DOSSIER De verarmde middenklasse - Weliswaar

ACTIVERINGSBELEID ZONDER OMKADERING VOLSTAAT NIETWERKEN OM ARMTE BLIJVENWERKEND ARM Het Vlaams Netwerk van verenigingen waar armen het woord nemen, richt zich vooral opgeneratiearmen. Toch is het de stafmedewerkers Peter Heirman en Samira Castermans niet ontgaan dat ook degroep ‘nieuwe armen’ gestaag groeit. Vooral alleenstaande ouders en jongeren zonder een aangepaste scholinglopen het risico de rangen van de arme middenklasse aan te vullen. Maar door de activeringspolitiek belandenook heel wat generatiearmen bij de working poor. TEKST ERIC BRACKE | FOTO JAN LOCUS | ILLUSTRATIE ELISABETH NOELSH“ et beleid slaagt er niet in het fenomeen vanwerkende armen in te dijken, al staat Vlaanderener met 4 % wel beter voor dan de rest van Europa”,zegt Peter Heirman. “In Europa ligt het gemiddeldetwee keer hoger dan in Vlaanderen. Vooral Duitslandkent door zijn activeringsbeleid een hoge toenamevan werkende armen.”“Maar als je mij vraagt waar de inkomensgrens ligtom buiten schot te blijven, moet ik het antwoordschuldig blijven”, vervolgt Heirman. “De Europesearmoedegrens is vastgelegd op 1.013 euro voor eenSamira Castermans en Peter Heirman, Vlaams Netwerk vanverenigingen waar armen het woord nemen: “Het is naïef tedenken dat alle problemen opgelost zijn als je iemand aan het werkzet. Zeker bij generatiearmen is het een complexer verhaal.”alleenstaande. Ik vind het moeilijk om er een cijferop te plakken, omdat meestal nog andere factorenmeespelen, zoals oude schulden, alimentatie,energiekosten, kinderopvang. En mensen die eenbuffer hebben opgebouwd, zijn uiteraard minderkwetsbaar dan de anderen.”“Onze ervaring met generatiearmen leert dat menseneerst besparen op cultuur- en vrijetijdsbesteding enop gezondheidszorg. Ze stellen doktersbezoek uit,nemen geen medicatie of wachten met een medischeingreep. Maar als je je gezondheid verwaarloost, kunje natuurlijk ook niet goed presteren op het werk.”“Armoede is vooral een stedelijk probleem, metAntwerpen en Gent op kop. Maar een deel van denieuwe armen gaat op het platteland wonen, omdatde woningen daar minder duur zijn, zo blijkt uit eenrecente studie van Cera. Een nadeel is dat ze daardoorook minder mobiel worden, want het aanbod vanopenbaar vervoer is er kleiner. Op het platteland blijftde nieuwe armoede ook meer verborgen en is hetsociale isolement groter.”BANEN ZONDER TOEKOMSTDe groep van werkende armen groeit niet alleen aanmet mensen die vroeger geen financiële zorgenhadden. Ook generatiearmen belanden in dezecategorie door de activeringspolitiek van de overheid.“Het beleid focust volop op activering, zonder zichvragen te stellen bij het soort banen dat men demensen aanbiedt”, zegt Samira Castermans. “Het zijnoverwegend precaire jobs, vooral knelpuntberoepenen uitzendarbeid met dagcontracten. Het is begrijpelijkdat eerst de knelpuntberoepen aan de beurtkomen, maar we zouden tegelijk iets moeten doenaan de kwaliteit van die banen.”“Federaal minister van Werk Monica De Coninck heefthet over de stok en de wortel,” vult Heirman aan,“maar de stok weegt zwaarder dan de wortel. Nu lijkthet er alleen om te doen zo veel mogelijk mensen uitde statistieken te halen. Maar het is naïef te denkendat alle problemen opgelost zijn als je iemand aanhet werk zet. Zeker bij generatiearmen is het eencomplexer verhaal.”Castermans: “Natuurlijk zijn we niet tegen eenactiveringspolitiek, maar het moet een inclusiefverhaal zijn. Dat wil zeggen dat je mensen niet alleenlaat werken voor hun inkomen, maar tegelijk dekwaliteit van de banen en de randvoorwaardenverbetert. Anders is een baan een vergiftigd geschenkdat armen nog dieper in de armoede duwt. Zeker bijdeeltijds werk is dat het geval. Werken brengt immersextra kosten mee voor verplaatsing en kinderopvang,terwijl je een aantal voordelen verliest. Vooral voorgeneratiearmen zijn voldoende inkomensgerelateerdekinderopvang en huisvesting belangrijk. Er moetenook nog andere hindernissen worden weggenomen.Als iemand een overlevingsschuld heeft opgebouwden hij begint te werken, dan krijgt hij te maken metloonbeslag en deurwaardersbezoeken. Schuldbemiddelingzou moeten voorkomen dat de deurwaarderzich aandient zodra je werk hebt. Ook betaalbaaropenbaar vervoer buiten de piekuren is belangrijk,want lageropgeleiden komen vaak in een ploegenstelselterecht. Terwijl het aanbod van het openbaarvervoer buiten de normale werkuren en in hetweekend wordt teruggeschroefd. Mensen diebeginnen te werken zouden ook nog een tijdlangbepaalde voordelen moeten kunnen genieten,zoals de voordelige tarieven van openbaar vervoer,de sociale kruidenier, het sociale restaurant.”BETERE RANDVOORWAARDEN“Een activeringsbeleid moet volgens ons gepaardgaan met een integrale begeleiding, ook op het vlakvan welzijn. Niet de snelle weg naar werk, maar eengoed begeleid traject waarbij er tijd is om randvoorwaardenzoals kinderopvang en vervoer te bekijken.Dat gebeurt nu al op kleine schaal in de Wep+-projectenvan de VDAB. Momenteel zijn er 500 van diewerk- en welzijnstrajecten op maat. In 2014 zullendat er 1.200 zijn. Het is een begin.”Heirman: “Ook de minimumlonen moeten omhoogom te voorkomen dat de groep werkende armen toeneemt.Een op de tien mensen loopt vandaag het risicoin de armoede terecht te komen in Vlaanderen. DeVlaamse Regering heeft van de armoedebestrijdingeen topprioriteit gemaakt, maar van het VlaamsActieplan Armoedebestrijding (Vapa) is nog niet veeluitgevoerd. Tegenover de meeste actiepunten staatnog geen budget en geen timing. We kijken daarbijvanzelfsprekend naar Vlaams minister van ArmoedebestrijdingIngrid Lieten. Maar armoedebestrijding iseigenlijk de verantwoordelijkheid van de voltalligeVlaamse Regering. Daar merken we voorlopigweinig van.”▼Volg ons op facebook.com/weliswaar“MIJN GROOTSTE FRUSTRATIE IS DE MACHTELOOSHEID.”GETUIGENIS “Ik hou niet van de term kansarm”, zegt Saïda* strijdvaardig.“Ik ben rijk in mijn hoofd, maar spijtig genoeg arm in mijn portemonnee.”Saïda is een alleenstaande Belgische vrouw met vier kinderen tussen tienen vijftien. De vader van de kinderen betaalt 75 euro per kind alimentatie.“De afspraak is dat hij ook de helft van de medische kosten op zich neemt,maar dat gebeurt niet”, zegt ze. “Gelukkig heb ik mijn broers en zussen.Zij springen bij om de kinderen af en toe een extraatje te gunnen, wat ik metmijn werkloosheidsuitkering niet kan.”Saïda is de dochter van een Marokkaanse gastarbeider die in Limburg eennieuw bestaan opbouwde. In de buurt van Houthalen heeft Saïda vroeger veelvrijwilligerswerk gedaan, onder andere bij het Rode Kruis en in de welzijnssector.Ze was aan een opleiding orthopedagogie bezig toen het haar plotsallemaal te veel werd. Haar veerkracht leek gebroken. De dokter stelde CVSin combinatie met fibromyalgie vast. Voor dat laatste syndroom, dat gepaardgaat met spierpijnen en zenuwblokkeringen, werd ze ook geopereerd.“Zoals je weet, erkent het ziekenfonds CVS niet. Het zit zogezegd allemaaltussen onze oren. Daarom beschouwden ze me als werkzoekende. Gelukkighad ik rechten voor een werkloosheidsuitkering opgebouwd. Maar ik wil geleidelijkproberen weer aan de slag te gaan. Ik heb nu afgesproken om een halvedag per week als PWA’er voor de vzw Warm Hart te werken. Financieel wordje van werken meestal niet beter, want je hebt extra verplaatsingskosten enmoet kinderopvang regelen. Maar het heeft met eigenwaarde te maken. Ik wilmijn bijdrage aan de maatschappij leveren.”“Mijn zwaarste maandelijkse kosten zijn de energiefactuur en de auto ensoms bijkomende medische kosten. Mijn grootste frustratie is niet dat ik detering naar de nering moet zetten. Dat is niet leuk voor de kinderen, maarals ik uitleg waarom we bijvoorbeeld niet op vakantie kunnen, begrijpen zedat wel. Mijn grootste frustratie is dat je je zo machteloos voelt tegenoveronrechtvaardige, kafkaiaanse toestanden. Zo moet ik de sociale woonmaatschappij10.000 euro betalen voor iets waar ik niets mee te maken heb.Ik heb dat betwist voor de rechter. Ik heb zelfs een mailtje gestuurd naar detoenmalige minister Freya Van Den Bossche, maar er was niets aan te doen:ik moet betalen. Als ik niet wist dat ik op mijn familie kan rekenen, zou ik erde moed bij verliezen.”*Saïda is een schuilnaamDOSSIER DE VERARMDE MIDDENKLASSE14 || 15