Arbeid (1942) nr. 3 - Vakbeweging in de oorlog

Dam-rubriekUitslagen wedstrijd NovemberIn de Novemberwedstrijd zijn de prijzengewonnen door de volgende inzenders:.Klasse AA. Corstanje, Oostsingel 28, Goes;A. Bolt, Hoofdstraat 210, Baflo;H. E. Visser, Woldweg 10, Kropswolde;R. v. Eek, Molenstreek 94, Veendam.Klasse BA. M. Vet, Willibrordusstraat lOlb,Rotterdam-Noord;Kille K. Visser. Wierum (Fr.) (W.D.);J. C. v. d. Starre, Jacobusstraat 43,Rotterdam;Joh. Evenhuis; Postkantoor, Beilen.De prijswinnaars ontvangen een.lijstje, waaruit zij een boekwerk kunnenkiezen. In de rubriek van de volgendeweek worden de namen deroverige goede oplossers vermeld.De wedstrijd-problemenTen behoeve van nieuwe lezers wordtmedegedeeld, dat de problemen, geplaatstin de nummers van Decemberen Januari één wedstrijd vormen.Hiervan kunnen de oplossingen tegelijkworden ingezonden tot onderstaandedatum, Zij, die nog nooit aaneen wedstrijd hebben deelgenomen enniet zeker zijn van de notatie, kunnenhet best de problemen bewaren- en deoplossingen, die later worden vermeld,er mee vergelijken.In vraagstuk no. 9 (klasse A) wordtop een bijzondere mannier gewonnen,Werkelijk verrassend!Klasse ANo. 9.C. Blankenaar, RotterdamZwartWitZwart: 6 sch. op 3, 7, 14, 17, 21 en 22.Dam op 43.Wit: 7 sch. op 13, 15, 23, 28, 29, 33 en40. Dam op 42.No. 10G. Mantel, HengeloZwartWitZwart: 12 sch. op 6, 8, 9, ia, 11, 13,14, 16/17, 19, 23 en 24.Wit: 12 sch. op 25, 26. 27, 28, 30, 31,33, 35, 38, 40, 41 en 48.10Klasse BNo. 9.J. v. d. Aa_, Nieuw-WeerdingeZwartWitZwart: 7 sch. op 6, 12, 13, 14, 27, 35en 45.Wit: 7 sch. op 21, 23, 32, 34, 38, 48en 50.No. 10.C. P. Mooyboer, KrommenieZwartWitZwart: 7 sch. op 4, 9, 12, 16, 18, 19en 36.Wit: 7 sch. op 15, 20, 21, 34, 39, 44en 46. ^Voor alle problemen geldt: „Wit beginten wint".Oplossingen van de vraagstukken' tnde nummers van December en Januari(probleemnummers l tot en met 14)kunnen worden ingezonden tot uiterlijk16 Februari.Adresseren: Redactie weekblad „Arbeid",Postbus 100, Amsterdam.Op adres duidelijk Damrubriek vermelden.Voor ieder venster ....Onder deze titel heeft de afd. propagandavan het N.V.V. een vouwbladhet licht doen zien, waarin op suggestievewijze wordt aangetoond, dat aanhet reeds door ons besproken aanplakbiljet:„Reikt elkander de hand",de grootst mogelijke aandacht dientte worden besteed.Er wordt op gewezen, dat het biljetop een speciale maat is uitgevoerd,waardoor het mogelijk wordt het voorieder raam te bevestigen. Alle ledenvan het N.V.V. worden opgewekt hieraanhun medewerking te verlenen, opdathet nieuwe jaar met kracht enenergie begonnen, wordt.Aanvragen kunnen gericht worden totde afd. Propaganda van het N.V.V.,P. C. Hooftstraat 178-180 te Amsterdam.CORRESPONDENTIEEen jongeman van 17 jaar, die opgenomenis in het Aloysius Paviljoen te Hornerheide,schrijft ons, dat hij gaarne zoucorresponderen met iemand, hetzij eenjongen of een meisje, van gelijke leeftijd.Zijn naam is M. Janssen en hetadres: Aloysius Paviljoen te Hornerheide.Als men bedenkt, hoe belangrijk het ontvangenvan brieven is voor sanatoriumpatiënten,zullen er zeker onder onze?honderdduizenden lezers wel zijn, die aaahet verzoek van onzen jongen vriend willenvoldoen.ZEGSWIJZENEN SPREUKENHet heilige kruis nagevenWij zullen in deze rubriek nog weleens meer zegswijzen moetenbehandelen, welke aanvankelijk ontleendzijn aan de zeevaart. Dat er inonze taal zovele van dergelijke uitdrukkingenzijn, behoeft zeker geenverwondering te wekken, waar, vooralin vroeger eeuwen, ons volk boven aande lijst üer zeevarende naties te vindenwas.Ook bij de uitdrukking „het heiligekruis nageven" gaat het om eenspreekwijze, welke bij alle zeevarendenheel vertrouwd is, en — wat meerzegt — ook ,,op "zee geboren is". Taalkundigmoge men voor die uitdrukkingweinig kunnen gevoelen, ook alomdat 'er vrij lichtzinnig gesprokenwordt over iets, dat voor een massamensen heilig is, maar waar de uitdrukkingnu eenmaal bestaat en zovaak gebezigd wordt, is het toch welde moeite waard, de herkomst ervaneven vast te stellen. Over de betekenisbehoeven wij wel niet veel te zeggen.Elk weet, dat wanneer iemand,hetzij hij in„een bepaalde kring werkzaamis geweest, dan wel zich in eengezelschap heeft bewogen, terwijl, zowelin het eerste als in het tweedegeval op zijn aanwezigheid allerminstprijs werd gesteld, men, zodra diepersoon zijn werkkring of het gezelschapverlaat, pleegt te zeggen:„Ze hebben hem het heilige kruis nagegeven."Men bedoelt dan daarmee,dat niemand hem terugverlangt.Maar ... . oorspronkelijk had deze uitdrukkingeen geheel andere betekenis.Zoals de meesten onzer lezers welbekend zal zijn, wordt op de zeeschepen,wanneer één der passagiers,of een lid der bemanning op de zeereissterft, het stoffelijk overschot inzeildoek genaaid en met enige plechtigheidin zee geworpen. Teneinde tevoorkomen, dat haaien welke vaakom een schip heenzwemmen. zodrazich een lijk aan boord bevindt, hetzeildoek zullen verscheuren en hetlijk zuHen verslinden, wordt op deplaats, waar zich de benen bevinden,een paar gegoten ijzeren roosterstavenin de zeildoeken zak genaaid,waardoor deze met zijn inhoud onmiddellijkin de diepte wegzinkt. Opdatnu bij het te water laten, delucht uit de zak zal kunnen ontsnappen,snijdt de bootsman aan hetboveneinde van de zak een kruis.Wanneer dan het lijk overboord geschovenwordt, zegt de bemanning,dat hem „het heilige kruis wordt nagegeven".Hieruit ziet men dus, dat in dezeoorsprong de uitdrukking volstrektgeen ongunstige betekenis had In deloop der tijden is men er, doordat deuitdrukking ook te land werd gebezigd,een andere en minder gunstigebetekenis aan gaan hechten.Een harde dobber hebbenAls iemand een moeilijke taakmoet verrichten, waarvan hetwelslagen twijfelachtig genoemd magworden, pleegt men te zeggen, dathij „er een harde dobber aan zalhebben", en wel zelden zal degene,die zich van die spreekwijze bediende,hebben kunnen vertellen, waaraanzij haar ontstaan te danken heeft.Dit zou hem daarom ook te moeilijkervallen, omdat het weer eens — zoalsmet vele andere gezegden in onzetaal — een verbastering betreft. Aanvankelijktoch werd niet gesprokenvan „een harde dobber hebben", maarvan een harde dobbel! Als men diteenmaal weet, valt de herkomst ookgemakkelijk te raden en begrijpt delezer zeker ook al dat we hier te doenhebben met een uitdrukking, ontleendaan het dobbelspel, zodat de oorspronkelijkebetekenis er van was, da*de speler grote kans liep. bij het-dobbelspelte zullen verliezen.In de 17e eeuw komt de uitdrukkingvoor als .volgt: „heytse een qua dobbelgehadt of heytse geen geit om tebetalen?" De samenvoeging „heytse"voor „heb je" doet ook denken aanhet Gronings, waarin men t spreek' 'van. „hesf in plaats van „heb je".De woordenboek-schrijvers Halma enSewel geven onderscheidenlijk zowelvoor de Franse als dé Engelse vertalingvan de vorengenoemde uitdrukking,een overeenkomstige betekenisaan, als hierboven werd uiteengezet-Eerstgenoemde vertaalt „Eenen quaadendobbel hebben" in het Frans met„perdre au jeu; avoir du malheur aUjeu" (bij het spel verliezen; ongehiKhebben bij het spel). En de Engelsevertaling van „Als hij maar eens eeflkwade dobbel krijgt", luidde bÜSewel: „If hè once comes off a looser"(Als hij maar eens aan 't verliezengaat).Een der eerste streken van ons land,waar de verbastering van „een hardedobbel" in „een harde dobber" voorkwam,was de Zaanstreek, waar dezespreekwijze in vroegere tijden vooralgebezigd werd, als schepen op zeewaren tijdens stormweer. In Frieslandzegt men: „Hij dobbelt er om, en tüJscil in harde dobbel ha".Hieruit blijkt wel, dat de betekenisvan de uitdrukking in de loop deftijden feitelijk ongewijzigd is gebleven.Alleen werd zij eertijds gebezigd uitsluitendbij het spel, om later, eOvooral ha de verbastering van „dobbel"in „dobber" op alle omstandighedenin het dagelijks leven te wordentoegepast, wanneer ei van moeilijkhedensprake was, welke overwonnenmoesten worden." N.V.V.-Bureau.'s voor "1_Rechtsbescherming l1. N.V.V.-Bureau voor RechtsbeschermingAlmelo, Wierdensestraat 22, tel. 3073-2. N.V.V.-Bureau voor RechtsbeschermingAmersfoort, Pasteurstraat 9, tel. 4625-3. N.V.V.-Bureau voor RechtsbeschermingAmsterdam, Prins Hendrikkade 49—51*telefoon 31770.4. N.V.V.-Bureau voor RechtsbeschermingArnhem. Jansbuitensingel 17, telefoo" ',22841. 22842.5. N.V.V.-Bureau voor RechtsbeschermingDordrecht. Singel 163, telefoon 5051-6. N.V.V.-Bureau voor RechtsbeschermingEindhoven. Stratumsedijk 35, tel. 5293-7. N.V.V.-Bureau voor RechtsbeschermingDen Haag. Dr. Kuypcrstraat 10, telefonen11U115. 11G116.8. N.V.V.-Bureau voor RechtsbeschermingGroningen. Turfsingel 75, telefoon 409&9. N.V.V.-Bureau voor RechtsbeschermingHaarlem, Kruisweg 74. tel. 11133, 18359-10. N.V.V.-Bureau voor RechtsbeschermingHeerlen, Valkenburgeriveg 18, tel. 33l9'11. N.V.V.-Bureau voor RechtsbeschermingHilversum. Stationsstraat 8, tel. 698*-12. N.V.V.-Bureau voor RechtsbeschermingLeeuwarden, Nieuvvekade 84. tel. 30!> l>13. N.V.V.-Bureau voor RechtsbeschermingMaastricht, Kesselkade 40, telefoon 443*14. N.V.V.-Bureau voor RechtsbeschermingMeppel, iUiiatkaiIe l, telefoon 2489.15. N.V.V.-Bureau voor Rechtsbeschermi 0 'Middelburg, Dam 13, telefoon 318.16. N.V.V.-Burean voor RechtsbeschermingRotterdam, 's-Gravendijkwal 95. ie' 8 "tonen 36492. 33032.N.V.V.-Burean voor Rechtsbeschcrm' 1 '*utrecht, Springweg 102, telefoon 1137" 1N.V.V.-Burean voor Rechtsbeschermi 1 ''Zaandam, Ged. Gracht 68. teL 201 9 'N.V.V.-Bureau voor Rechtsbeschcrnii 11 *Zutphen, stationsplein 3, telefoon'