Herstel (1941) nr. 20 deel 2 - Vakbeweging in de oorlog

More documents

Recommendations

Info

„Maar toen lag dan ook na vier jaar uitputtende strijd de wereld aan scherven,en ioen trad de wijdblikkende en daadkrachtige Pius XI op, die een volledigprogram opstelde tol herstel van de wereldorde."Dr. G. Gorris SJ.
Tot de werkers van de eerste ure, behoort ookwijlenMgr. G. W. Konings,pastoor te Amsterdam, die vele jaren in hetHaarlemse diocees de centrale adviseur is geweest.Kort na oprichting van de R. K. Volksbondin 1888 — mgr. Eigenraam was slechtskort adviseur — is Mgr. Konings met zijn benijdenswaardigegaven van geest en hart de ontwikkelingder sociale beweging komen stuwenen heeft er geestdrift voor gewekt. Hij heeft dittot m hoge ouderdom volgehouden.En na de verschijning van Rerum Novarumstond hij vermoedelijk meer op de katheder invergaderingen dan op de preekstoel.Zijn bezielend woord heeft in het Haarlemsediocees veel spinrag opgeruimd en hoofden enharten toegankelijk gemaakt voor de belevingder goede sociale beginselen.Een in arbeiderskringen minder bekende pionieris wijlenpater P. Rijken O.P.die lange tijd in het Dominicaner klooster teHuissen thuis was, .en van daaruit naar allekanten zijn gewaardeerde adviezen verstrekte.Door velen werd hij gewaardeerd als een vande scherpzinnigste geleerden van zijn tijd, enin moeilijke problemen was hij veler vertrouwdeadviseur.Door lichamelijk lijden kon hij zich slechtsmoeilijk verplaatsen en kon hij aan de mondelingepropaganda weinig doen.Maar bij geschrifte mengde hij zich gaarnein moeilijke kwesties als het renteprobleem endergelijke, waarin zijn woord groot gezag had.In sociale zin was hij zeer radicaal aangelegd enin zijn vele adviezen greep hij steeds zover hetmaar enigszins verdedigbaar was.Toch kwamen zijn advies-vragers uit alle kringen,en bij ervaring weten we-dat hij ook opwerkgevers een grote invloed ten goede deedgelden en aldus veel tot de practische. toepas*sing van Rerum Nova,rum heeft bijgedragen.Een andere, door velen geëerde pionier in onsland is wijlenMgr. C. C. Prinsen,die vele jaren in het Bossche diocees aan desociale emancipatie van zijn gewest heeft gewerkt.Niet lang geleden, is hij op hoge leeftijd overledenen toen gaf de pers een opsomming vande sociale-" werken, waaraan hij zijn krachtenheeft gewijd.-Het is teveel om hier te herhalen,maar een voornaam deel van zijn sociaal levenswerkbestaat in zijn bemoeiingen met de arbeidersbeweging,speciaal met de Bossche Werkliedenbond.Een Brabanter als weinig anderen, maar tevensook een werker die de volle hitte van dedag mede gedragen heeft en voor het goede inde bres sprong als er slechts kans voor was.Deze rij van overleden pioniers uit de geestelijkestand, willen we besluiten met de herdenkingvan wijlenPastoor Lambert Poell,die niet als zodanig, maar als de Tilburgsekapelaan Poell van eertijds, in jarenlange enmoeizame arbeid aan de propaganda en de toepassingder encyclieken heeft bijgedragen.Speciaal in de organisatie der textielarbeidersheeft hij veel goed werk verricht, maar ook in desociale scholing m algemene zin heeft hij eenruim aandeel gehad.Hij was ook een gewilde spreker in vergaderingenniet alleen in zijn geliefd Brabant maaroveral in het land en ook in bijeenkomsten vanandersdenkenden was hij gezien. Ook al verdoezeldehij tot geen prijs zijn katholieke beginselen,tóch, en misschien juist door zijn Brabantsegemoedelijkheid wenste men zjjn medewerking.Na een langdurige staat van dienst, ruilde hijzijn sociale arbeid met het pastoraat van Gemert.In de rij der overleden leken, wordt de eersteplaats ingenomen door wijlenWillem Passtoors,den oprichter en eersten centraal president vande Nederl. R.K. Volksbond in 't bisdom Haarlem.Zijn verdienste is, dat hij reeds enige jaren vóórRerum Novarum verscheen het initiatief namtot opbouw der katholiek-sociale organisatie inde hoofdstad.Dan volgt de nog niet lang. geleden overledenmedewerker van Passtoors, wijlenJan Smit,die zijn opvolger was als centraal president vande Volksbond.Misschien nog meer dan van Passtoors is vanJan Smit te zeggen, dat hij in de propaganda entoepassing van Rerum Novarum grote verdienstenheeft, omdat hij tot in hoge ouderdom nogaltijd wat men noemt den boer opging om dekatholieke arbeidersbeweging te dienen.Hij bleef een enthousiaste spreker en wist, ofschoonklein van gestalte, met zijn metalen stemgrote vergaderzalen te vullen.Onder de gewilde sprekers — arbeiders vanhuis uit — behoort voorts wijlenA. H. J. Engels,voortgekomen uit de Enschedese textielindustrie,leerling en vurig vereerder van Mgr. Ariëns.Als voorzitter Van de diocesane Werkliedenbondin het Aartsbisdom, als medewerker van prof,Aalberse aan het Centraal Bureau voor deKatholieke Sociale Actie, als oprichter van deBoeren- en Tuindersbond in het bisdom Haarlemenz., heeft Engels voor de propaganda ende toepassing van Rerum Novarum zeer veelgedaan.Onder de leken mag ook wijlenJhr. mr. Ch. Ruys de Beerenbrouckniet worden vergeten.In zijn latere levensperiode werd Ruys welbijna volledig door staatkundige arbeid in beslaggenomen, maar hij wist intussen toch nog leidingte geven aan de oprichting der St. Adelbertus-vereniging,de standsorganisatie voor de„hogere standen".Maar ook op staatkundig gebied werd in onsland onder zijn leiding vruchtbaar gewerkt aande taak die Rerum Novarum aan de staat opdraagt.Vóór die tijd was hij voorzitter van het CentraalBureau voor de Katholieke Sociale Actie,van Sobriëtas en deed hij nog veel meer. Zo washij in 1908 ook lid der commissie van advies aanhet Doorluchtig Episcopaat inzake de reedshierboven aangestipte beslissing van Juni 1908,die zo grote invloed ten goede voor de katholieksocialeorganisaties heeft uitgeoefend.Als we nu van de overledenen nog enkelekopstukken uit de werkgeverswereldherdenken, dan komen ons allereerst twee Amsterdammersvoor de geest, met name de herenJ. B. van Dijk en Ferdinand Wierdels; voorts deTilburger B. T. C. Straeter, de Fries W. Fransenen de heer W. Smulders uit Utrecht. Deze combinatieberust op persoonlijke waardering ensluit niet uit, dat anderen misschien even groteen misschien nog grotere verdiensten hebben.Maar deze 5, zeer verschillend in aanleg en optreden,hebben er in elk geval heel veel toe by-gedragen, om het katholieke deel der Nederlandsewerkgevers in sociale zin op de hoogte vanhun tijd te brengen en daardoor ook indirecteinvloed ten goede uit te oefenen onder de werkgeversin het algemeen.Na een eerbiedige groet aan de overleden pioniers,komen we in het rijk der levenden. Dankunnen we ons niet vergissen, als we er tweenaast elkaar op de voorgrond stellen, met nameprof. P. J. M. Aalberseen Mgr. dr. H. A. Poels, wier namen hoegenaamdgeen toelichting behoeven, want de dragersbehoren tot de meest bekende Nederlanders.Beiden zijn zij door God met grote talententoegerust en beiden hebben het grootste deelvan hun lange leven met die uitzonderlijke gavengewoekerd op het arbeidsveld dat RerumNovarum en Quadragesimo-Anno ons te bewerkengeven.Direct na hen volgt een andere geestelijkleken-combinatie,met nameMgr. J. G. van Schaik en Henri Hermans.Zonder gevaar voor tegenspraak zou hiernagenoeg te herhalen zijn wat boven reeds werdgezegd. Ook deze namen hebben een goede klankdoor geheel ons land.Evenals Aalberse en Poels, zijn ook VanSchaik en Hermans op een leeftijd gekomen,die hen op een langdurig en vruchtbaar levenswerkkan doen terugzien.In ons land zijn zij voor Rerum Novarum enQuadragesimo Anno verdienstelijke wegbereidersgeweest, en hun bijzondere verdienste isbovendien, dat zij in meer dan gewone matehebben bijgedragen tot de vorming van opvolgers,die straks de encyclieken-vlag uit hun vertrouwdehanden kunnen overnemen.Daar zijn er nog méér en dan denken we aanHenk Brouwer en Antoori van Bijen,die in het Utrechtse en in het Bossche dioceeswelhaast een mensenleven lang de leiding onzerwerkliedenbonden in handen hebben gehad. Hetis overbodig te expliceren wat dit voor de propagandaen de toepassing der encyclieken tebetekenen heeft.En zij hebben niet alleen in genoemde diocesengewerkt, maar beiden hun veel-gevraagdekrachten aan de gehele katholieke arbeidersbeweginggeschonken.Waar zullen we eindigen? Een beschouwingals deze is uiteraard nooit volledig, want erzijn nog tal van werkers méér, met evenzeergrote verdiensten op het brede sociale arbeidsveld.Onder hen zijn er die de bijzondere hitte vande huidige dag nog ten volle dragen, en toch al25 en meer dienstjaren achter de rug hebben.Wij denken hier aanA. C. de Bruijn, J. A. Schutteen anderen, waarvan Schutte op 16 Septembervan dit jaar zijn 30-jarige gesalarieerde dienstin onze arbeidersbeweging zal herdenken.Van deze werkers van de huidige dag behoeftechter niets gezegd of in de herinnering te wordenteruggeroepen. Zij staan nog zó in het volledaglicht, dat hun verdiensten hen voor iedereenzichtbaar blijven omgeven.Allen met elkaar, overledenen^ rustenden enactieven, hebben zij, onder vallen en opstaan enmet veel zoeken en tasten, maar onder de zichtbarebijstand en genade van God, aan de voorbeeldigekatholiek-sociale beweging van Nederlandmedegewerkt en daardoor in hoge matebijgedragen tot bewerking van onze vaderlandsebodem, om haar rijp te maken voor de toepassingvan de pauselijke encyclieken.Vooral in het licht van de huidige omstandighedenis hun grote verdienste, dat de socialeomwenteling van het ogenblik ons land niet onvoorbereidvindt, maar integendeel gereed staatmet een organisatorisch vermogen, dat aan denieuwe maatschappelijke vormen inhoud en leidingkan geven.C. J. KUIPER.
Page 2 and 3: vaanAan de beide encyclieken, wier
Page 4 and 5: Mgr. G. W. KoningsAan de propagandi
Page 8 and 9: Rerum Novarum is tharus 50 Jaar oud
Page 10: Het is de Beweging aangenaam, dat z
Page 13 and 14: vrouwen en jeugdige personen door d
Page 15: dat wat deze encycliek leert, tot g

Herstel (1941) nr. 20 deel 2 - Vakbeweging in de oorlog

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?