DE TUIN - Museum Boerhaave

Links: Kopergravure uitA. Seba, Locupletissimirerum naturalium thesauriaccurata descriptio,et iconibus artificiossimisexpressio I (1735).Collectie UniversiteitsbibliotheekLeiden.naars werkten hier samen. Botanie was totdan toe een ondersteunende wetenschap voormedici geweest, maar de eerste directeur vande Hortus, Carolus Clusius, wijdde zich alseerste wetenschapper geheel aan de botanie.ExotischEen belangrijke factor bij de bloei van dewetenschap was de opkomst van de boekdrukkunst.Tussen ongeveer 1530 en 1615 verschenenboeken over planten in druk, waarmeede kennis zich sneller kon verspreidendan vóór de boekdrukkunst. Een van deinvloedrijkste boeken was een uitgave vanDe materia medica van Dioscorides, door deItaliaanse arts Pietro Andrea Mattioli vancommentaar voorzien. Artsen als hij steldenvast dat er veel meer planten waren dan doorde ouden beschreven – in de nieuw ontdektegebieden maar ook in de eigen omgeving. Zeprobeerden grip te krijgen op de veelheid aanplanten door er beschrijvingen, afbeeldingenen herbaria van te maken. De komst vannieuwe planten uit verre gebieden maaktehet voor rijken aantrekkelijk om zich metexotische collecties te onderscheiden.Exotisch – voor ons zijn tulpen, narcissen,hyacinthen, zonnebloemen, tomaten enaardappels dat niet, maar indertijd warenhet nieuwigheden uit Turkije, en later hetVerre Oosten. Rijke handelaren konden metverzamelingen hun goede smaak en kennisetaleren, maar ook hadden de nieuwe plantende potentie om een waardevol product teworden. Voedsel, kleding, medicijn of grondstofvoor verf: plantaardige producten warenvoor heel veel zaken de basis. De handel inspecerijen, suiker en tabak bleek inderdaadeen zeer winstgevende. Aan specerijen werdvaak medische effecten toegeschreven. Erwas een grote variatie beschikbaar, zoals tezien is aan de lades van Hendrick de Bosch,die geneeskrachtige specerijen verzamelde.TulpenmanieDe belangstelling voor planten bereikte eenhoogte- en dieptepunt met de tulpenmanievan 1637. Carolus Clusius (1526-1609), algenoemd als eerste directeur (prefect) van deLeidse Hortus botanicus, was wellicht nietde eerste die in Nederland tulpen kweekte,maar wel begon de tulp vanuit de Leidsehortus zijn zegetocht.De publicatie bij de tentoonstelling bevateen interessant hoofdstuk van de hand vanAnne Goldgar dat een nieuw licht werpt opde tulpenmanie. Het was geen economischecrisis, concludeert zij; maar weinig mensenverloren veel geld, en dan ging het vaak ooknog om bemiddelde mensen die wel een veerkonden laten. Niemand ging failliet. Welbleek de samenleving tot dan toe gebaseerdop handelspraktijken en afspraken diezomaar ineens konden verdampen – en datwas voor de Nederlanders zeer schokkend.Het veranderde de kijk op de eigen maatschappijen op de waarde van geld.Zo valt er op de tentoonstelling veel te genietenen te leren. Daarbij waant u zich in deLeidse hortus: u kunt uitrusten op een tuinbank,er staat een gestileerde variant van hetprieeltje zoals dat in de tijd van Clusius,maar ook vandaag nog, in de Hortus staat.De indeling is gebaseerd op de Clusiustuin,die ook in de Leidse Hortus nog te zien is. ❧Informatie‘Leydse Weelde, groene ontdekkingen in de gouden eeuw’Nog t/m 5 mei 2013Museum BoerhaaveLange St. Agnietenstraat 10, LeidenT. + 31 (0) 715 21 42 24www.museumboerhaave.nlDinsdag t/m zaterdag 10.00-17.00 uurZondag 12.00-17.00 uurOnder: Tomaat (rechts)en aubergine uit een herbariumdat tussen 1542-1544 gemaakt werd.Collectie NaturalisBiodiversity Center.Voor kinderen vanaf 6 jaar is er een kinderspoor, waar uw (klein)kinderenspelenderwijs van alles te weten komen over bloemen en planten;De publicatie ‘Bloeiende kennis. Groene ontdekkingen in de Gouden Eeuw’, onder redactievan Esther van Gelder, kost € 19,-. Te koop in het museum en te bestellen bij de boekhandel.Uitgeverij Verloren, ISBN 978 90 8704 309 4Zie de advertentie met lezersaanbieding elders in dit nummer.DE TUIN in vier seizoenen 65