hemomgaat en die zijn leven kennen. De gesprekkenmet de gezinsgerichte begeleider van BJAA heefthij als een ramp ervaren. Hij vindt het vooral vreselijkdat zijn ouders benaderd zijn. De begeleider stondvolgens Salah veel te ver af van zijn leefwereld omhem of zijn ouders ooit te kunnen begrijpen.‘Luister: Dat is iets wat ik het echt het ergste haat vanalles. Mijn moeder en vader hebben al veel dingenaan hun hoofd. Dan komt er iemand die ze nog maarmeer ongerust gaat maken, dat maakt me helemaalgek. Sommigen kunnen wel met mijn ouders praten.Die kunnen gewoon relaxed praten. Zoals die vanBOPPI en van Nieuwe Perspectieven. Maar die vanBureau Jeugdzorg (gezinsgerichte begeleiding):de ergste nachtmerrie… Wat denk je, zelfs al hadik problemen, wie gaat dat dan daar vertellen?Echt nooit!!! Kreeg ik wéér een nieuwe van BureauJeugdzorg. Zegt ze: ‘We gaan jouw leven weer opde rails krijgen.’ Wat nou, wat weet zij nou? Wat gaatzo’n wijffie nou doen? Die komt net van het HBO,komt uit Diemen, het Centrum of weet ik veel vanwaar en komt dan vertellen hoe ik hier moet leven?Wat weet zij nou van dit leven?’Salah geeft zelf ook aan dat hij het met sommigeprofessionals goed kan vinden, als hij ze maar kanvertrouwen en als ze hem rustig aanspreken. ‘Als eenvriend’, herhaalt hij een paar keer. Met één van debuurtregisseurs uit Zeeburg en met begeleider vanNieuwe Perspectieven zegt hij het goed te kunnenvinden. Salah wil nu vooral werk en geld en vooralgeen gesprekken meer met hulpverleners die hemniet begrijpen. Volgende week wil hij zich inschrijvenbij een school, ROC ASA, MBO-handel. School vindthij toch ook wel belangrijk, zegt hij.Passend aanbod?Bij deze case is sprake van vroegtijdige signaleringen diagnose (door het onderwijs) van gedragsproblematieken angsten, maar ontbreekt eenpassende doorverwijzing en aanpak van deze problemen.De jongere is verschillende malen vanschool gewisseld, waardoor zijn dossier enproblematiek van school naar school zijn meeverhuisd. Vanuit het justitieel kader heeft de jongenhet reguliere pakket aan maatregelen gekregen datpaste bij zijn delictgedrag. Aanvullend is er eengezinsgerichte aanpak ingezet, maar die interventiesloot niet aan bij de behoefte van de jongere endiens ouders die hoopten op praktische hulp.Uit dit onderzoek blijkt dat met continuïteit en meteen motiverende aanpak de beste match wordtbereikt bij deze jongere. Meeste effect heeft eeninterventie door een begeleider die zijn leefwereldkent en die vanuit vertrouwen kan werken aan zijnproblemen. De vele wisselingen van begeleiders(bij DWI, op scholen, NP, Boppi, BJAA/jeugdrecl.)hebben de effectiviteit van de geboden interventiesverminderd. Uit de interviews blijkt dat er sprakeis van afhankelijkheid van softdrugs. Dit probleemheeft géén van de hulpverleners kunnen signalerenvanwege het ontbreken van vertrouwen encontinuïteit van de interventies. Ten slotte is hetbelangrijk dat er regie plaatsvindt op de interventies.Uit de interviews komt naar voren dat deze jongerezich nog verder terugtrekt, wanneer er sprake is vanmeerdere interventies tegelijkertijd. Uit onderzoek isbekend dat de aanpak van verslavingsproblematiekook bij voorkeur dient te gebeuren door ééncliënteigenaar.ImadProbleemjongeren: nu de praktijk | Vijf casussen Salah24

7 ImadImad is bekend bij politie en justitie als harde kernjongere. Straffen lijken geen invloedop hem te hebben en de hulpverlening weet hem maar korte periode in het traject tehouden. Het feit dat Imad dagelijks softdrugs gebruikt, wordt door zijn omgeving gezienals belangrijkste verklaring voor zijn problemen.Imad is opgegroeid in de Indische Buurt, als oudstevan vier kinderen. Met de rest van de kinderen lijkthet goed te gaan, hoewel Imads jongere broer in2007 ook voor een klein delict (winkeldiefstal) isveroordeeld. Imad heeft geen opvallende problemengehad tijdens zijn jeugd. Na de basisschool gaathij naar de afdeling VMBO-t van het SweelinckCollege in Amsterdam Zuid. Zijn vader kiest voorhet Sweelinck vanwege de ‘betere’ buurt en deverwachting dat zijn zoon er goed onderwijs zalkrijgen. Als dertienjarige leerling komt hij voor heteerst in beeld bij politie als verdachte van het stelenvan schoolboeken en het plegen van verschillendewinkeldiefstallen. De jaren daarna wordt Imad metregelmaat aangehouden. Hij heeft de naam zichvooral bezig te houden met auto-inbraak, hoewelhij ook een veroordeling voor poging tot groepsaanrandingop zijn naam heeft staan.In 2004, Imad is dan 16 jaar oud, krijgt hij binnen éénjaar een werkstraf, een schadevergoedingsregeling entwee weken jeugddetentie. Datzelfde jaar meldt zijnvader hem aan bij Nieuwe Perspectieven (NP). Vadermaakt zich enorme zorgen over het delictgedrag vanzijn zoon maar Imad vindt dat hij geen hulp nodigheeft. Na enkele weken stopt NP de begeleidingomdat Imad onvoldoende gemotiveerd zou zijn.‘NP vindt de situatie van Imad zorgelijk’, staat in hetKetenunitdossier van Imad vermeld.Een jaar later krijgt Imad nogmaals een begeleidingstraject.Ditmaal een door de rechter opgelegdebegeleiding vanuit ITB Harde Kern (*) van BJAA.Bij de start van de begeleiding doet Imad goed mee.Na enkele weken verschijnt hij plotseling niet meerop afspraken. De betrokken jeugdreclasseerder meldthem terug nadat Imad drie maal in twee weken nietop een afspraak verschijnt. De reden dat Imad nietmeer komt opdagen is haar niet bekend, want zijheeft hem telefonisch niet kunnen bereiken en huisbezoekwordt in dit kader niet gedaan. In overlegmet de Raad voor de Kinderbescherming wordtImads zaak weer teruggestuurd. Al met is hij tussen2001-2008 vier maal voor een begeleidingstrajectaangemeld: NP 2004 (door zijn vader), ITB HardeKern 2005 (rechter), ITB18+ en ITB met elektronischtoezicht (rechter). De eerste twee begeleidingenworden gestopt, omdat Imad niet meewerkt.De laatste wordt nooit gestart, omdat hij er tegenin beroep is gegaan.Tussen 2001 en 2008 krijgt Imad verschillendedetentie- en taakstraffen. Beide lijken weinig teveranderen aan het delictgedrag van Imad. Begin2008 kwam Imad vrij na een paar maanden detentie.Nog geen twee weken later werd hij opnieuw voorinbraak in het stadsdeel opgepakt. Een maand latergebeurt hetzelfde in stadsdeel Centrum. Ondertussenis hij de laatste maanden vooral op straat te vinden.Hij laat zich niets vertellen door zijn ouders, blijfttot laat buiten en brengt zijn tijd blowend door metjongens die hij kent uit de buurt. Door het frequenteblowen is Imad tot weinig meer in staat, behalvehangen. En omdat hij voor het blowen geld nodigheeft, tikt hij met regelmaat autoruiten in. Na zijnlaatste detentie, die januari 2008 eindigde, lijkt geenenkele instantie zich meer met hem te bemoeien. Hijkrijgt geen nazorg omdat hij zoals wel vaker in hogerberoep is gegaan, waardoor de opgelegde reclasseringsmaatregelniet tot uitvoer wordt gebracht.Hulpvraag van ImadMedio juni hebben we contact met Imad kunnenleggen, ‘s avonds op een bankje bij het Flevopark.Na een tijd praten geeft Imad aan dat hij zijn levenwil veranderen. Hij wil vooral werk en hij zegt spijt tehebben dat hij zijn vader zoveel pijn heeft gedaan.Hij heeft geen vertrouwen in de hulpverlening enzegt, behalve met school en werk, geen hulp nodigte hebben. Een dag later houdt politie Balistraat Imadeen nacht lang vast op bureau. Hij is gezien bij eenplaats van delict en omdat er op het bureau niemandom het verhoor af te nemen houden ze hem eennacht vast. De volgende dag staat hij weer op straatwegens onvoldoende bewijs. Via vader vernemen wedat Imad overstuur is thuisgekomen. Hij vertelt tegenzijn vader dat hij zijn toekomst in Nederland somberinziet. Zijn vader neemt diezelfde dag het besluit omImad op het vliegtuig naar Marokko te zetten, waarhij voorlopig voor de verbouwing van het huisje vande familie zal zorgen. Vader heeft er geen vertrouwenmeer in dat Imad in Nederland de hulp krijgt diehij nodig heeft en hoopt dat Imad tot rust komt inMarokko.Wensen van de oudersDe grootste wens van Imads ouders is dat hij wordtgeholpen bij het vinden van werk en het stoppen metzijn drugsgebruik. De vader kan de laatste jaren geencontact meer krijgen met zijn zoon en vertelt zeerteleurgesteld te zijn.‘Imad was een slimme en goeie jongen. Tot zijn 15devertrouwde ik hem in alles. Eerst zat hij op school inZuid, daarna zat hij op school voor boekhouder ophet ROC in Amstelveen. Het was een eerlijke jongen,echt waar, ik gaf hem zelfs mijn bankpas om kleren tekopen op de Nieuwendijk.’Toen vader ontdekte dat Imad begon te spijbelen,probeerde hij zijn zoon te controleren door naarschool te bellen. Maar omdat Imad niet in de buurtop school zat, kon hij hem niet meer dagelijks in degaten houden. Vader twijfelt over zijn eigen rol envraagt zich af of hij als vader te streng is geweest.Tegelijkertijd is hij teleurgesteld dat hij ondanks al zijninzet vooral problemen krijgt door Imad.‘Ik heb altijd op hem gelet, heb altijd achter hem aangezeten om te zorgen dat hij zijn huiswerk deed.Nu ben ik bang dat ik te streng ben geweest. Als hijgeen huiswerk maakte bleef ik altijd achter hem aanlopen.Ik heb alles betaald, een computer en internet.Ik betaal zijn boetes. Ik moet nog 700 euro aanschoolgeld betalen, ik krijg er hartproblemen van, ikslik medicijnen voor mijn hart. Ik heb alles geprobeerdvoor hem. Op het ROC in Amstelveen mocht hij nietmeer komen, ik heb zelfs een brief geschreven, ik bennaar school gegaan om te smeken of hij weer terugmocht.’Vader ziet, dat Imad niet bestand is tegen de invloedvan ‘slechte jongens’. Imad is een meeloper zegtvader. Zijn ouders willen dat Imad strakke begeleidingkrijgt. Bij voorkeur in een verplicht kader. Vader vindthet goed dat zijn zoon gestraft wordt.‘Ik schaam mij voor wat hij doet, het kan niet! Langseen auto lopen, ruiten intikken. Nederland is goedvoor ons geweest. Ik ben in Marokko opgegroeid,mijn ouders hebben mij geleerd ‘je mag niet stelen’,het is niet van jou.’Vader ondersteunt de detentiestraffen, maar hetis hem totaal onduidelijk waarom Imad steeds dedans ontspringt als Imad uit de gevangenis komt.Hij wil dat zijn zoon na detentie verplicht wordt hulpte aanvaarden, vooral bij het zoeken naar werk. Enhij maakt zich grote zorgen over het drugsgebruikvan zijn zoon. Vader weet niet tot wie hij zich moetwenden en wordt ook niet meer geïnformeerdover het verloop van Imads straffen. Omdat Imadmeerderjarig is geworden, krijgt vader geeninformatie meer van de advocaat van Imad.‘Waarom is er niemand die hem helpt? Ik krijgeen kind met problemen terug, geen werk, geenopleiding. Niemand kan hem helpen. Het lijkt ofiedereen hier voor zijn eigen profijt werkt.’Wie bedoelt u met iedereen? De organisaties?‘Ja, de organisaties, die doen niets Ze zitten op hunkantoor en doen niets. Die jongen moet werken ennaar school. Hij heeft hulp nodig. Hij luister niet meernaar mij, hij rookt… hij gaat om met die verkeerdejongens. Ik heb het zelf gezien met mijn eigen ogen.Waarom mag dat die coffeeshops? Waarom verbiedenze die niet? Onze kinderen gaan kapot! Die jongenmóet werken en dat lukt hem niet. Hij geeft de hoopop omdat hij bij politie is geweest, hij denkt datniemand hem meer wil hebben. En Imad heeft eenArabische naam, maar voelt zich Nederlander. Dat ishet probleem! Die jongens van nu zien Nederland alshun vaderland. Maar hij krijgt geen werk, hij heeft alvier maal gesolliciteerd bij de AH.’Passende aanpak?Bij deze case is er sprake van een match op hetniveau van de strafmaat. De jongere en zijn oudersonderschrijven dat detentiestraf terecht is opgelegd.Op het niveau van signalering en diagnose van desoftdrugproblematiek schiet de aanpak tekort.Uit interviews met de jongere en diens vader blijktdat er sprake is van dagelijks gebruik van softdrugs.De betrokken medewerkers van BJAA hebben dezeproblematiek niet kunnen signaleren, omdat vrijwelalle interventies voortijdig zijn afgebroken of zelfs nietzijn opgestart. Verder voldoet het nazorgtraject opgeen enkele manier aan de behoefte van de ouders.Zij hebben de verwachting dat er na detentie eenintensief begeleidingstraject volgt, gericht op werk ofeen opleiding. De jongere zelf is verschillende malenin Hoger Beroep gegaan, waardoor het nazorgtrajectniet in gang is gezet. Omdat hij meerderjarig isworden de ouders niet meer geïnformeerd over dehulpverleningsinterventies en het justitiële traject.Probleemjongeren: nu de praktijk | Vijf casussen Imad 26Stadsdeel Zeeburg27

Samenvatting enhoe nu verder?Probleemjongeren: nu de praktijk | Vijf casussen Imad28

8 Samenvatting en hoe nu verder?Voor de problematiek van jongeren die naar de criminaliteit afglijden bestaan geeneenvoudige oplossingen. Die constatering deed het stadsdeel Zeeburg aan het beginvan dit onderzoek en moeten we na de afsluiting ervan bevestigen.Bij de jongeren uit dit onderzoek is sprake vanmeervoudige problematiek. Ze hebben problemenmet school, werk, vrije tijdsbesteding en vervallensteeds opnieuw in crimineel gedrag. De jongenskomen uit gezinnen die leven van een minimuminkomen,waar met name tussen de vaders en dezonen een grote afstand is ontstaan. Twee van de vijfjongens hebben een laag IQ. Net als de andere driezijn ze wantrouwend en speelt hulpvermijding eengrote rol in hun leven.De jongeren brengen veel tijd op straat door, zijnslecht in staat om zich los te maken van de groep engebruiken dagelijks softdrugs. Bij vier van de vijfjongens lijkt sprake te zijn van afhankelijkheid vansoftdrugs. Uit onderzoek is bekend datverslavingsproblematiek vaak samengaat met ondermeer antisociale stoornissen, iets wat bij al dezejongeren in meer of mindere mate voorkomt. Naastdrugsgebruik, is gebrekkige gewetensontwikkelingeen mogelijke verklaring voor het antisociaal gedragvan de jongens. Deze verklaring kan met ditonderzoek niet worden bewezen, maar beschrijft welde vermoedens van geïnterviewde professionals.Bij de vijf jongeren is een enorm scala aan interventiestoegepast, maar dit heeft bij geen van dejongeren de recidive weten te voorkomen. Vanaf hetmoment dat jongeren in aanraking komen met politiezijn de interventies aangepast aan hun strafrechtelijkeloopbaan: licht criminelen krijgen lichtere straffen (o.a.taakstraffen, Nieuwe Perspectieven), veelplegers enharde kerners krijgen het zwaardere pakket (o.a.jeugddetentie en ITB Harde Kern). Het feit dat dejongeren detentiestraffen krijgen opgelegd vindenouders en, op één na, alle geïnterviewde jongerenterecht. Wel hebben twee jongeren verschillendemalen 12 bezwaar tegen de trajecten doorjeugdreclassering.Over het algemeen ontbreekt het wat betreft oudersen jongeren aan een match als het gaat om nazorg enzorgtrajecten. Ouders en jongeren hebben behoefte aanpraktische en motiverende hulp bij het vinden van werken opleiding. Ze voelen zich daarin niet ondersteund.Vanuit het perspectief van de onderzoekers heeft hetbovendien ontbroken aan vroegtijdige en passendeinterventies gericht op het verminderen van de achterliggendeproblematiek van de jongere waaronderLVG-, gedrags- en verslavingsproblematiek. Signalenover deze problematiek zouden via onderwijs en hetlokale veld terecht moeten komen bij het jeugdnetwerken de ketenunit, maar dat is lang niet altijd het geval.Het onderwijsveld en het jongerenwerk signaleren welmaar delen minder. Bij de jeugdhulpverlening gaat ophet niveau van signalering zelf veel mis.Uit het onderzoek zijn ook positieve resultaten naarvoren gekomen. Vooral de intensieve individuelebegeleidingstrajecten, waarbij er een band ontstaattussen de individuele werker en de jongere, laten(tijdelijke) positieve resultaten zien. Eén van de vijfjongeren gaat momenteel, met de hulp van eenintensieve begeleiding door een mentor, goed opschool en stage. Wat ook duidelijk is geworden isdat het evenwicht van deze doelgroep kwetsbaaris en blijft. Een goede interventie kan een positievebeweging in gang zetten, maar zodra de begeleiderna werktijd of na afloop van de interventie uit het zichtverdwijnt, lokt de straat weer. Ook die ene jongen diezich weer positief inzet op school, blijft gevoelig voorleeftijdgenoten die zich met criminaliteit bezighouden,zo is gebleken uit dit onderzoek.8.1 AandachtspuntenHieronder staat een overzicht van de belangrijksteaandachtspunten voor de toekomst. Het is van belangdat de lezer in ogenschouw neemt dat het geheelis gebaseerd op een intensief kwalitatief onderzoeknaar de aanpak van (slechts) vijf jongeren. Ondanksde relatief kleine onderzoeksgroep zijn we ervanovertuigd dat deze diepgaande onderzoeksaanpakbelangrijke inzichten heeft opgeleverd voor deindividuele aanpak in stadsdeel Zeeburg.Vroegsignalering in het onderwijs gebruikenDocenten signaleren vaak al in een vroeg stadiumgedrags- en (vermoedelijke) persoonlijkheidstoornissendie een voorbode kunnen zijn van delinquent gedrag.12 Twee jongens zijn in beroep gegaan tegen de hen opgelegde Maatregel Hulp en Steun (begeleiding door reclassering).Eén van hen is 4 x tegen uitspraken van de rechter in beroep gegaan, waaronder ook tegen opgelegde detentiestraffen.Niet alleen bij de signalering, ook op het terrein vandiagnose en doorverwijzing zijn scholen actief. Ditgeldt zeker voor de scholen in het speciaal onderwijs,die vaak een maatschappelijk werker, therapeut en/ofpedagoog/psycholoog in de school hebben.Scholen lopen in kennis over de individuele problematiekvan jeugdigen, soms jaren vooruit op dehulpverlening. Echter, de resultaten van de signaleringen diagnoses door het onderwijs worden nog weiniggebruikt. Dit onderzoek wijst uit dat basisscholen inhet stadsdeel vaak al lang wisten of vermoedden, watde psychologen en psychiaters (bij BJAA, WSS, DeMeren, RvdK) vele jaren later onderzochten in eenstrafrechtelijke kader.Ouders ondersteunenDe ouders staan als opvoeders enorm onderdruk. Ze zien hun zonen afglijden en voelen zichmachteloos. Met hun traditionele opvoedingsmethodenweten zij het groeps- en delictgedragvan hun zonen niet tegen te houden.Uit dit onderzoek blijkt dat ouders de strafrechtelijkereacties op het delictgedrag van hunzonen terecht vinden. Ze zijn echter niet tevredenover de zorgtrajecten voor hun zonen. De oudersvoelen zich met name door jeugdreclassering inde steek gelaten.Zij menen dat de nazorg na detentie heelpraktisch gericht zou moeten zijn op het vindenvan school en werk. Ze zien hun zonen alsnormale kinderen die het foute pad op zijngegaan. De gedrags- en leerproblemen van hunzonen wijten zij vooral aan de omgang met deverkeerde jongens en het blowen. Het feit dat ermeer factoren meespelen (zoals laag IQ, ADHD)lijken de ouders niet te begrijpen. Of professionalshier in het verleden wel over hebbengesproken met de ouders is niet duidelijk.Wat wel duidelijk naar voren komt is dat oudersmoeite hebben met de opstelling van jeugdreclasseerders,waarmee zij in justitieel kaderverplicht worden samen te werken. Uit de interviewskomt naar voren dat veel professionalsProbleemjongeren: nu de praktijk | Vijf casussen Samenvatting en hoe nu verder? 30Stadsdeel Zeeburg31

te negatief en te direct de problemen aan deorde stellen, waardoor de ouders snel afhaken.Professionals die ouders rustig en met begripbenaderen, blijken veel meer te bereiken bij dejongeren en hun ouders.Aanpak sofdrugsgebruikDe vijf jongens uit het onderzoek gebruiken dagelijkssoftdrugs (cannabis) waarvan vier vermoedelijkproblematische gebruikers en mogelijk sporadischook van andere drugs. De jongeren zijn daardoorregelmatig niet aanspreekbaar, ongemotiveerd,komen afspraken niet na en hebben geldnood, zoblijkt uit de interviews. Ook hebben alle jongerenin meer of mindere mate problemen met school,zelfoverschatting (plegen van delicten onder invloed)en agressiviteit, wat mede het gevolg kan zijn vandrugsgebruik.Uit het onderzoek komt naar voren dat de aanpakvan het sofdrugsgebruik geen onderdeel heeftuitgemaakt van de individuele aanpak. Geen vande jongere heeft een doorverwijzing gekregen naarde JellinekMentrum of enig vergelijkbaar aanbod.Bij vier van de vijf jongeren heeft Bureau Jeugdzorgniet gesignaleerd dat er sprake was van dagelijkssoftdruggebruik. Bij één jongere was dat wel hetgeval en plaatste de jeugdreclasseerder de jongere ineen gesloten jeugdinstelling, om verder afglijden tevoorkomen. De jongere gebruikte toen al drie jaar opdagelijkse basis softdrugs.Minder wisselingen van begeleidersDe doelgroep van dit onderzoek heeft problemenmet nieuwe contacten en mist een basisvertrouwendat nodig is bij het omgaan met nieuwe situaties.Toch krijgen juíst deze jongens gedurendehun jeugd te maken met veel veranderingen:schoolwisselingen, nieuwe interventies en nieuwehulpverleners/begeleiders (vooral bij DWI en BJAA).Uit onze interviews komt naar voren dat slechtsenkele professionals erin slaagden vertrouwente winnen en daarmee een basis te leggen vooreen (tijdelijke) verbetering van de situatie vande jongere. Geïnterviewde professionals menendat voor deze jongeren eigenlijk constante enlangdurige begeleiding noodzakelijk is.Sleutelfiguren betrekkenIn Stadsdeel Zeeburg is een groep vrijwilligers actiefdie vaak al vele jaren contact heeft met jongeren uitde wijk. Denk aan begeleiders van sportactiviteitendie door stichtingen en zelforganisaties wordenuitgevoerd. De initiatiefnemers kunnen gezien wordenals sleutelfiguren voor de doelgroep. Deze sleutelfigurenhebben een vertrouwensband met jongerenopgebouwd die cruciaal is bij het slagen van eenindividuele aanpak.JongerenwerkJongerenwerk in Stadsdeel Zeeburg is er nietin geslaagd om de jongeren uit dit onderzoekte activeren en te begeleiden naar zinvolle vrijetijdsbesteding. Uit dossieronderzoek blijkt datin Matchnet, het netwerk 12+, wel afsprakenwerden gemaakt met jongerenwerk over debegeleiding van individuele jongeren, maar datde resultaten daarvan ontbraken of niet werdenteruggekoppeld. Mogelijk speelde een tekortaan ambulante werkers (gericht op individuelebegeleiding) een rol, maar dat is met dit onderzoekniet meer terug te halen. Wat wel duidelijk is dathet hangen in groepsverband zal blijven bestaan.Allereerst vanwege de thuissituatie, waar de kleinebehuizing en een moeizame relatie tot de vader eenrol zal blijven spelen. Ten tweede, omdat jongenselkaar in deze leeftijdsfase nu eenmaal opzoekenen zich – helaas – door sofdrugsgebruik nog meertot elkaar aangetrokken voelen. De jongeren uit hetonderzoek hebben moeite om zich los van de restvan de groep te manifesteren. Dit lijkt zich overigensvooral voor te doen bij de jongeren van Marokkaanseafkomst. Geïnterviewde jongeren zeggen eenontmoetingsplek in het stadsdeel te willen.Een plek waar ze de omgeving niet tot last zijn enwaar ze activiteiten kunnen doen.Voor de zwaardere sofdrugsgebruikers onder hen,gaat het vooral om een plek waar ze ongezienkunnen roken.VervolgonderzoekDit onderzoek heeft door de intensieve aanpakbuitengewoon veel informatie opgeleverd en kan ineen vervolgtraject met een grotere onderzoeksgroepwellicht de vragen beantwoorden die nu nog blijvenliggen.Eén van de vragen die in ieder geval onbeantwoordis gebleven is de verklaring voor het feit dat jeugdreclasseerderser bij de meeste interventies nietin slagen om jongens in het traject te houden.De uitvoering van de onderzochte jeugdreclasseringmaatregelenzijn, op een enkele uitzondering na,voortijdig afgebroken omdat jongeren niet meerreageren op de oproepen van de jeugdreclasseerder.BijlagenProbleemjongeren: nu de praktijk | Vijf casussen Samenvatting en hoe nu verder?32

BegrippenlijstOver de onderzoekersBOPPI = dit project is bedoeld voor jongeren tussen12 en 18 jaar die vastlopen met school en met hun persoonlijkeontwikkeling. Het project biedt ondersteuningvoor jongeren én voor ouders door middel van eenopvoedingsondersteunend traject.CRIEM = een aanpak die wordt ingezet bij minderjarigenuit minderheidsgroepen, waarbij de gebrekkigeintegratie van het gezin in de samenleving een risicofactorvormt. Het is bedoeld als preventief traject, vooralvoor jongeren die licht crimineel gedrag vertonen.FFT = Functional Family Therapy is een vorm van gezinsgerichteaanpak waarvan de werking wetenschappelijk isbewezen. Het gaat om ambulante behandeling binnenhet gezin, zonder opname in een inrichting.Individuele aanpak = aanpak op maat voor deindividuele probleemjongere. Dit wordt ook wel de‘persoonsgerichte aanpak’ genoemd.ITB = individuele trajectbegeleiding, in Zeeburguitgevoerd door Spirit Oost.Jongerenwerkplaats De Blauwe Olifant in stadsdeelSlotervaart is er voor vroegtijdig schoolverlaters en helptze om weer arbeidsritme, motivatie en discipline op tedoen, zodat ze terug kunnen keren naar school of eenbaan in loondienst. De jongerenwerkplaats zal – ondanksgoede resultaten – volgend jaar stoppen wegens gebrekaan subsidie.Ketenunit = is een samenwerkingsverband vanorganisaties die zich bezighouden met de aanpak vanjeugdcriminaliteit en veelplegers, waaronder politie,Openbaar Ministerie, Raad voor de Kinderbescherming,jeugdreclassering en een zorgcoördinator. De Ketenunitdie zich bezighoudt met Zeeburgse jongeren isgevestigd in Amsterdam Noord.LWOO = Leerwegondersteunend OndersteunendOnderwijs; voortgezet onderwijs voor jongeren metleer- en opvoedingsmoeilijkheden.LVG = Licht Verstandelijk gehandicapt. Hiervan is sprakebij een IQ tussen de 50 en 75. In de praktijk gaatLVG-problematiek vaak gepaard met beperkt sociaalaanpassingsvermogen, dat zowel door problemen in deopvoeding als door gebrekkige cognitieve vermogensveroorzaakt kan zijn.Matchnet = Casuïstiek netwerk in samenwerking metOost Watergraafsmeer waarbinnen de organisaties diedirect betrokken zijn bij de jongeren afspraken makenover de gewenste individuele aanpak.MHS = Maatregel Hulp en Steun; een door de rechteropgelegd jeugdreclasseringtraject.MST = Multi Systeem Therapie is een wetenschappelijkbewezen effectieve methode voor behandelingvan jongeren die geplaatst zijn of een machtiginghebben voor gesloten plaatsing (op civielrechtelijketitel) in een justitiële setting.NPP = Nieuwe Perspectieven Preventief, een trajectbedoeld door jongeren met vroegdelinquent gedrag.NPT = Nieuwe Perspectieven bij Terugkeer is eennazorgprogramma dat zowel in vrijwillig, als verplichtkader doorlopen kan worden door jongeren die uitdetentie komen.PO = Persoonlijkheidsonderzoek. Een door depsychiater of psycholoog uitgevoerd persoonlijkheidsonderzoek,dat opgelegd is door de rechter.De rechter kan dit onderzoek bijvoorbeeld gebruikenom meer zicht te krijgen op eventuele stoornissen ofachterstanden van de jongere.Rugzakleerling of indicatie REC 4 = leerlingen meteen grote achterstand in hun ontwikkeling, moeilijkhedenmet leren of gedrags- en/ of psychiatrischeproblemen. Vaak komen zij terecht op specialescholen. Het kan ook zijn dat zij met extra begeleiding,de rugzak, in het reguliere onderwijs terechtkomen.WWS = William Schrikker Stichting. De WSS heefteen speciale afdeling jeugdreclassering voor jongerenmet een handicap die met het strafrecht in aanrakingzijn gekomen. In de praktijk gaat het voornamelijk omjongeren met een IQ lager dan 70 en jongeren meteen auditieve handicap. Ook jongeren met een IQtussen70 en 85, met daarbij ernstige gedragsproblematiek,worden doorverwezen naar William Schrikker Jeugdreclassering.Dit gebeurt als begeleiding vanuit dereguliere jeugdreclassering gecontraïndiceerd is.YOUNG II = is een jongerenwerkplaats van Impuls.De doelgroep van Young II kampt met problemenals schulden, verslaving en tienerouderschap enkomt daardoor niet uit zichzelf aan de slag. Young IIis toegespitst op licht verstandelijk gehandicaptejongeren met een IQ tussen zestig en tachtig punten.Veel jongeren zijn in aanraking geweest met Justitie.Voor sommigen is de periode op de werkplaatsonderdeel van de straf.Stichting VoorbeeldDe Amsterdamse Stichting Voorbeeld isgespecialiseerd in onderzoek en projectontwikkelingop het terrein van diversiteit en grootstedelijkevraagstukken. De stichting is een samenwerkingsverbandvan professionals en vrijwilligers, die zich oppositieve wijze willen inzetten voor bovenstaandevraagstukken, ieder vanuit een eigen achtergrond.Het onderzoek ‘5 casussen in Zeeburg’ is uitgevoerddoor Eva Klooster en Youssef Aouriaghel.Eva Klooster is in 1991 als politicoloog afgestudeerdaan de Universiteit van Amsterdam op EuropeesMinderhedenbeleid. Na haar afstuderen heeft zevijf jaar gewerkt bij de gemeente Amsterdam enstadsdeel Geuzenveld, o.a. op het terrein vanminderhedenbeleid en emancipatie. Tussen 1997en 2004 werkte Eva bij onderzoeksbureau DSP,waar zij zich specialiseerde op onderzoek ondermoeilijk bereikbare doelgroepen.Sinds 2004 werkt Eva als freelance onderzoeker.Voor de Bestuursdienst van de GemeenteAmsterdam, deed zij ondermeer onderzoek naarde effectiviteit van de groepsaanpak in StadsdeelZeeburg. Het stadsdeel Zeeburg leerde zij ookkennen, door haar functie van tijdelijk projectleidergroepsaanpak in 2007.Zij is een van de oprichters van Stichting Voorbeeld.De afgelopen vier jaar heeft Eva gewerkt aanprojectontwikkeling en onderzoek op het terrein vanemancipatie van allochtone vrouwen, intercultureleverhoudingen, Jeugd en Veiligheid en ouderbetrokkenheid.Voor het onderzoek ‘5 casussen in Zeeburg’ heeftKlooster interviews afgenomen, dossieronderzoekgedaan en de rapportage verzorgd.Youssef Aouriaghel is op allerlei manieren betrokkenbij jongeren. Hij is docent in het speciaal onderwijsen begeleidt in zijn vrije tijd jongeren uit stadsdeelZeeburg.In de locatie van het Altra College geeft hij meerderekeren per week kickbokslessen.Aouriaghel heeft jarenlange ervaring in het werkenmet probleemjongeren en hun gezinnen. Hij is bij ditonderzoek verantwoordelijk geweest voor de eerstecontactlegging met de jongeren en hun ouders. Deuitvoering en verwerking van de interviews heeft hijsamen met Klooster verzorgd.Probleemjongeren: nu de praktijk | Vijf casussen Bijlagen 34Stadsdeel Zeeburg35

BezoekadresCruquiusweg 51019 AT AmsterdamPostbus 3801000 AJ AmsterdamTelefoon 020 608 0711Fax 020 694 1936www.zeeburg.amsterdam.nl