Elisabeth in Zorgwijzer (pdf, 1,89 MB) - KU Leuven

zorgwijzer16 Magazine | December 2010Zorgwijzer verschijnt acht keer per jaar | Jg. 2 nr. 16 | Zorgnet Vlaanderen, Guimardstraat 1, 1040 Brussel | Afgiftekantoor Gent X | P 902010Interview met Miet SmetInterview met Miet SmetOp de bres voor ouderen06 Congres GPS 2021 – hoogtepunten en krachtlijnen18 Eleonora Holtzer, ambassadeur van de zorgberoepen24 Respijthuis Rozerood in De Panne

Inhoud 16colofonZorgwijzer is het magazine vanZorgnet Vlaanderen (voorheen VVI).Zorgwijzer verschijnt acht keer per jaar.Redactie: CommadInterne coördinatie:Lieve Dhaene, Catherine ZennerWerkten mee aan dit nummer:Filip Decruynaere, Wim Verdoodt,Liesbeth PulinckxVormgeving: www.dotplus.beFotografie: Gianni Barbieux, Elisa Brenters,Mine Dalemans, Jan LocusVerantwoordelijke uitgever:Guido Van Oevelenp/a Zorgnet VlaanderenGuimardstraat 1, 1040 BrusselZorgnet Vlaanderen – tel. 02-511 80 08.www.zorgnetvlaanderen.beHet volgende nummer van Zorgwijzerverschijnt in de week van 21 januari 2011.Wenst u Zorgwijzer toegestuurd te krijgenof een adreswijziging door te geven,contacteer dan Chris Teugels,ct@zorgnetvlaanderen.be.Voor advertenties in Zorgwijzer,contacteer Els De Smedt, tel. 09-363 02 44.03 Editoriaal04 Korte berichtenDossier GPS 202106 Bakens voor een toekomstig ouderenzorgbeleid08 Interview met minister van Staat Miet Smet12 Naar een masterplan voor de ouderenzorg:Peter Degadt en minister Jo Vandeurzen15 Werkboek wijst de weg naar veranderingen16 Congres GPS 2021 in beeld met reacties18 Eleonora Holtzer, ambassadeur vande zorgberoepen20 BSWZ: sociaal werkers ziekenhuizen verenigen zich22 De bestuurskamer: Riet Van Cleuvenbergen,voorzitter Groep LITP24 Zorghotel en respijthuis Villa Rozerood28 Cultuurwijzer29 Momentopname: Dirk Van Gorp, hoofdfacilitaire diensten Mariaziekenhuis in Overpelt30 Spiegeling: Liesbeth Pulinckxzorgwijzer | 0

MasterplaneditoriaalPeter DegadtMeer dan 750 bestuurders, directieledenen stafmedewerkers uit het brede gezondheidsveldnamen op 25 en 26 novemberdeel aan het congres GPS 2021 over detoekomst van de ouderenzorg. Die overweldigendeopkomst toont hoezeer demensen in het werkveld begaan zijn. Zezijn ook bezorgd. De ouderenzorg staatde komende jaren immers voor enormeuitdagingen.Toch was de sfeer op het congres niet bedrukt.Wel integendeel: het engagement,het idealisme, de werkkracht en het geloofprimeerden en toonden dat we samenin staat zijn om moeilijke hindernissen tenemen. De vaste wil om de ouderenzorgkwaliteitsvol, toegankelijk en betaalbaarte houden, gaven het congres de energieen de drive die ten grondslag liggen aanalle grote veranderingen.Maar laat er geen misverstanden over bestaan:het idealisme in de sector is nietnaïef. Het engagement is oprecht en diep,maar moet wel gevoed worden. De werkkrachtis enorm, maar niet eindeloos elastisch.Het geloof is sterk van overtuiging,maar niet blind. De gezondheidssectorstaat klaar om zijn verantwoordelijkheidop te nemen, maar om te roeien heb jeriemen nodig.Neen, dit is geen oproep voor zomaarmeer centen. Wat de sector nodig heeft,is in de eerste plaats een masterplan. Eenmasterplan dat duidelijk de contourenuittekent van waar we naartoe willen.Dat verantwoordelijkheden toewijst. Datkeuzes durft te maken en prioriteitenstelt. Dat één beleid voorop stelt en daarconsequent aan houdt. Dat de ontwikkelingenvan nabij opvolgt en voortdurendbijstuurt waar nodig.En binnen het kader van dat masterplanvragen de zorgondernemers de ruimte omte ondernemen. Het is aan de maatschappijen de politiek om contouren te schetsen,het is aan de deskundigen op hetwerkveld om binnen dat kader de nodigeinitiatieven te nemen, innovaties door tevoeren en op een creatieve en kwaliteitsvollemanier de ouderenzorg van de toekomstvorm te geven.Vlaams minister Jo Vandeurzen heeft zichop het congres geëngageerd om samenmet de sector het masterplan voor de ouderenzorgte schrijven. Hij heeft zich ooknogmaals expliciet verbonden tot de uitvoeringvan het woonzorgdecreet. Dat ishoopgevend.Op zijn beurt vroeg de minister explicietom het engagement van de ouderensector.Het antwoord van het congres was duidelijk:wij zijn klaar voor het grote werk. Debasis is gelegd. We kunnen met zijn allenaan het werk. De overheid met een faciliterendeen ondersteunde opdracht, dezorgaanbieders met een ondernemendeen uitvoerende opdracht. De weg is moeilijk,maar de GPS ligt klaar.Ik wens u allen een zalige kerst en eenvoorspoedig nieuw jaar!Peter Degadtgedelegeerd bestuurder0 | december 2010

Ouderenzorg Antwerpen stelt zijn ‘thuishuis’ voorGeen verdeelde maar een gedeelde zorgEen jaar na de ondertekening van deformele samenwerking stelt OuderenzorgAntwerpen zijn eerste projectvoor: het ‘thuishuis’. Dat wil vooral dezelfredzaamheid en het algemeen welbevindenvan de doelgroep verhogen.De maatschappij vergrijst en daarmeestijgt ook de vraag naar zorg en de vraagnaar aangepaste woningen waar ouderenkunnen leven op hun eigen levensritme.Thuis wonen wordt vanaf eenbepaalde zorgbehoefte immers minderevident. Vaak beschikken de ouderenniet over de financiële middelen om dewoning aan nieuwe noden aan te passenof over de nodige mantelzorg om deeerste zorgbehoefte mee op te vangen.Daarom kwam Ouderenzorg Antwerpenmet het idee een ‘thuishuis’ te creëren.Wat is een thuishuis?In een thuishuis leven een aantal ouderenzelfstandig samen in een veilige en aangepasteleefomgeving, waarbij de eigenhuislijke sfeer zo goed mogelijk benaderdwordt. Die levensbestendige woning isbovendien geïntegreerd in de buurt waaruitde bewoners afkomstig zijn. De bewonerskrijgen een coherent geheel vanzorg aangeboden, waarvan ze naar eigenbehoefte gebruik kunnen maken.Het thuishuis is een huis in de rij waar(maximaal) een vijftal ouderen kunnensamenleven. Iedere bewoner kan er naasteen gemeenschappelijke living, keuken entuin, gebruik maken van een eigen woon-,slaap- en badkamer. Het samenleven vande bewoners wordt ondersteund door eenthuishuisbegeleider. Die vormt het aanspreekpuntvoor bewoners, mantelzorgers,betrokken vrijwilligers en professionelehulpverleners die over de vloer komen.Het beoogde thuishuis bevindt zich inde regio Borgerhout, waar in het voorjaarvan 2011 de nodige renovatiewerkenworden uitgevoerd. De eerste bewonerszouden vanaf september 2011 ontvangenkunnen worden. De doelgroep zijn maatschappelijkkwetsbare ouderen (65+),alleenstaande ouderen met een geringefinanciële draagkracht en ouderen meteen beperkt sociaal netwerk en met eenbeginnende zorgbehoefte.Ouderenzorg Antwerpen is een samenwerkingsverbandvan het ACW, dewoonzorgcentra aangesloten bij ZorgnetVlaanderen, OKRA, Christelijke Mutualiteit,Familiehulp, ThuiszorgcentrumAntwerpen, Landelijke Thuiszorg, ThuiszorgVleminckveld, Gezinszorg Villers enhet Wit-Gele Kruis.Handig voor op uw websiteGratis routeplanner openbaar vervoerDe Lijn heeft een nieuwe toepassingontwikkeld die de bereikbaarheidsinfovan ziekenhuizen, woonzorgcentra enandere organisaties met het openbaarvervoer gevoelig kan verbeteren.Wil u patiënten, bezoekers en medewerkersbeter informeren over de bereikbaarheidvan uw organisatie met het openbaarvervoer? Dan kan u voortaan gebruik makenvan de gratis routeplanner op maat.U kunt die routeplanner integreren in dewebsite van uw organisatie. Zo kunnenmensen een reisadvies op maat opvragenop uw website en moeten ze daarvoor nietmeer naar de website van De Lijn.Om het de bezoekers gemakkelijk temaken kunt u het adres van uw organisatievooraf invullen. De routeplannervermeldt ook meteen de laatste terugritvoor het opgegeven traject. Ook dedienstregelingen van de NMBS, MIVB enTEC zijn geïntegreerd in het reisadvies.De routeplanner kan op maat aangepastworden aan de huisstijl van dewebsite.Een voorbeeld van deze gratis routeplannervindt u op de website van UZLeuven, www.uzleuven.be.Voor meer informatie en een aanvraagformulier:http://www.delijn.be/reisinformatie/pluggableRouteplanner-Aanvraag/aanvraag_plug_in.htm.zorgwijzer | 0

Studiedag Europa en zorgvoorzieningen‘Europe – what’s in it for you?’Wat kan Europa voor u, als zorginstelling,betekenen? Zijn zorginstellingenvoldoende op de hoogte van Europeseopportuniteiten of lopen ze kansenmis? U hoort het allemaal op de studiedagvan Zorgnet Vlaanderen op vrijdag28 januari in de Montil in Affligem.Zorgnet Vlaanderen wil heel concreet onderde aandacht brengen wat Europa voorhet dagelijks bestuur van uw voorzieningkan betekenen. De studiedag behandeltdrie thema’s waarin de rol van de EuropeseUnie het verschil maakt:– de tewerkstelling van buitenlandsezorgverstrekkers– het verzorgen van buitenlandse patiënten– het kandideren voor Europese middelen(leningen van de Europese Investeringsbanken structurele fondsen vande Europese Commissie).Na een schets van het theoretische kaderkrijgt u ervaringen en tips vanuit depraktijk. Europese stakeholders bekijkende opportuniteiten en mogelijkheden vanEuropa voor de zorgvoorzieningen.PraktischVrijdag 28 januari, start om 9 uur(ontvangst met koffie vanaf 8.30 uur)Adres:Montil (Auditorium),Moortelstraat 8, 1790 Affligem.Kostprijs:135 euro voor leden Zorgnet Vlaanderenen ICURO, 160 euro voor niet-leden.Voor het volledige programma, ziewww.zorgnetvlaanderen.be (rubriek‘Onze opleidingen’). U kan daar ookonline inschrijven.kortWerkgevers tekenen voordiversiteit op de werkvloerOp 16 november was het de internationaledag van de verdraagzaamheid.Naar aanleiding daarvan lanceerden dewerkgeversorganisaties Voka, UNIZO,Verso en VKW een oproep aan ondernemersom een diversiteitsverklaringte ondertekenen via www.jobkanaal.be.“Ook voor ondernemingen is diversiteiteen goede zaak. Mensen met een atypischprofiel, zoals vijftigplussers, allochtonenof mensen met een arbeidshandicap,kunnen een echte meerwaarde vormen”,zeggen de werkgeversorganisaties. “Wenamen daarom met Jobkanaal al een gezamenlijkinitiatief, waarmee we tot nutoe zo’n 13.000 mensen uit deze kansengroepenaan het werk brachten. Jobkanaalbewijst dat diversiteit een win-winsituatieis én voor de werkgever, én voorde betrokken werkzoekende, én voor desamenleving.”Om ondernemers aan te zetten om mee tewerken hebben de werkgevers via Jobkanaal(www.jobkanaal.be) een diversiteitsverklaringgelanceerd.JobkanaalSinds 2006 hebben Voka, UNIZO, Versoen VKW de krachten gebundeld in Jobkanaal.Ondertussen leggen 29 consulentende link tussen 13.738 ondernemingen enwerkzoekenden uit kansengroepen zoalsvijftigplussers, allochtonen en mensenmet een arbeidshandicap. Via de VDABen verschillende andere partners konJobkanaal al 12.987 mensen aan het werkhelpen.1 6 N O V E M B E R - D A G V A N D E V E R D R A A G Z A A M H E I DPAST U OOK NIETALTIJD IN HET PLAATJE?Jobkanaal wordt u gratis aangeboden door Met de steun vanVDVerdraagzaamheid_A6.indd 1 13/12/10 10 | december 2010

GPS2021Congres ouderenzorg schrijft geschiedenisBakens voor eentoekomstig ouderenzorgbeleidHet congres GPS 2021 op 25 en 26 november in Antwerpen heeft geschiedenis geschreven.Meer dan 750 bestuurders, directieleden en stafleden uit de brede sector van de ouderenzorgkwamen erop af. Samen willen ze een route uitstippelen naar een toegankelijke,betaalbare en kwaliteitsvolle ouderenzorg voor de toekomst.Volgens cijfers van het Planbureau is in2010 ongeveer 17,2% van de Belgische bevolking65 jaar en ouder. In 2020 zal dat19,2% zijn en in 2050 25,7%. De cijfersvoor Vlaanderen liggen nog iets hoger.Het aandeel 80-plussers zal naar verwachtingverdubbelen: van 5% vandaagnaar 11% tegen 2060. Die realiteit is deachtergrond waartegen het congres GPS2021 plaatsvond.Het congres werd twee jaar voorbereidmet een brede input vanuit de hele sector.Die voorbereiding resulteerde in eenpraktisch ‘werkboek’ (zie pagina 15), datalle aanwezigen bij aanvang van het congreskregen. Het congres vormt dus ingeen geval een eindpunt, maar wel eenbelangrijk ijkpunt om verder te bouwenaan een optimale zorg voor ouderen.Het congres opende met een filmpje datde sense of urgency moest onderlijnen.Een collage van korte quotes van mensenbinnen en buiten de sector vormde alshet ware een inleiding op het congres.Thema’s als organisatie van zorg, betaalbaarheid,innovatie en samenwerkingwerden op een vlotte, ludieke maniergeïntroduceerd. Het brede, sectoroverstijgendeperspectief dat zo van bij het beginwerd binnengebracht zou, samen met decombinatie van ernst en luim, gedurendehet hele congres worden aangehouden.De geslaagde interactie tussen congreszaalen reflectiekamer, het zetelgesprek,de sms-voting vanuit de zaal en het verrassendestaaltje van improvisatietheaterwerkten prima. Die frisse aanpak was eenvan de sterktes van het GPS 2021-congres.Als eerste spreker mocht prof. dr. ChantalVan Audenhove aantreden. Zij brak eenlans voor ‘het luisteren naar fluisteren’.Van Audenhove wijst erop dat de generatievan mei 68 de zestigers van vandaag zijn.Die generatie is antiautoritair en komt opvoor zichzelf. Dat zal een invloed hebbenop de patiëntrelatie in de ouderenzorg in2021. Meer dan ooit zal de zorg afgestemdmoeten worden op het individu, met respectvoor de totale mens en met de wensvan de zorggebruiker als uitgangspunt.Want niet elke oudere wil of verwachthetzelfde, ook niet op het gebied vaninspraak bijvoorbeeld. Van Audenhovepleit dan ook voor ‘onderhandelde zorg’,waarbij de gebruikers worden betrokkenbij de hulpverlening en bij de planning.Goede informatie en luisterende, betrokkenmedewerkers zijn van wezenlijk belang.“Participatie en empowerment zijngeen doel op zich, maar een middel omde patiënt daadwerkelijk centraal te stellen”,stelde prof. dr. Van Audenhove.TalentenDat HRM een belangrijke rol zal spelen inhet goed functioneren van het woonzorgcentrumvan de toekomst, is vandaag alduidelijk. Er werd dan ook nieuwsgieriguitgekeken naar spreker dr. Lou Van Beirendonck,die het had over ‘competentieentalentmanagement als instrumentenvan een dynamisch en creatief HR-beleidbinnen de ouderenzorg’.Volgens Van Beirendonck dragen drie determinantenbij tot een goed gevoel op dewerkvloer: de motivatie, de mate van regelruimteen het beschikken over de juistecompetenties. Hij focuste op de derdedimensie: het waarderen en ontwikkelenvan competenties. Want volgens Van Beirendonckis hier een verschuiving nodig.Heel vaak vertrekt een organisatie vandaaghelemaal vanuit haar eigen behoeften;de werknemer moet zich daaraanmaar aanpassen. Dat zal in de toekomstniet meer werken, meent hij. We zullenmeer rekening moeten houden met desterktes en de competenties van de werknemeren daarop voor een stuk onze organisatieafstemmen. “Talentmanagementis het beste halen uit je mensen door inte zetten op hun sterkten en interessesen door de context zo in te richten en teorganiseren dat die talenten ruimte krijgenom zich optimaal te ontwikkelen”,poneert Van Beirendonck. Een ‘echte dialoog’met de medewerker en een ‘relationelepraktijk van hoge kwaliteit’ zullennodig zijn. Of nog: we moeten de missievan de organisatie proberen te matchenmet de passie van de medewerker.KetenzorgNa de middag kwamen twee sprekers uitNederland aan de beurt. Professor CeesHertogh haalde Antiphon vanonder hetstof, de Griekse wijsgeer die een verbandzag tussen de ouderenzorg en de kinderzorg:“dat is waar, oude mensen wordenals kinderen en dat is de reden waarom zeeen beetje als kinderen worden behandeld.Het leven begint en eindigt met het afhankelijkzijn van mensen die sterker zijn.” Dieuitspraak diende als uitgangspunt vooreen reflectie over zorg en zorgethiek.De afsluitende presentie op de eerste congresdagwas van prof. dr. Robert Huijsman.Hij sprak over samenhangende zorgin ketens en netwerken. “Ketenzorg is dejuiste zorg op het juiste moment door dejuiste persoon op de juiste plaats en metde juiste middelen”, verklaarde prof.Huijsman. “Dat vergt een strak georganiseerdzorgproces, dat binnen de gesteldenormen en richtlijnen als een samenhangendgeheel in staat is effectieve enefficiënte output te genereren.” Waaropprofessor Huijsman ietwat provocerendde vraag stelde aan het congrespubliek:“In hoeveel gevallen bereiken jullie de afgesprokendoelen?”zorgwijzer | 0

Meer dan 750 mensen namen deel aanhet tweedaagse congres GPS 2021.Huijsman presenteerde ook een reële‘business case’. Daaruit bleek dat ketenzorgtoegevoegde waarde biedt, maarbovendien ook goedkoper kan zijn. Methet oog op de betaalbaarheid van de zorgalvast een insteek die verder onderzoekverdient.De eerste congresdag werd afgesloten meteen zetelgesprek (zie pagina 11) en tussentijdseconclusies van Guido Van Oevelen,voorzitter van Zorgnet Vlaanderen.Bestuur en managementDe tweede congresdag begon luchtig meteen staaltje improvisatietheater doorInspinazie. Een mooie opener voor eenoverigens strak programma, gewijd aanondernemerschap en beleidsvoering inde organisaties en op overheidsniveau.Prof. dr. Lut Van den Berghe en Astrid Rubensvan de Vlerick Management Schoolbeten de spits af met aanbevelingen overgovernance in de ouderenzorg. “Het managementen de raad van bestuur moetenfunctioneren als een tandem”, vindt prof.Van den Berghe. “Een raad van bestuurkan een toegevoegde waarde betekenendoor het ondersteunen van de vooruitgangen de ontwikkeling van de organisatie.”Dat is geen evidentie, zo blijkt. Allesbegint met een juiste samenstelling van deraad van bestuur en een goede ‘governanceattitude’. De bestuursleden hebben bijvoorkeur complementaire competentiesen de directie moet hen kunnen aansprekenop hun opdracht. Dat is niet vanzelfsprekendals de bestuurders een vrijwilligengagement opnemen, stelt prof. Van denBerghe. Zij pleit er dan ook voor om bestuurderste vergoeden, zodat ze ook echtactief ingeschakeld kunnen worden. AstridRubens presenteerde vervolgens achtconcrete aanbevelingen voor het besturenvan social-profitorganisaties.De laatste presentatie kwam opnieuwuit Nederland. Europarlementariër Lambertvan Nistelrooij gaf een uiteenzettingover transparantie en kwaliteit in de carevanuit Europees perspectief. Van Nistelrooijbleek niet alleen een goed zicht tehebben op wat er Europees beweegt ophet gebied van de zorg, hij kon ook uitervaring getuigen over de invoering vankwaliteitskeurmerken in de ouderenzorgin Nederland. Hij kondigde aan dat in hetEuropees Parlement zal worden voorgesteldom 2012 uit te roepen tot ‘Jaar vooractief ouder worden’. Van Nistelrooijbeklemtoonde dat Europa middelen terbeschikking heeft voor de ‘zilveren economie’.“De demografische ontwikkelingenvragen om actie”, stelde hij. “Maarde vergrijzing kan ook een economischekans zijn als we inzetten op innovatie enkwaliteit. Europa wil hiervoor het juistekader scheppen.”Na de lunch volgde ‘het grote middelendebat’met beleidsconclusies van gedelegeerdbestuurder Peter Degadt, politiekereflecties van minister Jo Vandeurzen eneen slotwoord door voorzitter Guido VanOevelen. Meer hierover op pagina 12-13.0 | december 2010

Miet Smet: “De mensen die vandaag een beroep doenop residentiële zorg zijn meestal tachtig jaar of ouder.Dat zijn dus niet de mensen van de babyboomgeneratiemet de grote middelen. Het zijn integendeel vaakminder gegoede mensen met een laag pensioen. Dekosten voor die mensen kunnen we niet laten stijgen.”Interview met minister van Staat en voorzitter van OKRA Miet SmetMinister van Staat Miet Smet was voorzitter van de reflectiekamer op het congres GPS 2021.Zij kweet zich voortreffelijk van haar opdracht met spitse tussenkomsten, soms grappigmaar altijd de nagel op de kop. We zochten haar aan het eind van de eerste congresdag nogeven op voor een gesprek. “Ik ben zelf 67, ik word dus ook al een dagje ouder. En ik kan uverzekeren: aan betutteling hebben ouderen geen boodschap.” De toon is gezet.zorgwijzer |

GPS Hoe beviel het u in de reflec-2021 tiekamer? Zat de sfeer goed?Miet Smet: Ik vond de dialoogtussen mensen met een verschillendeachtergrond erg interessant. Dieverscheidenheid aan invalshoeken toontde brede maatschappelijke bekommernisom de ouderenzorg. In die zin is het eengeruststelling voor de ouderen: het themavan de vergrijzing leeft wel degelijkin alle geledingen van onze samenleving.Wij konden de presentaties in de congreszaalop scherm volgen en geregeld ontsponzich een discussie in de reflectiekamer.Een gesprek onder niet-specialistenverbreedt dikwijls het debat en verlichtook de serieuze presentaties. Ik vonddat een heel goede formule op zo’n grootcongres. Want een debat met 750 mensenvoeren is natuurlijk niet mogelijk.Hebt u zelf iets opgestoken van dezedag?Ik heb veel opgestoken over wat er leeftin de ouderenzorg. In de schoot vanOKRA, de ouderenbeweging waarvan ikvoorzitter ben, hebben we recent de vzwZorgrecht opgericht. Zorgrecht wil een ge-had voor de ouderenzorg. Toen ik mijnloopbaan begon, was ik actief binnen destudiegroep Mens en Ruimte. Ik heb metoen vooral ingewerkt in het thema vande huisvesting voor bejaarden. Maar er isondertussen ook een nieuwe invalshoek.Mijn moeder is een periode zorgbehoevendgeweest. Zij heeft het hele trajectdoorlopen: het ziekenhuis, de thuiszorg,een serviceflat, het woonzorgcentrum.Dan word je natuurlijk pas echt geconfronteerdmet het ouder worden, het ziekzijn, de eenzaamheid. Ook al had mijnmoeder vijf kinderen, toch kan je de ziekte,de angst en de eenzaamheid niet helemaalopvangen. Wat we in die periodeerg gemist hebben, is iemand die je begeleidt.Iemand die jou de mogelijkhedentoont, niet vanuit één voorziening, maarover alle sectoren heen. Want voor ouderenis de zorg vaak een doolhof. Op hetogenblik dat ze een keuze moeten maken,dikwijls in een crisissituatie, zijn ze onvoldoendeop de hoogte van de mogelijkheden.Daardoor maken veel mensen nietde juiste keuze. Het idee van een zorgcoördinatoris hier vandaag geïntroduceerddoor professor Huijsman uit Nederland.kleine dingen, dat zou toch een evidentiemoeten zijn. Ik hoop dat de sector nietwacht tot 2021 om hier iets aan te doen.Mensen in een woonzorgcentrum zijnsowieso al veel kwijt. Ze hebben hun vertrouwdeomgeving, de plek waar ze zichthuis voelden, moeten verlaten. Een paarmeubeltjes kunnen ze meenemen, datis het zowat. Mijn moeder was goed bijhaar verstand en heel realistisch. Ze wistdat haar tijd er bijna opzat. En dan lig jedaar als het ware bewust te wachten opde dood. In zo’n situatie kunnen kleinedingen een groot verschil maken. Zo veelmogelijk dezelfde vertrouwde gezichtendie je verzorgen, bijvoorbeeld. Dat is belangrijk.Of een raam dat uitzicht geeftop bedrijvigheid en mensen. Dat ene venstertjeis bijna letterlijk het enige vensterop de wereld dat nog overblijft. Dat soortkleine zaken is zo belangrijk voor het welbevindenen de gemoedsrust van ouderemensen.Hoe kijkt u in het algemeen tegen hetouder worden aan?Ach, ik ben 67 jaar, ik word zelf ook al eendagje ouder. Ik maak daar niet veel spel“De hele maatschappij heeft er belangbij dat de woonzorgcentra prettige enaantrekkelijke plaatsen om te wonen zijn”bruikersvereniging zijn voor alle ouderendie een of andere vorm van zorg genieten.Zowel intramuros als ambulant. Ons doelis om alle vragen of klachten van ouderenof hun familie ter harte te nemen. Hetgaat zowel om belangenbehartiging alsom informatieverstrekking. Daar is noodaan. Men spreekt dikwijls over ‘empowerment’van ouderen, maar dat staat noghelemaal in de kinderschoenen. De vzwZorgrecht is ondertussen erkend door ministerJo Vandeurzen en binnenkort kunnenwe een personeelslid aanwerven. Ikheb dus heel aandachtig geluisterd vandaag,want ik weet dat je alles in de juistecontext moet proberen te zien.Officieel bent u voorzitter van OKRAsinds vorig jaar, maar in de praktijkwas u al langer bij de beweging betrokken.Vanwaar dit engagement?Ik heb altijd een grote belangstelling ge-Daar blijkt zo’n zorgcoördinator niet alleende kwaliteit van de zorg te verbeteren,maar ook nog eens goedkoper uit tevallen voor de overheid. Misschien moetenwe ook in ons land eens bekijken hoewe dat het best kunnen organiseren.Voelde u zich wat aan uw lot overgelatenals ‘cliënt’ met uw moeder?Neen, dat is dan weer te sterk uitgedrukt.Onze voorzieningen werken goed, maarwe moeten de mensen beter wegwijs makenen begeleiden. Vandaag bekijkt deouderenzorg de evolutie op lange termijnmet het oog op 2021. Dat is noodzakelijk.Maar er zijn veel kleine dingen die wevandaag al kunnen realiseren. Mijn moederis in een prima woonzorgcentrum terechtgekomen.Geen kwaad woord erover.Maar dat ouderen zelf kunnen kiezen watze eten, dat ze zelf mogen beslissen hoelaat ze ’s ochtends opstaan… dat soortvan hoor. Ik heb er geen problemen meeen ook geen complexen over. Mijn vaderstierf toen hij 55 jaar was. Ik ben dus alheel blij dat ik zo lang mag leven in goedegezondheid. Bovendien is ouder wordenniet allemaal kommer en kwel. Veel ouderendoen nog ontzettend veel voor demaatschappij. Alleen wordt dat vaak overhet hoofd gezien. Hoeveel grootouderspassen niet op hun kleinkinderen? Isdaar ooit al de economische opbrengstvan berekend? En hoeveel ouderen zijnzelf niet als mantelzorger actief voor hunpartner? Ouderen kosten niet alleen, zehebben ook erg veel te bieden. Dat vergetenwe weleens.Tijdens een van uw tussenkomstenvanuit de reflectiekamer brak u eenlans voor een mooiere architectuur inde ouderenzorg. Vanwaar die klemtoon? | december 2010

Als de middelen beperkt zijn en er keuzesgemaakt moeten worden, kan al snel deneiging groeien om te besparen op eengoede infrastructuur. Ik vind dat geengoed idee. Laat ons naar onszelf kijken:ons huis is ons belangrijkste bezit. Datis niet anders voor een oudere die nogtwee of drie jaar in een woonzorgcentrumte leven heeft. Bovendien, als je de tristessevan sommige oude rusthuizen ziet,hoe willen we dan werken aan een beterebeeldvorming van de ouderenzorg?De hele maatschappij heeft er belangbij dat ook de woonzorgcentra prettigeen aantrekkelijke plaatsen om te wonenzijn. Een bestuurder vertelde mij vandaagnog dat zijn instelling altijd een wedstrijdvoor jonge architecten uitschrijft als er gebouwdmoet worden. Dat is de juiste houding.Investeren in mooie locaties, zonderdat het per se meer hoeft te kosten.Nu we toch over kosten bezig zijn: eenterugkerend thema tijdens het zetelgesprekaan het einde van de eerste congresdag,was de vraag of het persoonlijkaandeel van de ouderen in de kostvan de zorg hoger kan?Kijk, de mensen die vandaag een beroepdoen op residentiële zorg zijn meestaltachtig jaar of ouder. Dat zijn dus nietde mensen van de babyboomgeneratiemet de grote middelen. Het zijn integengeetniet dat België de laagste wettelijkepensioenen kent van heel Europa. Ik bener dan ook voorstander van om in het kadervan de interprofessionele akkoordenvooral de tweede pensioenpijler te versterken.Dat is heel belangrijk voor de toekomst.En dan liefst via pensioenfondsenmet een degelijke, wettelijk beschermdegarantie en zonder avonturen van banken.Als het pensioen op die manier hogerkan klimmen, dan kunnen we nogaltijd bekijken of een hogere bijdrage vande mensen in de ouderenzorg mogelijk is.Ik geloof ook dat we langer zullenmoeten werken. Dat zal niet anderskunnen. Dat betekent wel dat de combinatiearbeid-gezin draaglijk moet blijven. Wezullen daaraan moeten werken. Ik kande werkgevers wel volgen als ze stellendat het aantal systemen van loopbaanonderbrekingvandaag al erg groot is.Misschien moeten we naar een vereenvoudigingvan het systeem, maar eenafbouw is in elk geval niet aangewezen.Ook solidariteit is erg nodig, zeker in detoekomst. Het is jammer dat in Europadie solidariteit onder druk lijkt te staan,terwijl de Verenigde Staten net nu de eerstevoorzichtige stappen in die richtinghebben gezet. Onze gezondheidszorg iseen flink stuk goedkoper dan de Amerikaanse.De solidariteit loont dus. Ze kostde maatschappij finaal minder.“Ook al had mijn moeder vijfkinderen, toch kan je de ziekte,de angst en de eenzaamheidniet helemaal opvangen. Wat wein die periode erg gemisthebben, is iemand die jebegeleidt. Iemand die jou demogelijkheden toont, niet vanuitéén voorziening, maar overalle sectoren heen. Want voorouderen is de zorg vaakeen doolhof.”Aan betutteling hebben ze absoluut geenboodschap.U was de voorbije decennia vooral hetgezicht van de vrouwenbeweging. Zullenwij u nu vaker aan het werk zienals ambassadeur van de ouderen?Jazeker, dat is althans mijn bedoeling.Van de ouderen én van de vrouwen. Ikblijf mijn engagement trouw.Komt het goed met de ouderenzorg?De vraag naar zorg is ontzettend groot.Het beeld van de zorg en van de zorgverdeelvaak minder gegoede mensen meteen laag pensioen. De kosten voor diemensen kunnen we niet laten stijgen.Hebben we het over de babyboomers,dan is dat een ander verhaal. Die mensenzullen als koppel in meerderheidover twee pensioenen beschikken. Hetis over het algemeen ook een iets rijkeregeneratie. Er kan dus bekeken wordenhoe die generatie meer kan bijdragen.Maar voor de ouderen die vandaag in eenwoonzorgcentrum verblijven, is dat absoluutonmogelijk. Vaak is de kost van hetverblijf al hoger dan het pensioen. Ver-Met de vergrijzing stijgt het aandeelvan de ouderen in de maatschappij dekomende decennia spectaculair. Hungewicht op de besluitvorming zal allichtook toenemen?Vooral vanuit het middenveld zal de drukvan de ouderen toenemen, vermoed ik.OKRA is vandaag al een gesprekspartnervoor de Vlaamse overheid. Op federaalvlak is dat nog niet verworven, maardat komt wel. Ouderen gaan zich beterorganiseren. Er zijn veel goed opgeleidemensen bij die na hun pensioen nog velejaren actief blijven en inspraak willen.lener in onze maatschappij moet veranderen.De harde sector, dat zijn niet deingenieurs of de economisten. De hardesector wordt gevormd door mensen diemet mensen werken. Zij vormen het hartvan onze maatschappij en ze verzettenbergen werk. Wat mezelf betreft, ik hebhier vandaag geleerd dat nieuwe domoticaook een deel van de oplossing kunnenvormen. Daarmee kan ik leven. Vanuitmijn bed de koffieautomaat starten ende verwarming hoger zetten, ja, dat lijktme wel wat. Ik zie de toekomst hoopvoltegemoet.zorgwijzer | 10

De leden van de reflectiekamer kwamen geregeld tussen om het debaten de presentaties op het congres te becommentariëren en te voeden.Reflectiekamer en zeteldebat trekken de discussie openOm het debat tijdens het congres GPS2021 wat open te trekken, volgdengangmakers uit politieke en maatschappelijkemiddens de presentatiesvanuit de reflectiekamer. Geregeldkwamen deze gangmakers tussen metopmerkingen, suggesties en spitsereflecties. Na de eerste congresdagvolgde ook een zeteldebat.De reflectiekamer was heel divers samengesteld:Miet Smet, prof. Jean-JacquesCassiman, Jef Van Rossum van de VlaamseJeugdraad, Pieter Van Heukelom van KBCVerzekeringen, Sige Mariën van SD Worx,Pascal Cools van Flanders DC en BernardBruggeman van Zorgnet Vlaanderen. Samenvolgden zij de eerste congresdag opscherm op een aparte locatie. Ze kondenongestoord onder elkaar discussiëren enop gezette tijden via een videoverbindingrechtstreeks tussenkomen in de grotezaal van het congres. Karl Vannieuwkerkeleidde alles in goede banen.Jean-Jacques Cassiman wees vanuit de reflectiekamerop de verantwoordelijkheidvan ons allemaal. “Eigenlijk zijn wij alsmensen zelf vaak niet goed voorbereidop het ouder worden. We zijn daar onvoldoendemee bezig. We schuiven die gedachtenvoor ons uit. Zo zijn we er somsmee verantwoordelijk voor dat we plotsen onvoorbereid in die nieuwe fase vanons leven komen.”Jef Van Rossum van de VlaamseJeugdraad lanceerde het voorstel ommeer in te zetten op de integratie vanouderen in de maatschappij. “Ouderenen jongeren zouden veel meer contactmet elkaar moeten hebben dan vandaaghet geval is. Veel jongeren staan daarvooropen. Oudere mensen zijn een belangrijkdeel van onze samenleving. Hetis niet meer dan normaal dat we samenleven.”Pascal Cools benadrukte de nood aan innovatiein de zorgsector. “Ketenzorg is eenvorm van innovatie. Maar we moeten verderdurven gaan. De ouderensector heeftook nood aan marketing. En waarom kaner niet nauwer worden samengewerkt metde commerciële sector?”Het waren maar enkele van de velerake tussenkomsten vanuit de reflectiekamer.Solidariteit enresponsabiliseringAan het eind van de dag werd de discussievoortgezet in het zeteldebat. Hieraannamen deel: Luc Dekeyser van SD Worx,Anne Dedry van Landelijke Thuiszorg,Christine De Cafmeyer van KBC SocialProfit, Miet Smet en Wino Baeckelandt,voorzitter van de werkgroep GPS 2021van Zorgnet Vlaanderen. Het debat werdgeleid door presentatrice Geertje DeCeuleneer.Mantelzorg, thuiszorg, ketenzorg,de nood aan meer samenwerking endwarsverbanden… Tal van thema’swerden aangesneden. “Er zijn heelveel projecten waarvoor tijdelijk middelenworden uitgetrokken, maar dieniet structureel ingebed raken”, waseen algemene verzuchting. “De overheidheeft hier een belangrijke rol tespelen”, meende Wino Baeckelandt,die hoopte dat de mogelijkheden vanhet recente woonzorgdecreet ten volleontgonnen zullen worden.Ook de intergenerationele en intragenerationelesolidariteit stak als themameermaals de kop op. “Solidariteitmoet er zijn”, stelde De Cafmeyer.“Maar evenzeer is er nood aan responsabilisering.Mensen moeten zichvoorbereiden op het ouder worden,ze moeten erover nadenken en ooktijdig maatregelen treffen.” Luc Dekeyserbenadrukte dat we in elk gevalmet zijn allen langer zullen moetenwerken om de ouderenzorg en onzewelvaart betaalbaar te houden. Alledeelnemers waren het daar in principemee eens, “maar dan moet er weliets gedaan worden aan een gezondebalans tussen werk en gezin”, klonkhet.11 | december 2010

GPS2021 Het grote middelendebat“We hebben nood aan eenmasterplan voor de ouderenzorg”Gedelegeerd bestuurder Peter Degadt van Zorgnet Vlaanderen riep tijdens het congres ministerJo Vandeurzen op om dringend werk te maken van een masterplan voor de ouderenzorg. Opmerkelijkwas ook zijn betoog voor een nieuwe financiering van de ouderenzorg, waarbij de bestaandeschotten wegvallen om plaats te maken voor een echte continuïteit van zorg. Om debetaalbaarheid van de zorg te garanderen moet een onderscheid gemaakt worden tussen eenaanbod ‘basiszorg’ waarop iedereen recht heeft en ‘aanvullende en preferentiële dienstverlening’,waarvoor de cliënt zelf moet bijpassen. Tegelijk moet de ouderenzorg nog beter worden afgestemdop maat van elk individu. “Afgestemde zorg is de norm van de toekomst”, stelt Peter Degadt.Minister Jo Vandeurzen neemt de handschoen op“Ik schrijf graag mee aan hetMinister Jo Vandeurzen: “Samen staanwe voor grote uitdagingen. Er zijn tweemanieren om tegen de vergrijzing aante kijken: als een bedreiging of als eenkans. Dit congres heeft de voorbije tweedagen duidelijk gekozen voor de kans.Dat is een belangrijk statement.”“Dit congres zal van historisch belangblijken te zijn en het werkboekGPS 2021 wordt ongetwijfeld eenstandaardwerk”, stelde minister JoVandeurzen aan het begin van zijntoespraak. Vandeurzen zegt zijnvolledige medewerking toe aan hetgevraagde masterplan voor de ouderenzorg,maar hij wijst ook op deverantwoordelijkheid van de sectorzelf. “Ik reken op u”, was zijnboodschap aan het publiek.“Vraagt u om een masterplan voorde ouderenzorg? Wel, ik sta klaar omeraan mee te schrijven”, zegt ministerVandeurzen. Hij wijst erop dat deVlaamse bouwstenen voor zo’n masterplanklaarliggen. “Ons ouderenbeleidsplanis gericht op de komendevijf jaar en is ontstaan in overleg metde ouderen.”De vermaatschappelijking van de zorgis een belangrijk element voor ministerVandeurzen. “Wij willen de zorgvoor de ouderen niet verstoppen achtermuren. We willen een samenleving waarinplaats en tijd is voor het zorgen voormensen. Dat is een fundamentele keuze.”Vandeurzen pleit voor open voorzieningendie midden in de samenleving staanen voor een goede omkadering voor mantelzorgersen vrijwilligers.Maar koken kost geld en minister Vandeurzenbeseft dat. “Los van de politiekediscussie die momenteel woedt, moetenalle overheden samen aan het masterplanvoor de ouderenzorg schrijven.Protocol 3 moet opvolging krijgen. Onzekeuze voor ouderenzorg en voor chronischezorg is gekoppeld aan een meerjarenbudget.In Vlaanderen zal ik de middelenvoorzien om het woonzorgdecreetuit te voeren. Al in 2011 komen er extramiddelen voor dagverzorgingscentra envoor centra voor kortverblijf. Vlaanderenzal zijn verantwoordelijkheid nemen.Maar”, zegt Jo Vandeurzen, “ook de provincialeen de gemeentelijke overhedenhebben hun verantwoordelijkheid. Elkzorgwijzer | 12

“De ouderenzorg bevindt zich op eenbelangrijk keerpunt”, zegt Peter Degadtaan het begin van zijn toespraak tijdenshet ‘grote middelendebat’ dat het congresGPS 2021 afsloot. “De oude uitgangspuntenvan de verzorgingsstaat staan op dehelling en nieuwe basisprincipes moetenworden gedefinieerd. De sector heeftnood aan een toekomstgericht, coherenten moedig masterplan dat de toegankelijkheid,de kwaliteit en de betaalbaarheidvan de zorg voor de kwetsbare ouderengarandeert. Een integraal plan isnoodzakelijk, met medewerking van allebevoegde overheden.”Wat kunnen we doen?Wat kunnen we met zijn allen doen omde ouderenzorg in de toekomst veilig testellen? Een deel van het antwoord ligtvoor Peter Degadt duidelijk bij de eigenverantwoordelijkheid van elk individu.“Iedereen, jong en oud, zal moeten inzettenop gezonde leefgewoonten en opzelfzorg, zodat we langer gezond ouderworden en minder afhankelijk zijn vanzorg.” Preventie is hier een sleutelwoord.Maar ook de samenleving als geheel heefteen grote opdracht. “Dynamische, socialenetwerken zijn cruciaal in dit verhaal”,zegt Degadt. “Solidariteit in families,buurten, lokale gemeenschappen, oprechtebezorgdheid om elkaar: dat is hetbelangrijkste kapitaal van de toekomst.Op die manier kunnen we voorkomen datouderen vroegtijdig een beroep moetendoen op professionele zorg- en dienstverlening.Meer nog, ouderenzorg moeteen globaal beleid worden, dat speelt opalle echelons en in alle domeinen: huisvesting,cultuur, sport, mobiliteit, industrie,toerisme, onderwijs, enzovoort.”De overheid moet haar verantwoordelijkheidopnemen en blijven investeren inwonen, zorg en welzijn van kwetsbareouderen. De zorgondernemers zelf moetenvoor Peter Degadt meer dan ooit inzettenop duurzaam ondernemerschap. “Wijwillen aantrekkelijke werkgevers zijn eneen maximale transparantie aan de dagleggen op het vlak van beleid, financiënen relaties”, vindt Degadt.Wat zijn derandvoorwaarden?Op het congres werd geen politieke discussiegevoerd, maar een belangrijkerandvoorwaarde voor een duurzame ouderenzorgis wel een integratie van debeleidsdomeinen wonen, zorg en welzijn.“De beschikbare middelen moeten wordensamengevoegd, zodat een samenhangendbeleid mogelijk wordt”, luidt het.De zeven bakens voor de toekomst dieZorgnet Vlaanderen in voorbereidingmasterplan voor de ouderenzorg”moet op zijn niveau de nodige middelenvrijmaken.”Minister Vandeurzen bevestigt voortsnogmaals zijn voornemen om snel werkte maken van het woonzorgdecreet. Voorhem is dat de referentie. Het concept vande assistentiewoningen zal vrij snel geconcretiseerdworden en ook de huisvestingsproblemenwil de minister aanpakken.Zorgbehoeften uniforminschalenHet masterplan voor de ouderenzorg moetook acties bevatten voor een betere instroomvan zorgmedewerkers, stelt Vandeurzen.Hij wil een gecoördineerd planvoor imagocampagnes die de sector betermoeten positioneren. Vandeurzen verwijstexpliciet naar de recente aanstellingvan een ‘ambassadeur voor de zorgberoepen’(zie pagina 18). “Wij hebben mensennodig met het hart op de juiste plaats”,vindt de minister. “Mensen die professioneelen tegelijk geëngageerd zijn. Dat isonze eerste prioriteit.”Hij is ook blij met de openheid van ZorgnetVlaanderen naar andere zorgaanbieders.“We moeten naar een gedesinstitutionaliseerdezorg op maat”, zegtde minister. “We hebben nood aan eenuniforme manier om zorgbehoeften in teschalen. Dat is de basis van waaruit wezorg moeten aanbieden. We zullen die oefeningmaken. Vlaanderen zal dit punt opde agenda plaatsen voor overleg met deandere beleidsniveaus. We hebben noodaan een gebruiksvriendelijk en werkbaarinstrument.”Een maximumfactuur voor de thuiszorgen een beperking van de eigen bijdragevoor residentiële zorg staan op het lijstjemet vaste voornemens van minister Vandeurzen.Wat de kwaliteitszorg betreft,toont Vandeurzen zich heel tevreden overde goede samenwerking met de sector.Tot slot spreekt minister Vandeurzenrechtstreeks de deelnemers aan het congrestoe. “Ik ben bijzonder aangenaamverrast door dit congres. Sociaal ondernemenis geen evidentie. U vraagt dat deoverheid dat ondernemerschap faciliteerten ruimte geeft. Oké, ik stap in de deal.Maar dat legt ook een grote verantwoordelijkheidbij u. Ik heb respect voor uwengagement. Maar als we de komende jaren14.000 of nog meer plaatsen bij moetencreëren in de ouderenzorg, dan zullenwe hiervoor ook bestuurders moetenvinden die initiatief nemen. De overheidrekent op u om ook de komende jaren denodige dynamiek aan de dag te leggen.Meer dan ooit moet de social profit de komendejaren tonen wat ze waard is. Dat isontzettend belangrijk. En jawel, de overheidmoet dat faciliteren. Ik ben beschikbaarvoor u. Samen staan we voor groteuitdagingen. Er zijn twee manieren omtegen de vergrijzing aan te kijken: als eenbedreiging of als een kans. Dit congresheeft de voorbije twee dagen duidelijk gekozenvoor de kans. Dat is een belangrijkstatement. Aan dat masterplan schrijf ikheel graag mee.”13 | december 2010

tot het congres GPS 2021 uittekende zijneveneens belangrijke randvoorwaardenvoor een toekomstbestendige ouderenzorg.Die zeven bakens worden grondigbesproken in het werkboek.GPS2021Een belangrijk nieuw begrip is dat van de‘afgestemde zorg’. “Bij een afgestemdezorg staan dialoog en wederkerigheidcentraal. Het is van belang dat de cliëntzolang mogelijk de regie over zijn eigenleven en dus ook over zijn zorg in handenhoudt. Inspraak van de cliënt in het zorgprocesmoet gewaarborgd zijn. Initiatievenom de participatie en de veerkrachtvan de cliënt te behouden krijgen onzevolle steun”, aldus Peter Degadt.Andere initiatieven die verdere uitwerkingvragen zijn de accreditatie, het ontwikkelenvan innovaties en een dynamisch enanticiperend HR-beleid.Meest in het oog springend is evenwel deintroductie van het begrip ‘basiszorg’.Peter Degadt: “Wij verwachten dat deoverheid ondubbelzinnig bepaalt wat‘maatschappelijk verantwoorde basiszorg’inhoudt. De overheid moet alle burgersde toegang tot die basiszorg garanderen.Basiszorg wordt op een solidaire wijzegefinancierd met publieke middelen. Hetbasispakket moet voldoende ruim gedefinieerdzijn, zowel wat het woonaspect alswat de zorg en het welzijn betreft, zodatgeen sociale uitsluiting kan ontstaan.De overheid waarborgt elke burger een‘cliëntvolgend zorgforfait’ dat de effectievekosten van die basiszorg dekt. Datzorgforfait moet objectief rekening houdenmet de zorgbehoefte van de cliënt,bepaald via een wetenschappelijk onderbouwdeindicatiestelling. De cliënt kandit ‘zorgticket’ gebruiken voor de zorgvormdie hij zelf kiest. Het forfait wordtuitbetaald aan de gekozen zorgvorm.Naast de basiszorg zijn er diensten dieaanvullend zijn (bijvoorbeeld de kapper)of die preferentieel zijn (bijvoorbeeld eenruimer woonoppervlak, extra wellnessenzovoort). Die aanvullende en preferentiëlediensten moeten niet door de overheidworden gefinancierd. Hier moet decliënt individueel geresponsabiliseerdworden voor de keuzes die hij maakt.”Een én-én-verhaalDe tijd dat thuiszorg en residentiëlezorgvormen elkaar als concurrenten beschouwdenis voorbij, stelt Peter Degadt.Peter Degadt: “Bij een afgestemde zorg staan dialoog en wederkerigheid centraal.Het is van belang dat de cliënt zolang mogelijk de regie over zijn eigen leven en dusook over zijn zorg in handen houdt.”Meer zelfs, het wordt voor iedereen allehens aan dek om in de vraag naar zorg tekunnen voorzien. Bij ongewijzigd beleidzijn tegen 2020 maar liefst 34.000 bijkomendewooneenheden nodig. Dat is niethaalbaar. Een deel van de residentiëlezorg zal in de toekomst moeten wordenopgevangen door de thuiszorg. Investeringenin de thuiszorg zullen daarvoornodig zijn. Tegelijk zullen zelfs in hetmeest voorzichtige scenario de komendetien jaar 14.000 nieuwe woongelegenhedengecreëerd moeten worden. Er moetdus tegelijk versneld geïnvesteerd wordenin residentiële zorg.Het belangrijkste blijft evenwel de organisatievan de zorg zelf: ‘de core is de care’.Peter Degadt: “We vragen de overheid omde regelgeving en de schotten in de financieringdie een ‘geïntegreerd chronischzorgmodel’ belemmeren of onmogelijkmaken, te verwijderen. De overheid moetde financieringsstromen scheppen diebijdragen tot de continuïteit van de zorg,veeleer dan ze af te remmen.”Het masterplanHet masterplan ouderenzorg moet voorZorgnet Vlaanderen worden vertaald inambitieuze en concrete doelstellingen.Het masterplan moet de volgende zeselementen bevatten: het aanwijzen vanieders verantwoordelijkheid, het zichtbaarmaken van huidige en toekomstigenoden, het vastleggen van wat onderbasiszorg voor ouderen valt, de ramingvan de evolutie van de omvang van denodige basiszorg, de ontwikkeling vaneen nieuw financieringssysteem voor deouderenzorg, een continue monitoring enbijsturing.zorgwijzer | 14

Werkboek wijst de weg naar veranderingenOuderenzorg gaat aan de slagHet congres GPS 2021 werd twee jaar lang grondig voorbereid.Er vond een grote brainstormsessie plaats, er waren bestuurdersdialogenover heel Vlaanderen en via diverse kanalen werdsectorbreed input verzameld. Op basis van dat materiaal werdenuiteindelijk zeven bakens voor een nieuwe navigatie voor deouderenzorg geselecteerd. Die zeven thema’s zijn verder uitgedieptin een handig werkboek voor bestuurders en directies van woonzorgvoorzieningen.Het werkboek GPS 2021 – Nieuwe navigatie voorouderenzorg is nu al goed op weg om een standaardwerk te worden.WERKBOEKNieuwe navigatievoor ouderenzorgOp het tweedaagse congres kwamen heelwat sprekers een boeiende presentatie geven.Op veertig minuten kun je weliswaarde contouren van een thema bespreken,het belang ervan aantonen en de mensengoesting doen krijgen om er werk van temaken, maar je kunt op zo’n korte tijdspanneen in een dergelijke formule onmogelijkalle nodige werkinstrumentenaanreiken waarmee de bestuurders endirecties aan de slag kunnen in hun eigenvoorziening. Daarom verscheen bij uitgeverijAcco tegelijk met het congres hetwerkboek GPS 2021. Het boek telt 216 pagina’sen bevat heel wat informatie en documentatie,maar ook tal van praktischetips en nuttige wenken. Een echt praktijkboekdus. Of zoals het in het woord voorafklinkt: “Het werkboek is als een GPS dieu navigeert naar allerlei informatie, tips,ideeën, instrumenten… We hopen dat dieu mogen inspireren in uw zoektocht naarde juiste wegen om de door u gekozenbestemming te bereiken. Sommige routeszijn haarscherp uitgewerkt, van anderezijn enkel de globale contouren uitgetekend,voor nog andere reiken we ideeënaan.”Het boek opent met ‘De landkaart vanvandaag en van morgen’. In dit hoofdstukwordt de evoluerende context geschetstwaarin de ouderenzorg werkt: dedemografische evoluties en economischevooruitzichten, de financiering van dewoonzorgvoorzieningen, vraag en aanbodvan professionele hulpverleners eneen inschatting van het nodige personeelvoor de komende jaren. Meteen wordtduidelijk dat een herbezinning over debetaalbaarheid en de organisatie vanhet huidige zorgsysteem zich opdringt.“Het wordt geen gemakkelijke oefeningin het maken van keuzes en het bepalenvan prioriteiten. Nieuwe wegen wordeningeslagen en oude verlaten”, zo luidt deconclusie.In de volgende hoofdstukken wordt achtereenvolgensstilgestaan bij elk van dezeven bakens. Die zeven bakens zijn:1. De beste stuurlui gaan van wal: overduurzaam ondernemen in de zorg,verantwoord bestuur, strategischekeuzes, bezielend leiderschap en eendoorgedreven kwaliteitsbeleid.2. En welke SLA had u vandaag gewenst:over mondige en kritische cliënten, hetburgerschapsmodel, vraaggerichte ofvraaggestuurde zorg, onderhandeldeof afgestemde zorg, empowerment, derechten van een cliënt, de kieskeurigecliënt en een bedrijfsmatige benadering.3. De beste weg van A naar C: over innovatiein de zorg, de nood aan bedenkersen blikopeners, van idee tot realisatie,strategie en innovatie en overkennisdelen in kennisnetwerken.4. Gelooft u in de kracht van uw mensen?:over de noodzaak om te veranderen,een dynamisch HR-beleid, handvattenvoor een toekomstgericht HR-beleid,opleiding en praktijk.5. Kiezen voor Trabant of Rolls-royce:over efficiëntiewinsten op voorzieningsniveau,voor- en nadelen van schaalvergroting,denkroutes naar 2021.6. Maar de core is de care: over het primairezorgproces, de zoektocht naareen geïntegreerd organisatiemodelvoor langdurige zorg voor ouderen,het woonzorgcentrum in een nieuwperspectief.7. Sloop de muren: over de vermaatschappelijkingvan de zorg voor ouderen,mantelzorg en familie, vrijwilligerswerk,lokaal sociaal beleid, wonenen zorg in de wijk of in de buurt, bredezorg op afstand en het slopen vangrenzen.De teksten in het werkboek gaan verderdan theoretische beschouwingen. Er wordendiverse scenario’s ontwikkeld, werkmethodesaangereikt en pertinente vragengesteld waar bestuurders en directiesvan woonzorgvoorzieningen direct meeaan de slag kunnen. Het boek bevat ookheel wat verwijzingen naar interessantewebsites voor bijkomende informatie eninstrumenten. Op die manier is het werkboekzelf ook een handige GPS die u veiligen wel op weg helpt naar 2021.GPS 2021 – Nieuwe navigatie voorouderenzorg. Werkboek. 216 p. 18,5 euro.Uitgegeven bij Acco. ISBN 9789033482304.Te bestellen via www.acco.be of via deboekhandel.15 | december 2010

Gilbert De Ghesquière, regionaal medewerkerZorgnet Vlaanderen voor Oost-VlaanderenIk heb het ontstaansproces van dit congres vanop afstand gevolgd.De input uit de sector en de betrokkenheid is erg groot. Ik hoor nietsdan positieve reacties. Na het congres begint het echte werk in decoördinatiecomités en in de raden van bestuur. Wat we hier opgestokenhebben, moeten we vertalen in concrete beslissingen, zodat wenaar resultaten kunnen toewerken.Bernadette Pauwelyn,algemeen directeur vanHuize Zonnelied in IeperHet congres poneert een aantal statements,maar ik mis toch wat concrete voorstellen vanaanpak. Ik ben benieuwd naar het werkboek,want wij staan voor een enorme uitdaging. Hetondernemerschap in de voorzieningen wordtvan cruciaal belang. Ik hoop dat de overheidhierin stimulerend optreedt en ons niet metpietluttigheden opzadelt. Er is zoveel knowhowen werkkracht in de woonzorgcentra. Diemoeten positief gestimuleerd worden, zodatwe als echte ondernemers ruimte krijgen omeen breed en gedifferentieerd zorgaanbod tekunnen leveren.Luc De Wulf, algemeendirecteur van HomeSint-Jozef in BerchemTien jaar geleden hadden weVlaams Zilver en net als toenvoel ik de ‘drive’ van een nieuwestart. We richten ons nu op dekomende tien tot twintig jaar.Een congres is nodig om eenlangetermijnvisie gestalte te geven.De grote opkomt verheugtme. Ik zie ook collega’s van deziekenfondsen en zelfs van decommerciële rusthuissector.Hun aanwezigheid onderlijntde urgentie en het belang vandit congres. Inhoudelijk is hetcongres sterk. Het verhaal overhet HR-beleid, over de samenwerkingtussen directie en raadvan bestuur… Dat zijn toch ergconcrete dingen waarmee weverder kunnen.Wino Baeckelandt, directeur van wzc Heilig Hartin Kortrijk en voorzitter werkgroep GPS 2021Ik vind het fantastisch dat de sector zo massaal aanwezig is. Het congreskomt op het juiste moment. De op til zijnde veranderingen nopen ons omeens stil te staan en samen vooruit te kijken. De voorbereiding op dit congresis ruim twee jaar geleden begonnen. We hebben heel veel interactie ingebouwdmet de leden, zowel met de directies als met de bestuurders. Daaromwordt dit congres ook zo gedragen door de sector. De kiemen voor de toekomstzijn gelegd, we kunnen nu in onze woonzorgcentra concreet aan deslag. Met het werkboek als gids kunnen de besturen en de directies hun eigenweg uitstippelen, hun eigen keuzes maken. Samen komen we er wel.17 | december 2010Foto’s, videomateriaal en presentaties van de sprekers vindt uvia www.zorgnetvlaanderen.be/publicatie/Pages/GPS2021.aspx

Eleonora Holtzer: “We moeten hetprobleem samen aanpakken.We hebben geen magneetziekenhuizennodig, maar een ‘magneetberoep’.”“Voor elk talent is er eengeschikte plaats in de zorg”zorgberoepenEleonora Holtzer is door minister Jo Vandeurzen aangesteld tot ambassadeur van dezorgberoepen. Een nieuwe functie die de promotie van de zorgberoepen op een structurelemanier moet organiseren en opvolgen. “Voor elk talent dat zich in de zorg wil engageren, is ereen geschikte plaats vrij. Ik wil het beeld van de gezondheidszorg aantrekkelijker maken ende diversiteit in de zorgberoepen verduidelijken”, vertelt de kersverse ambassadeur.Eleonora Holtzer was directeur verpleegkundein UZ Leuven. Daar begon haarstreven naar meer jonge mensen in deverpleegkunde. “In Gasthuisberg toondede leeftijdspiramide dat we in 2013-2016een flinke uitstroom van verpleegkundigenmogen verwachten”, vertelt EleonoraHoltzer. “Als we het ziekenhuis draaiendwilden houden, dan moesten we ingrijpenen de instroom verhogen. Het aantalstudenten verpleegkunde was toen vrijstabiel. Ik wou daar een boost aan geven.Dezelfde bekommernis leefde bij collega’sin heel Vlaanderen. De eerste initiatievenwerden op provinciaal niveaugenomen. In Vlaams-Brabant werkten wesamen met alle zorginstellingen en metalle scholen voor verpleegkunde aan eencampagne bij 16- tot 18-jarigen. We wildenverpleegkunde als keuze weer bespreekbaarmaken in het algemeen secundaironderwijs (ASO). Die ‘markt’ waren wegeleidelijk aan kwijtgeraakt. Verpleegkundigenkwamen nog bijna uitsluitenduit het technisch secundair onderwijs(TSO). Maar we hebben mensen uit beiderichtingen nodig om voldoende kwaliteitop alle niveaus te kunnen verzekeren.Ons Vlaams-Brabantse ‘Flor-project’kreeg de steun van het kabinet van toenmaligminister Vandenbroucke. Daardoorkonden we samen met het secundair onderwijseen proeftuinproject beginnen.Dat gaf ons de kans om inleefmomentente organiseren, waar jonge mensen aanden lijve ondervinden hoe boeiend enafwisselend de job van verpleegkundigeis. Vorig jaar hebben in Gasthuisberg alleenal meer dan zeshonderd studenteneen inleefmoment gevolgd. We laten diejonge mensen kennismaken met de verscheidenheidvan het beroep. Voor velenzorgwijzer | 18

Eleonora Holtzer, ambassadeur van de zorgberoepenis dat een echte ‘eyeopener’. Ook voorleerkrachten en directieleden. Hoe vaakkrijgen we niet te horen: ‘We wisten nietdat de gezondheidszorg zulke boeiendeperspectieven geeft’. Het resultaat vande campagne is veelbelovend. In tweejaar tijd hebben we in Leuven het aantalstudenten verpleegkunde fel zien stijgen.Ook de instroom uit het ASO is toegenomen,met jongeren uit sterke richtingenals Latijn, Wiskunde en Wetenschappen.Dat is nodig, want verpleegkunde is meerdan zorg alleen.”Structurele aanpak“Ook in andere provincies werden campagnesgeorganiseerd. Maar jammer genoegworden ze na een tijdje afgerond envallen ze stil. Er is zelden structurele opvolging.Dankzij de steun van de provincieen het proeftuininitiatief en dankzij demedewerking van alle zorgvoorzieningenbeschikten wij in Vlaams-Brabant overenige middelen. Daarom hebben we toeneen platform voor de promotie van de verpleegkundein Vlaanderen samengesteld.In dat platform groeide de overtuiging dateen ‘commissaris voor de verpleegkunde’nodig was om op een structurele manierde promotie van het beroep te verzorgen.In overleg met het kabinet Vandeurzen isdat uiteindelijk een ‘ambassadeur zorgberoepen’geworden en ben ik in die functieaangesteld.Ik neem die uitdaging graag aan, omdatik vanuit mijn ervaring kan voortwerken.Het zal wat mij betreft een énén-én-én-verhaalworden. Strijden opdiverse fronten dus. De uitdaging is omzowel kwantiteit als kwaliteit in onzezorg te behouden. Verpleegkunde is eenknelpuntberoep, maar er is ook een tekortaan verzorgenden. De thuiszorgen de ouderenzorg staan voor enormeuitdagingen. Voor elk talent dat zich inde zorg wil engageren, is een geschikteplaats vrij. Zowel voor jongeren uit hetTSO als uit het ASO. Ik wil het beeld vande gezondheidszorg aantrekkelijker makenen de diversiteit in de zorgberoepenpromoten. De band tussen verpleegkundigeen patiënt is uniek. Dat is eenmooie, zuivere band tussen mensen diesamen op weg gaan. Maar verpleegkundeis tegelijk techniek en technologie enis voortdurend in ontwikkeling.Soms is een betere afstemming nodig. Eris vandaag bijvoorbeeld een overschotaan psychologen op de arbeidsmarkt,maar een tekort aan psychiatrisch verpleegkundigen.En dat terwijl beide beroepenin de praktijk heel erg dicht bijelkaar liggen.Behalve het verhogen van de instroommoeten we uiteraard ook werken aan deretentie. In dat opzicht is het erg belangrijkdat verpleegkundigen en verzorgendenvoldoende opgeleid zijn. Als dat niethet geval is, als jonge mensen zich onvoldoendegewapend voelen en ’s nachts liggente tobben of ze het wel goed hebbengedaan, dan haken ze na een tijdje af. Hetbelang van een goede opleiding kan daaromniet voldoende worden onderstreept.En natuurlijk moeten we ook zorgen voorgoede werkomstandigheden. Al heeft ookdat vaak met beeldvorming te maken.Als Jan Becaus kort voor middernachthet laatavondjournaal presenteert, hoorik niemand zeggen wat een slechte urendie man toch wel heeft. Neen, dat hoort ergewoon bij. Zoals in tal van andere beroepen.Flexibele werktijden hebben trouwensook voordelen. Ik weet wel, alleshangt af van je specifieke gezinssituatie,maar dat geldt voor alle beroepen.Er zijn specifieke doelgroepen voor depromotie van zorgberoepen. Aan mannenwil ik tonen dat verpleegkunde meer isdan wassen en plassen. Verpleegkunde iseen combinatie van een humaan beroepmet een sterke technologische inslag. Wiede klemtoon op technologie wil leggen,kan volop aan zijn trekken komen. Ookallochtonen zijn een doelgroep. Uiteraardzijn er cultuurverschillen die somsin de weg lijken te zitten. Het lijkt niet altijdevident dat meisjes mannen moetenwassen,maar in Franstalige ziekenhuizenin Brussel zijn erg veel verpleegkundigenvan allochtone afkomst. Daar zie jedat cultuurprobleem helemaal niet. Hetis dus overbrugbaar als we er werk vanmaken. Ook leerkrachten en ouders zijneen doelgroep en spelen een grote rol inde studiekeuze van jongeren. Maar ook zijkennen de mogelijkheden onvoldoende.Veel ouders en leerkrachten weten bijvoorbeeldniet dat verpleegkunde tot eenmasterdiploma kan leiden.”Magneetberoep“Als er een tekort aan verpleegkundigenis, hebben zorgvoorzieningen de neigingom elkaar te beconcurreren. Je ziet ookdat woonzorgcentra het dikwijls moeilijkerhebben dan ziekenhuizen om personeelte vinden. Het is misschien allemaalwel logisch, maar daarom is het nietgoed. In de Verenigde Staten heb je hetfenomeen van de magneetziekenhuizen.Ik heb enkele van die ziekenhuizen bezochten wat je daar hoort is: ‘wij zorgendat onze box draait en de rest interesseertons niet’. Dat is mij te eng als benadering.Met loon- en arbeidsvoorwaardenpersoneel afkopen, is geen oplossing.Want als de woonzorgcentra en de thuiszorgeen nijpend tekort aan personeelhebben, dan zullen de patiënten noodgedwongenlanger in de ziekenhuizenblijven. En dan staan we nergens. Wemoeten het probleem samen aanpakken.We hebben geen magneetziekenhuizennodig, maar een ‘magneetberoep’. Daarwil ik samen met de hele sector, met hetonderwijs en met alle betrokkenen werkvan maken.Ik sta helemaal aan het begin van mijnopdracht. En hoewel ik zelf altijd pleitvoor SMART-doelstellingen, is het daarnog iets te vroeg voor. Het objectiverenvan de nood moet nog gebeuren. Er zijnook grote regionale verschillen. In Limburgvalt het voorlopig nog mee, maar inBrussel is het vinden van Nederlandstaligpersoneel nu al een ramp.Of ik vooral het beroep dan wel het imagovan het beroep aantrekkelijk wil maken?Beide zijn nodig. Verpleegkunde is eenprachtig beroep met tal van mogelijkheden,maar het wordt onvoldoende zogezien. Het imago moet dus worden opgepoetst.Maar ook het beroep zelf kannog aantrekkelijker worden gemaakt,bijvoorbeeld door functiedifferentiatieen taakuitzuivering. Die beweging is albezig. Verpleegkunde is geen beroepwaarin je voor eeuwig en altijd dezelfdetaken uitvoert. Integendeel, meer enmeer is er sprake van een loopbaantrajectmet tal van mogelijkheden tot horizontaleen verticale ontwikkeling. Je kuntopklimmen tot hoofdverpleegkundige,diensthoofd of directeur, maar je kunt jeook specialiseren tot wondzorgverpleegkundige,oncologisch verpleegkundige,pijnverpleegkundige, noem maar op. Hetaantal mogelijkheden breidt almaar uit.Dat biedt perspectieven.Een goede verpleegkundige moet kunnenobserveren, klinisch redeneren encommuniceren. Een zorgkundige is meeriemand die handelingen uitvoert. Beideberoepen en kwaliteiten hebben we dringendnodig. We hebben ook nood aanmensen die andere mensen gewoon wassen.Daar is niets mis mee.”19 | december 2010

Beroepsvereniging Sociaal Werkers Ziekenhuizen maakt werkvan professionalisering en profileringLieve Vanderlinden: “Een prioriteit is het uitwerken vaneen beroepscode. Het moet een soort van ethische codeworden, met oog voor strenge kwaliteitscriteria.”sociaalwerkers“Een duidelijke profileringis een eerste vereiste voormaatschappelijke erkenning”Op een stichtingscongres op 14 oktober werd de BSWZ boven de doopvont gehouden.BSWZ staat voor Beroepsvereniging Sociaal Werkers Ziekenhuizen. Als voorzitter werdLieve Vanderlinden uitverkoren. “De beroepsvereniging komt geen dag te vroeg”,vertelt zij. “Er is dringend nood aan een professionalisering en een sterke profileringvan de sociaal werkers in ziekenhuizen.”zorgwijzer | 20

“Het initiatief voor de beroepsverenigingkomt van een tiental diensthoofden”, verteltkersvers voorzitter Lieve Vanderlinden.Zij is in het dagelijkse leven diensthoofdsociaal werk in UZ Leuven en kentde praktijk dan ook door en door. “Er isecht nood aan een beroepsvereniging.We willen meer betrokken worden bijbeleidsbeslissingen die ons aangaan. Ikdenk maar aan de zorgprogramma’s diede jongste jaren geïntroduceerd worden,bijvoorbeeld voor oncologie, pediatrie engeriatrie. Het sociaal werk wordt in diezorgprogramma’s wat stiefmoederlijk behandeld.Bovendien staat ons werk meeren meer onder druk door de krimpendeligduur in de ziekenhuizen. Hoe kortereen patiënt in het ziekenhuis verblijft,hoe meer tijd we moeten besteden aaneen goede ontslagbegeleiding. Daardoordreigen onze andere taken in de verdrukkingte komen, wat ten koste gaat van depatiënt.Als sociaal werkers maken wij deel uitvan de eerste lijn. We zijn er om patiëntenen hun omgeving te ondersteunen bijde gevolgen van ziekte op alle terreinenvan het dagelijkse leven. Als een vrouwvalt en haar heup breekt, bekijken wijhet hele plaatje. Hoe zal die vrouw haarhuishouden beredderen? Zijn er kinderendie naar school gebracht moeten worden?Is er iemand om voor de maaltijdente zorgen? Ook op persoonlijk vlak gaanwe na of alles goed gaat. We nemen duseen veelheid aan taken op ons, die hetherstel en de revalidatie mogelijk moetenmaken. Maar door de hoge ontslagdruk ishier nauwelijks nog tijd voor. Veel diensthoofdensociaal werk zien dat met ledeogen aan, maar tot vandaag ontbrak eenforum om dat knelpunt aan te kaarten. Deberoepsvereniging wil die leemte vullen.Ook in het kankerplan van minister Onkelinxworden de sociaal werkers wat vergeten,ten voordele van de psychologen.Dat is een miskenning van de eerste lijn.Elke medewerker in een ziekenhuis moetuiteraard oog hebben voor de totaalzorg.Maar als sociaal werkers kunnen wij ondersteuningbieden met een luisterendoor. Wij stellen mensen gerust, laten patiëntenhun hart luchten. En alleen als wemerken dat die steun niet volstaat, dat erméér nodig is, dan verwijzen wij naar eenpsycholoog. Sociaal werkers zijn primageplaatst om die eerste opvang op zich tenemen”, meent Lieve Vanderlinden.21 | december 2010Beroepscode“Precieze cijfers hebben we niet, maarnaar schatting zijn er in de algemeneziekenhuizen een vijfhonderdtal sociaalwerkers actief. We zijn al verenigd in dewerkgroep Sociale Diensten van ZorgnetVlaanderen en er is ook de werkgroepSociale Diensten van minister Onkelinx,maar met de beroepsvereniging gaan weeen stap verder. We staan trouwens ookopen voor collega’s uit de psychiatrischeziekenhuizen. Er zijn immers veel raakvlakken.Samen willen we werken aaneen wettelijk statuut en een duidelijkenormering. Want ook die ontbreken vandaag.Voorts willen we met de BSWZ strevennaar meer professionalisering en profilering.Vandaag is de positie van sociaalwerkers in ziekenhuizen erg verscheiden,afhankelijk van ziekenhuis tot ziekenhuis.In sommige ziekenhuizen is de socialedienst zo slecht bemand dat in depraktijk alleen aan ontslagmanagementwordt gedaan en de rest van de opdrachten– de brede psychosociale ondersteuning– verwaarloosd wordt.Een prioriteit is het uitwerken van een beroepscode.Het moet een soort van ethischecode worden, met oog voor strengekwaliteitscriteria. Ook het onderwijs ishiervoor vragende partij. De hogescholenhebben al contact met ons opgenomen,want zij voelen die nood aan duidelijkheiden kwaliteitscriteria evenzeer aan.De hogescholen waren dan ook goedvertegenwoordigd op onze startdag op 14oktober. Wij zijn daar heel blij om, wantwe streven naar een zo groot mogelijkdraagvlak.Een van de sprekers op het stichtingscongreswas niet toevallig dr. Hilde Vlaeminck,docente Master Sociaal Werken lector aan de ArteveldehogeschoolGent. Zij had het over het nut van theorievormingen onderzoek. Het is belangrijkom ons beroep wetenschappelijk teonderbouwen. Die theorievorming kanons helpen om bepaalde fenomenen tebenoemen en te verklaren. Ze geeft onsinstrumenten om verbanden te leggen,om oorzaken en gevolgen duidelijk te makenen om anticiperend op te treden. Diereflectie ontbreekt vandaag nog te veel,waardoor onduidelijkheid en vaagheidheersen en we ons niet ten volle kunnenprofileren. Een duidelijke profilering isnochtans een eerste vereiste voor maatschappelijkeerkenning. We staan danook open voor onderzoek, voor kritischewetenschappelijke vragen en voor hetexpliciet maken van normen”, zegt LieveVanderlinden.Samen met patiënten“We hebben ook het Vlaams Patiëntenplatformuitgenodigd op ons stichtingscongres.Het platform overkoepelt negentigpatiëntenverenigingen. We willenhiermee de stem van de patiënt van meetaf aan in onze werking integreren. Patiëntenzijn immers veel mondiger geworden.Als we onze opdracht als sociaal werkerswillen professionaliseren, dan willen wedat doen voor de patiënten, maar ook metde patiënten. In de toekomst gaan we danook verder samenwerken met het VlaamsPatiëntenplatform. We staan grotendeelsvoor dezelfde uitdagingen.Concreet formuleert het Vlaams Patiëntenplatformeen vijftal verwachtingentegenover de BSWZ: het samenwerken encorrect doorverwijzen van de patiënt naarpatiëntenverenigingen, het bewaken vande toegankelijkheid van de zorg voor elkepatiënt, een goede voorbereiding vanopname en ontslag, oog voor het sociaalwerk bij de ontwikkeling van klinische padenen het actief betrekken van de familieen de omgeving van de patiënt. Wij kunnenons perfect vinden in die verwachtingenvan de patiëntenverenigingen. Het isde kern van onze opdracht.Aan de oprichting van de BSWZ is tweejaar voorbereidend werk voorafgegaan.We hebben een brede enquête georganiseerdonder alle collega’s. Daaruit zijnvijf prioriteiten naar voren gekomen:belangenbehartiging, het expliciterenvan onze waarden, kennisoverdracht,het volgen en bekendmaken van nieuweontwikkelingen en de uitwisseling vanberoepservaring. De komende maandenen jaren gaan we daar concreet werk vanmaken. Binnenkort richten we de eerstewerkgroepen op. Sociaal werkers diehiervoor interesse hebben, kunnen altijdcontact met mij opnemen. Je vindt alle informatieop www.bswz.be”, besluit LieveVanderlinden.“Het is belangrijk om ons beroepwetenschappelijk te onderbouwen.Die reflectie ontbreekt vandaag nogte veel, waardoor onduidelijkheiden vaagheid heersen en we onsniet ten volle kunnen profileren.”

Riet Van Cleuvenbergen, voorzitter Groep LITP,bestuurder vzw Grauwzusters en OPZC RekemRiet Van Cleuvenbergen:“Op beleidsniveau is het vandaageen soep. Binnen de Groep LITPvallen we onder verschillendeCAO’s. Sommige diensten vallenonder het RIZIV, andere zijn eenVlaamse bevoegdheid en vanarbeidszorg weet eigenlijkniemand goed onder welk niveau hetressorteert: Vlaams of federaal.”debestuurskamer“Een mens leeft niet voor zichzelf”Wie een overzicht wil van alle engagementen van Riet Van Cleuvenbergen, verwijzenwe graag naar haar website. Het is een indrukwekkende lijst, veel te lang om hierover te nemen. Na een rijk gevulde loopbaan als verpleegkundige, docente enpolitica is ze nu – actiever dan ooit – met pensioen. Ze is voorzitter van GroepLITP, maar heeft daarnaast ook bestuursmandaten in OPZC Rekem, vzw Grauwzustersen tal van andere organisaties. “Het zit in mijn genen”, zegt ze laconiek.“De Groep LITP overkoepelt een aantalambulante vzw’s gericht op geestelijke gezondheidszorgen psychosociale revalidatie,verspreid over heel Limburg”, verteltRiet Van Cleuvenbergen. “De Groep LITPis gegroeid vanuit een consultatiebureauvoor psychische problemen, maar gaandewegzijn daar andere voorzieningenbijgekomen: CGG’s op zes locaties, zesrevalidatiecentra voor psychosociale problemen,de Limburgse dienst voor stemenspraakpathologie, drie dagactiviteitencentra,Beschut Wonen West-Limburg ende Dienst Gespecialiseerde Oriëntering,die mensen met een zorgvraag of arbeidshandicaporiënteert. Dat is heel wat,maar die groepering biedt voordelen. Decliënt kan er beter van worden. Een cliëntvan een CGG heeft vaak ook arbeidsoriënteringnodig. Wel, dan is het handig als jedie dienst zelf in huis hebt. De begeleidingloopt vlotter, er is een goede overdrachten de cliënt hoeft zich maar één keer aante melden. Een ander voordeel is dat jeals groep gemakkelijker vakspecialistenin huis kunt halen. Zo hebben we nu eenfacilitair manager, die voor alle dienstenen locaties verantwoordelijk is voor o.a.de boekhouding, het personeelsbeleid ende infrastructuur.Dat betekent niet dat alles van een leiendakje loopt”, bekent Riet Van Cleuvenbergen.“Op het ogenblik zitten we volopin het afsluiten van een veranderingsproces.Eind 2008 hebben we een doorlichtinglaten uitvoeren. Het draaide niet zoalshet hoorde. Elke dienst op zich werktewel goed, maar het waren allemaal eilandjes.Het organigram was te ingewikkelden we misten bepaalde profielen. Opeen bepaald moment is zo de raad vanbestuur operationeel gaan handelen, metgoede bedoelingen uiteraard, maar datwas geen verstandige keuze. Ondertussenhebben we zowel de directie als deraad van bestuur extern laten auditen enis er een eenvoudiger en duidelijker organigramgekomen, met belangrijke verschuivingenop het niveau van de groep.Zorg kwam expliciet centraal te staan.zorgwijzer | 22

De raad van bestuur is teruggebracht van24 tot 12 leden. Ja, 24 was wel erg veel.Maar hoe gaat dat: er komen nieuwe voorzieningenbij, je gaat regionaal spreidenen alle diensten willen zich graag vertegenwoordigdzien in de raad van bestuur.Dat werkt niet. We beslisten ook om hetdagelijks bestuur af te schaffen. Dat bestonduit vijf mensen die het beleid vandichterbij volgden en dus ook beter op dehoogte waren, waardoor de andere ledenvan het bestuur zich buitenspel geplaatstvoelden. Nu werken we wel met tijdelijkeprojectgroepen over een bepaald thema,waarin zowel bestuurders als medewerkerskunnen zitten. Het was geen gemakkelijkproces om het nieuwe organigramen de aanpassingen binnen de raad vanbestuur door te voeren, maar we moestenerdoor.”InlevingsvermogenNaast haar functie als voorzitter van deGroep LITP heeft Riet Van Cleuvenbergennog tal van andere engagementen, ook inde zorgsector. “Ik ben bestuurslid van hetOPZC Rekem, een openbaar psychiatrischzorgcentrum. Dat is complementair metde activiteiten van de Groep LITP. Ik voelme erg verbonden met Rekem. Ik heb zelfin de jaren 1970 gewerkt als psychiatrischverpleegkundige in PC Ziekeren. Ik heb erveel geleerd. Als psychiatrisch verpleegkundigeontwikkel je een sterk inlevingsvermogenin de patiënt. Later ben ik naarhet onderwijs overgestapt: ik schreef erzelfs handboeken over zorg voor het beroepsonderwijs.”Riet Van Cleuvenbergen werkte ook inde ouderenzorg. Die sector liet haar nietmeer los. “Ik ben bestuurder van de vzwGrauwzusters. Ouderenzorg ligt me heelnauw aan het hart. Het is ook zo nabijhé. Mijn eigen moeder woont in een serviceflat,weliswaar in een andere regio.Ouderenzorg is vaak emotioneler voor bestuurders.Als ik bijvoorbeeld zie hoeveelmijn moeder heeft aan het balkonnetje ophaar flat, dan pleit ik als bestuurder heelhard om in een volgend bouwproject vande Grauwzusters ook elke flat een balkonte geven. Ik besef dat ik op dat momentals bestuurder een emotioneel gestuurdekeuze verdedig, maar voor de belevingvan de ouderen maakt het een groot verschilen daarom doe ik het.Binnen de CGG’s bestaat nu trouwens ookeen ouderenteam. Die extra aandacht isnodig. De suïcidecijfers bij ouderenliggen erg hoog. Dat betekent dat er ietsaan de hand is, iets dat verder gaat danpijn en ziekte. Veel oudere mensen vragenzich dag na dag af: ‘waarom levenwij eigenlijk nog?’ Daar hangt een taboeover, terwijl iedereen wel enkele ouderenkent die met die zinvragen worstelen. Wielijdt onder de eenzaamheid of het nietmeer ziet zitten, kan voor een deel geholpenworden met antidepressiva. Maar hetduurt drie tot vier weken voor die effecthebben. Daardoor is er een slechte therapietrouw,waardoor de medicatie haardoel mist. Let wel, ik pleit hier niet omalles met medicatie op te lossen. Integendeelzelfs, bij de Grauwzusters hechtenwe erg veel belang aan spirituele ondersteuning.Maar de psychische noden bijouderen zijn zo groot.”Het verschil makenKan je als bestuurder het verschil makenin de zorgsector? Riet Van Cleuvenbergengelooft van wel. “In Groep LITP hebben wehet aangedurfd om het veranderingsprocesin gang te zetten. Geloof mij, daar waslef voor nodig. Het is belangrijk om goedebestuurders te hebben, die complementairzijn. En als je die sterke mensen hebt,moeten de bestuurlijke verantwoordelijkhedenafgebakend worden en dienen allebestuurders werkelijk inspraak te hebben.Of daar een vergoeding tegenover moetstaan? De bestuurders zouden een kilometervergoedingmoeten krijgen zonderdaarom te vragen. Ik weet uit ervaring datsommige mensen dat gênant vinden. Maarverder hoeft een vergoeding wat mij betreftniet te gaan. In Groep LITP is alleen kilometervergoedingvoorzien, in OPZC Rekemals verzelfstandigde Vlaamse dienst, is ernog een andere vergoeding. Voor mij moetdat niet. Het belangrijkste blijft het willen,het engagement. Het is soms moeilijk omalle vergaderingen bij te wonen, maar alsbestuurder moet je hiervoor een inspanningwillen leveren. Uiteraard is het wederzijdsvertrouwen tussen de raad vanbestuur en de directie essentieel.”Het lijstje met engagementen van RietVan Cleuvenbergen is indrukwekkend.Waar haalt zij de energie vandaan? “Hetzit in mijn genen”, zegt ze laconiek. “Ikheb dat van thuis meegekregen. En ik benblij dat ook mijn zonen, die nu dertigerszijn, zich actief engageren in de maatschappij.Want het is voor kinderen vanouders met een engagement niet altijdvanzelfsprekend dat ze dat later zelf ookdoen. Bij engagement komt veel frustratiekijken van de omgeving. ‘Moet mamaalweer weg vanavond?’ Als geëngageerdevoel je dan die frustratie aan den lijve.Maar ja, het is een ‘drive’ hé, het zit in mij.Een mens leeft niet voor zichzelf alleen.We hebben allemaal een maatschappelijkeverantwoordelijkheid. Ik haal krachtuit de momenten dat je mensen raakt ofdat je geraakt wordt door mensen. Diemomenten geven mij telkens weer eenboost. Daarom bleef en blijf ik ondanksmijn drukke bezigheden een trouw lidvan de KAV. Zo kreeg ik respect voor allemensen, elk met zijn mogelijkheden enbeperkingen. Ik sta graag midden in hetechte leven. Met aandacht voor mijn spirituelegezondheid. De natuur, stappen,beweging, dat geeft me kracht.”“Als de hervormingen in Groep LITP achterde rug zijn, wil ik plaats maken voornieuw bloed. Je moet tijdig afscheid kunnennemen. Ik heb dat ook gedaan in depolitiek. Na drie termijnen heb ik, zoalsvooraf aangekondigd, de fakkel doorgegeven.Ik ben trouwens met nog veel anderedingen bezig. Ik ben net klaar meteen boekje voor het Compostelagenootschapover stappen in Limburg, ik begeleidvrouwenreizen van de KAV… ach, eris nog zo veel dat ik graag wil doen. Maarik wil wel eerst mijn opdracht in GroepLITP afmaken.De vele beleidsniveaus bemoeilijken dezorg. Het is een soep. Binnen de GroepLITP vallen we bijvoorbeeld onder verschillendeCAO’s. Sommige dienstenvallen onder het RIZIV, andere zijn eenVlaamse bevoegdheid en van arbeidszorgweet eigenlijk niemand goed onder welkniveau het ressorteert: Vlaams of federaal.En binnen Vlaanderen heb je dannog verschillende agentschappen die metzorg en welzijn bezig zijn, elk met zijn eigenregeltjes. Dat is een onhoudbare situatie.Er moet meer eenvormigheid komen.Ik pleit ook voor een enveloppefinancieringzoals we die in de CGG’s al hebben.Dat geeft een organisatie veel meer autonomieen bestuursruimte. Tot slot moetenwe ook gezamenlijk werk maken van meerpersoneel in de zorgsector. Het tekortaan psychiaters is schrijnend. Veel zorgmedewerkerskiezen voor een deeltijdsefunctie of hebben extra vrije dagen doorde eindeloopbaanregeling. Dat is hun gegundnatuurlijk, maar organisatorisch isdat een ramp, zeker als je als dienst multidisciplinairmoet werken. We moetenons samen inzetten voor meer aanwezigemensen in de gezondheidszorg. Ik wil eralvast mijn steentje toe bijdragen.”23 | december 2010

Daniëlle Huse: “Voor de ouders is heteen hele geruststelling dat we het medischdossier opvragen. Zo zien ze dat we ons inalle ernst voorbereiden. We laten niets aanhet toeval over. Als zich een crisissituatievoordoet, kunnen we meteen ingrijpen.”Ouders en kinderen komenrespijthuisop adem in De PanneIn De Panne is een klein wonder geschied. Een voormalig klooster werd er onder impulsvan vrijwillige bestuurders en vrijwilligers omgebouwd tot een heus vakantiehotel voorzwaar zieke en zorgbehoevende kinderen en hun gezin. Villa Rozerood is nu een goedhalf jaar open. Het zorghotel en respijthuis draait vooral op enthousiasme, vrijwilligeinzet, gulle schenkers en sponsoring. Gelukkig is er beterschap op komst. Want ditproject verdient het om gekoesterd te worden.zorgwijzer | 24

Zorghotel en respijthuis Villa Rozerood voor zwaar zieke kinderen en hun gezinOuders met een zwaar ziek en zorgbehoevendkind hebben hun handen meerdan vol. Alle tijd en energie gaan naarde mantelzorg. Voor zichzelf en voor hunrelatie rest nauwelijks tijd. Ook broers enzussen van het zieke kind voelen vaakeen grote druk. Sociale contacten wordenafgebouwd. Optimaal is dat allemaal niet.Vooral omdat deze ouders ook kampenmet stress, zorgen en de angst voor, ofsoms zelfs de zekerheid van een slechteafloop. Hun draagkracht is niet grenzeloos.Om burn-out te vermijden, moet afen toe een rustpauze worden ingelast.Respijtzorg wil hierop een antwoord bieden,wil ouders tijd en ruimte geven voorzichzelf, voor hun relatie, voor de broersen zussen.“De meerwaarde van Villa Rozerood ligtin het aanbieden van verschillende formules”,vertelt directeur Daniëlle Huse.“Ouders kunnen hier hun kind aan degoede zorg van anderen toevertrouwenom tijd te krijgen voor zichzelf en/of voorde broers en zussen. Vandaag is een ziekenhuisopnamemeestal de enige oplossing,ook al is die medisch gezien niet nodig.De drempel voor ouders is daardoorheel hoog, waardoor het risico vergrootdat ze de grenzen van hun eigen draagkrachtoverschrijden. Daarnaast hebbenouders soms behoefte om er net als anderegezinnen even tussenuit te knijpen methet hele gezin, zieke en gezonde kinderensamen. Ook dat kan in Villa Rozerood.Een mama formuleerde het als volgt: “Ditis voor ons het paradijs op aarde. Samener even tussenuit kunnen, warm omringden met een gerust hart de zorg kunnenoverdragen.” Een derde mogelijkheid isdat begeleiders van een instelling of vaneen multidisciplinair behandelingsteamsamen met zwaar zieke kinderen bij onsop vakantie komen. Ook voor deze groepenis de nood aan respijt immers reëel.”Persoonlijke benadering“Bij elk kind dat op bezoek komt, kan hethele gezin meekomen, ook grootoudersen mantelzorgers zijn welkom. Elk gezindraagt bovendien de zorg aan ons overin de mate dat ze dat zelf willen. Oudersdie graag zelf alle zorg verlenen, kunnendat. Maar ouders die even andere dingenwillen doen, kunnen op ons rekenen. Inprincipe zijn ook kinderen zonder ouderswelkom in Villa Rozerood. Ouders meteen ernstig ziek kind laten hun oogappelechter niet zo gemakkelijk alleen. Misschiendurven ze gemakkelijker de stap tezetten na een eerste verblijf met het helegezin, als ze onze werking kennen en alser een vertrouwensband gegroeid is. Zohebben ouders die een tweede keer bijons op bezoek waren voor volgend jaareen dag met overnachting naar Engelandgepland. Hun zieke zoon vertrouwen zenu met een gerust hart aan ons toe. Eenander koppel zal dankzij Villa Rozeroodhun woonkamer ‘eindelijk’ kunnen schilderen.Een klus waar ze anders nooit detijd voor hebben, want altijd zijn er andereprioriteiten. Veel van de ouders makenzelden of nooit tijd voor zichzelf”, weetDaniëlle Huse.“Mijn opdracht als directeur en als psycholoogis in de eerste plaats de cliëntente ontvangen. Villa Rozerood is geentherapeutisch centrum, het is vooral eenhuis waar je thuis bent. Er wordt hier heelwat afgelachen. We bieden elk gezin alleruimte voor privacy, maar we merken datgezinnen onder elkaar vaak toenaderingzoeken. Er groeit snel een band. Op dekorte tijd dat Villa Rozerood bestaat, is erzelfs al een werkgroep ‘Oscar & Friends’vanuit de ouders ontstaan, een groep diede handen in elkaar slaat om de infrastructuurvan Villa Rozerood verder uit tebouwen. Zo leggen ouders, bestuurdersen vrijwilligers binnenkort eigenhandigeen petanquebaan aan in de tuin, metmiddelen die ze zelf bijeengezocht hebbenbij sponsors. Er komt ook een ooievaarsnest,een speciale schommel voorkinderen met een motorische beperkingen de snoezelruimte wordt verder ingericht.De meeste gezinnen vinden ons doormond-tot-mondreclame en via patiën-Een droom die werkelijkheid werdHet project Villa Rozerood startte in 2004als een droom van Colette Raymakers,voorzitter van de Stichting voor PalliatieveZorg. Op televisie had zij een reportagegezien over ‘Sonnenhof’, een zorghotelvoor ongeneeslijke zieke kinderen in Berlijn.Colette Raymakers was zo ontroerddat het idee groeide voor een respijthuisen een zorghotel voor gezinnen met eenernstig ziek en zorgbehoevend kind.Met de Stichting voor Palliatieve Zorggaat Colette Raymakers op zoek naar eenlocatie voor het project. In 2006 botsen zeop een klooster van de Zusters der HeiligeGehoorzaamheid in De Panne. De zusterszoeken een koper die hun klooster wilinzetten voor een project met grote maatschappelijkewaarde. Het pand ligt in eenrustige en groene omgeving, dichtbij zee.Het kan gemakkelijk aangepast wordenom zieke kinderen en hun familie aangenaamen comfortabel te ontvangen.Daarop volgt een moeizame zoektochtnaar partners en sponsors. Pas eind 2007komt er een oplossing via Luc Hantson,voorzitter van Villa Rozerood. De Zustersder Heilige Engelen uit Lokeren zijnzo enthousiast over het project dat ze viahun steunfonds het gebouw aankopenen het in erfpacht geven aan de nieuwevzw Villa Rozerood. De raad van bestuurstelt een businessplan op en klopt aan bijminister Steven Vanackere. Die is meteengewonnen voor het project. Ook de provincieWest-Vlaanderen en het gemeentebestuurvan De Panne ondersteunenactief het project. Eind 2009 kunnen deverbouwingswerken starten.Ondertussen biedt het kankerplan vanminister Onkelinx nieuwe perspectieven.Villa Rozerood wordt weerhoudenals kandidaat-respijteenheid met vijfplaatsen voor het Vlaams Gewest.De erkenning laat toe om het aantalzorgmedewerkers in de toekomst uitte breiden. Maar zelfs met deze steunzullen sponsoring en partnerschappennodig blijven om de werkingskostente kunnen dragen.In april 2010 opende de aangepasteVilla Rozerood voor de eerste gasten.De officiële opening vond plaats op30 juni 2010. Ondertussen zijn al 32unieke gezinnen op vakantie geweestin Villa Rozerood, samen goed voor34 ernstig zieke kinderen en nog eensevenveel broers en zussen. Twaalfgezinnen boekten al een tweede verblijf.Gemiddeld blijven de gasten vijfdagen.25 | december 2010

tenverenigingen. Als ze contact met onsopnemen, ben ik hun rechtstreekse aanspreekpersoon.Ik wil voeling hebben metde mensen die op ons een beroep doen.Ik wil een persoonlijke benadering. Vaakzijn de mensen verwonderd over de ruimemogelijkheden die we bieden.”Zorg op maat“Ouders met ernstig zieke kinderen gaanzelden op reis. Het buitenland is vaakgeen optie, want er kan altijd iets gebeurenwaarvoor dringende medische hulpvereist is. En dan ben je toch het liefstdichtbij huis. Maar ook in eigen land ishet geen evidentie. Een doorsnee kamerin een doorsnee hotel is meestal nietvoorzien op rolstoelgebruik. En in eengewoon restaurant worden deze mensenaangestaard als ze hun kind sondevoedingmoeten geven of als hun kind op eenligzak meegeniet van het tafelmoment.Bovendien vraagt een uitstap zo’n groteverhuis van toestellen, apparaten en medicatiedat veel ouders er tegenop zien.Op die manier is enkele dagen vakantiegeen echte ontspanning.In Villa Rozerood bieden we zo veel mogelijkmateriaal aan: voor sondevoeding,voor kinesitherapie, voor zuurstoftoediening.Dat scheelt een stuk in de bagage endus ook in het gemak en het comfort vande ouders. Ze kunnen hier terecht vooreen week, een weekend of een verlengdweekend. De vakantieperiodes zijn uiteraardgegeerd. Maar begin december komtbijvoorbeeld een mama met twee kinderenmet een stofwisselingsziekte langs,zodat haar twee andere kinderen zichthuis in alle rust kunnen voorbereiden opde examens.Als mensen ons contacteren, sturen weeen aanmeldingsdossier op. Dat dossierbevat een administratief luik voor deouders en een medisch luik voor debehandelend arts. Op basis daarvanbekijken we hoe we de juiste zorg kunnenaanbieden. Voor de ouders is het eenhele geruststelling dat we het medischdossier opvragen. Zo zien ze dat we ons“In december komt een mamamet twee kinderen met eenstofwisselingsziekte op vakantie,zodat haar twee andere kinderenzich thuis in alle rust kunnenvoorbereiden op de examens.”in alle ernst voorbereiden. Tijdens hetverblijf is het medisch dossier hier aanwezig.Ook op de spoedgevallendienst enop de pediatrie van AZ Sint-Augustinusin Veurne is een exemplaar beschikbaar.We laten niets aan het toeval over. Als erzich een crisissituatie voordoet, kunnenwe meteen ingrijpen. Dr. Fabienne Renders,hoofdpediater, volgt dit prachtigop. En ook met de huisartsengroep vanDe Panne hebben we afspraken. Hier coördineertdr. Marc Bossuyt. In de nabijetoekomst breidt het team ook uit met eenFamilie Renders in de wolken over Villa Rozerood“Onze Robbe is hier perfect gelukkig”Papa Didier Renders, mamaLieve en de kinderen Raf enRobbe hebben het uitstekend naarhun zin in Villa Rozerood.De familie Renders uit Schepdaalbij Dilbeek nam al twee keer enkeledagen respijt in Villa Rozerood. Defamilie is in de wolken over het zorghotel.“Onze Robbe is zes en een half en lijdtaan de spierziekte SMA”, vertelt vaderDidier Renders. “Het gaat om een genetischeafwijking. Hij is gezond geboren,maar sinds de leeftijd van vier maandenis hij achteruitgegaan. Robbe is volledigverlamd en moet continu beademdworden. Dat gebeurt met een draagbaartoestel. Hij kan niet meer normaal eten,hij heeft sondevoeding nodig. Sprekenkan hij dankzij een tracheacanule, maarde meeste mensen verstaan hem niet.Overdag verblijft onze Robbe in de ziekenhuisschoolDe Bijtjes/Inkendaal inVlezenbeek. ’s Avonds en in het weekendverzorgen wij Robbe thuis.Wij hebben Villa Rozerood leren kennendankzij de ziekenhuisschool. We zijneen kijkje gaan nemen op de website enhebben contact opgenomen. Toen we inaugustus een eerste keer op vakantie gingen,wisten we niet goed wat we kondenverwachten. Maar de sfeer was meteengoed. De ontvangst is erg familiaal en alsnel werden we bevriend met de anderegezinnen. Bovendien werden we continubediend. Net als in een gewoon hotel.Ook bij de verzorging van Robbe kregenwe hulp. Villa Rozerood beschikt overeen speciaal bad, waar Robbe dol op is.En dankzij de kinderoppas konden wijzelf ook eens op het gemak een wandelingmaken. Ook Raf, de driejarige broervan Robbe, beleefde een fijne vakantie.Er is een bijzonder mooie speeltuin eneen speelkamer met alles wat een kindzich wensen kan. Hij voelde zich er meteenthuis. Robbe wou zelfs niet naar huisterug! Hij was perfect gelukkig in VillaRozerood.Sinds de geboorte van Robbe hadden wijeigenlijk geen echte vakantie meer gehad.We waren er wel eens op uitgetrokken metNema, een vereniging voor mensen metzorgwijzer | 26

eigen coördinerend pediater, dr. BettinaWürth.We bereiden elk bezoek voor op maat vanhet kind en van het gezin. Zo wou een gezingraag dat hun kind in geval van eencrisis naar het vertrouwde ziekenhuis inGent gebracht zou worden. Wel, we hebbenhierover afspraken gemaakt met eenplaatselijke ambulancedienst die tijdenshet verblijf 24 uur op 24 een ziekenwagenstand-by hield. Voor de ouders is die zorgop maat van groot belang om zich eensecht te kunnen ontspannen en niet voortdurendte hoeven tobben.Ouders met een ernstig ziek kind moetenaf en toe de batterijen kunnen opladen.Zelfs al is dat voor die mensen zelf nietevident. Maar als ze het niet doen, dan komenzij vroeg of laat zichzelf tegen. Burnoutonder mantelzorgers is een bekend fenomeen.We moeten hiervoor oog hebben,want die mensen hebben het vaak ontzettendzwaar. Daarom wordt respijtzorg beststructureel ingebouwd in het zorgtrajectvan een ernstig chronisch ziek kind.”neuromusculaire aandoeningen. Datwas tof en leuk, maar je moet er welnog zelf afruimen, afwassen, je beddenopmaken enzovoort. In Villa Rozeroodgeniet je van alle comfort vaneen hotel. De kamer wordt opgeruimd,de maaltijden worden opgediend... Endat alles tegen een betaalbare prijs.We konden allemaal heerlijk ontspannen,zonder zorgen.Eind november zijn we een tweedekeer een weekend te gast geweest inVilla Rozerood. We waren opnieuwsupertevreden. Echt waar, ik kangeen enkel negatief punt bedenken.De locatie is perfect, de ontvangst iswarm en hartelijk, de zorg is professioneelen deskundig. Ik hoop uit degrond van mijn hart dat dit projectmag blijven bestaan. We hebben algeboekt voor een weekje vakantiein de zomer van 2011. Maar als heteven kan, willen we graag ook in hetvoorjaar nog een weekend tot rustkomen.”Werken met bezieling (en met vrijwilligers)Daniëlle Huse heeft twintig jaarervaring als psychologe. Ze werktein het Zeepreventorium met kinderen,jongeren en volwassenen metmucoviscidose en deed daar ookervaring op met baby’s en kinderenmet respiratoire problemen.Daarna werkte ze twee jaar voor deBelgische Mucovereniging. Ze koosvoor Villa Rozerood omdat ze zo dedoelgroep waarvoor ze het liefstwerkt, weer rondom zich heeft enopnieuw de kans krijgt om mee tebouwen aan een innovatief project.In Villa Rozerood staat zij in voorhet onthaal van de gasten, het begeleidenen het aansturen van destaf. Samen met het bestuur zoektze naar middelen en fondsen.“We werken momenteel met een0.8 VTE verpleegkundige, een halftijdsezorgcoördinator, een halftijdselogistieke medewerker en een voltijdsdirecteur-psycholoog”, vertelt DaniëlleHuse. “Er loopt een vacature voor eenpediatrisch verpleegkundige. Een beperktestaf, die niet alleen voor de zorginstaat, maar ook voor de hotelfuncties.Wie hier werkt, doet dat niet omde gemakkelijke uren of de verloning,maar vanuit een ziel voor dit project.Het is geen doorsnee job, maar wat jeterug krijgt van de kinderen en de oudersmaakt het de moeite waard.Dat we er toch in slagen om de gasteneen mooi verblijf aan te bieden, isabsoluut te danken aan de 31 actieveen zeer enthousiaste vrijwilligerswaarop we ondertussen een beroepkunnen doen. Ook de leden van hetdagelijks bestuur stropen geregeld demouwen op. Ja, ik ben echt wel fier opmijn bestuurders. Ze zijn erg betrokken.Ze zijn niet te beroerd om nachtpermanentiete verzekeren of om meete helpen in de keuken. Allen hebbenze een sterke professionele kennis inverschillende vakdomeinen over hetthema ‘ernstig ziek en/of zorgbehoevendkind’. Maar hun belangrijkstebijdrage is natuurlijk het mee helpenzoeken naar middelen. Hun zakelijkedoeltreffendheid combineren zij metsociale economie. We hopen binnen-kort meer pediatrische verpleegkundigenin dienst te kunnen nemen. En we blijvenop zoek naar helpende handen. Vooralpediatrisch verpleegkundigen zijn meerdan welkom. Bijvoorbeeld voor een weekendaf en toe, om de nachtpermanentie teverzorgen. In ruil bieden we graag logementvoor het hele gezin aan.Gelukkig weten we ons gesteund doorhet kabinet van Volksgezondheid, Gezinen Welzijn. Zowel voormalig ministerVanackere als huidig minister Vandeurzenzijn ons project erg genegen. DankzijVlaamse middelen hebben we deelsde verbouwings- en inrichtingswerkenkunnen financieren.Op federaal niveau zijn we voor hetVlaams Gewest geselecteerd voor vijf ‘respijtbedden’binnen het kankerplan vanminister Onkelinx. Met het RIZIV voerenwe nog gesprekken over de modaliteitenom erkend te worden als eenheid voorrespijtzorg. Dat moet ons meer ademruimtegeven voor het aanwerven vanparamedici. Maar zolang die subsidie erniet is, moeten we het doen met middelenvan sponsors en schenkers. We zoekennog enkele mecenassen die bijvoorbeeldregulier de kosten willen dragen van eenhalftijdse verpleegkundige. Sinds kortkunnen we een fiscaal attest voor giftenuitreiken.Dit project moet tijd krijgen om te groeien.Villa Rozerood wil kwaliteitsvolle zorgaanbieden, met competent personeel.Een goede vorming van de vrijwilligers isonontbeerlijk. Na drie jaar willen we metVilla Rozerood kunnen aantonen dat ereen grote nood bestaat aan respijtzorg,dat respijtzorg onontbeerlijk is binneneen goede gezondheidszorg en dat ditstructureel zijn plaats moet krijgen in hetzorgaanbod.”Voor meer informatie: Vzw Villa Rozerood,Fazantenlaan 28, 8660 De Panne.Tel: 058 42 20 24. www.villarozerood.be;info@villarozerood.be.Elke gift is welkom op rekeningnummer001-5804444-40. Voor giften vanaf 30 euro(40 euro vanaf 1/1/2011) ontvangt u een fiscaalattest.27 | december 2010

CultuurwijzerOok voor ziekenhuizen, woonzorgcentraen andere zorgvoorzieningenGedichtendag 2011Op donderdag 27 januari vindt de jaarlijkseGedichtendag plaats. Dan staatde poëzie een hele dag lang in hetzonnetje. Liefhebbers verspreid overNederland en Vlaanderen organisereneen grote diversiteit aan poëzieactiviteiten.Ook zorgvoorzieningen kunnenhieraan meewerken.Sinds enkele jaren staat de laatste donderdagvan januari in het teken van depoëzie. Scholen, bibliotheken, cultureleinstellingen en zelfs sommige bedrijvenorganiseren die dag kleine of grote activiteitenrond gedichten.Ook ziekenhuizen, woonzorgcentra enandere zorgvoorzieningen kunnen hieraanmeewerken. Een omgeving waarzorg wordt verleend brengt als vanzelfde grote zinvragen en thema’s als liefde,ziekte, vergankelijkheid en troost op devoorgrond. Het zijn allemaal thema’s dieuitnodigen tot poëzie en reflectie.Het thema van Gedichtendag 2011 is‘Nacht’. De eeuwenoude fascinatie voorde nacht maakt het tot een van de meestbezongen onderwerpen. Gedichtendag2011 wordt met dit thema ook een beetjeGedichtennacht. Ook deze insteek kanzorgvoorzieningen allicht op creatieveideeën brengen.Elk jaar wordt een dichter uitgenodigdom een Gedichtendagbundel te schrijven.Dit jaar is dat Remco Campert. De bundel‘Een oud geluid’ zal tien nieuwe gedichtenbevatten en is vanaf Gedichtendagvoor 2,5 euro te koop in de boekhandel.De poster voor Gedichtendag 2011 is ontworpendoor Kris Demey. Op de postergeen maan, geen sterren, maar een kat;overdag een lieve huisvriend, door denacht omgetoverd tot roofdier. Demeyontwierp ook een ansichtkaart met daarophet gedicht Forgotten Fields, een vande tien nieuwe gedichten die Remco Campertschreef voor de Gedichtendagbundel2011. Wie met een activiteit wil aansluitenbij Gedichtendag, kan promotiemateriaaldownloaden of aanvragen op de websitewww.gedichtendag.com. Daar vindt uook alle informatie over de activiteiten inuw regio.Herman de Coninckprijs:stem meeOp Gedichtendag wordt in Antwerpenook de Herman de Coninckprijs 2011 voorde beste dichtbundel uitgereikt. Er zijn 5genomineerden:– Johan de Boose, Geheimen vanGrzimek (Meulenhoff | Manteau)– Marleen De Crée, Het is niet de lava(P Uitgeverij)– Stefan Hertmans, De val van vrijedagen (De Bezige Bij)– Marc Tritsmans, Studie van de schaduw(Nieuw Amsterdam)– Joke van Leeuwen, Hoe is ‘t (Querido)De uitreiking van de Herman de Coninckprijsvindt plaats in de Arenbergschouwburgin Antwerpen tijdens een uitgelezenjazzavond met o.a. Jack van Poll enJef Neve. Een vakjury bekroont de bestedichtbundel en het beste debuut.Maar er is ook een publieksprijs. In januarikunnen alle poëzieliefhebbers onlinemeestemmen voor het mooiste gedicht.Eén gedicht uit ieder van de vijf genomineerdebundels maakt kans op de publieksprijs.Het gedicht met de meestestemmen wordt door Gert Dooreman ineen poster gegoten die op Gedichtendag,donderdag 27 januari, gratis in de erkendeboekhandel wordt uitgedeeld.De stemcampagne gaat van start opvrijdag 14 januari via www.boek.be enloopt tot 21 januari (middernacht)Alle informatie op www.boek.be enwww.gedichtendag.com.zorgwijzer | 28

Dirk Van Gorp, hoofd facilitaire diensten Mariaziekenhuis in Overpelt“Wij bepalen meehet imago van het ziekenhuis”“De naam van mijn functie vat het mooisamen. Ik stuur de verschillende facilitairediensten binnen het ziekenhuis aan.Dat zijn de keuken, de maaltijdbedeling,de cafetaria, twee schoonmaakdienstenen de technische dienst. In totaal ongeveer150 personeelsleden.Ik doe dat al zestien jaar. Daarvoor heb ikvijf jaar in de industrie gewerkt. Ook daarwas ik verantwoordelijk voor de nutsvoorzieningenen de ondersteuning vanhet productieproces. Van opleiding benik namelijk industrieel ingenieur. Het isvia die technische ‘insteek’ dat ik in ditziekenhuis ben beland. Ook de zorgsectorheeft nood aan technologische ondersteuning.De combinatie met het menselijkeaspect sprak me erg aan.Toen ik hier begon, was ik hoofd van detechnische dienst van een van de tweecampussen die later gefuseerd zijn. Diefusie leidde tot de bouw van een volledignieuw ziekenhuis, een project dat ikheb mogen begeleiden. Na de verhuis, in2005, heb ik er ook de facilitaire verantwoordelijkheidbij gekregen.Al die tijd heeft de technologie niet stilgestaan.De gebouwen van onze vroegerecampussen in Lommel en Neerpelt daterenrespectievelijk van de jaren 1940en 1950. Als je dan een nieuwbouw zet,creëert dat heel wat mogelijkheden. Danspreek ik over zowel energiebeheersingals organisatiestructuur en het optimaliserenvan bestaande diensten. In mijnfunctie was het een uitdaging om dieveranderingen maximaal te benutten. Alsgevolg is er de voorbije jaren heel wat veranderdin mijn job. Zowel wat het aantaldiensten betreft als het soort dienstverleningdat ik aanstuur.Diensten aansturen klinkt natuurlijk vaag.Concreet ben ik nu bezig met investeringsdossiers.Sommige van die dossiers zijnal in uitvoering of staan op de planning.Maar ik bekijk ook welke investeringen wevolgend jaar nodig zullen hebben.Daarnaast sta ik de diensthoofden bijin hun dagelijkse werking. Dat kan zeerpraktisch zijn, maar kan net zo goed methet beleid te maken hebben. ‘Hoe staanwe als schoonmaakdienst binnen dezeorganisatie?’ of ‘Welk niveau van dienstverleningwillen we bereiken?’ zijn vragendie we ons stellen. We meten bij depatiënten ook regelmatig de tevredenheidover de maaltijden. Aan de hand van deresultaten bekijk ik met de diensthoofdenwat en waar we kunnen bijsturen.Dat verschilt allemaal niet zoveel met watik vroeger in het bedrijfsleven deed. Al iser ook een wezenlijk verschil. In een bedrijfkan je de kwaliteit van een productobjectief meten, in een ziekenhuis draaitalles om zorg. Als je een patiënt naar zijnervaringen vraagt, komt daar altijd watperceptie bij kijken.Wat het boeiend maakt, is dat onze dienstenmee het imago van het ziekenhuisbepalen. Is het eten lekker? Zijn de kamersproper? Vaak zitten we op een terrein dat depatiënten bekend is. Met heelkundige ingrepenhebben ze meestal weinig ervaring,maar iedereen kan oordelen of een maaltijdsmaakt of niet. We stellen trouwens vastdat patiënten steeds meer belang hechtenaan die ‘hotelfuncties’ van een ziekenhuis.En terecht. We spreken niet voor niets overde nieuwe ziekenhuizen als een ‘healingenvironment’. Dat is misschien een moeilijketerm, maar die vat het wel mooi samen:de genezing van de patiënt is niet alleenafhankelijk van de tussenkomst van verpleegkundigenen dokters, maar ook vanandere omgevingsfactoren zoals de kwaliteitvan leven in het ziekenhuis.”WVmomentopname29 | december 2010

SpiegelingopinieWebsite Elisabeth overde wondere wereld van de pastorale zorgSinds het voorjaar van 2009 informeertde website Elisabeth pastores, werknemersin de zorgsector, patiënten enalle geïnteresseerden over pastoralezorg.Elisabeth is opgevat als een zusterwebsitevan Thomas, de veelgebruikte websitevoor het godsdienstonderwijs. De naamElisabeth is in de eerste plaats geïnspireerdop de Heilige Elisabeth van Thüringen.Ze is de patrones van de naastenliefde,van zieken, weduwen en wezen,vervolgden, bedelaars en noodlijdenden.Ze was een jonge vrouw die zich inzettevoor de meest kwetsbaren in de samenlevingen die soms inging tegen wat vanhaar, als vrouw van adel, werd verwacht.Verder is de naam ook verbonden met deBijbelse Elisabeth, de nicht van Mariaen moeder van Johannes de Doper. Desite wordt gedragen door een samenwerkingsverbandtussen de faculteit Godgeleerdheidvan de K.U.Leuven en CaritasVlaanderen.fotograaf Rob StevensLiesbeth PulinckxMeer dan 700 pastores zetten zich in diversezorgcentra dagelijks in voor eenkwaliteitsvolle en hedendaagse invullingvan de pastorale en levensbeschouwelijkezorg. Ze worden geconfronteerdmet diverse uitdagingen en hebbendan ook nood aan ondersteuning, vorming,visieontwikkeling en informatieuitwisseling.Elisabeth wil pastores hierinondersteunen en inspireren. Ze wil ookeen website zijn die pastores stimuleertom materiaal te delen en van elkaar te leren.De site richt zich in de eerste plaatstot pastores uit de zorg- en welzijnssector,en is bij hen ook bekend. De website wilechter een breed publiek bereiken en ookmensen die betrokken zijn bij de directieof het beleid van de zorg stimuleren ommeer rond spiritualiteit te ondernemen.Daarnaast hoopt de website patiënten,familieleden en geïnteresseerden te informeren.Drie van de vier grote luiken hetendaarom ook: ‘Wat is pastorale zorg?’,‘pastor worden’ en ‘pastor zijn’. Het vierdeluik bevat inhoud over rituelen, gebedenen vieringen. Elisabeth heeft in het voorbijejaar ook heel wat thema’s uitgewerktvoor in het pastoraat, onder meer overbelangrijke momenten van het kerkelijkjaar, over seksueel misbruik, over paterDamiaan en over lijden en dood. Daarnaastis er een aanbod van vacatures, foto’s,fora en allerhande interessante linksnaar websites en tijdschriften.Op de homepage van Elisabeth hebben wesinds kort een heel dankbaar werkinstrument,namelijk een nieuwsscroller. Hierdoorkan alles wat nieuw wordt opgezetin de kijker geplaatst worden en is het ookmeteen duidelijk voor de bezoeker wat ersinds zijn laatste bezoek is veranderd. Weproberen met Elisabeth wekelijks nieuwedingen aan te bieden en versturenmaandelijks ook een nieuwsbrief met recenteblikvangers en info over studie- envormingsdagen. In het agendasysteemvan Elisabeth kunnen alle interessantevormings- en studiedagen teruggevondenworden. Vandaag ontvangen al meer dan1.500 personen onze nieuwsbrief.In het luik ‘wat is pastorale zorg’ wordteen ruime omschrijving gegeven van watpastorale zorg juist inhoudt. Zo wordtduidelijk dat pastorale zorg gericht is opde gehele mens – een holistische benadering– waarbij de pastor specifiek vande levensbeschouwelijke hoek naar eenpersoon kijkt. Pastor zijn vraagt om professionaliteiten specifieke competenties.Het is een zorg waarbij de pastor moetkunnen omgaan met mensen, groepen enandere zorgverleners. Hij of zij moet ookkunnen inspelen op zingevingsvragen enreligieuze kwesties, moet mensen kunnensterken in hun veerkracht en doorgroeivermogen.De bedankbriefjes op desite geven goed weer wat een ontmoetingmet een pastor kan betekenen. Een pastormoet verder ook beschikken over liturgischecapaciteiten om allerhande rituelente verzorgen, samen te bidden, vieringenin elkaar te steken en zo meer. Ook in deorganisatie waar hij of zij werkzaam is,wordt mee nagedacht over visies, pijnpunten,ethische besluitvorming enzovoort.Pastorale zorg wil enerzijds kritischstaan tegenover systemen in het belangvan mensen en anderzijds nadenken hoesystemen kunnen bijdragen tot de zorgvan mensen voor mensen.Liesbeth PulinckxWebsite:www.pastoralezorg.beE-mail:Liesbeth.Pulinckx@theo.kuleuven.beTelefonisch:016/32 37 94 of 0496/52 97 93zorgwijzer | 30

Alle bestuurders en medewerkers van Zorgnet Vlaanderenwensen u, uw familie en uw naasten een zalig kerstfeest,een prettig eindejaar en een zorgzaam en gezond 2011!

Samen zorgen we ervoor dat uwplannen de beste kansen krijgen.U zet zich elke dag in voor anderen. Omdat u weet dat uw zorg het verschil kan maken. Met recht verlangt u net zo veeltoewijding van uw bank-verzekeraar. Daarom engageren we ons meer dan ooit om ziekenhuizen, woon- en zorgcentra en andereverzorgingsinstellingen met alle middelen te ondersteunen. Op www.kbc.be/spos leest u er meer over. Groeit uw instelling? Dandenken wij graag met u mee. Want we beschikken over een ruim aanbod aan gespecialiseerde bank- en verzekeringsdiensten,specifiek afgestemd op wie met de zorg voor anderen begaan is. Onze social-profitmedewerkers maken er een erezaak van om uwplannen te doen slagen, samen met de adviseur in uw KBC-kantoor. Kom eens langs. En u zult zien: praten werkt. www.kbc.be/sposWij gaan met u meeEen onderneming van de KBC-groep