Herstel (1941) nr. 20 deel 2 - Vakbeweging in de oorlog

More documents

Recommendations

Info

Rerum Novarum is tharus 50 Jaar oud; dedaarbij aansluitende encycliek QuadragesimoAnno 10 jaar.Omdat eerstgenoemde encycliek de „grondwet"der sociale orde, en in het bijzonder ookder katholieke arbeidersbeweging is geweest, ishet goed, ook voor hen, die het ook thans nogdoen voorkomen, of onze beweging slechts zouzijn geweest „een getrouwe copie" van ietsanders, dan wel het voorstellen of iets bijzondernieuws wordt gezegd, indien wordt verklaard,dat het kapitaal zich niet boven den levendenmens mag plaatsen; daarom is het goed, datwordt nagegaan, of onze Beweging haar in dezeencycliek gegeven opdracht goed heeft vervuld.De verschijning van beide encyclieken betekende,dat „de vaan werd geheven voor de volkeren".Die vaan is welbewust, met volle overtuiging,met enthousiasme, succesvol door de katholiekearbeidersbeweging gevolgd.Wat was de bedoeling van beide encyclieken,in het bijzonder van Quadragesimo Anno?Negatief: a. het individualistische economischestelsel voor de vierschaar roepen; b. hetwezen van het socialisme onderzoeken; c. dewortel van de hedendaagse maatschappelijkeverwarring blootleggen.Positief: de weg naar een heil brengende vernieuwingwijzen.Negatief: de bestaande sociaal-economischeverhoudingen, waarbinnen de mens geen doel,maar middel is, waarbinnen de massa van hetvolk vergaat van morele en materiële kommer,waarbinnen de door de werkers voortgebrachterijkdommen al te ongelijk zijn verdeeld, dezeverhoudingen werden principieel veroordeeld.Het huidige economische stelsel, dat afschuwelijkis en wreed, dat stelsel, waarbinnen „demensen worden bedorven en verlaagd", dat stelsel,steunende op een massa proletariërs, slachtoffersvan „een despotische economische overheersing",wordt door de encyclieken, door dePausen, zonder voorbehoud, op even scherpe alsafdoende, voor een elk duidelijke wijze verworpen.Maar ook de valse leerstellingen van het socialismewerden afgewezen. Deze leer kon onmogelijkhet ware heil en het geluk van de arbeidersbewerken. Want haar grondslagen warenverwerpelijk.De klassenstrijd, die werd gepredikt, zou demensheid en het sociale lichaam van de maatschappijuiteenrijten en verscheuren in elkaarop leven en dood bekampende groepen. Mensen,die krachtens de natuurlijke orde van zaken ineendracht moesten samenwerken, zouden tegenelkaar worden opgezet, tot grote schade van hetwelzijn van het volk, zowel materieel als ideëel.Ook de andere fundamentele stelling van hetsocialisme, de afschaffing van de privaat-eigendom,kan niet worden aanvaard. Krachtig wordtin Rerum Novarum het natuurlijk karakter van„Toch is het, bij de huidige stand van zaken,juist vraag en aanbod van arbeidskracht, diehet mensdom op de „arbeidsmarkt" in tweepartijen of kampen splitst; en de onenigheidtussen die twee partijen doet de arbeidsmarktals in een slagveld verkeren, waar front tegenfront, heftig wordt gestreden. Dat dit verschrikkelijkeuvel, dat heel de maatschappij naar deafgrond sleurt, zonder uitstel moet wordenweggenomen, is voor eenieder duidelijk."(Pius XI in Quadragesimo Anno).dit recht betoogd, een recht, dat juist ook voorde arbeiders wordt opgeëist, omdat het een middelis om te komen tot grotere zelfstandigheid,basis van de persoonlijke verantwoordelijkheiden voorwaarde voor een juiste ontplooiing vande redelijke natuur van den mens. Niet door afschaffingvan het privaat-bezit, maar door uitbreidingvan dit recht tot allen wordt de opvoeringvan de echte persoonlijke mensenwaardebereikt.Werd zo in Rerum Novarum het instituut vande privaat-eigendom verdedigd, in QuadragesimoAnno wordt tegenover de onrechtvaardige aanmatigingenvan het grootbezit met evenveelklem gewezen op het ware sociale karakter vande eigendom en op de verplichtingen, welke hijmeebrengt.Een derde grond voor verwerping van hetsocialisme was gelegen in het feit, dat dit stelselwas doordrenkt van een heilloos materialisme,dat geheel is ingesteld op tijdelijke stoffelijkebelangen en op aards geluk, dat geen uitzichtkent óp eeuwigheid. Daardoor wordt de geestelijketrek van den met een onsterfelijke ziel begiftigdenmens in hoge mate gekrenkt.In de verwaarlozing van de geboden Gods ende verabsolutering van het aardse goed en hetaardse geluk ligt ook de eigenlijke wortel vande maatschappelijke verwarring. Indien de mensniet meer het levendig besef heeft, dat hij doorden Schepper op aarde is gesteld met een taaken een opdracht, om namelijk zijn vermogens teontwikkelen en te ontplooien tot Zijn eer englorie en om een eeuwige bestemming te bereiken,werpt hij zich met alle kracht en hartstochtop het vergankelijke aardse goed, waarin dannog slechts tijdens zijn kortstondig bestaan zijngeluk gelegen is. Dan ontstaat er een egoïsme,dan staat het eigenbelang voorop en heerst eenzucht naar rijkdom, waarbij ook de zedelijkenormen worden verwaarloosd en de christelijkebroederschapsgedachte en de onderlinge liefdeworden geschonden.De verzwakking van de christelijke geest isdan ook de voornaamste oorzaak van veel ellende.Vandaar dat in beide encyclieken zo dringendwordt gevraagd om geestelijke en zedelijke vernieuwing.Positief: Er moet, aldus concludeert de Pausin Quadragesimo Anno, uit de sociale wijsbegeerte,een nieuwe juridische en sociale ordekomen, waardoor heel het economische levenals in nieuwe vormen gegoten wordt.Absoluut noodzakelijk is, dat het economischleven opnieuw afhankelijk worde van een wezenlijken vruchtbaar leidend beginsel. Dat leidendbeginsel is: sociale rechtvaardigheid en socialeliefde.De staat trekke zich terug van de gebieden,welke ter bewerking kunnen overgelaten wordenaan (bedrijfs) corporaties, bedrijfscorporaties,de welgeordende organen in het lichaamder maatschappij, waarbij de mensen de plaatsenzullen innemen volgens de functie, welke zijverrichten.Deze in Quadragesimo Anno aangegeven grotegedachte van een nieuwe juridische en socialeorde, is na Rerum Novarum een verdere stapnaar het herstel van een gezond maatschappelijkleven. Dat de Paus deze plannen kon ontvouwenis als het ware de vrucht van de door RerumNovarum gewekte en gestimuleerde beweging.Had Rerum Novarum dit effect niet gehad, datde arbeiders door hun organisaties waren gekomentot zelfbewustzijn, volwaardigheid en verantwoordelijkheid,en dat ook in andere kringennieuwe inzichten zich hadden baan gebroken.dan was er weinig kans op slagen geweest enzou de wekroep van Quadragesimo Anno geenweerklank hebben kunnen vinden.Rerum Novarum nam het in het bijzonder opvoor de zaak der arbeiders, die onverdiend ineen ellendige toestand verkeerden. Deze encycliekwees de weg om uit de ellende te komen:de Kerk moest helpen, door op de consequentiesvan de christelijke beginselen te wijzen, de staatzou krachtig ingrijpen door: oorzaken van stakingweg te nemen, de geestelijke en stoffelijkebelangen van de arbeiders te verdedigen, zonodig door in te grijpen in de loonovereenkomst,door te bevorderen, dat ook de massa van hetvolk tot eigendom gerake. Patroons en arbeidersmoesten zich, op godsdienstige grondslag, organiserenen in samenwerking de belangen vanhet volk dienen.Heeft de katholieke arbeidersbeweging voldaanaan haar roeping, aan haar doel, zoals diedoor het hoogste gezag in de Kerk haar isgesteld ?Voor elk, die de historie der Nederlandsesociale en economische verhoudingen als ook dieder Katholieke Arbeidersbeweging kent, is hetglas-helder, dat de bewering: de Katholieke Arbeidersbewegingis een trouwe copié, van devoormalige socialistische, een domheid of erger.Zij kon dat, gegeven roeping en doel, niet zijn.De socialistische beweging was aanvankelijkanti-, later a-godsdienstig; zij aanvaardde deklassenstrijd-gedachte als leidend beginsel bijhaar arbeid. Diametraal tegenovergesteld daaraanwas, naar 's Pausen lering, het standpuntder Katholieke Arbeidersbeweging: de godsdienst,de leer van het Evangelie, dient basis tezijn van heel het maatschappelijk leven, niethaat en strijd kunnen en mogen leidend beginselzijn bij de maatschappelijke opbouw, doch desolidariteit, sociale rechtvaardigheid en socialeliefde.Wat was (en is), gegeven roeping en doel,allereerst de taak der katholieke arbeidersbeweging?Zij moest beginnen het Nederlandse volkduidelijk te maken, dat de toepassing der christelijkebeginselen en hun consequenties, in hetwaarachtig belang van ons volk onontbeerlijkwaren. Daarvoor was • een innerlijk en uiterlijksterke eigen organisatie met „rots-vaste" ledenabsoluut nodig. Die organisatie is er gekomenniet alleen, doch zij heeft zich, ondanks velemoeilijkheden, genandhaafd en uitgebreid. Zijheeft haar leden met ongelooflijk vele middelengeschoold en gestaald in de strijd vóór het goedeen tegen het kwade.Het kwade; dat was voor ons volk en onzearbeiders het socialisme.Het (oude) socialisme heeft, dank zij onze opelk terrein des levens actieve Katholieke Arbeidersbeweging,nooit vat gekregen op onze katholiekewerknemers.Het kwade, dat waren stelsels en systemen,dat waren omstandigheden waarbinnen de mens,de mens met zijn boven-natuurlijke behoeftenten onder ging: stelsel en systemen, die de arbeiders,wier jammerklachten van de aarde opstegenten hemel, een slavenjuk hadden opgelegd.De arbeiders moesten worden ontproletariseerd.Het is de roem der katholieke arbeidersbeweginggedurende heel haar bestaan daaraante hebben gewerkt. Zij deed dat door eigenkracht, door gebruik van eigen middelen (instellingen), zij deed het door overleg, zo nodig doorstrijd, ze deed het door in te werken op dewetgeving, zij deed het door doelbewust en metovertuiging naar een Nieuwe Gemeenschap testreven.Haar ontwikkelingswerk, haar cultuur-verheffendearbeid, in woord en geschrift, in cursussen,vergaderingen, in tal van bladen, boeken, tijdschriften,was er enerzijds op gericht te bevorderen,dat de werkers zich hun waardigheid,
waarde en kracht bewust werden, terwijl anderzijdsslag geleverd werd met allen tegen allen,die zich tegen haar verzetten.De eigen instellingen beoogden eveneens hetgrote doel der bewustwording, doch bovendienwilde onze Beweging de arbeiders, uit eigenkracht, door eigen middelen, door zelf gebrachteoffers, helpen in wat het leven eiste. Daaromwerden in het leven geroepen een eigen levensverzekering,eigen spaarbanken, een eigen arbeidersbankenz. Het in verschuilende vormen doorde arbeiders opgebrachte geld moest veilig teneigen bate worden aangewend; zij pasten ervoor te sparen zó, dat hun eigen geld tegen henen hun streven kon worden gebruikt; zij wildenzélf over hun geld de beschikking hebben; zijwilden het aanwenden om hun grote, door dePausen hun voorgehouden doel, te bereiken.Zij mogen er zijn, onze financiële instellingen;zij deden prachtig werk!De tuberculose deed zich angstwekkend gelden.De katholieke arbeidersbeweging greep in;bouwde, na jaren van harde arbeid, een modelsanatorium,verpleegde duizenden patiënten enverpleegt nu nog dagelijks 450 lijd(st)ers.Het waren immer dezelfde fundamentele overwegingen,die onze Beweging leidden tot instellingvan een Centrale Reiskas, tot de stichtingvan vacantie- en rustoorden, tot bouw van eengemeenschapsoord, tot de oprichting van ziekenfondsen,rechtskundige bureaux, Ontwikkelingscentraleenz. enz.De ontproletarisering van de massa.De toestand van de arbeiders en bedienden,volwaardige mensen, die voor land en volk onontbeerlijkearbeid verrichten, was ergerlijk, debehandeling als mensen en voortbrengers schandelijk.Het is geweest de liefde voor land en volk, hetwas de honger naar sociale rechtvaardigheid enliefde, welke de Beweging er toe bracht strijd tevoeren, harde, felle, lange strijd soms, waarvoorgrote morele en financiële offers moesten wordengebracht. Hoewel zij de strijd principieelverfoeide, was zij gedwongen de staking alsmachtsmiddel te gebruiken. Insiders weten, hoeveelleed het haar deed, indien strijd gevoerdmoest worden tegen personen, die haar na diendente staan, doch die van Rerum Novarum enlater van Quadragesimo Anno niet veel schenenbegrepen te hebben.Men heeft onze Beweging om haar strijd verguisd;men noemde haar enerzijds een „duivelop sokken," terwijl anderzijds met laatdunkendelach werd opgemerkt: de katholieke arbeidersbewegingvoert „klassenstrijd". (Toch pleegdezij in de ogen van de socialisten „verraad" aande zaak van de arbeiders!).Geen van beide zijden heeft haar begrepenof willen begrijpen. Zij streed niet om de strijd;deze was voor haar altijd het allerlaatste middel; doel was: gezonde vrede.Zij heeft immer arbitrage, verplichte arbitragevoorgestaan om staking en uitsluiting te voorkomen,wetende dat staking en uitsluiting, welkede goede verhoudingen vaak voor lange tijd verstoorden,een twee-snijdend zwaard zijn.Gejuicht werd, indien een collectieve arbeidsovereenkomsttot stand kon worden -gebracht,bevochten op hen, die de klassenstrijd prediktenzowel als op hen, die hun hoop hadden gevestigdop het vrije spel der maatschappelijke krachten.Het ging niet, althans: het ging te langzaamzonder daadwerkelijke medewerking van deStaat.De lieden, die onze roep om solidariteit eenschoonschijnende, misleidende leuze noemdenin strijd met de natuur van den mens, behieldenin het sociaal-economisch leven de overhand.De Staat móést ingrijpen; de Staat móést onshelpen.Dat heeft veel moeite gekost. Van de ene kantverzetten zich uit alle macht de invloedrijkestaatsonthouders, terwijl van de andere kantverschillende soorten staatssocialisten trachttente bevorderen, dat de Staat zoveel mogelijk naarzich toe zou halen.De strijd is door ons, die werden geleid enaangevuurd door de encyclieken, glansrijk gewonnen.Wij willen niet de reeksen wettennoemen, die de laatste 40 jaar zijn tot standgekomen, noch er aan herinneren, wat het gekostheeft om ze tot stand te brengen en wieze in hoofdzaak tot stand heeft gebracht.Ons volk kent de zegenrijke werking van deOngevallenwetten, de Invaliditeits- en Ouderdomswet,de ZiektewetOns volk kent de zegenrijke werking van deArbeidswet, de Veiligheidswet, de Woningwet,de wet op het Arbeidscontract, de Bedrijf sradenwet,Kinderbijslagwet enz. enz.Ons volk weet, dat de grondwet zodanig isherzien, dat het mogelijk is aan bedrijfsorganenverordenende bevoegdheid te geven.Bij al dat mooie en grote werk heeft onzeBeweging zich laten leiden door de richtlijnen,welke in Rerum Novarum en QuadragesimoAnno zijn getrokken.Toch is al het genoemde nog betrekkelijk bijzaak,het principieel grote in ons werk was immers:een nieuwe geest, een nieuwe maatschappij.Zonder twijfel: de honderden collectieve contracten,de ree'rs sociale wetten waren een triomfzowel over het individualisme als over de klassenstrijd,doch het allesbeheersende, het fundamentelein de sociale en economische verhoudingen,de „nieuwe geest", alsmede de daarbij passende„nieuwe vormen" (Quadragesimo Anno)bleven achter.Broederschap, kameraadschap, solidariteit,sociale rechtvaardigheid, sociale liefde moetenalle verhoudingen beheersen.Waar Z. H. Paus Pius XI de katholiekeorganisaties vraagt zich te wijden aan hetuitzaaien van de fundamentele beginselenvoor de opbouw van een christelijke socialeorde, daar noemt hij als no. 1:de werkliedenorganisatieEn alsof dat nog niet genoeg was: dePaus wendt zich in een volgende passusalléén en héél speciaal tot „onze dierbarekatholieke arbeiders, jonge en volwassene,die een zeer edele en zware zending hebbenontvangen."Dé directeur moet in den sjouwerman en omgekeerdde sjouwerman moet in den directeureen broeder in Christus, een volwaardig menszien, een mens met zijn natuurlijke en bovennatuurlijkebehoeften.De strijd op de basis van Rerum Novarum enQuadragesimo Anno gevoerd, heeft de invloedvan „het (dode) kapitaal" beperkt, min ofmeer naar de achtergrond gedrukt, ten voordelevan de (levende) arbeid. Doch het ideaal is nogniet bereikt. Wij verheugen ons er van harteover, dat de gebeurtenissen van het laatste jaarhet Nederlandse volk geestelijk aaneen hebbengesmeed; de verhouding tot, de verbondenheidmet de werkgevers (-organisaties) zonder uitzonderinglaat weinig te wensen over; de wil omtot een „Nieuwe Gemeenschap" te komen is stelligaanwezig. De weg waarlangs, de vorm waarin,zijn vooralsnog niet klaar ten gevolge van detoestand, waarin ons volk thans verkeert.Dat we een en ander kunnen getuigen is naaronze vaste overtuiging mede het gevolg van deinvloed, welke van Rerum Novarum en QuadragesimoAnno, allereerst op ons, katholieken, isuitgegaan.Rerum Novarum heeft tot organisatie aangespoord.In het bijzonder ons arbeidende volkheeft aanstonds en gaarne op de oproep gevolggegeven.Wij hebben het „grondig" gedaan; wij hebbeneen over het ganse land verspreide, nationale,diocesane, plaatselijke organisatie uitgebouwd,met straffe, doelbewuste leiding, passend bij demoderne tijd.Naast, of eigenlijk in de organisatie der mannelijkevolwassenen, bouwden wij die der jeugd.Onze „Jonge Werkman" is een model deel onzerBeweging, staande onder leiding en verantwoordingvan jeugdige, enthousiaste, doelbewustejonge strijders. De Jonge Werkman leidt eeneigen leven en is de vormschool der KatholiekeArbeidersbeweging; het kader der bewegingkomt voort uit de J.W.Naast de organisatie van de oudere en van dejongere mannen staat in de Beweging die derarbeidersvrouw en arbeidende vrouwen.Het is bekend, die organisatie is op- weg naarhaar vervolmaking; de vorm, waarin die organisatiegegoten dient te worden, staat, wat onsbetreft, klaar om, alweer nadat normale verhoudingenzijn teruggekeerd, gebruikt te worden.aar roepincj
Page 2 and 3: vaanAan de beide encyclieken, wier
Page 4 and 5: Mgr. G. W. KoningsAan de propagandi
Page 6 and 7: „Maar toen lag dan ook na vier ja
Page 10: Het is de Beweging aangenaam, dat z
Page 13 and 14: vrouwen en jeugdige personen door d
Page 15: dat wat deze encycliek leert, tot g

Herstel (1941) nr. 20 deel 2 - Vakbeweging in de oorlog

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?