11.07.2015 Views

Planmatig en flexibel; procesevaluatie gedragsinterventie ... - WODC

Planmatig en flexibel; procesevaluatie gedragsinterventie ... - WODC

Planmatig en flexibel; procesevaluatie gedragsinterventie ... - WODC

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

<strong>Planmatig</strong> <strong>en</strong><strong>flexibel</strong>Procesevaluatie gedragsinterv<strong>en</strong>tie CoVa+Jos Kupp<strong>en</strong>sAnton van WijkEric-Jan KlöneSam<strong>en</strong>vatting


<strong>Planmatig</strong> <strong>en</strong><strong>flexibel</strong>Procesevaluatie gedragsinterv<strong>en</strong>tie CoVa+Jos Kupp<strong>en</strong>sAnton van WijkEric-Jan KlöneSam<strong>en</strong>vatting


Sam<strong>en</strong>vattingSinds 2008 wordt gewerkt met de Cognitieve Vaardighed<strong>en</strong> Plus (CoVa+). Dit is e<strong>en</strong> cognitiefgedragstherapeutische training van 36 bije<strong>en</strong>komst<strong>en</strong> voor justitiabel<strong>en</strong> bij wie sprakeis van cognitieve tekort<strong>en</strong> (totale IQ-score tuss<strong>en</strong> 65 <strong>en</strong> 90). De training is bedoeld voorzowel intramurale als extramurale justitiabel<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> gemiddeld tot hoog recidive-risico.Daarnaast is e<strong>en</strong> aantal inclusie- <strong>en</strong> exclusiecriteria geformuleerd waaraan e<strong>en</strong> justitiabelemoet voldo<strong>en</strong> om aan de CoVa+ te kunn<strong>en</strong> deelnem<strong>en</strong>.In januari 2009 is de CoVa+ erk<strong>en</strong>d door de Erk<strong>en</strong>ningscommissie Gedragsinterv<strong>en</strong>tiesJustitie. E<strong>en</strong> voorwaarde voor deze erk<strong>en</strong>ning is dat de CoVa+ aantoonbaar, via e<strong>en</strong> effectevaluatie,moet bijdrag<strong>en</strong> aan het terugdring<strong>en</strong> van recidive van de deelnemers. Voordat deeffectevaluatie uitgevoerd kan word<strong>en</strong>, is e<strong>en</strong> <strong>procesevaluatie</strong> vereist. Onderhavige rapportageis te beschouw<strong>en</strong> als het verslag van de <strong>procesevaluatie</strong>. De onderzoeksvrag<strong>en</strong> voor de<strong>procesevaluatie</strong> zijn door het Ministerie van Veiligheid <strong>en</strong> Justitie als volgt geformuleerd:Categorie 1: doelgroep CoVa+1. Is er sprake van voldo<strong>en</strong>de instroom? Wat is de landelijke <strong>en</strong> regionale instroom voorde CoVa+?2. Word<strong>en</strong> de justitiabel<strong>en</strong> voor wie het programma bedoeld is geselecteerd?a. Welke knelpunt<strong>en</strong> do<strong>en</strong> zich voor bij het scre<strong>en</strong><strong>en</strong>, de selectie <strong>en</strong> de behande-ling van de justitiabel<strong>en</strong>? Do<strong>en</strong> zich onverwachte selectie-effect<strong>en</strong> in de praktijkvoor? Zo ja, welke?b. Wat kan er word<strong>en</strong> geconcludeerd over de justitiabel<strong>en</strong> die in aanmerking kom<strong>en</strong>voor CoVa+ maar dit weiger<strong>en</strong>?Categorie 2: betrokk<strong>en</strong>heid <strong>en</strong> motivatie3. Hoe staan de deelnemers teg<strong>en</strong>over de CoVa+?a. In welke mate zijn de deelnemers gemotiveerd?b. Met welke uitval van deelnemers heeft m<strong>en</strong> te mak<strong>en</strong>, in welke omstandighed<strong>en</strong><strong>en</strong> om welke red<strong>en</strong><strong>en</strong> hak<strong>en</strong> deelnemers voortijdig af?4. Hoe waarder<strong>en</strong> de medewerkers/uitvoerders de methodiek?Sam<strong>en</strong>vatting 3


Categorie 3: verbinding CoVa+ <strong>en</strong> de totale begeleiding5. Maakt CoVa+ deel uit van e<strong>en</strong> behandeltraject, is het e<strong>en</strong> onderdeel van e<strong>en</strong> andergeheel, of staat het op zichzelf? Welke traject<strong>en</strong> lop<strong>en</strong> voorafgaand, tijd<strong>en</strong>s <strong>en</strong> naCoVa+?6. Zijn er factor<strong>en</strong> buit<strong>en</strong> CoVa+ aan te wijz<strong>en</strong> die de uitvoering van het programma inde weg staan?Categorie 4: programma-integriteit CoVa+7. In hoeverre wordt het programma uitgevoerd conform de handleiding<strong>en</strong>?a. Hebb<strong>en</strong> de trainers gewerkt volg<strong>en</strong>s het protocol?b. Voldo<strong>en</strong> trainers <strong>en</strong> toezichthouders/trajectbegeleiders aan de gestelde oplei-dingseis<strong>en</strong>?c. Hebb<strong>en</strong> de justitiabel<strong>en</strong> e<strong>en</strong> vaste trainer voor het totale traject gehad?8. Zijn er verschill<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> de instelling<strong>en</strong> met betrekking tot de uitvoering<strong>en</strong> <strong>en</strong>, zoja, waar hebb<strong>en</strong> die verschill<strong>en</strong> betrekking op?9. Wordt er verschill<strong>en</strong>d omgegaan met diverse doelgroep<strong>en</strong>? Is er sprake van programmadiffer<strong>en</strong>tiatie?10. Hebb<strong>en</strong> de instelling<strong>en</strong> voldo<strong>en</strong>de middel<strong>en</strong> tot hun beschikking om de interv<strong>en</strong>tiegoed uit te voer<strong>en</strong>?11. Welke knelpunt<strong>en</strong> do<strong>en</strong> zich voor bij de uitvoering van de methodiek in de praktijk:welke onvoorzi<strong>en</strong>e gevolg<strong>en</strong> tek<strong>en</strong><strong>en</strong> zich ev<strong>en</strong>tueel af? Wat zijn de achterligg<strong>en</strong>deoorzak<strong>en</strong> van deze knelpunt<strong>en</strong>?12. Di<strong>en</strong><strong>en</strong> er aanpassing<strong>en</strong> plaats te vind<strong>en</strong> in de opzet <strong>en</strong>/of in de context van deCoVa+? Zo ja, waarom <strong>en</strong> wat hoopt m<strong>en</strong> met deze bijstelling<strong>en</strong> te bereik<strong>en</strong>?Categorie 5: naar e<strong>en</strong> effectevaluatie13. Hoe gaat het met de afname van de meetinstrum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> die van belang zijn voor deeffectevaluatie? Wie neemt ze af?14. Wat valt uit de resultat<strong>en</strong> van de <strong>procesevaluatie</strong> te concluder<strong>en</strong> over de haalbaarheidvan e<strong>en</strong> effectevaluatie op dit mom<strong>en</strong>t?15. Welke criteria kunn<strong>en</strong> het best word<strong>en</strong> gebruikt bij het monitor<strong>en</strong> van de uitvoeringvan het programma t<strong>en</strong> tijde van de effectevaluatie?Opzet <strong>en</strong> uitvoering van het onderzoekIn het onderzoek zijn diverse onderzoeksactiviteit<strong>en</strong> uitgevoerd, waaronder e<strong>en</strong> literatuur<strong>en</strong>docum<strong>en</strong>tverk<strong>en</strong>ning, e<strong>en</strong> analyse van de CoVa+-deelnemers in 2010, e<strong>en</strong> <strong>en</strong>quête onderCoVa+-trainers <strong>en</strong> interviews met <strong>en</strong>kele trainers, alle zes interv<strong>en</strong>tiecoaches <strong>en</strong> de programmamanager.Daarnaast zijn vijftig digitaal opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> bije<strong>en</strong>komst<strong>en</strong> geanalyseerd.Dit is gebeurd op kwantitatieve onderdel<strong>en</strong> (onder andere het al dan niet behandel<strong>en</strong> vanhoofd- <strong>en</strong> subonderdel<strong>en</strong> <strong>en</strong> de tijdsduur daarvan) <strong>en</strong> op kwalitatieve onderdel<strong>en</strong> (onderandere de persoonlijkheid <strong>en</strong> responsiviteit van de trainer <strong>en</strong> het gebruik van motivationalinterviewing).4 <strong>Planmatig</strong> <strong>en</strong> <strong>flexibel</strong>


Achtergrond <strong>en</strong> doelgroep van de CoVa+De CoVa+ is e<strong>en</strong> interv<strong>en</strong>tie die voortkomt uit het besef dat de Cognitieve Vaardigheidstraining(CoVa) voor justitiabel<strong>en</strong> met onvoldo<strong>en</strong>de intellectuele vermog<strong>en</strong>s <strong>en</strong> taalvaardighed<strong>en</strong>te hoog gegrep<strong>en</strong> is. De uiteindelijke doelgroep van de CoVa+ wordt bepaald aan dehand van e<strong>en</strong> aantal beslispunt<strong>en</strong>:• E<strong>en</strong> analyse met behulp van de Recidive Inschattings Schal<strong>en</strong> (RISc) van de driereclasseringsorganisaties;• Het professionele oordeel van de reclasseringswerker over de justitiabele;• E<strong>en</strong> IQ-scoretest (Wechsler Adult Intellig<strong>en</strong>ce Scale (WAIS));• Inclusie- <strong>en</strong> exclusiecriteria;• E<strong>en</strong> beoordeling van de motivatie <strong>en</strong> de groepsgeschiktheid in e<strong>en</strong> individueel voorgesprekmet de justitiabele.Het aantal CoVa+-training<strong>en</strong> dat sinds 2009 gegev<strong>en</strong> is, vertoont e<strong>en</strong> stijg<strong>en</strong>de lijn van 14naar 24 in 2010 tot waarschijnlijk 40 in 2011. Deze stijging geldt zowel voor intramuraleals extramurale training<strong>en</strong>, die respectievelijk stijg<strong>en</strong> van 11 <strong>en</strong> 3 in 2009 tot 16 <strong>en</strong> 24 in2011. Ook het aantal deelnemers neemt toe van 82 in 2009 via 157 in 2010 tot (e<strong>en</strong> schattingvan) 250 deelnemers in 2011. Of het aantal deelnemers voldo<strong>en</strong>de is voor e<strong>en</strong> effectevaluatie,zal te zijner tijd bepaald moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong>.Voor het bepal<strong>en</strong> van de doelgroep wordt gebruikgemaakt van inclusie- <strong>en</strong> exclusiecriteria.In 2010 werd<strong>en</strong> deze criteria nog niet strikt gehanteerd. In figuur 1 staat het verloop in dedeelnemersgroep in 2010 grafisch weergegev<strong>en</strong>.Figuur 1: de DoelgroeptrechterTheoretische deelnemersgroep(N=?)Pot<strong>en</strong>tiële deelnemersgroep(N=174)Gestarte deelnemersgroep(n=154)Deelnemersgroep waarvan inclusie- <strong>en</strong> exclusiecriteria bek<strong>en</strong>d zijn(n=136)Deelnemersgroep die op grond van de inclusie- <strong>en</strong> exclusiecriteriaCoVa+-toelaatbaar is (n=85)Deelnemersgroep die de CoVa+-toelaatbaar heeft afgerond(n=54)Sam<strong>en</strong>vatting 5


De Doelgroeptrechter verdi<strong>en</strong>t nog <strong>en</strong>ige toelichting. Het is niet bek<strong>en</strong>d hoe groot de theoretischepopulatie is die voor de CoVa+ in aanmerking komt. Als we kijk<strong>en</strong> naar de populatiein 2010, dan viel<strong>en</strong> van de 174 pot<strong>en</strong>tiële deelnemers, dieg<strong>en</strong><strong>en</strong> die zijn aangemeldvoor de CoVa+, direct twintig deelnemers af. Vervolg<strong>en</strong>s is in e<strong>en</strong> analyse gekek<strong>en</strong> of derester<strong>en</strong>de deelnemers aan de criteria voldo<strong>en</strong>. Van de deelnemers van wie alle inclusie- <strong>en</strong>exclusiecriteria bek<strong>en</strong>d zijn (n=136) voldo<strong>en</strong> 85 deelnemers (62,5 proc<strong>en</strong>t) aan de criteria.Van deze 85 deelnemers hebb<strong>en</strong> 54 deelnemers de CoVa+ met succes afgerond. Dit laatstecijfer is niet het daadwerkelijk aantal deelnemers dat de CoVa+ heeft afgerond, want datzijn 94 person<strong>en</strong>. Uit dit laatste verschil in aantall<strong>en</strong> blijkt dat de inclusie- <strong>en</strong> exclusiecriteriain 2010 nog niet strikt gehandhaafd werd<strong>en</strong>. De programmanager geeft aan dat dit in2011 wel gebeurt.Bij het selecter<strong>en</strong> van deelnemers kom<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele aandachtspunt<strong>en</strong> naar vor<strong>en</strong> die invloedkunn<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> op de sam<strong>en</strong>stelling van de uiteindelijke deelnemersgroep. Zo zijn de inclusie-<strong>en</strong> exclusiecriteria in 2010 aangepast <strong>en</strong> valt niet uit te sluit<strong>en</strong> dat dit in de toekomstweer zal gebeur<strong>en</strong>. Ook zal RISc versie 3.2 aangepast word<strong>en</strong>, waarbij het niet uitgeslot<strong>en</strong>is dat dit kan doorwerk<strong>en</strong> in de inclusie- <strong>en</strong> exclusiecriteria. Voor toekomstige wijziging<strong>en</strong>in RISc-versies geldt hetzelfde.Daarnaast is de theoretische verantwoording nog niet helemaal uitgekristalliseerd, waardoorinclusie- <strong>en</strong> exclusiecriteria ev<strong>en</strong>e<strong>en</strong>s aan verandering onderhevig zijn.Deze aandachtspunt<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> de sam<strong>en</strong>stelling van de doelgroep beïnvloed<strong>en</strong>, iets waarmeerek<strong>en</strong>ing gehoud<strong>en</strong> moet word<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> ev<strong>en</strong>tuele effectevaluatie.Betrokk<strong>en</strong>heid <strong>en</strong> motivatieE<strong>en</strong> tekort aan <strong>en</strong>/of afnem<strong>en</strong>de motivatie is e<strong>en</strong> red<strong>en</strong> voor veel uitval vooraf <strong>en</strong> gaandewegde training. Van de 58 deelnemers die tijd<strong>en</strong>s de training uitvall<strong>en</strong>, valt driekwart uitdoor motivatiegebrek of te veel verzuim.De trainers <strong>en</strong> interv<strong>en</strong>tiecoaches staan positief teg<strong>en</strong>over de training. Wel vind<strong>en</strong> ze datsommige onderdel<strong>en</strong> juist voor de deelnemers met e<strong>en</strong> lage totale IQ-score te abstract <strong>en</strong>daardoor soms te moeilijk zijn. Het gaat dan voornamelijk om bepaalde onderdel<strong>en</strong> in detraining, zoals help<strong>en</strong>de <strong>en</strong> niet-help<strong>en</strong>de gedacht<strong>en</strong>, het instrum<strong>en</strong>t de Help<strong>en</strong>de Hand<strong>en</strong> de achterligg<strong>en</strong>de betek<strong>en</strong>is van de letters ‘RELAX’. Ook staan gebruikte voorbeeld<strong>en</strong>soms te veraf van de belevingswereld van deelnemers.Verbinding CoVa+ <strong>en</strong> de totale begeleidingHoewel de CoVa+ voortkomt uit de CoVa, is het e<strong>en</strong> interv<strong>en</strong>tie die op zichzelf staat.Voorafgaand, tijd<strong>en</strong>s <strong>en</strong> na de CoVa+ loopt voor intramurale deelnemers het det<strong>en</strong>tietrajectin het kader van Terugdring<strong>en</strong> Recidive (TR) of de maatregel Inrichting StelselmatigeDader (ISD). Voor extramurale deelnemers kan de CoVa+ zijn opgelegd als bijzonderevoorwaarde, bijvoorbeeld in het kader van e<strong>en</strong> geheel of gedeeltelijk voorwaardelijkevrijheidsstraf.6 <strong>Planmatig</strong> <strong>en</strong> <strong>flexibel</strong>


Door de geïnterviewd<strong>en</strong> is aangegev<strong>en</strong> dat er regelmatig pot<strong>en</strong>tiële CoVa+-deelnemers ine<strong>en</strong> CoVa-training word<strong>en</strong> geplaatst. Dit punt vereist e<strong>en</strong> betere afstemming met de CoVaverantwoordelijk<strong>en</strong>,omdat de juiste doelgroep in e<strong>en</strong> effectevaluatie voorop di<strong>en</strong>t te staan.Eerder is al aangegev<strong>en</strong> dat het aantal training<strong>en</strong> <strong>en</strong> deelnemers stijgt, maar ook het aantalCoVa+-trainers neemt nog steeds toe. Dit is ook e<strong>en</strong> belangrijk vereiste voor voldo<strong>en</strong>deuitvoering van e<strong>en</strong> ev<strong>en</strong>tuele effectmeting omdat de regionale opzet van de reclasseringsorganisatiehet onderling ‘uitl<strong>en</strong><strong>en</strong>’ van CoVa+-trainers bemoeilijkt.Programma-integriteit CoVa+De beeldanalyse van de 50 CoVa+-bije<strong>en</strong>komst<strong>en</strong> wijst uit dat het overgrote deel van debije<strong>en</strong>komst<strong>en</strong> via de in de programmahandleiding vermelde volgorde plaatsvindt. Ookword<strong>en</strong> nauwelijks onderdel<strong>en</strong> uit het programma omgewisseld. De gestelde tijdsduur vooriedere bije<strong>en</strong>komst, 90 minut<strong>en</strong>, wordt net niet gehaald, maar dit kan ook ligg<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong> telaag aantal deelnemers in de bije<strong>en</strong>komst<strong>en</strong>.E<strong>en</strong> deel van de trainers neemt de vrijheid om af te wijk<strong>en</strong> van het programma, vooral alshet gaat om het toelicht<strong>en</strong> door middel van eig<strong>en</strong> voorbeeld<strong>en</strong>. Dit wordt voornamelijkgedaan omdat de in de programmahandleiding vermelde voorbeeld<strong>en</strong> volg<strong>en</strong>s de trainersniet altijd aansluit<strong>en</strong> bij de belevingswereld van de deelnemers. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> di<strong>en</strong>t e<strong>en</strong> trainervanuit het responsiviteitsbeginsel adequaat te reager<strong>en</strong> op wat er uit de groep deelnemersnaar vor<strong>en</strong> komt.E<strong>en</strong> aandachtspunt is de mate waarin de trainers het gemaakte huiswerk in de bije<strong>en</strong>komst<strong>en</strong>behandel<strong>en</strong>. Op basis van de beeldanalyse van de 50 bije<strong>en</strong>komst<strong>en</strong> blijkt dat ongeveertwee derde van de trainers slecht scoort op het onderdeel ‘de trainer heeft aandacht voor hethuiswerk’.Naar e<strong>en</strong> effectevaluatieOp basis van de onderzoeksresultat<strong>en</strong> in onderhavige <strong>procesevaluatie</strong> acht<strong>en</strong> we e<strong>en</strong> effectevaluatiemogelijk. Het is daarbij wel van belang invulling te gev<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong> aantal indicator<strong>en</strong>voor e<strong>en</strong> voldo<strong>en</strong>de uitvoering van e<strong>en</strong> effectevaluatie. Enerzijds ligg<strong>en</strong> deze indicator<strong>en</strong>op het gebied van de al besprok<strong>en</strong> <strong>en</strong> nog in te vull<strong>en</strong> aandachtspunt<strong>en</strong> die uit het onderzoeknaar vor<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> (zie tabel 1, aangeduid met +/-). Anderzijds gaat het om indicator<strong>en</strong>die mom<strong>en</strong>teel al ingevuld word<strong>en</strong>, maar waarvoor het belangrijk is dat deze ook richtingde effectevaluatie aandacht behoud<strong>en</strong> (aangeduid met +).Sam<strong>en</strong>vatting 7


Tabel 1: indicator<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> voldo<strong>en</strong>de uitvoering van e<strong>en</strong> effectmeting van de CoVa+OnderzoeksresultaatIndicator<strong>en</strong> + +/-De selectie van de deelnemers is conform de inclusie- <strong>en</strong> exclusiecriteriaDe inclusie- <strong>en</strong> exclusiecriteria wijzig<strong>en</strong> niet tijd<strong>en</strong>s de effectevaluatieDe instroom van de deelnemers is voldo<strong>en</strong>de voor e<strong>en</strong> effectevaluatie 1De programmahandleiding wordt in voldo<strong>en</strong>de mate gevolgd, waarbij in iedergeval de ess<strong>en</strong>tiële onderdel<strong>en</strong> programma-integer word<strong>en</strong> uitgevoerdEr zijn voldo<strong>en</strong>de trainers die e<strong>en</strong> inzet van bij voorkeur drie dezelfde trainers pertraining garander<strong>en</strong>De opleidings- <strong>en</strong> lic<strong>en</strong>tie-eis<strong>en</strong> voor de trainers word<strong>en</strong> nageleefdDe uitvoeringsorganisatie draagt zorg voor de borging van de kwaliteit van detrainers 2De uitvoeringsorganisatie legt binn<strong>en</strong> e<strong>en</strong> registratiesysteem relevante k<strong>en</strong>getall<strong>en</strong>vastEindnot<strong>en</strong>1. Vast te stell<strong>en</strong> via e<strong>en</strong> poweranalyse.2. Het gaat dan om e<strong>en</strong> vastgesteld aantal coachinggesprekk<strong>en</strong>, intervisiebije<strong>en</strong>komst<strong>en</strong> <strong>en</strong> het aantal gegev<strong>en</strong>training<strong>en</strong> per jaar.8 <strong>Planmatig</strong> <strong>en</strong> <strong>flexibel</strong>

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!