De dood in het leven - Uitgeverij W.v.d.Oever

lend ten onder. De andere kant van het verhaal is dat Anneke veel nieuwe inzichten kreeg. Ze bleefnadenken, groeien en ontdekken. De buitenkant takelde af, maar van binnen werd ze rijker.‘Na deze ervaringen ben ik anders gaan denken over de dood’, zegt Yoeke. De dood maakt nu veelmeer deel uit van mijn leven. Ik ben er minder bang voor. Vroeger wilde ik niet nadenken over devraag of ik gecremeerd of begraven wilde worden. Alleen al het idee: vlammen of wormen aan mijnlijf, brrr jakkes! Maar nu weet ik zo duidelijk: ik woon er niet meer. Als je doodgaat, trek je uit je lijf.Ik durf nu ook naar een dood vogeltje te kijken of vissen schoon te maken. Dat durfde ik voorheenniet; iets dat dood is, vond ik vies, eng. Dat doe je weg. Dat komt ook, omdat onze maatschappij dedood ver weg gestopt heeft. Je kunt er niet mee oefenen of aan wennen. Hierdoor is de dood de groteonbekende geworden. En niets is zo eng als dat wat je niet kent. We hebben geen beelden meer overde dood, vullen die in met angsten of wenden ons hoofd af.’Ik hoop dat we in de toekomst ons meer met de dood gaan bezighouden. Niet als een ziekelijkgluren, maar om de dood weer terug te halen in het leven. Want we hebben het leven veel te klinischgemaakt. Het moest allemaal zo schoon, maar het leven is niet schoon en de dood ook niet.Doodgaan is prullen, janken, worstelen, krabben, bijten.Het gaat nu veel meer om het terugnemen van de dood. Zeker nu we af zijn van de dogma’s van dekerk, blijft er niets over dan de rauwe dood. Punt uit. Dat is natuurlijk schrikken, want het houdt nietalleen een keer op, er is ook nog eens geen hemel. Oh help! Daarom ook hebben we de dood in deijskast gezet. Het is nu tijd om hem er uit te halen en laten zien hoe hij werkelijk is. Dat moet je nietop een sensationele manier doen, want dat vergroot de angst alleen maar. Maar ga er integer meeom, dan wordt de dood weer een natuurlijk onderdeel van het leven’.(Een interview met Yoeke Nagel uit ‘De Humanist’, maart 1998)VerdiepingsstofEnkele stukken uit ‘Grondslagen van humanisme’ van J. van PraagDe mens zal altijd voorbereid moeten zijn op het leed, omdat het bij het leven hoort. Zelfs als menzou menen dat in een toekomstige samenleving meer saamhorigheid en vrede zouden heersen, endat hygiëne en techniek ziekte en natuurkrachten meer en meer zouden beheersen, dan nog zou hetonvoorziene steeds weer nieuw leed kunnen veroorzaken en hen die ons na staan bedreigen.Het leed is zozeer een bestanddeel van het leven, dat het iedereen ten deel kan vallen. Het is juistverbijsterend dat niemand loon naar werken krijgt. Het leed schijnt de mensen willekeurig te overvallen.Het lijden loutert, zegt men, maar men kan niet volhouden dat juist zij door het leed getroffenworden, die deze loutering het meest behoeven. Louteren doet alleen het leed, dat innerlijk verwerktkan worden en ingepast in de totaliteit van het bestaan. Leed is een aanmaning om schroomvalligmet elkaar om te gaan, om de maatschappelijke oorzaken van leed weg te nemen, om het lijden enhet bestaan voor elkaar te veraangenamen. Misschien is de enige zin van het leed, dat het ons hetleven doet zien in een nieuwe kwaliteit; dat wij de vreugde leren verstaan en eigenlijk pas lerenwaarderen tegen de achtergrond van het leed, zoals het leven zelf niet werkelijk ervaren kan wordenzonder de achtergrond van de dood. Zo scheppen leven en dood, vreugde en leed, pas in hun samenhangde werkelijkheid van het bestaan. Zonder dat zou het ons als onwezenlijk voor komen.Zo kan de dood de vervulling zijn van het leven, als alle vermogens tot ontplooiing gekomen zijnen levens eb intreedt. Daarom is juist de dood van zovele jonge mensen- door geweld, ziekte, ongelukken-zo onverdraaglijk. Maar erkend moet worden dat het bestaan ten alle tijde een leven naarde eigen dood toe is, waaraan elk bestaan op ieder moment onderworpen is. Alleen als een menshiervan doordrongen is, kan hij het beleven in zijn unieke onherhaalbaarheid.De zin van de dood ligt in de eindigheid van het leven met zijn onvermijdelijke leed, zijn onwaardeerbarevreugden en zijn onherhaalbare ontplooiing. In die ontplooiing ervaar je de betrokkenheidop wat je zelf overstijgt: gezin, vriendenkring, werk en cultuur, waarin een duurzame vorm van levenzich kenbaar maakt. En daarin zit een stuk zingeving, zelfbestemming over de grens van je eigenleven heen die mensen met de eindigheid kan verzoenen. Hierin dringt het besef op uniek te zijn enniet voor niets geleefd te hebben.Zonder de dood zou het leven van de mens geen menselijk leven meer zijn. In feite is de dood dealtijd aanwezige mogelijkheid , die de mens terugwerpt op het ene onherhaalbare nu, dat tusseneen voorbij verleden en een onzekere toekomst het enige moment in tijd en ruimte is, waarover de17