Laanbeheer <strong>en</strong> vleermuiz<strong>en</strong> - Met oog voor veiligheid <strong>en</strong> cultuurhistorie5 WET- EN REGELGEVINGEr zijn verschill<strong>en</strong>de wett<strong>en</strong> <strong>en</strong> regeling<strong>en</strong> die betrekking hebb<strong>en</strong> op laanbom<strong>en</strong>. <strong>De</strong>belangrijkste is de Flora- <strong>en</strong> faunawet op <strong>en</strong>kele locaties de Natuurbeschermingswet(Natura 2000). Dit is de Nederlandse invulling van de Europese Habitatrichtlijn. Naastdeze wetgeving is in veel gevall<strong>en</strong> de Gedragscode bosbeheer van toepassing, kan hetbos FSC- of PEFC- gecertificeerd zijn <strong>en</strong> zijn <strong>en</strong>kele <strong>lan<strong>en</strong></strong> of complete park<strong>en</strong>semblesaangewez<strong>en</strong> als cultuurhistorisch monum<strong>en</strong>t.Als bom<strong>en</strong> gekapt of takk<strong>en</strong> gesnoeid word<strong>en</strong>, in het kader van regulier beheer, of e<strong>en</strong>ingreep, kunn<strong>en</strong> vleermuiz<strong>en</strong> daaronder te lijd<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>. Dat is niet iets wat(bos)beheerders nastrev<strong>en</strong>, <strong>en</strong> bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> zijn vleermuiz<strong>en</strong> wettelijk beschermd.In principe kunn<strong>en</strong> in elke wat oudere boom vleermuiz<strong>en</strong> huiz<strong>en</strong>, <strong>en</strong> kan elke boomjachtgebied zijn of onderdeel van de geleid<strong>en</strong>de structuur van e<strong>en</strong> vliegroute. Maar in depraktijk zijn het toch specifieke oudere bom<strong>en</strong>, met specifieke holt<strong>en</strong>, met e<strong>en</strong> specifiekeligging in het landschap, die gebruikt word<strong>en</strong> als verblijfplaats. En in de praktijk hangthet weer van de ligging van verblijfplaats<strong>en</strong> af, of e<strong>en</strong> boom jachtgebied of onderdeelvan e<strong>en</strong> vliegroute is. Met andere woord<strong>en</strong>, niet elke boom heeft ook actuele waardevoor vleermuiz<strong>en</strong>.Vanuit de wet gered<strong>en</strong>eerd moet er voorafgaand aan beheersingrep<strong>en</strong>, onderzoek <strong>en</strong>advies plaatsvind<strong>en</strong> met betrekking tot de functies van de betreff<strong>en</strong>de boom of bom<strong>en</strong>voor vleermuiz<strong>en</strong> <strong>en</strong> hoe ev<strong>en</strong>tueel verlies daarvan voorkom<strong>en</strong>, gemitigeerd ofgecomp<strong>en</strong>seerd kan word<strong>en</strong>. In sommige gevall<strong>en</strong> moet m<strong>en</strong> beschikk<strong>en</strong> over e<strong>en</strong>ontheffing van de Flora- <strong>en</strong> faunawet, of e<strong>en</strong> verklaring van ge<strong>en</strong> bezwaar (e<strong>en</strong> positieveafwijzing van de ontheffingsaanvraag), waaraan dergelijk onderzoek t<strong>en</strong> grondslag kanligg<strong>en</strong>.In gebied<strong>en</strong> met weinig waard<strong>en</strong> met betrekking tot vleermuiz<strong>en</strong>, is dit echter naarverhouding veel werk <strong>en</strong> niet kost<strong>en</strong>effectief. Daar zou het, zowel vanuit de vleermuiz<strong>en</strong>als het werk <strong>en</strong> de kost<strong>en</strong>, effectiever zijn te beher<strong>en</strong> volg<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> voor vleermuiz<strong>en</strong>positief g<strong>en</strong>eriek beheer (zie hoofdstuk 7) <strong>en</strong> het nem<strong>en</strong> van algem<strong>en</strong>e maatregel<strong>en</strong> bijingrep<strong>en</strong> (b.v. kapp<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> laan). Het risico is echter dat algem<strong>en</strong>e maatregel<strong>en</strong> voorde meer bijzondere locaties onvoldo<strong>en</strong>de kunn<strong>en</strong>/zull<strong>en</strong> zijn, <strong>en</strong> dat hierbij in sommigegevall<strong>en</strong> de wettelijke regels word<strong>en</strong> overtred<strong>en</strong>.Het is daarom van groot belang op basis van vakk<strong>en</strong>nis met betrekking tot vleermuiz<strong>en</strong>,bom<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>lan<strong>en</strong></strong>, situaties te kunn<strong>en</strong> onderscheid<strong>en</strong> met naar verwachting weinigwaard<strong>en</strong> of pot<strong>en</strong>tie voor vleermuiz<strong>en</strong> <strong>en</strong> situaties waar de waard<strong>en</strong> pot<strong>en</strong>tieel groot zijn.Op het mom<strong>en</strong>t dat op basis van de juiste vakk<strong>en</strong>nis e<strong>en</strong> inschatting van lagere waardewordt gemaakt, kan met algem<strong>en</strong>e maatregel<strong>en</strong> word<strong>en</strong> gewerkt. Dan kunn<strong>en</strong> g<strong>en</strong>eriekemitiger<strong>en</strong>de <strong>en</strong> comp<strong>en</strong>ser<strong>en</strong>de maatregel<strong>en</strong> het mogelijke verlies aan verblijfplaats<strong>en</strong>,jachtgebied <strong>en</strong> vliegroutes verzacht<strong>en</strong>, <strong>en</strong> kan de manier waarop gekapt wordt hetslachtofferrisico minimaliser<strong>en</strong>. Dan wordt op die wijze de functionaliteit van hetleefgebied van de vleermuiz<strong>en</strong> behoud<strong>en</strong>, <strong>en</strong> wordt er aan de zorgplicht vanuit de wetvoldaan. In situaties met ge<strong>en</strong> of lagere vleermuiswaard<strong>en</strong>, waarin met algem<strong>en</strong>emitiger<strong>en</strong>de <strong>en</strong> comp<strong>en</strong>ser<strong>en</strong>de maatregel<strong>en</strong> kan word<strong>en</strong> gewerkt, is het dan ook nietnodig e<strong>en</strong> verklaring van ge<strong>en</strong> bezwaar aan te vrag<strong>en</strong>. Wanneer door g<strong>en</strong>eriek opontstaan van holt<strong>en</strong> gericht beheer, elders in het bos of <strong>lan<strong>en</strong></strong>stelsel, al is gewerkt aane<strong>en</strong> aanbod aan nieuwe holt<strong>en</strong>, levert dit meer zekerheid over het in stand houd<strong>en</strong> vande functionaliteit van het leefgebied.28
Laanbeheer <strong>en</strong> vleermuiz<strong>en</strong> - Met oog voor veiligheid <strong>en</strong> cultuurhistorieOp het mom<strong>en</strong>t dat er e<strong>en</strong> inschatting van grotere waarde wordt gemaakt, of wellicht alvleermuisfuncties bek<strong>en</strong>d zijn, is het verstandig <strong>en</strong> wettelijk ook verplicht devleermuisfuncties door e<strong>en</strong> ter zake kundige in kaart te (lat<strong>en</strong>) br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>, maatwerk voorde mitigatie <strong>en</strong> comp<strong>en</strong>satie te lever<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> ontheffing dan wel verklaring van ge<strong>en</strong>bezwaar aan te vrag<strong>en</strong>. Ook in deze situaties levert het al g<strong>en</strong>eriek hebb<strong>en</strong> gewerkt aane<strong>en</strong> groter aanbod holt<strong>en</strong> meer speelruimte.5.1 Flora- <strong>en</strong> faunawetInternationaal zijn vleermuiz<strong>en</strong> in geheel Europa beschermd via de Habitatrichtlijn. Allevleermuissoort<strong>en</strong> vall<strong>en</strong> onder bijlage IV (str<strong>en</strong>g beschermd). Hiervoor geldt de plicht degunstige staat van instandhouding van soort<strong>en</strong> <strong>en</strong> populaties in stand te houd<strong>en</strong> <strong>en</strong> tebevorder<strong>en</strong>. Enkele soort<strong>en</strong> vall<strong>en</strong> bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> onder bijlage II, wat betek<strong>en</strong>t dat erspeciale beschermingszones voor aangewez<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong>. In Nederland zijn vooringekorv<strong>en</strong> vleermuiz<strong>en</strong>, vale vleermuiz<strong>en</strong> <strong>en</strong> meervleermuiz<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele beschermdegebied<strong>en</strong> aangewez<strong>en</strong> (zie website EL&I- Natura2000).Vanwege hun kwetsbaarheid zijn alle vleermuiz<strong>en</strong> in Nederland beschermd via de Flora<strong>en</strong>Faunawet <strong>en</strong> zij zull<strong>en</strong> ook onder de nieuwe natuurwet e<strong>en</strong> vergelijkbare beschermingg<strong>en</strong>iet<strong>en</strong>. Ook andere holtebroeders die niet zelf hun holte mak<strong>en</strong> vall<strong>en</strong> onder de Flora<strong>en</strong>faunawet zoals <strong>en</strong>kele soort<strong>en</strong> uil<strong>en</strong>.<strong>De</strong> Flora- <strong>en</strong> faunawet k<strong>en</strong>t gebods- <strong>en</strong> verbodsbepaling<strong>en</strong>. <strong>De</strong> wet beschermt deaanwezige soort<strong>en</strong> maar niet direct het landschap. E<strong>en</strong> goede inrichting <strong>en</strong> beheer vanhet landschap is wel noodzakelijk om populaties te kunn<strong>en</strong> lat<strong>en</strong> voortbestaan .• Het is niet toegestaan vaste rust- <strong>en</strong> verblijfplaats<strong>en</strong> te beschadig<strong>en</strong>, verniel<strong>en</strong>,weg te nem<strong>en</strong> of te verstor<strong>en</strong> (Artikel 11).Onder vaste verblijfplaats wordt verstaan plaats<strong>en</strong> die vleermuiz<strong>en</strong> regelmatig gebruik<strong>en</strong>.Het is dus niet nodig dat dier<strong>en</strong> daar perman<strong>en</strong>t aanwezig zijn, maar wel dat zij daarregelmatig naar terugker<strong>en</strong>. Ook als vleermuiz<strong>en</strong> maar e<strong>en</strong> deel van het jaar gebruik vanmak<strong>en</strong> is de verblijfplaats beschermd.In 2009 is deze bepaling juridisch verhelderd. Ook belangrijke jachtgebied<strong>en</strong> <strong>en</strong>vliegroutes welke ess<strong>en</strong>tieel zijn voor het voortbestaan van populaties vall<strong>en</strong> onder hetbegrip vaste rust- <strong>en</strong> verblijfplaats<strong>en</strong>.• Het is niet toegestaan vleermuiz<strong>en</strong> (individu<strong>en</strong>) opzettelijk te dod<strong>en</strong> (Artikel 9).Dit geldt ook voor werkzaamhed<strong>en</strong> of ingrep<strong>en</strong> waarbij zonder int<strong>en</strong>tie vleermuiz<strong>en</strong>word<strong>en</strong> gedood, maar wel is te zi<strong>en</strong> voorzi<strong>en</strong> dat er slachtoffers kunn<strong>en</strong> vall<strong>en</strong>.Verder geldt voor vleermuiz<strong>en</strong> de zorgplicht (Artikel 2), wat wil zegg<strong>en</strong> dat iedere<strong>en</strong>geacht wordt alles te do<strong>en</strong>, wat redelijker wijs gevraagd kan word<strong>en</strong>, om het b<strong>en</strong>adel<strong>en</strong>van deze dier<strong>en</strong> te voorkom<strong>en</strong>, maar ook te beperk<strong>en</strong> (verminder<strong>en</strong>/mitiger<strong>en</strong>) ofongedaan te mak<strong>en</strong> (comp<strong>en</strong>ser<strong>en</strong>).29