Masterscriptie-Henk-Hoogeveen-augustus-2013

omdat ze onze laatste getuigen zijn, maar bij betwist erfgoed van de hand van de dader ligt datminder eenvoudig. Herinneren is altijd een vorm van vergeten en “oorlogserfgoed is altijd gelaagd,meerstemming en vol dissonanten”, een citaat dat veelvuldig wordt gebruikt in publicaties overdadererfgoed. 79 Bij dadererfgoed blijven herdenken en verzwijgen in ieder geval onlosmakelijk metelkaar verbonden.Een heel ander maar toch zeker interessant alternatief voor de omgang met (dader)erfgoedwordt aangedragen door Steven van der Veen in zijn masterscriptie De ruïne als alternatief. Eenpleidooi voor de ruïne als alternatief náást het huidig beleid voor instandhouding (2008). Een van devoorbeelden die wordt genoemd in dit onderzoek is de aangelegde Atlantikwall tussen Scheveningenen Katwijk, een ketting van bunkers en forten, aaneengeregen door tankmuren, draketanden enandere onderdelen. Van der Veen beschrijft uitvoerig hoe na de oorlog veel werd opgeruimd tenbehoeve van nieuwe ontwikkelingen, maar ook over objecten die zijn hergebruikt voor diversedoeleinden. Er blijkt ook veel buiten deze dynamiek gebleven, zoals bunkers en andere sporen dieliggen in (huidige) natuurgebieden. Vanuit het oogpunt van monumentenzorg worden sloop enaftakeling als gevolg van het ontbreken van instandhoudingsmaatregelen vooral als verlies gezien. Vander Veen laat zien dat het ontbreken van deze maatregelen en het uitblijven van complete sloop hetechter mogelijk hebben gemaakt dat er sporen zijn achtergebleven die nu de complete biografie vanhet landschap kunnen vertellen, inclusief dat van na de Tweede Wereldoorlog. Volgens hem toont demanier waarop de afgelopen zestig jaar is omgegaan met de Atlantikwall verschillende mogelijkhedenen benaderingen voor de toekomst. Zo zijn er bunkers gesloopt, weggestopt, getransformeerd ofhergebruikt en er zijn bunkers in een proces van verval geraakt of verkeren daar nog steeds in. Ookdeze vervallen bunkers hebben een nieuwe functie gekregen in ecologisch opzicht, dankzij geen ofbeperkte instandhoudingsmaatregelen. Veelal zijn deze bunkers, evenals de ‘vergeten bunkers’interessant voor archeologen en bunkerploegen. De resterende bunkers krijgen tegenwoordig steedsvaker een (publieke) functie als fysieke getuige van de Tweede Wereldoorlog als een plek om degeschiedenis te beleven. En via websites en digitale media ontstaat er steeds meer toegang tot degesloten bunkers en plekken. Volgens Van der Veen heeft het achterwege blijven vaninstandhoudingsmaatregelen enerzijds geleid tot materieel verlies in de vorm van sloop en natuurlijkverval, maar anderzijds geleid tot een generator voor nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen enherinneringen. 80 “Binnen deze transformatie heeft het oneigentijdse object zich altijd kunnenonderscheiden van zijn omgeving door zijn eigentijdse verschijningsvormen. De tijdsafstand is aan hetobject afleesbaar gebleven door de lagen die er door de tijd aan zijn toegevoegd. In de vorm van hetpatina of in de vorm van latere toevoegingen. De ruïne zou hier de oplossing kunnen vormen door79Van der Laarse 2009, p. 19080Van der Veen 2009, pp. 50-5234