138Om echter niet eenzjjdig te zijn, vergete men niet dat menige gangenkel leidt tot pakhuizen of bergplaatsen.Oorspronkelijk was het mijn plan in dit Jaarboek slechts mededeelingte doen van de namen van een aantal gangen, die ik vermeld had gevondenin de Inneemboeken van het Aalmoezeniersweeshuisen de daarbü behoorende bglagen, tusschen1700 en 1740. Doch eenmaal met dezen arbeid begonnen, kwam ikais van zelf tot andere bronnen, en aan het onderzoek daarvan heeftdeze breede lijst haren oorsprong te danken. Behalve van de genoemdeInneem b o e k en, heb ik gebruik gemaakt van de volgende, inchronologische volgorde hier opgesomde, bronnen :De verzameling o u d e w jj k k a a r t e n, berustende in het stedelijkarchief. Behalve een paar, dat uit het laatst der 17” eeuw dagteekent,zijn ze alle uit de 1%: eeuw, vo& 1795. Aanwezig zijn kaarten van dewijken 1, 2, 4-9, 11-13, 15, 18, 19, 22, 25-25, 30, 35, 45, 46,50-5s en 60;den Naam- en plaatswijzer van alle Graften, Straaten,Steegen en voornaame Gangen der Stad Amsterdam, inWagenaars nog niet overtroffen BeschrGving van Amsterdam;het Quohier van alle de huizen der star1 Amsterdamen in derzelver Jurisdictie, in 1796 samengesteld, oplast van het stedelijk bestuur, door eene commissie onder leiding vanprof. J. 11. VAX SWINDEK. Dit register is onuitgegeven en berust in hetarchief ;het Register van de Nummering der stad Amsterdam,rerschenen in 1553 bjj M. SCHOONEVELD EN Zoo~;het Register van de Nummering der stad Amsterdam,uitgegeven in 1875 bij M. SCHOOKEVELD EK Zoo~ en de Wed. J. ELLERMAN;den Atlas van de Gemeente Amsterdam, in 1576verschenen bij J. C. LOIUN J R .;het 9 e g i s t e r van de Nummering der gemeenteA m s t e rd a m, in 1887 ter stads-drukkerg van de pers gekomen;de Alphabetische Stratenlgst van Amsterdam,uitgegeven door de Handelsvennootschap .Utilitas”, ‘s Gravenhage 1905.Voorts zijn nog enkele opgaven ontleend aan een gangenI@&,welke geschreven is in een doorschoten exemplaar van COVEKS’, in 1796verschenen , ,,De Huisnommering binnen de stad Amstercla ni . . . g e m a k.1 ü k g e m a a k t”? met de daarachter gebonden,,Alphabetische ljjst van grachten, straten, stegene n p 1 e i n e n”, in 1838 uitgegeven bij L. VAN DER VISNE, dat zich inde bibliotheek van het archief bevindt; deze l@t bevat echter vele
139anjuistheden in de namen. Zoo heet byvoorbeeld de Tabakstampersgangde Bakstampersgang, de Harmen Kostersgang is verbasterd tot ArmeKostersgang, enz. Dergelgke afwikingen heb ik niet verder vermeld.Voor zoover dit mogelijk mas, zün, ter nadere bepaling van deligging, opgegeven de nummers volgens de nummeringen van 1796 en1875. Gelik bekend is waren de huizen te Amsterdam voor de revolutieniet genummerd; zjj werden sleclits aangeduid door den naam op gevelsteenof uithangbord, of door de aanwëzing van eene of andere topografischebijzonderheid. Wel hacl elk huis sinds 1’734 in de quohierender verponding z& eigen nummer, doch dit diende enkel voor deadministratie der belastingen en was niet op het huis zelf aangeteekend.In 1795 werd dit anders. Ten einde de zoogenaamde ,volksstem” tekunnen kennen, werd de stad, met het oog op de verkiezingen, verdeeldin ,districten”, die elk weêr in een aantal ,grondvergaderingen” werclengesplitst, terwgl de huizen in elk district van een doorloopend nummerwerden voorzien. De commissie, die dit werk met grooten spoed ten eindehad gebracht, vestigde er zelf in haar rapport de aandacht op dat eenedergelijke nummering den burgers en vreemdelingen weinig gemak bood,en stelde voor het op eene andere manier te doen. En zoo geschiedde.Onder de leicling van den beroemclen mathematicus JAN HENDRIK VANSWINDEN werd elke gracht en straat afzonderlük genummerd. Om hetmet een voorbeeld toe te lichten: de Heerengracht, Noord- en Oostz&le,begon aan den Amstel met No. 1 en eindigde aan de Brouwersgrachtmet No. 317; de overz$e begon aan de Brouwersgracbt met hetdaaropvolgende nummer 318, om aan den Amstel met No. 623 te besluiten.Voor de gangen was de volgende maatstaf aangenomen: in eenopen gang tusschen twee huizen, hadden de perceelen eene eigenenummering ; zulk een gang is in de hierachter gedrukte lgst aangewezendoor de nummers van de aangrenzende perceelen, biv. de Bruinistengangis te zoeken in de Barndesteeg tusschen de perceelen, volgens de toenmaligenummering, gemerkt 6 en 7. Gangen, die met een deur afgeslotenwaren of klaarblijkelgk althans geweest waren, en gangen, die onder eenhuis doorliepen kregen één nummer, hetwelk ook gold voor de daaraangelegen woningen.In 1808 werd, met het oog op de belastingen, ieder huis voorzienvan een eigen verpondingsnummer ; daarnaast bleef het nummer van 1796als zoogenaamd ,,klein nummer” bestaan, doch door het niet handhavenvan deze nummers slopen er ta1 van onnauwkeurigheden in. Vandaardat in 1852 door den Gemeenteraacl werd besloten tot eene nieuwenummering ; doch men koos helaas! het stelsel van nummering naar dewgken, waardoor men bijvoorbeelcl op de Heerengracht, van den Amstel
- Page 1: ALPHABETISCHE LIJST VAN GANGENte Am
- Page 5 and 6: Alphabetische Lijst van Gangente Am
- Page 7 and 8: .143-YAMEN.LICGINO.KLEINNVMMERVAN7
- Page 9 and 10: 145NAMEN.-----~--- ~-~~ ~...._ ..-
- Page 11 and 12: 147I~AMEN.Bouwmansgang . .Bramengan
- Page 13 and 14: 149~AMEN.--~~ -.-Doove-Albertsgang
- Page 15 and 16: 151N AMEN.IAXXNG.KLEINNUMMERVAN1796
- Page 17 and 18: 153NAMEX.-Gerstebalengang l). . . .
- Page 19 and 20: 155NAMEN. ~ LIGGING.-=Hammengang l)
- Page 21 and 22: 157KLEINNIJM-NAMEN.I,IGGIN
- Page 25 and 26: 161,---N AMEN.LIGGING.KLEINNUMMERVA
- Page 27 and 28: 163~-AMEN.LIGGING.NUM-KLEINNUMMER M
- Page 29 and 30: 165NAMEN.1,IGüING.NUMMER MERINÜVA
- Page 31 and 32: 167NAMEN.LIGGINC.KLEINNUMMERVAN1796
- Page 33 and 34: 169-N AMEN .IXGING.KLEINNUMMER\FAN1
- Page 35 and 36: 171NAMEN.Onbekendegang 1). . . , .
- Page 37 and 38: 173N AMEN.LIGMNC.KLEIN NUM-NCMMER M
- Page 39 and 40: 175RLEIX~ NUMMERVAN1796.NUM-MEKINGV
- Page 41 and 42: 177T /KLEIN Nuu-I.IGGIN
- Page 43 and 44: 179N AMEN.-Schippersgang ..........
- Page 45 and 46: 181P~AMESL IGGING.KI.EINNUMMERVAN17
- Page 47 and 48: 183NAMEN.LIGGING.I . . . . .1,X. .
- Page 49 and 50: 185h7~hf~N.-~.- --.~-.-LIGCING.KLEI
- Page 51 and 52: 187N AMEN.Turksche Keizerspoort l).
- Page 53 and 54:
~AMEN.189LIGGING.1~~. -~jKLEIN ’
- Page 55 and 56:
NAMEN.Wieldraaiersgang *) ......Wie
- Page 57 and 58:
Ii-AMEN.Zes-Haken-en-Owewm3 / “)
- Page 59 and 60:
11. ., , . . . ., , . .II. . . . .1
- Page 61 and 62:
3, ,1I, .>YII197LIGGING.Lanrierstra