2 B<strong>in</strong>nenlandjuni 20082007<strong>in</strong> de tussentijd: Rondom <strong>ARK</strong>Regelmatig vraagt de redactie aan uiteenlopende personen uit het werkveldnatuur en landschap, op te schrijven hoe ze het werk van <strong>ARK</strong> zien.Deze keer geven wij de pen aan Jaap Dirkmaat, directeur van de Verenig<strong>in</strong>g<strong>Nederland</strong>s Cultuurlandschap.Landschapsveil<strong>in</strong>g brengt ruim een ton op!natuur versus cultuurHier <strong>in</strong> <strong>Nederland</strong> bepaalt, als het om natuur gaat, de mens vrijwel alles. Leven enlaten leven van ganzen, zwijnen en muskusratten: het is <strong>in</strong> onze hand. Net als her<strong>in</strong>troductievan otters en bevers, het toestaan van arenden en kraanvogels, en deweiger<strong>in</strong>g van wolven of lynxen.Zelfs ongenode exoten halen we naar <strong>Nederland</strong>, desnoods als verstekel<strong>in</strong>genaan scheepsrompen. We wijzen gebieden aan voor de Ecologische en AgrarischeHoofdstructuur, voor bebouw<strong>in</strong>g en grondstoffenw<strong>in</strong>n<strong>in</strong>g. Nieuwe natuur vervangtoude natuur. Ruimtelijke orden<strong>in</strong>g is bepalend voor wat waar is en mag zijn en <strong>in</strong>welke mate. Over <strong>Nederland</strong> en haar bewoners is wereldwijd bekend dat – ofschoonGod de aarde schiep – de Hollanders hun eigen land maakten. Dit volkvan dijken en terpenbouwers, leegmalers en polderaars, neemt telkens opnieuwde vrijheid het land te herschikken. En met de klimaatverander<strong>in</strong>g voor de deur,ontstaat daartoe opnieuw een dw<strong>in</strong>gende noodzaak.Maar een vol kle<strong>in</strong> land, met zoveel mensenwensen en zo ongekend veel dynamiek,is voor veel natuurlijke processen en verscheidenheid aan levensvormen de dood<strong>in</strong> de pot. Daarom alleen al is het werk van <strong>ARK</strong> Natuurontwikkel<strong>in</strong>g zo belangrijk.Ze streeft naar eerherstel van processen die lange tijd werden gefrustreerd of nietmochten bestaan. Maar de huidige dynamiek is niet alleen dodelijk voor natuurlijkeprocessen, ze tast ook erfgoedwaarden aan. Waneer je middeleeuwse polders eneeuwenoude droogmakerijen onder water zet, of voor-Rome<strong>in</strong>se heggenlandschappenaan de nevengeulen wil offeren en Schotse hooglanders en Galloways houtwallenlaat vertrappen, dan kunnen protesten niet uitblijven. In een vol land meteen lange vechtgeschiedenis tegen het water, is het zichtbaar houden van die cultuurhistorienet zo goed belangrijk. Helaas heeft de land<strong>in</strong>richt<strong>in</strong>g, de mechanisatieen <strong>in</strong>tensiver<strong>in</strong>g van landbouwsector het grootste deel van ons erfgoed verwoest.Grote delen van ons land missen momenteel kwaliteit, zowel ecologische alscultuurhistorische. Aan de andere kant noopt de huidige voedselschaarste (diedoor bevolk<strong>in</strong>gstoename, biobrandstofvraag en klimaatverander<strong>in</strong>g de komendejaren alleen maar zal toenemen) landen hun voedselproductie op te voeren of opz’n m<strong>in</strong>st te handhaven. Nieuwe natuur en behoud van de laatst overgeblevencultuurhistorische waarden – vrijwel uitsluitend <strong>in</strong> handen van natuurbescherm<strong>in</strong>gsorganisaties– mogen niet haaks op elkaar komen te staan. Beide zijn vergelijkbaregroot heden die niet <strong>in</strong>wisselbaar zijn en evenm<strong>in</strong> samen kunnen bestaan; wel naastelkaar. Compromissen sluiten en de kool en de geit proberen te sparen zijn noch <strong>in</strong>het belang van de een, noch <strong>in</strong> het belang van het ander.kort<strong>in</strong>gscouponLezers van deze ja<strong>ARK</strong>rant krijgen bij <strong>in</strong>lever<strong>in</strong>g van deze bon <strong>in</strong> hetWilderniscafe 20% kort<strong>in</strong>g op koffie met huisgemaakte notencake.De bon is geldig t/m december 2008 en kan niet gebruikt worden <strong>in</strong>comb<strong>in</strong>atie met andere acties.www.wilderniscafe.nladvertentieErlecom, 15 september 2007‘Eenmaal, andermaal, verkocht!’. En weerg<strong>in</strong>g een stuk landschap van de hand.Staand op een platte kar hanteerde burgemeesterPaul Wilbers bekwaam deveil<strong>in</strong>ghamer. Ruim 250 mensen haddenzich voor hem <strong>in</strong> het zonovergotenweiland verzameld. Burgers, bedrijvenen buitenlui adopteerden vandaag voor¤ 118.000,- aan landschapselementen.Daarmee stellen zij o.a. boer Zeger Stappershoef<strong>in</strong> staat om 10 jaar lang eengroene corridor over zijn land te beheren.Een corridor die de uiterwaardenMill<strong>in</strong>gerwaard, 2 juni 2007Maar liefst 110 soorten nachtvl<strong>in</strong>dersvormden afgelopen nacht de oogst tijdenseen vl<strong>in</strong>derexcursie. Hieronderzeldzame soorten als de wolfsmelkpijlstaarten witvlekbosrandsp<strong>in</strong>ner. Dezelaatste is kenmerkend voor de bosranklianenvan het hardhoutooibos.Een maand eerder was de Mill<strong>in</strong>gerwaard al het toneel van een aantalexplosie vanhet zeldzame bru<strong>in</strong> blauwtje. Duizenden vl<strong>in</strong>dertjes dwarrelden door de structuurrijkegraslanden. Op twee plaatsen <strong>in</strong> deze uiterwaard groeide dit jaar de rodebremraap, een parasiet op sikkelklaver.Rapport Alterra toont aan:Natuur peiler ondereconomie Gelderse PoortWagen<strong>in</strong>gen, maart 2007De ontwikkel<strong>in</strong>g van nieuwe natuurgebiedenblijkt van groot belang voor deeconomie van de Gelderse Poort. Datstaat <strong>in</strong> een rapport dat Alterra <strong>in</strong> opdrachtvan Staatsbosbeheer uitbracht.Zo ontstonden tientallen nieuwe banen<strong>in</strong> de recreatiesector en delfstoffenw<strong>in</strong>n<strong>in</strong>g,het aantal overnacht<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> deGelderse Poort steeg sneller dan hetlandelijk gemiddelde en de huizenprijzenstegen relatief snel. Belangrijke gegevensdie laten zien dat voor de aanwijz<strong>in</strong>gvan nieuwe natuurgebiedenniet alleen ecologische maar ook eenveelheid aan economische argumentenkunnen worden aangevoerd. Voor meer<strong>in</strong>formatie: www.alterra.nl/rapportenvan de Gelderse Poort voor plantenen dieren verb<strong>in</strong>dt met de NijmeegseHeuvelrug. Maar er werden ook voorzien<strong>in</strong>genvoor wandelaars geveild: eenpad door het boerenland en een bruggetjeover het Meertje. En wat vandaagniet werd verkocht, schoof door naar denieuwe veil<strong>in</strong>gsite groenegoededoelen.nl. De ‘eerste landschapsveil<strong>in</strong>g ter wereld’was een gezamenlijk <strong>in</strong>itiatief vanexpertisecentrum Triple E, landschapsfondsVia Natura en <strong>ARK</strong>. Op andereplekken <strong>in</strong> <strong>Nederland</strong> heeft het idee <strong>in</strong>middelsal een vervolg gekregen.Gelderse Poort barst van het levenFlora & fauna GeldersePoort onder de loepKekerdom, 3 april 2007De tijd van oogsten is aangebroken.Ruim 15 jaar natuurontwikkel<strong>in</strong>g <strong>in</strong> deGelderse Poort beg<strong>in</strong>t aan alle kantenhaar vruchten af te werpen. Meer dan80 bijzondere planten en diersoortenhebben zich nieuw gevestigd en eengroeiende groep vrijwilligers volgtdeze ontwikkel<strong>in</strong>gen op de voet. Redenvoor <strong>ARK</strong> om bij te dragen aan deopricht<strong>in</strong>g van een Flora & Faunawerkgroepdie de spectaculaire resultatenvan natuurontwikkel<strong>in</strong>g op de voetblijft volgen.Vele tientallen vrijwilligers maakten<strong>in</strong> 2007 de veld<strong>in</strong>ventarisaties tot eengroot succes.
2007B<strong>in</strong>nenlandjuni 20083spectaculaire hertenbronst <strong>in</strong> weerterbosBestuurders en scholierenstaan versteld van natuurspektakelWeert, 3 oktober 2007Na de Veluwe en de Oostvaardersplassen heeft <strong>Nederland</strong>nu een derde plek waar het publiek kan genieten van spectaculairehertenbronst: het Weerterbos op de grens vanBrabant en Limburg. Hier hebben <strong>ARK</strong> en het LimburgsLandschap <strong>in</strong> 2006 een groep van 15 herten losgelaten. Onderde <strong>in</strong>middels 26 dieren, bev<strong>in</strong>den zich enkele mannelijkeherten die elkaar onder luid geburl naar de kroon steken.Honderden k<strong>in</strong>deren waren er tijdens veldlessen algetuigen van en tijdens speciale excursies voor bestuurdersuit de regio, konden ook zij genieten van het hertengeweld.Ondertussen is begonnen met de bouw van eenwildkansel, waarvandaan het publiek straks een prachtiguitzicht heeft over de herten.foto koen middeljanskadavers kijken bij arkEerherstel voor opruim -ploegen <strong>in</strong> de natuurde aanhouder w<strong>in</strong>t!Uitvoer<strong>in</strong>g Grensmaasplannen gaat def<strong>in</strong>itief doorOoij, september 2007Kadavers horen bij de natuur. Net zoalsdode bomen <strong>in</strong> het bos zijn kadaverseen bron van leven. Honderden diersoortenprofiteren ervan. Toch wordenkadavers steevast opgeruimd, bijvoorbeeldomdat mensen (ten onrechte)bang zijn voor ziektes. Om deze en anderemisverstanden uit de wereld tehelpen en om de grote betekenis vankadavers onder de aandacht te brengenis <strong>ARK</strong> samen met Staatsbosbeheer enmet steun van het vsbfonds een projectgestart. Reeën, die als verkeersslachtoffergevonden zijn, wordens<strong>in</strong>ds het najaar van 2007 op een vasteplaats bij een webcam neergelegd. Bezoekersaan de website www.dooddoetleven.nlzijn s<strong>in</strong>dsdien onl<strong>in</strong>e getuigevan dassen, eksters, steenmarters ensteenuiltjes die helpen bij de recycl<strong>in</strong>gvan de kadavers.advertentieDen Haag, 8 februari 2007De Raad van State heeft deze maand eene<strong>in</strong>de gemaakt aan alle onzekerheid:het ambitieuze Grensmaasproject kandef<strong>in</strong>itief doorgaan. Daarmee komt het16 jaar oude plan van Strom<strong>in</strong>g en <strong>ARK</strong>Natuurontwikkel<strong>in</strong>g e<strong>in</strong>delijk tot uitvoer<strong>in</strong>g:meer dan 1.000 ha spectaculairenatuur en een veilige rivier overmeer dan 45 kilometer lengte dankzijoppervlakkige gr<strong>in</strong>dw<strong>in</strong>n<strong>in</strong>g. Nog <strong>in</strong>2007 is begonnen met de graafwerkzaamheden<strong>in</strong> het deelproject bij Roosterenen met het vervolg op de pilotMeers. <strong>ARK</strong> zal dit project verder begeleidenmet voorlicht<strong>in</strong>g, veldonderwijsen speciale acties gericht op meerpublieke bekendheid van dit uniekeen om vangrijke natuurontwikkel<strong>in</strong>gsproject.gidsencursus bevers Het gaat goed met de bevers <strong>in</strong> <strong>Nederland</strong>.Volgens schatt<strong>in</strong>gen van Alterra nam hun aantal toe van 160 <strong>in</strong> 2002 tot 315 <strong>in</strong>2007. De her<strong>in</strong>troducties <strong>in</strong> Gelderland en Limburg, waarbij <strong>ARK</strong> betrokken was, hebbenhier een belangrijke rol bij gespeeld. Wie meer wil weten over het doen en latenvan de groeiende populatie Limburgse bevers en die kennis vervolgens wil verspreiden,kan zich aanmelden voor de Gidsencursus Bevers van <strong>ARK</strong>. Het herkennen vansporen, de ecologische achtergronden en de relatie met het waterbeheer; zijn aspectendie aan de orde komen. In 2007 werd deze cursus al op drie plaatsen <strong>in</strong> Limburgverzorgd. Voor meer <strong>in</strong>formatie: hettie.meertens@ark.euPeddelen langs de GrensmaasadvertentieUw eerste kennismak<strong>in</strong>gmet deGrensmaas beg<strong>in</strong>t<strong>in</strong> de HompescheMolen bij Stevensweert.In deze sfeervolle18e eeuwse molen is <strong>ARK</strong> uwgastheer, mede namens de Panheelgroepen Natuurmonumenten.In 2008 krijgt de molen - naast theeenkoffieschenkerij - ook een horecafunctie.Net als <strong>in</strong> de andere wilderniscafészullen we daarbij het meestmilieuvriendelijke, klimaat neutralebier gaan tappen: dat van Gulpener uithet Limburgse heuvelland.Maaseik, 20 mei 2007Ruim 4.000 fietsers hebben vandaagmeegedaan aan een grensoverschrijdendefietstocht langs de Grensmaas.Met deze tocht willen <strong>ARK</strong> en andereorganisaties <strong>in</strong> België en <strong>Nederland</strong>meer bekendheid geven aan het Grensmaasproject.Ter gelegenheid hiervanzijn ook een poster en een specialefietsfolder uitgegeven. Een zeer geslaagdedag en duizenden enthousiaste, moegereden fietsers, maken dat dit succesvolleevenement <strong>in</strong> 2008 herhaaldwordt.Witte Börstel nu méttoefje slagroomMeers, juni 2007In dorpscafé de Witte Börstel <strong>in</strong> Meersis een <strong>in</strong>formatiehoek over de Grensmaas<strong>in</strong>gericht. Vlakbij voorbeeldgebiedMeers kunnen bezoekers hier<strong>in</strong> één oogopslag zien hoe de huidige,diep <strong>in</strong>gesneden Grensmaas met deuitvoer<strong>in</strong>g van het Grensmaasprojecteen metamorfose zal ondergaan naareen brede gr<strong>in</strong>drivier met meerderegeulen, eilanden en ooibossen. <strong>ARK</strong>heeft deze <strong>in</strong>richt<strong>in</strong>g verzorgd <strong>in</strong> opdrachtvan De Maaswerken.