Verbreding Wilhelminakanaal: grotere schepen ... - Port of Rotterdam

Wilhelminakanaal 3ColofonWilhelminakanaal | december 20118 “De Maasvlakte is volop in ontwikkeling.Als je kijkt naar de meest voorzichtige voorspellingendan zal het containervervoer de komendedecennia verdubbelen en misschien wel verdrievoudigen.Wil je blijven meespelen als stad, dan moet jeje capaciteit uitbreiden.” De Tilburgse wethouders RoelLauwerier en Erik de Ridder vinden de investeringen inhet kanaal gewoon een kwestie van logisch inzicht. “Ennu is het zaak om het bredere kanaal tot haven Lovendoor te trekken.”Deze uitgave van de gemeenteTilburg is speciaal gemaakt vanwegede verbreding en verdiepingvan het Wilhelminakanaal inTilburg. De werkzaamheden hiervoorbeginnen in 2013 en zijn, alsalles volgens planning verloopt, injanuari 2016 klaar. In dit blad vertellenwethouders, ondernemersen andere betrokkenen over depositieve effecten van een brederen dieper Wilhelminakanaal.Inhoud:6 Kort en krachtig!8 Wethouders: “Je doet ingrote schepen of je doetniet mee”12 Bedrijven en havenslangs het kanaal14 Ondernemers ziencontainerstroomverdubbelen18 Hoeveel vrachtauto’sgaan er in één schip?20 Donald Baan:“Meer goederen viaBrabantse terminals”24 Op pad met schipper Henk30 Historisch: het stroevebegin van hetWilhelminakanaal14 De verbreding en verdieping van het Wilhelminakanaaldie in 2013 van start gaan, zijnmede te danken aan het doorzettingsvermogen van aanhet kanaal gevestigde ondernemers. Zoals Bressersmetaal, dat 26 meter lange stalen profielen niet graagover de weg zou vervoeren. Of GVT Group of Logistics.“Ik verwacht dat we met een breder kanaal naar een verdubbelingvan de containerstroom gaan.” Goed voor GVT,maar vooral ook voor Tilburg en Midden-Brabant.20Maasvlakte 2 betekent niet alleen een uitbreidingvan de Rotterdamse haven met 20 procent,het luidt een nieuw tijdperk in van ‘anders denkenover achterlandvervoer’, waarbij duurzaamheid een groterol speelt. Donald Baan van het Havenbedrijf Rotterdamziet in dat opzicht mooie kansen voor Brabant. “Ik kijkmet bewondering naar Brabant Intermodal, waarin Tilburg,Veghel, Waalwijk en Oosterhout samenwerken omde containerlogistiek te optimaliseren.”Henk Bijl vaart al tien jaar over het Wilhelminakanaal.Van Rotterdam naar Tilburg24vaart hij niet te snel, om te voorkomen dat het volgeladenschip de bodem van het kanaal raakt. Achterhet stuur werkt hij aan zijn hobby, het bouwen vanmodelschepen en poppenhuizen. Binnenkort wordtHenk 68 jaar. Aan stoppen denkt hij af en toe wel,maar vrolijk wordt hij er niet van. “Ik ga door zolangik kan.”Hoofdredactie Petra Merkx,gemeente TilburgEindredactie/fotoredactieMaarten Bokslag, www.bokslag.comAan dit nummer werkten meeChristel Bos, Jessica van Geel,Michel Gonlag, Raquel Mourik,Leon WeteringsRedactieadres Gemeente Tilburg,Team Media, Tilburg Magazine,Postbus 90155, 5000 LH TilburgOntwerpHeleen Verhoeven, Het InventiefLayout Angeline SwinkelsLithografie en drukwerkDrukkerij Gianotten b.v.Uitgave Drukkerij Gianotten b.v.Bredaseweg 61, Postbus 92285000 HE Tilburgtel. (013) 542 50 50fax (013) 535 91 75tm@drukkerijgianotten.nlCoverfotoWilfried Scholtes© Copyright Gemeente TilburgFOTO: Angeline Swinkels

4 December 2011Wilhelminakanaal5FOTO: Wilfried ScholtesHanden op elkaarFOTO: Maurice van den BoschNiet alleenTilburg, maar dehele regio entransportsectorgaan hiervande vruchtenplukken.Over de verbreding van het Wilhelminakanaal is jarenlang gediscussieerd.Het was moeilijk de handen hiervoor op elkaar te krijgen. Mede door de inzetvan een aantal enthousiaste ondernemers is het toch gelukt. Hiermee wordtMidden-Brabant nog meer een logistieke hotspot.Vervoer over water is belangrijker dan ooit. Producten komen door de globaliseringvan de handel steeds vaker van ver. Dat brengt een enorme goederenstroomteweeg. Om te voorkomen dat de wegen dichtslibben met trucks is hetbelangrijk vervoer over het spoor en het water te stimuleren. Deze vormen vanvervoer zijn bovendien duurzaam en belasten het milieu veel minder.Met de aanleg van de tweede Maasvlakte bij de Rotterdamse haven is daaromafgesproken dat zoveel mogelijk containers vanaf deze plek via het spoor en debinnenvaart naar het achterland worden vervoerd. Dat schept verplichtingen.Een breder Wilhelminakanaal met één grote sluis in plaats van twee kleine, kangrotere schepen verwerken. De doorvoer gaat ook sneller.De overheid en ondernemers in Midden-Brabant nemen ook andere infrastructurelemaatregelen die de toenemende goederenstroom kunnen verwerken.Zo komt er een railterminal op industrieterrein Loven, waardoor overslagnaar vervoer over spoor verbetert. Ook over de verbreding van de A58 wordtgesproken. Momenteel worden de bedrijventerreinen rond Tilburg nog beterontsloten door de aanleg van het laatste stukje van de grote ring om de stad, deBurgemeester Letschertweg.Het ideaal van synchromodaliteit – een combinatie van vervoer over water, hetspoor en de weg – wordt daarmee steeds zichtbaarder. Dit kan alleen bereiktworden als ondernemers en overheden er samen de schouders onder zetten.De verbreding van het Wilhelminakanaal is daarvan een mooi voorbeeld. Nietalleen Tilburg, maar de hele regio en transportsector gaan daarvan de vruchtenplukken.Roel Lauwerier,wethouder Infrastructuur en MobiliteitFOTO: Wilfried Scholtes

10Wilhelminakanaal“We houden in de plannenzeker rekening metduurzaamheid. Naastde brug die er nu al iskomt een ecobrug.”Wilhelminakanaal11Vervoer over het water is een duurzamevorm van mobiliteit. Kijkmaar naar die twintigduizend containersper jaar, dat scheelt rondomTilburg heel wat vrachtbewegingen.”De Ridder: “Het is van tweeën één.Aan de ene kant doe je niet meermee als je zo’n verbreding niet uitvoert.Aan de andere kant moetenwe zorgen dat bedrijven onze stadaantrekkelijk blijven vinden. Envoor bedrijven speelt het milieu ookeen belangrijke rol, al was het maarom zich te verantwoorden naar deaandeelhouders of publieke opinie.Ze moeten kunnen laten zien dat delogistieke stroom die ze begeleiden,zo min mogelijk milieubelastend is.Zo eenvoudig is het ook wel weer.Bovendien: Tilburg zet zich in omeen duurzame stad te zijn. Dat doenwe bijvoorbeeld door op bedrijventerreinenallerlei maatregelen tetreffen, zoals zonnepanelen opdaken. Op Vossenberg staan sindskort meerdere windmolens.”Lauwerier: “En we houden er in deplannen zeker rekening mee. Watdat betreft is het milieu niet iets vande laatste jaren. Naast de brug die ernu al is, komt bijvoorbeeld een faunabrug– of ecobrug. Zo behoudenwe de ecologische verbindingszonetussen Huis ter Heide en BoswachterijDorst.Milieuverbetering zit ‘m vaak ook ininnovatie. Zo zoeken vrachtvervoerdersconstant naar nieuwe, goedkopereen minder milieubelastendebrandstoffen. Technische innovatiemaakt het duurzamer.”De nieuwe brugMet de verbreding en verdieping van het Wilhelminakanaal maakt Midden-Brabant eenflinke slag op logistiek gebied. Maar ook op het gebied van het wegtransport wordt erhard gewerkt. In de loop van 2012 wordt de nieuwe ring rond Tilburg afgerond. Op ditmoment wordt met man en macht gewerkt aan het laatste deel van de BurgemeesterLetschertweg. Dat gaat de langverwachte verbinding tot stand brengen tussen bedrijventerreinVossenberg West en de A58 bij Gilze. Daarmee kan straks vrachtverkeervanuit Waalwijk en Tilburg Noord zonder problemen doorrijden richting Antwerpen enEindhoven/Venlo.Een belangrijke schakel in dit traject is de nieuwe vaste brug over hetWilhelminakanaal, die enkel bedoeld is voor auto’s. Eronder is het kanaal alverbreed. De doorvaarthoogte is met 7,4 meter voldoende voor alle schepen: nu en inde toekomst.De aanleg van de brug vond met name ‘s nachts plaats. Uitzonderlijke nachttransportenbrachten de 58 meter lange draagbalken vanuit Koudekerk aan de Rijnnaar de plek waar de brug wordt gebouwd. Het zijn de op één na grootste draagbalkenvan Nederland.Naast deze brug komt een ecobrug. Die vormt onderdeel van de ecologische verbindingszonetussen Huis ter Heide en Boswachterij Dorst. Het is een tuibrug, die hangtaan een betonnen kolom van 38 meter hoog.Oktober 2011: nachtelijke werkzaamheden aan denieuwe brug in de Burgemeester LetschertwegFOTO: Wim HoogveldIk hoor nu ook praten over synchromodaal,terwijl het vroeger over multimodaliteitging.Lauwerier: “Tot nu toe werd ersteeds gesproken over multimodaliteit:parallel aan elkaar vervoer overde weg, het spoor en het water. Nudenken we veel meer in het op elkaarlaten aansluiten van die drie modaliteiten.Dus als een container binnenkomtwordt gekeken hoe de ladingzo efficiënt mogelijk bij de klant ofeindgebruiker terecht kan komen.Dat kan zijn door de lading het eerstestuk over water te vervoeren endaarna per spoor naar Oost-Europa.Of over de weg. Er wordt per ladinggekeken.”De Ridder: “Het doel is die drievervoersmogelijkheden te combinerenen daarmee het transportte optimaliseren. Want als iets inRotterdam in een container wordtgezet dat op een trein moet, maar jehebt geen terminal om de containerover te laden, loop je vast. Hetzelfdegebeurt als je geen plek hebt om teverpakken en de goederen in eenvrachtwagen te zetten.”Lauwerier: “Tilburg is nu in de positieom dat soort taken wél uit tevoeren. We werken aan een railterminalop Loven, er komt een containerterminalbij Vossenberg West II,we verbeteren de aansluiting met deA58. Het is om die reden, dat bedrijvenals Fuji hier graag zitten.”Wat merken inwoners en ondernemers inTilburg en de regio van dit alles?De Ridder: “Dat kanaal wordt met desluis en de bruggen natuurlijk eeninteressant bouwwerk om naar tekijken. Maar je ziet het straks vooralterug in afgeleide effecten: het zorgtvoor werkgelegenheid in de logistieken dat is een hele belangrijke sectorin Tilburg.”Lauwerier: “Dat is ook een onderdeelvan duurzaamheid. Dat je goedzorgt voor mensen in de stad, datze een boterham kunnen verdienen.Veel mensen in Tilburg hebben werkbij logistieke bedrijven en bedrijvendie gebruik maken van de logistiekedienstverlening.”Als de logistiek belangrijk is als werkgever,komt er dan ook meer scholing of isdaar geen behoefte aan?Lauwerier: “Zeker wel. Er gebeurtook een hoop op logistiek vlak, bijvoorbeeldbij het ROC.”De Ridder: “We doen dat nu alvanuit het Servicepunt Transport& Logistiek. Dat willen we verderuitbreiden in het Huis van deLogistiek.”Wat zijn de belangrijkste uitdagingen alshet gaat om de verbreding van het Wilhelminakanaal?Lauwerier: “Als je kijkt naar hetwerk, dan is dit fase 1: het vervangenvan de sluizen en de verbreding vanhet kanaal tot aan de Dongenseweg.Vervolgens moeten we met Rijk enprovincie kijken hoe we het stukvanaf de Dongenseweg tot aan Lovenmoeten aanpakken. Daar zittenwe nog met een gat in het budget.Het is noodzakelijk om dat brederekanaal tot en met industrieterreinLoven door te trekken. Want dankun je pas stellen dat de bereikbaarheidvan Brabant over water ookecht verbeterd is.”De Ridder: “Dat zijn allemaal praktischedingen. Maar let wel, de steunvan Rijk en provincie zijn cruciaal.Als zij daadwerkelijk vinden datduurzame vormen van vervoer gestimuleerdmoeten worden, dan isdaar maar één keuze mogelijk. Endat is de uitbouw tot en met Lovenrealiseren. Daarmee zorg je ervoordat niet alleen Tilburg, maar eengroot deel van Brabant in de breedtebereikbaar blijft via het water.”Lauwerier: “Tilburg neemt hierineen voortrekkersrol. We werkengoed samen met provincie, maarhet is nog de vraag of het Rijk ookhet nut en noodzaak ervan inziet.Daarover zijn we nog wel even metelkaar in gesprek.”“Het kanaalzorgt voorwerkgelegenheidin delogistiek en datis een helebelangrijkesector inTilburg.”Wat gaater preciesveranderen?De komende jaren wordt er fors geïnvesteerd in hetWilhelminakanaal aan de westzijde van Tilburg. Het kanaal wordtvanaf de monding van de Donge (bij sluis II, de uiterste punt vande Reeshof) tot aan het viaduct van de Dongenseweg verbreed enverdiept, zodat hier ook de grote klasse IV schepen kunnen varen.De lengte van dat traject is vier kilometer.Naast de huidige sluis II (bij de Kruidenbuurt) komt een nieuwesluis, die de functie van de sluizen II en III overneemt en de grotereschepen kan verwerken. Sluis II verdwijnt, sluis III krijgt eenmuseale functie.Bij het nieuwe duurzame bedrijventerrein Vossenberg West II komteen langshaven met containerterminal. Hier komt ook een ‘zwaaikom’:een verbreding in het Wilhelminakanaal waar zelfs klasse IVschepen tot honderd meter lengte kunnen draaien.

14Tekst:Raquel MourikFOTOGRAFIE:MerlinDalemanWilhelminakanaalOndernemers namen initiatief tot verbredingBRESSERS METAALWilhelminakanaal 15“Dit betekent: mindervrachtauto’s op de weg”Familiebedrijf Bressers Metaal bestaat sinds 1893. Aanvankelijkwerd in hartje Tilburg handel gedreven in ijzerwaren en non-ferro,tegenwoordig is Bressers Metaal een voorraadhoudende groothandelin staal en non-ferro. Het bedrijf is gevestigd op industrieterreinVossenberg, waar het een eigen haven heeft aan het Wilhelminakanaal.In de loods van Bressers is een enorme hoeveelheid staalopgeslagen. Bovendien worden hier staalproducten volautomatischafgekort en eventueel gestraald en gecoat. Binnen de Benelux ishet een van de grootste private staalgroothandels. Directeur DaanBressers is – samen met zijn achterneef – de vijfde generatieBressers die leiding geeft aan het bedrijf.Een kanaalvoor allemaalBressers Metaal, GVT Group ofLogistics en Vollenhoven Oliezijn gevestigd aan het Wilhelminakanaal.Wat betekent eenverbreding van het Wilhelminakanaalvoor deze bedrijven?Betere aanvoermogelijkheden?Meer werk? Continuïteit? Allemaalwaar, maar voor dedirecties van deze bedrijvenzijn een beter bereikbaar Tilburgén Brabant minstenszo belangrijk. De ondernemershebben zich er dan ookpersoonlijk voor ingezet datdat bredere kanaal er komt.Daan Bressers: “Toen we in de jarennegentig met ons bedrijf wildenverhuizen hebben we verschillendelocaties overwogen, met goedevoorzieningen voor de aanvoer vanstaalproducten per schip. We wildenons vestigen op een mooie plek aanhet water, waar we direct al klasse IVschepen konden ontvangen. Tochbesloten we in Tilburg te blijven.Bressers Metaal is een echt Tilburgsbedrijf. Vrijwel iedereen die hierwerkt, komt uit de regio.”Langdurig traject“In die tijd werd er wel al volopgesproken over de opschaling vanhet Wilhelminakanaal. Daarmeebedoel ik verbreding van het kanaalen aanpassing van de sluizen, omzo de bereikbaarheid van Tilburg enBrabant te verbeteren. We hebbengezegd: ‘We hebben er vertrouwenin dat die opschaling van het kanaalgerealiseerd wordt. We blijven metons bedrijf in Tilburg.’ Toen wistenwe nog niet dat het zo’n langdurigtraject zou worden. In 2002 trad ikin dienst van Bressers Metaal. Dedirectie was toen druk met de lobbyvoor het verbreden van het kanaal.Zelf heb ik me daar in die tijd mindermee bezig gehouden.Door de opschaling van het Wilhelminakanaalnaar klasse IV wordtde bereikbaarheid van ons bedrijfvergroot en daarmee de aanvoermogelijkheden.Je moet weten datwij onder meer werken met stalenprofielen met lengtes tot maar liefst26 meter. Als je die over de weg wiltvervoeren moet je dat doen via begeleidspeciaal transport. Als je dieprofielen per schip laat aanvoeren,is begeleid transport niet nodig enwordt het laadvolume beter benut.Tot nu toe worden die lange profielenaangeleverd in klasse II schepenmet één open laadruim. Het zijn relatiefkleine schepen die tot 650 tonkunnen vervoeren. De laatste jarenzie je ze steeds minder omdat ze nietrendabel genoeg zijn en ze daaromuit de vaart genomen worden.Op een klasse IV schip gaan bijnazestig vrachtautoladingen. Dat betekentdus minder vrachtauto’s op deweg. Dat is winst voor Bressers, regioTilburg en natuurlijk het milieu.Het is moeilijk in absolute cijfers uitte drukken wat het Bressers Metaaldirect oplevert als de kanaalaanpassinggerealiseerd is. Feit is dat onzeonderhandelingspositie en mogelijkhedenvoor inkoop verbeteren.Bovendien is er tijdwinst in ons magazijn,omdat het lossen van grotereschepen relatief minder tijd in beslagneemt. We zijn dan ook zeer gelukkigmet de opschaling van het kanaalnaar klasse IV. Op die manier blijvenwij en de regio Brabant de komendeDaan Bressersdecennia goed bereikbaar. Als die grotere schepen straksover het Wilhelminakanaal kunnen varen, zal er ook méérper schip worden aangevoerd. Nu legt gemiddeld een keerper week een binnenvaartschip aan. De ene keer zijn het ertwee in de week, de andere keer een in de twee weken. Datis afhankelijk van de inkoop en de daarmee samenhangendegoederenstroom.”Kranen aanpassen“Door de uitdieping van het kanaal zal het water bij onzeinsteekhaven zo’n 2,5 meter zakken. Bressers Metaal heeftals enige in Tilburg een private insteekhaven. Deze havenzal ook aangepast moeten worden aan de nieuwe situatieom er optimaal gebruik van te kunnen maken. Verdermoeten we onze kranen aanpassen. Door de daling vanhet waterpeil daalt de lading in het schip natuurlijk ook,daar zullen we de hijskatten op moeten aanpassen. Het iseven wat werk, maar wat mij betreft levert de opschalingvan het Wilhelminakanaal Bressers Metaal en de regioalleen maar voordelen op.”

16WilhelminakanaalWilhelminakanaal17GVT GROUP OF LOGISTICS“Er maar één pleken dat is de eerste”Wil Versteijnen geeft leiding aan GVT Group of Logistics. Toen hetbedrijf in 1957 werd opgericht als Gebroeders Versteijnen Transportrichtte het zich hoofdzakelijk op vervoer over de weg. Inmiddelsopereert GVT trimodaal: over de weg, over water en over het spoor.Dagelijks zijn er voor GVT zo’n 150 vrachtwagens onderweg, vijf binnenvaartschepenen meerdere treinen. Barge Terminal Tilburg (BTT)verwerkt containers vanuit Rotterdam voor zo’n 125 Brabantse bedrijven.BTT ligt direct aan het kanaal op industrieterrein Loven. Intotaal telt GVT zo’n 380 medewerkers.Wil Versteijnen: “In de loop van dejaren negentig werd het transportvraagstukalmaar ingewikkelder.Terwijl het steeds drukker werd opde weg, groeide de haven van Rotterdam.Het achterland van Rotterdamwas nodig om nog verder te groeien.Daar tegenover stond een vergrijzingin de logistiek, met een verwachteuitstroom van zo’n 45.000 werknemersin de nabije toekomst.Die ontwikkelingen dwongen onsom out of the box te gaan denken.We moesten zoeken naar alternatievenvoor vervoer over de weg. Zokwamen we terecht bij de laad- enloskade van de gemeente Tilburg. Degemeente deed er niets meer mee.Wij konden de kade overnemen enhebben er de Barge Terminal Tilburgingericht. In deze terminal zoudenwe containers vanuit de haven vanRotterdam kunnen verwerken.”Lobby“Het grote minpunt van deze plekwas, dat hij aan een klasse II vaarweglag. Maar ondertussen zagen we hoede markt zich ontwikkelde. Als weniet op tijd zouden beginnen, kwamenwe achteraan te staan. Voor deregio Tilburg zou dat ook een slechtezaak zijn. We hadden er genoeg vertrouwenin, dus werd 1998 het eersteboekjaar van BTT.In dezelfde periode ben ik met PieterBogaers en Carel Bressers gaanlobbyen om een verbreding van hetkanaal af te dwingen. Het klasse IIschip zou verdwijnen, dat zagen wetoen ook al. Als we het kanaal in detoekomst ook nog wilden gebruikenvoor de binnenvaart, dan zat er nietsanders op dan het te verbreden. Ikgebruik nu wel het woord verbreden,maar voor mij is het veel meer dandat. Door het kanaal breder te makenen de sluizen aan te passen houdje Brabant de komende honderd jaarbereikbaar voor de binnenvaart.In eerste instantie vonden we weiniggehoor. Het volume dat over hetWilhelminakanaal ging, zou nietvoldoende zijn. De politiek vond hetdaarom niet lonend om het kanaal teverbreden. Ondertussen groeide BTTuit tot een volwaardige terminal. Elkjaar kwam er veertig tot vijftig procentbij. Dat klinkt heel leuk, maarals je er middenin zit is het overweldigend.In de afgelopen dertienjaar hebben we vier keer uit kunnenbreiden door grond van de buren tekopen. Op jaarbasis slaan we zo’nvijftigduizend containers over.Dat verhaal over het volume ging dussnel van tafel. Bovendien ontwikkeldeTilburg zich zo sterk op hetgebied van logistiek dat er strakseen tweede terminal nodig is om allevracht af te handelen. Die zijn we nuaan het bouwen op Vossenberg.“Via BTTworden zo’n125 bedrijvenbediend. Daarzitten klinkendenamen bij alsSony, Samsungen Fuji.”Als het Wilhelminakanaal wordt verbreed profiterendaar niet alleen de bedrijven van die direct aan het kanaalliggen. Het is groter dan dat. Via BTT worden zo’n 125bedrijven bediend. Daar zitten klinkende namen bij alsSony, Samsung, Fuji en Agisto aardappelen. Dit soortterminals werkt als een magneet voor internationalebedrijven met een goederenstroom. Met een breder Wilhelminakanaalverwacht ik dat wij naar een verdubbelingin containerstroom gaan. Natuurlijk is dat is goed voorGVT, maar ik kijk vooral naar de regio Tilburg. Op delogistieke ranglijst staan we derde, maar wat mij betreftis er maar één plek en dat is de eerste. Daarom zijn wenu ook bezig op het oude Campinaterrein met RailportBrabant, een nieuwe multifunctionele railterminal diespoorvervoer tussen Tilburg en Europese bestemmingenmakkelijker maakt. Daarmee is de stad perfect ontsloten.Dat is toch een van de eerste dingen waar bedrijven naarkijken, als ze zoeken naar een vestigingsplaats.”Thomas BogaersVOLLENHOVEN OLIE TECHNOLOGIE“Duurzaamheid is voor onseen belangrijk punt”Thomas Bogaers is algemeen directeur van Vollenhoven Olie. Het Tilburgse bedrijf levert ondermeer smeerolieproducten. Vollenhoven Olie exploiteert 45 Avia-tankstations en bevoorraadter nog eens dertig. Het bedrijf is gevestigd op industrieterrein Kraaiven, direct aanhet kanaal. Pieter Bogaers legde vijf jaar geleden zijn functie als algemeen directeur neer.Tijdens zijn periode als directeur besteedde hij veel tijd aan het lobbyen voor een brederWilhelminakanaal. Vollenhoven Olie telt zo’n 140 werknemers.Pieter Bogaers: “De lobby voor eenbreder Wilhelminakanaal loopt alsinds de jaren zeventig. In mijn tijdtrad ik op als voorzitter van de ‘Kanaalgebondenbedrijven’. Ik herinnerme dat ze in 2005 geld, bestemd voorhet Wilhelminakanaal, wilden overhevelennaar het Tilburgse Noord-Westtangent.Daarom gingen Wil Versteijnenen ik op gesprek bij Karla Peijs,indertijd minister van Verkeer enWaterstaat. Wil had een bos bloemenop zijn achterbank liggen, die hij hadgekregen als dank voor een presentatiedie hij die morgen had gegeven.Op weg naar Den Haag bedachten wehet aardig was om er een kaartje voorde minister aan te hangen. Dat vondze toen bijzonder charmant. Het ijswas meteen gebroken en het werdeen goed gesprek. Uiteindelijk is hetmede dankzij de sterke wil van deTilburgse politiek toch gelukt om degereserveerde pot voor het kanaal tebehouden.”Dubbele wandThomas Bogaers: “Voor ons is allang duidelijk dat het kanaal verbreedmoet worden. Er zijn nog maar weinigschippers die met een klasse IIschip varen, simpelweg omdat datniet rendabel is. De afgelopen vijf jaaris het voor ons zelfs moeilijk geweestom dat soort schepen hier te krijgen.Gelukkig hebben we een aantal partijendie nog wel hierheen willen varen.Met een van hen hebben we nu eenvaarcontract, maar in onze branchewordt het alleen maar moeilijker.“Om concurrerendte blijven, moet jewel over het watervervoeren. Vervoerover de weg brengtook nog eens veelrisico’s met zichmee.”Vanaf 2015 moeten schepen die benzine vervoeren namelijkuitgerust zijn met een dubbele wand. Voor schepen die dieselvervoeren geldt de dubbelwandigheids-eis vanaf 2018. Omdatgrotere boten niet door de sluizen van het Wilhelminakanaalpassen, moet een schip dat benzine vervoert de dubbele wandaan de binnenkant aanbrengen. Zo kunnen ze dus nóg mindervervoeren. Daardoor wordt het te kostbaar. Als het kanaalniet wordt verruimd, is het voor ons definitief over hier. Danmoeten we de 120 miljoen liter die wij jaarlijks over waternaar Tilburg vervoeren, over de weg gaan transporteren. Danheb je het over zo’n 3.200 vrachtwagens.”Biobrandstoffen“Duurzaamheid is voor ons een belangrijk punt. Vervoer overwater is duurzamer – oftewel beter voor het milieu – dan vervoerover de weg. Schepen kunnen meer ineens vervoeren enstoten minder CO 2 uit. Verder is het voor ons belangrijk datwij hier in de toekomst zelf biobrandstoffen kunnen mengen.Vanaf 2006 geldt de verplichting dat een percentage brandstoffenbiobrandstoffen moet bevatten. Het mengen vanbiobrandstoffen doe je op een depot. Als we hier weg moetenkan dat niet meer. Dat is dus dubbel slecht voor het milieu.Om concurrerend te blijven, moet je wel over het water vervoeren.Dat geldt voor Vollenhoven, maar ook voor andereBrabantse bedrijven. Vervoer over de weg brengt ook nogeens veel risico’s met zich mee. Zeker in deze tijd, nu het weerglad en mistig wordt. Jawel, de scheepvaart heeft ook last vanvrieskou, maar het duurt een hele tijd voor het Wilhelminakanaalis dichtgevroren.Tot op heden was het voor ons moeilijk om beleid voor delange termijn te maken. We zaten tegen een omslagpunt aan.Gaan we met een reder in zee en voor hoe lang sluiten wedan een contract? Of kopen we een nieuwe auto waarvan weweten dat dat een aanschaf is voor de komende vijftien jaar?Wat dat betreft kunnen wij haast niet wachten tot de verbredingdefinitief is, zodat we onze toekomstplannen kunnenformaliseren. Wij hebben er alle vertrouwen in dat we binneneen aantal jaren grotere dubbelwandige klasse IV-schepenkunnen ontvangen. We zijn erg blij met deze lange termijninvestering.Niet alleen voor Vollenhoven, maar voor heelTilburg. Het is een investering waar heel veel Tilburgers in detoekomst direct of indirect werkgelegenheid uit putten.”Wil Versteijnen

Tekst:Christel BosFOTOGRAFIE:Norbert24 VoskensWilhelminakanaalWilhelminakanaal 25Het Wilhelminakanaalelke dag op en neer“Ik heb geenbaas die op mijnvingers kijkt.Er zit er één opkantoor, maardaar hebben wegeen last van.”nam Henk afscheid van school en de vriendjes die hij nethad gemaakt. Maar Henk vond het niet erg. Hij deed nietsliever dan varen en wist al jong dat zijn toekomst op hetwater lag.Toen hij veertien was begon hij als matroos op een schipdat over de Rijn naar Duitsland voer. Dat heeft hij eenkwart eeuw gedaan. “Ik was vaak weken onderweg enwas meer in Duitsland dan in Nederland.” Hij kende Wiltoen nog niet en werkte en leefde alleen op de boot.Met 550 ton zand uit de Noordzeevaart schipper Henk Bijl al tienjaar over het Wilhelminakanaal.Op pad metschipper HenkZandhandelDe laatste 22 jaar werkt Henk voor zandhandel en overslagbedrijfVan der Waal in Papendrecht. Het zand dat hijvervoert komt uit de Noordzee en bevat veel zout. Omdathet slecht is voor beton en asfalt, wordt tijdens de reiszoetwater in het ruim rondgepompt. Daarmee wordt hetzoutgehalte omlaag gebracht. De eerste jaren bij Van derWaal voer Henk op het schip Oosterschelde. Met die zuigerheeft hij zand gebracht naar Vogeleiland in Breskens.Daarna heeft hij jarenlang andere schepen volgeladenmet zand. Dat werk werd wat eentonig en zwaar. ToenHenk de overstap kon maken naar de Grevelingen greephij die kans met beide handen aan.Vergezeld van zijn vrouw Wil entwee honden beziet hij de wereldvanaf het water. Het schip kanniet volledig worden geladen,dan zou het de bodem raken. Ookde snelheid is om die reden extralaag. Dat maakt Henk niet uit: zekomen er toch. Dag in, dag uit.IIn de stuurhut van de Grevelingendraait schipper Henk Bijleen shagje, terwijl zijn blik overhet Wilhelminakanaal dwaalt.Hij wacht op de deuren van sluis II,die langzaam open gaan. Geconcentreerdstuurt hij het beunschip bij.De Grevelingen past maar net in desluis. Oorspronkelijk was het schip69 meter lang, maar vanwege debeperkte afmetingen van de sluizenin het Wilhelminakanaal moest hetschip op maat worden gemaakt enis er zes meter tussenuit gehaald.Vijf dagen in de week vervoertHenk zand, dat afkomstig is uit deNoordzee, van Rotterdam naar aannemingsbedrijfVan Casteren in Tilburg.Al tien jaar vaart hij op en neerover het Wilhelminakanaal. Eigenlijkhad zijn vracht gisteren al op bestemmingmoeten zijn, maar vanwege dedichte mist in Papendrecht koos hijervoor pas ‘s middags te vertrekken.De boordradar, waarmee hij ook inmist kan varen, vertrouwt hij aanzienlijkminder dan zijn eigen ogen.De nacht heeft hij doorgebracht aande Dongense Kanaaldijk, bij sluis II.ScheepshondjesHet luide geblaf van de twee scheepshondjesLayla en Rendy in de roef isgoed te horen. Ze zijn boos, omdatze niet in de stuurhut mogen komenals er bezoek is. Normaal gesprokenhouden ze Henk gezelschap tijdenshet varen. En dat is wel zo gezellig,want Henk is de hele dag in de stuurhut.“Overdag kom ik nooit beneden.”De laagstaande zon schijnt inzijn ogen, maar het deert hem niet.Aan het plafond bungelen een paarongebruikte zonnebrillen. Het varengeeft hem vrijheid en daar houdtHenk van. “Ik heb geen baas die opmijn vingers kijkt. Er zit er één opkantoor, maar daar hebben we geenlast van”, lacht hij. “Maar het werkmoet wel goed gedaan worden; optijd op en af.”Tijdens het varen is hij graag aan hetknutselen. De Grevelingen heeft hijachter het stuur nagebouwd. Zijnvrouw Wil, die een thermoskan metkoffie heeft gebracht, laat hem zien.“Helemaal van kleine latjes gemaakt.Een ander exemplaar staat op hetkantoor in Papendrecht”, vertelt ze.Naast schepen bouwt Henk ook pop-penhuizen, compleet met behang enmeubeltjes. Knutselen kan alleen opde brede rivieren, als het schip op deautomatische piloot vaart.Smalle gedeeltesOp het kanaal is veel meer concentratienodig, omdat er vanwege desmalle gedeeltes veel moet wordenbijgestuurd. “We varen nu over hetslechtste gedeelte van het kanaal, tussensluis II en III. Op de rivier varenwe twintig kilometer per uur, maarhier kunnen we maar zes kilometer,omdat we anders over de bodemschuren”, legt Henk uit. Het is maarvijfentwintig kilometer van sluis Iin Oosterhout naar industrieterreinLoven, maar Henk doet er vier uurover. Zonder vracht gaat de terugwegeen stuk sneller. Binnen zes uur zijnHenk en Wil weer in de haven vanRotterdam.In februari wordt Henk 68 jaar. Aanstoppen denkt hij af en toe wel, maarvrolijk wordt hij er niet van. “Zolangik kan, ga ik door, maar op eengegeven moment ontkom ik er nietaan.” Voor de schipper, die geborenis op het water, is een leven op dewal bijna ondenkbaar. De vader vanHenk was ook binnenvaartschipperen vervoerde suikerbieten in hetnoorden van het land. Het gezin metvijf kinderen leefde op het schip. Meteen roef van krap zes vierkante meterwas het passen en meten. Henk gingnaar school als het schip een weekof vier stil lag in de stad Groningen.Als het schippersgezin weer vertrok,

26WilhelminakanaalWilhelminakanaal 27Henk heeftde Grevelingennagebouwd.Zijn vrouw Willaat hem zien.“Helemaal vankleine latjesgemaakt.”kast vol met allerlei elfjes, het waren collectors items. TotWil’s verdriet zijn ze allemaal kapot gevallen tijdens eenaanvaring, afgelopen jaar in de Eemhaven in Rotterdam.Een groot containerschip zag de Grevelingen niet enbotste tegen de kont van het schip. “Ik was nog maar netwakker en schrok me wild. Het hele schip lag overhoop.Niets stond meer overeind. De kast met beeldjes lag opz’n kant. Het huilen stond me nader dan het lachen. Ikhad er jaren over gedaan om de verzameling bij elkaarte krijgen.” Het schip is meteen naar de machinefabriekgebracht, waar de motor is nagekeken. Gelukkig viel deschade mee. Het was in al die jaren de eerste aanvaringvan Henk. “En het was niet eens zijn schuld.”Wil vindt het straks wel fijn om weer aan vaste wal te wonen,maar ze houdt haar hart vast voor Henk. Hij is verknochtaan het leven en werken op zijn schip. “Zijn vaderheeft maar kort aan wal gewoond. Hij was nog maar netzijn schip kwijt toen hij aan een hartaanval stierf.”In al die jaren is er volgens Henk wel watveranderd op de binnenvaart. Vooral dedruk is toegenomen. Het vervoer over derivieren en kanalen gaat dag en nacht door.“Het is minder gezellig op het water. Eris geen tijd meer om te buurten bij andereschepen”, zegt Henk. “Er is nog wel contact,maar van een afstand. We komen nogmaar zelden bij elkaar op het schip. Hetgaat nu meer om geld verdienen.”SluismeesterNet voor de bocht naar sluis III meldtHenk zijn komst aan de centrale. Hij moeteven voor de sluis wachten, want er komteen containerschip van de andere kant.Het is nog maar een jaar of vier geleden datde taken van de sluismeester werden overgedragenaan de centrale, vertelt Henk.“De sluismeester kwam altijd uit zijn hokom een praatje te maken. Af en toe voerhij een paar dagen mee op het schip, dansliep hij in het kamertje op de boeg. Hijvond het leuk om te zien hoe het schip inRotterdam werd geladen en hier in Tilburggelost.” Henk loopt naar buiten en gooitde tros om de bolder. Hij weet precies hoever die gevierd moet worden, zodat deboeg nèt de sluisdeuren niet raakt. “Dezesluis blijft behouden vanwege de monumentalewaarde. Ernaast wordt een nieuwesluis gebouwd”, vertelt hij. “Maar van mijmogen ze die oude stenen opruimen.” Zijnvrouw sputtert tegen; ze is het niet methem eens. De Grevelingen is het grootsteschip dat op het Wilhelminakanaal kanvaren. Er is ruimte voor 618 ton zand, maarhet schip vervoert maar 550 ton, omdat hetanders de bodem raakt.De verbreding en verdieping van hetWilhelminakanaal wordt door Henk’sopdrachtgever Van Casteren van hartetoegejuicht, omdat er dan veel meer zandover het kanaal kan worden vervoerd. Ookklanten met een grote vraag kunnen danop hun wenken worden bediend. MaarHenk maakt zich zorgen over de toekomstvan de andere schippers. “Kleinere schepenzoals deze zijn dan niet meer nodig”,verwacht hij. De schipper hoopt wel datook de bruggen verbreed kunnen worden,anders ziet hij geen nut in de verbredingvan het kanaal. “De schepen moeten dannog steeds op elkaar wachten.”Naast sluis IIIwordt eennieuwe sluisgebouwd. “Maarvan mij mogenze die oude stenenopruimen”,vindt Henk.OnderhoudIn de roef zit Wil achter de computer.“Door internet heb ik veel meer contactmet de buitenwereld dan vroeger. Dertigjaar geleden verklaarden mensen mij voorgek toen ik vertelde dat ik met Henk gingvaren. Dat is toch niks voor jou, kreeg ik tehoren.” Maar Wil heeft er nooit problemenmee gehad. Alleen het onderhouden vansociale contacten is wat lastig.Toen de oudste dochter werd geboren, isze aan wal gaan wonen. “We hadden eenweekendrelatie”, lacht Wil. “Henk vondhet maar niks om de opvoeding uit handente geven en de kinderen naar een schippersinternaatte sturen. In het begin was hetwennen om alleen te zijn, maar ik had veelhulp van mijn familie.” Sinds tien jaar vaartze weer samen met Henk. Soms zijn er welmomenten waarop ze graag van het schipwil, maar dat gaat niet. “In het weekend kunje gaan en staan waar je wilt”, zegt Henk dantegen haar. Het schip ligt dan stil, meestal inPapendrecht. Henk gebruikt zijn vrije tijd voorhet onderhoud van het schip. Dan gaat hij metde kwast roestplekken te lijf of doet hij andereklusjes. “Henk blijft het liefst op het schip.Het is zijn home.”AanvaringDe woonkamer van ongeveer twintig vierkantemeter is gezellig ingericht. Aan de wand hangteen foto van de vier kleinkinderen. De oudersvan Wil zijn vereeuwigd in een zelfgemaaktgipsen boek en er staat een foto van hun tweedochters. “De jongste heeft zelf een tijdje gevaren,vanaf haar vijftiende”, vertelt Wil. “Toenze eenentwintig was stopte ze. Ze is getrouwdmet een knap koppie. Hoe noem je zo iemand?Een ict’er? Als de nood aan de man is, kan zealtijd Henk op het schip helpen.”De oudste dochter is getrouwd met een kapiteinvan een tanker. Hun kleindochter Mariskaging als baby al mee op het schip. Nu is zeacht jaar en gek op varen. Aan een lijn hangentientallen kaarten die Wil zelf heeft gemaakt.Op het tafeltje liggen kerstkaarten, ook vanhaar hand, klaar om verstuurd te worden. Ineen vitrinekast staat een verzameling miniatuurvuurtorens uit Nederland. Eerst stond deDe hondjesLayla en Rendymogen samenover het zandrennen enbuitelen overelkaar heen.GrijperDe laatste brug voor de industriehaven Loven gaat open.De hondjes mogen samen over het zand rennen en buitelenover elkaar heen. Henk geniet zichtbaar van de tweeteckels. “Zolang ik vaar, heb ik honden gehad: Schotsecollies en zwarte herders. Eén hond heb ik verloren tijdenseen ongeluk in sluis III. Hij wilde aan wal springen,maar redde het net niet en viel in het water. Tussen walen schip is hij platgedrukt.”Als de groene grijper van Van Casteren in zicht is, beginnenLayla en Rendie luidkeels te blaffen. Ze verheugenzich op wat gaat gebeuren. Als de machine het zandgrijpt, dansen de honden vrolijk om de grijper heen.Door het gewichtsverlies schommelt het schip zacht.Het zand gaat meteen op de kipwagens. Het duurt bijnatwee uur voor het ruim van de Grevelingen leeg is. Omtwaalf uur kunnen Henk en Wil terug naar Rotterdam.Morgen varen ze met een nieuwe lading zand over hetWilhelminakanaal.

Wilhelminakanaal29FOTO: Merlin Daleman

Tekst:Leon Weteringsfotografie:Regionaal30 Archief Tilburg Wilhelminakanaal Wilhelminakanaal 31Het stroeve begin van het WilhelminakanaalMet de hand gegravenPARTYBOOTIn 1983 kwam er een drijvend café in dePiushaven, onder de naam de Showboot.De boot had daarvoor een aantal jarenbij de Beekse Bergen gelegen. Hij is35,5 meter lang, 6,60 meter breed en2,30 meter diep. Het schip ligt er nogsteeds en heet inmiddels de Albatros.In de volksmond werd de boot in hetbegin de Loveboat genoemd.Het eerste vrachtschipvaart in 1923de haven binnen,met 1.500 balentarwebloem voorde firma Schraven-Eijsbouts.GROENTE- EN FRUITBOOTJaren lag er een groente- en fruitboot in de Piushaven op dekop van de haven. Niet alleen de schippers kochten daar hunspullen, maar ook de omwonenden. De winkel begon als deEèrpelschèùt van koopman Dries van Kuijk uit Raamsdonkveer.Iedere Tilburger weet waaroverje praat als je het over‘t Kenaol hebt. Het Wilhelminakanaalis onlosmakelijk verbondenmet de geschiedenisvan de stad. Anno 2011 lijkthet of Wilhelminakanaal enPiushaven er altijd al hebbengelegen. Maar dat heeft destijdsmeer dan honderd jaarvan voorbereiding gekost ...IIn 1794 wordt voor het eerstgesproken over de aanleg vaneen kanaal langs Tilburg. Destad ontwikkelt zich in die tijdtot een belangrijke industriestad.Aan- en afvoer van goederen moetsoepel verlopen. Over land is datniet eenvoudig, gezien de staatvan de wegen in die tijd. Transportover water is de beste manier, maardaarvoor is Tilburg aangewezenop de haven van Waalwijk. Tilburgheeft geen kanaal dat geschikt isvoor transport van goederen over hetwater.Als Tilburg in 1809 stadsrechtenkrijgt, belooft Lodewijk Napoleondat hij zal laten onderzoeken wat demogelijkheden zijn voor een ‘vaart’in Tilburg. Diverse hoogwaardigheidbekledersijveren daarna vooreen kanaal. Echt opschieten doet hetniet. De vaart komt er pas echt in alsJohannes Jansen, burgemeester vanTilburg van 1869 tot 1901, een fanatiekelobby voor een kanaal begint.Met de hand gegravenIngenieur F.C. Bake maakt eenplan dat in 1890 door de provinciewordt goedgekeurd. Dan duurt hettrouwens nog 23 jaar voor de eersteschop de grond in gaat. Maar in 1913is het zover. De aanleg van het kanaalbegint in Oosterhout. Het duurtnog jaren voordat Tilburg bereiktwordt, ook al omdat in het beginalles met de hand wordt gegraven.Pas in 1918 worden graafmachinesingezet. Dat zijn overigens dezelfdeCAFÉ HAVENZICHTDit café werd in 1924 gebouwd in de Piushaven.Het bestaat nog steeds en heet nu BurgemeesterJansen. De Fries Leo Kamminga was er kasteleinvan 1950 tot 1988. Er kwamen veel schippers inhet café. Niet alleen voor de drank, maar ook ombij te kletsen met collega’s en bezoekers. Ook deaanwezigheid van een telefoon maakte het cafétot een populaire plek.apparaten waarmee de loopgraven inde Eerste Wereldoorlog werden aangelegd.Op 14 februari 1923 is het 68kilometer lange Wilhelminakanaalklaar. Op 4 april van dat jaar wordthet in Tilburg officieel geopend.Door de snelle opkomst van het(vracht)verkeer over de weg wordthet kanaal vanaf het begin niet echtgebruikt waarvoor het bedoeld was,het goederenvervoer. Het bewijstvooral zijn nut als aan- en doorvoerroutevoor zand, grint en kolen.PiushavenOp het moment dat de plannen voorhet Wilhelminakanaal concreet zijn,wordt er gesproken over de aanlegvan een haven in Tilburg. Verschillendelocaties passeren de revue,zoals de Oude Warande en de omgevingvan de Noordhoekse kerk.In 1919 besluit de gemeenteraad omde haven aan te leggen ten oostenvan de Piusstraat en ten noorden vande Stevenzandsestraat. Het eerstevrachtschip vaart in 1923 de havenbinnen, met 1.500 balen tarwebloemvoor de firma Schraven-Eijsbouts.Het laatste beroepsschip vaart op7 maart 1994 de Piushaven in, om250.010 kilo sojabonen te lossen.Nadat jarenlang is getwijfeld over detoekomst van de haven, besluit degemeenteraad in 1999 dat de havenmoet uitgroeien tot een monumentaalgebied. De Piushaven doet tegenwoordigdienst als plezierhavenen museumhaven. In het gebiedrond de haven komen de komendejaren ongeveer 1.600 nieuwe woningen.De oude AaBe Textielfabriekwordt ontwikkeld tot grootschaligwinkelcentrum en de oevers vande haven worden omgetoverd tothavenpark. Ook het kanaal staat delaatste jaren weer volop in de belangstellingdoor een opleving vanhet goederentransport over water.Tilburgse ondernemers hebben zichingezet om het kanaal te verbredenen uit te diepen. Rijk, provincie engemeente hebben inmiddels dehanden ineengeslagen om dit plande komende jaren te realiseren.Daarmee gloort een tweede jeugdvoor ‘t Kenaol.BRUGWACHTERJ.W. Vermeer is vanaf1 mei 1923 de eerstebrugwachter van dedraaibrug aan de Hoevenseweg.Hij verdientjaarlijks 1920 gulden.Hij mag dan wel gratisin de dienstwoningwonen en krijgt er ookdienstkleding bij.DE FEITENLengte: 68 kilometerJaar van ingebruikname: 1923Loopt van: Amer bij Geertruidenberg naar deZuid-Willemsvaart bij Beek en Donk.Het deel van Geertruidenberg tot Dongen is bevaarbaarvoor schepen tot 1.350 ton (klasse IV).Het overige deel is beduidend smaller en daarmeebevaarbaar voor schepen tot 650 ton (klasse II).Gemiddeld is het kanaal 2,30 meter diep (ondiepstepunt: 1,90 meter) en 25 tot 30 meter breed.Tussen de monding van de Donge en de Dongensewegwordt het Wilhelminakanaal de komende jarenverbreed, zodat Tilburg door schepen tot 1.350 tonbereikt kan worden.