13.07.2015 Views

Gebruikersevaluatie van de Lasrook Assistent

Gebruikersevaluatie van de Lasrook Assistent

Gebruikersevaluatie van de Lasrook Assistent

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Praktijkverhaal<strong>Gebruikersevaluatie</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong>Eef Voogd 1 , Daan Huizer 1, 2 , Koen Verbist 3 , Hans Kromhout 1SamenvattingSinds <strong>de</strong> introductie <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> in 2007 kent ditinstrument een groeien<strong>de</strong> groep gebruikers. Om meer inzichtte krijgen in het toepassingsgebied en het type gebruikers iseen gebruikersevaluatie <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> uitgevoerd.Hierbij is tevens gekeken wat <strong>de</strong> betrouwbaarheid is <strong>van</strong> <strong>de</strong>zezogenaam<strong>de</strong> “data-driven tool” voor <strong>de</strong> schatting en beheersing<strong>van</strong> blootstelling aan lasrook. De gebruikers <strong>van</strong> het instrument(n=152, peildatum <strong>de</strong>cember 2008) is gevraagd een “online”enquête in te vullen. Uitein<strong>de</strong>lijk hebben 65 (43%) <strong>van</strong> <strong>de</strong>bena<strong>de</strong>r<strong>de</strong> gebruikers <strong>de</strong> enquête ingevuld. Bijna alle (96%)gebruikers gaven aan dat door hun verrichte metingen on<strong>de</strong>r(18%) of binnen (77%) het betrouwbaarheidsinterval <strong>van</strong> <strong>de</strong>geschatte blootstelling aan lasrook vallen. De <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong>wordt (met en zon<strong>de</strong>r aanvullen<strong>de</strong> metingen) door gebruikerszowel voor normtoetsing als on<strong>de</strong>rbouwing <strong>van</strong> beheersmaatregelengebruikt. Slechts 8% <strong>van</strong> <strong>de</strong> gebruikers past <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong><strong>Assistent</strong> regelmatig toe (één tot tweemaal per maand). Hetmeren<strong>de</strong>el <strong>van</strong> <strong>de</strong> gebruikers is geschoold als arbeidshygiënistof veiligheidskundige (bei<strong>de</strong>n 26%). Een groot <strong>de</strong>el <strong>van</strong> <strong>de</strong>an<strong>de</strong>re gebruikers heeft als achtergrond kwaliteitsfunctionaris.De gebruikers beoor<strong>de</strong>len <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> gemid<strong>de</strong>ld meteen 7,3.IntroductieDe <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> (www.lasrookassistent.nl) is een instrumentwaarmee <strong>de</strong> blootstelling aan lasrook kan wor<strong>de</strong>n geschat.De <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> is ontwikkeld door Arbo Unie en IRASmet subsidie <strong>van</strong>uit het STECR Aladdin programma. Het iseen zogenaam<strong>de</strong> ‘data-driven tool’, gebaseerd op een databasemet ruim 1000 lasrook blootstellingmetingen die verzameldzijn in <strong>de</strong> perio<strong>de</strong> 1982-2006. Determinanten <strong>van</strong> blootstellingkunnen in het invoerscherm door mid<strong>de</strong>l <strong>van</strong> enkele eenvoudigevragen over gebruikte lastechnieken, omstandighe<strong>de</strong>nen aanwezige beheersmaatregelen wor<strong>de</strong>n ingevuld, waarnahet programma een schatting <strong>van</strong> <strong>de</strong> blootstelling aan lasrookgeeft, inclusief een bijbehorend betrouwbaarheidsinterval. Dezeschatting is gebaseerd op een zogenaamd statistisch multivariaatlineair mo<strong>de</strong>l. De invloed <strong>van</strong> potentiële <strong>de</strong>terminanten op <strong>de</strong>hoogte <strong>van</strong> <strong>de</strong> blootstelling aan lasrook is geschat met behulp<strong>van</strong> dit mo<strong>de</strong>l. De <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> biedt ook <strong>de</strong> mogelijkheidhet effect <strong>van</strong> het implementeren <strong>van</strong> beheersmaatregelente bepalen door <strong>de</strong>ze te selecteren in het invoerscherm. Naast<strong>de</strong> blootstellingschatting geeft <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> ook eenscherm met een best case scenario en aanwijzingen hoe <strong>de</strong>ze lagerebloostelling gerealiseerd kan wor<strong>de</strong>n [Huizer et al., 2007].Potentiële gebruikers <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> moeten zichaanmel<strong>de</strong>n en een gebruikslicentie on<strong>de</strong>rtekenen. De <strong>Lasrook</strong><strong>Assistent</strong> is een gratis tool en vereist alleen het bezit <strong>van</strong> MS Accessen een Windows besturingssysteem. De registratie maakthet mogelijk gebruikers te bena<strong>de</strong>ren voor evaluaties als <strong>de</strong>ze enna te gaan hoeveel exemplaren verspreid zijn in welke branche.De <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> is sinds <strong>de</strong> zomer <strong>van</strong> 2007 beschikbaar.Het totale aantal gebruikers bedraagt inmid<strong>de</strong>ls meer dan 330(juli 2011, zie figuur 1). Naast een Ne<strong>de</strong>rlandstalige versie iseen Engelse versie gemaakt, die enkele jaren gele<strong>de</strong>n is gepresenteerdaan een internationaal gezelschap arbeidshygiënistendoor Huizer [Huizer, 2008] en Noij [Noij, 2008].De evaluatie heeft plaatsgevon<strong>de</strong>n in <strong>de</strong> perio<strong>de</strong> januari –februari 2009 en heeft zich beperkt tot gebruikers die al voorKerst 2008 in het bezit waren <strong>van</strong> een exemplaar <strong>van</strong> het instrument.De gebruikersevaluatie heeft zich primair gericht ophoe <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> wordt gebruikt in <strong>de</strong> praktijk en of <strong>de</strong><strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> voldoet aan <strong>de</strong> verwachtingen <strong>van</strong> <strong>de</strong> gebruikers.Daarnaast wordt getracht door mid<strong>de</strong>l <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze evaluatieinzicht te krijgen in hoe <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> gebruikt wordt.Materiaal en metho<strong>de</strong>Voor <strong>de</strong> evaluatie is een online vragenlijst ontworpen. Bij hetontwerp <strong>van</strong> <strong>de</strong> vragenlijst is getracht <strong>de</strong>ze zo kort en eenvoudigmogelijk te hou<strong>de</strong>n, om hiermee een zo hoog mogelijkerespons te krijgen (18 vragen in vier categorieën, zie appendixA). Een digitale vragenlijst laat zich bovendien gemakkelijkinvullen en uitlezen. De vragen zijn ontwikkeld om inzicht tekrijgen in <strong>de</strong> achtergrond <strong>van</strong> <strong>de</strong> gebruikers en hoe <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong><strong>Assistent</strong> wordt gebruikt. Tevens is <strong>de</strong> gebruikers gevraagdinformatie te verschaffen over <strong>de</strong> vergelijking <strong>van</strong> gedanemetingen en schattingen, indien dit <strong>van</strong> toepassing was. Degebruikers hebben een e-mail ont<strong>van</strong>gen met een inlognaam enwachtwoord. Het invullen <strong>van</strong> <strong>de</strong> vragenlijst kon tussentijds gestaaktwor<strong>de</strong>n, zon<strong>de</strong>r dat reeds ingevul<strong>de</strong> antwoor<strong>de</strong>n verlorengingen. De vragenlijst was zo ontworpen dat het onmogelijkwas een vragenlijst in te sturen zon<strong>de</strong>r alle vragen ingevuld tehebben. Naar gebruikers die niet respon<strong>de</strong>er<strong>de</strong>n zijn herinneringsmailsgestuurd (na 7, 15 en 26 dagen). De eerste tweeherinneringen hebben <strong>de</strong> meer<strong>de</strong>rheid <strong>van</strong> <strong>de</strong> ingevul<strong>de</strong> vragenlijstenopgeleverd. Hierna is <strong>de</strong> evaluatieperio<strong>de</strong> beëindigd.De ingevul<strong>de</strong> vragenlijsten zijn na het invullen automatisch1Institute for Risk Assessment Sciences, Universiteit Utrecht. Correspon<strong>de</strong>ntie: H.Kromhout@uu.nl² Caesar Consult Nijmegen³ Expertise Centrum Toxische Stoffen, Arbo Unie.Tijdschrift voor toegepaste Arbowetenschap (2011) nr 4 137


Figuur 1: Aantal aanvragen voor <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> in <strong>de</strong> perio<strong>de</strong> juli 2007 tot juli 2011online opgeslagen in een database, die eenvoudig gedownloadkon wor<strong>de</strong>n.Uit ont<strong>van</strong>gen vragenlijsten zijn <strong>de</strong> antwoor<strong>de</strong>n per vraagingelezen in een Microsoft Excel database. Deze database isvervolgens ingelezen in SAS statistische software (versie 9.1).Met behulp <strong>van</strong> Excel en SAS zijn percentages en verhoudingenberekend per vraag.ResultatenAlgemene resultatenVan <strong>de</strong> in totaal 152 aangeschreven gebruikers reageer<strong>de</strong>n 109op onze oproep (72%) na drie e-mails. Van <strong>de</strong>ze 109 gebruikersgaven 32 gebruikers aan <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> nooit te hebbengebruikt. Nog eens twaalf gebruikers kon<strong>de</strong>n of wil<strong>de</strong>n wegensuiteenlopen<strong>de</strong> re<strong>de</strong>nen <strong>de</strong> vragenlijst niet invullen. Het totaleaantal ingevul<strong>de</strong> vragenlijsten bleef zodoen<strong>de</strong> steken op 65(43% <strong>van</strong> het totale aantal aangeschreven gebruikers).GebruikersDe gebruikers (n=65) zijn afkomstig uit Ne<strong>de</strong>rland en België(respectievelijk 81% en 19%). On<strong>de</strong>r <strong>de</strong> gebruikers waren enkelemensen die werkzaam waren buiten <strong>de</strong> Benelux (n=3). Alsberoep gaf een kwart aan arbeidshygiënist te zijn, tegenover eenkwart veiligheidskundige en 15% Kwaliteit, Arbo en Milieu(KAM) me<strong>de</strong>werkers. De resteren<strong>de</strong> groep (meer dan 30%) gafeen scala aan functies op (on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re consultant, instructeur/leraar en product manager).Bijna <strong>de</strong> helft <strong>van</strong> <strong>de</strong> gebruikers is werkzaam bij een zelfstandigbedrijf dat arbeidshygiënische diensten levert. Een <strong>de</strong>r<strong>de</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong>gebruikers werkt op een interne ARBO af<strong>de</strong>ling in een groterbedrijf en <strong>van</strong> <strong>de</strong> overige gebruikers werkt tien procent als zelfstandigconsultant en acht procent bij een overheidsdienst.Het meren<strong>de</strong>el <strong>van</strong> <strong>de</strong> gebruikers is werkzaam in een bedrijfmet meer dan 100 werknemers. De meest vertegenwoordig<strong>de</strong>sector is zoals verwacht <strong>de</strong> metaalindustrie (30%), maar >50%<strong>van</strong> <strong>de</strong> gebruikers heeft bij <strong>de</strong>ze vraag ‘an<strong>de</strong>rs’ ingevuld, watvooral veroorzaakt wordt door het feit dat hier veel ‘consultancy’en ‘meer<strong>de</strong>re sectoren’ zijn genoemd.Nagegaan is ook hoe <strong>de</strong> gebruikers het bestaan <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong><strong>Assistent</strong> te weten zijn gekomen. De website (http://www.lasrookassistent.nl) scoor<strong>de</strong> het hoogste (36%), maar voor ruimeen <strong>de</strong>r<strong>de</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> gebruikers verliep dit via twee workshops eneen congres [Huizer, 2008]. De publicatie over <strong>de</strong> ontwikkeling<strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> in het Tijdschrift voor ToegepasteArbowetenschap [Huizer et al., 2007] werd door 14% <strong>van</strong> <strong>de</strong>gebruikers genoemd. Opvallend was dat een vermelding in eenBelgisch vakblad [De Rid<strong>de</strong>r, 2008] geen enkele nieuwe gebrui- op <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> gestuit via congressen, <strong>de</strong> website eneen <strong>van</strong> <strong>de</strong> workshops (respectievelijk 33%, 25% en 17% <strong>van</strong><strong>de</strong> Belgische gebruikers).Een an<strong>de</strong>re bekend hulpmid<strong>de</strong>l voor het beheersen <strong>van</strong> <strong>de</strong>blootstelling aan lasrook is <strong>de</strong> Verbetercheck lasrook(www.verbeterchecklasrook.nl) en is ontwikkeld door <strong>de</strong>Sociale Partners. 62% <strong>van</strong> <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse gebruikers hebbennaast <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> ook gebruik gemaakt <strong>van</strong> <strong>de</strong> Verbeterchecklasrook, welke een grote update heeft on<strong>de</strong>rgaan, omaangepast te wor<strong>de</strong>n voor <strong>de</strong> verlaag<strong>de</strong> norm <strong>van</strong> 1 mg/m 3 . Met<strong>de</strong>ze update is meer aandacht gekomen voor een “data-driven”aanpak, zoals in <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong>.Tevre<strong>de</strong>nheidBijna 95% <strong>van</strong> <strong>de</strong> gebruikers gaf aan over het algemeen tevre-138 Tijdschrift voor toegepaste Arbowetenschap (2011) nr 4


<strong>de</strong>n te zijn met <strong>de</strong> huidige versie <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong>. Hetgemid<strong>de</strong>l<strong>de</strong> cijfer dat <strong>de</strong> gebruikers <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> gavenwas 7,3 op een schaal <strong>van</strong> 1 tot 10, (mogelijkheid waar<strong>de</strong>ringte geven in hele cijfers), waarbij het meren<strong>de</strong>el (80%) een waar<strong>de</strong>ringgaf met een zeven of een acht. De gebruikers had<strong>de</strong>nook <strong>de</strong> mogelijkheid verbeterpunten voor <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong>aan te geven. Deze varieer<strong>de</strong>n <strong>van</strong> lay-out tot inhou<strong>de</strong>lijkeverbeteringen. De recente veran<strong>de</strong>ring <strong>van</strong> <strong>de</strong> grenswaar<strong>de</strong> voorblootstelling aan lasrook (per 1 april 2010 <strong>van</strong> 3.5 naar 1.0mg/m3) is een veel genoemd verbeterpunt. Sommige wensenwaren teveel toegespitst op bedrijf of bedrijfstak en daardoorbuiten het bereik <strong>van</strong> het instrument. Een an<strong>de</strong>r voorbeeld ishet gebruik <strong>van</strong> MS Access. De huidige programmatuur <strong>van</strong>het mo<strong>de</strong>l heeft een achtergrond nodig waar een database inverwerkt kan wor<strong>de</strong>n. Bij een nieuwe versie <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong><strong>Assistent</strong> zal dit meegenomen moeten wor<strong>de</strong>n in het afwegen<strong>van</strong> een eventuele herprogrammering. Een aantal gebruikerswenste <strong>de</strong> mogelijkheid nog meer blootstelling<strong>de</strong>terminantente beschrijven. Dit is echter niet mogelijk, omdat <strong>de</strong>ze aanvullen<strong>de</strong><strong>de</strong>terminanten niet aanwezig zijn in het achterliggen<strong>de</strong>mo<strong>de</strong>l. Het meest genoem<strong>de</strong> inhou<strong>de</strong>lijke verbeterpunt washet uitbrei<strong>de</strong>n <strong>van</strong> <strong>de</strong> mogelijkhe<strong>de</strong>n om <strong>de</strong> werkomgeving tebeschrijven, vooral wat betreft ventilatiekarakteristieken. Hetschatten <strong>van</strong> <strong>de</strong> metaalconcentraties in <strong>de</strong> lasrook staat ook op<strong>de</strong> wenslijst. Dit is reeds aanwezig in <strong>de</strong> Verbetercheck <strong>Lasrook</strong>.Gebruik <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong>De <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> heeft gebruikers met uiteenlopen<strong>de</strong> achtergron<strong>de</strong>n.Daardoor is ook <strong>de</strong> re<strong>de</strong>n voor gebruik uiteenlopend.In tabel 1 zijn in vijf categorieën <strong>de</strong> re<strong>de</strong>nen voor gebruikweergegeven.wordt getoetst. Het blijkt dat (afhankelijk <strong>van</strong> <strong>de</strong> beroepsgroep)20% tot 40% <strong>van</strong> <strong>de</strong> gebruikers die <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong>gebruiken voor normtoetsing geen aanvullen<strong>de</strong> blootstellingmetingenverricht (zie figuur 2).Een <strong>de</strong>r<strong>de</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> gebruikers gaf aan beheersmaatregelen te hebbendoorgevoerd gebaseerd op <strong>de</strong> uitkomsten <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong><strong>Assistent</strong>. Eén <strong>de</strong>r<strong>de</strong> had dit niet gedaan, terwijl maatregelenwel nodig wer<strong>de</strong>n geacht, en een <strong>de</strong>r<strong>de</strong> <strong>de</strong>el gaf aan dat maatregelenniet nodig waren. Van <strong>de</strong> gebruikers die maatregelenhebben doorgevoerd gaf 40% aan ook metingen te gebruikenin <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rbouwing <strong>van</strong> <strong>de</strong> maatregelen en 60% gaf aan in hetgeheel geen metingen te gebruiken in <strong>de</strong> afweging maatregelente nemen.On<strong>de</strong>r <strong>de</strong> gebruikers die naast <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> tegelijkertijdblootstellingmetingen hebben verricht is gevraagd of <strong>de</strong>uitkomst <strong>van</strong> <strong>de</strong> metingen binnen het betrouwbaarheidsintervallag <strong>van</strong> <strong>de</strong> schatting <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong>. 77% gaf aan datresultaten <strong>van</strong> metingen binnen het betrouwbaarheidsinterval<strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> lagen, bij 18% lagen metingen on<strong>de</strong>rhet betrouwbaarheidsinterval en bij 4% (1 gebruiker) lagen resultaten<strong>van</strong> <strong>de</strong> metingen boven het betrouwbaarheidsinterval.Meer dan <strong>de</strong> helft (62%) <strong>van</strong> <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse on<strong>de</strong>rvraag<strong>de</strong>nheeft <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> gebruikt in combinatie met <strong>de</strong>Verbetercheck <strong>Lasrook</strong>. De Verbetercheck <strong>Lasrook</strong> is door <strong>de</strong>Arbeidsinspectie geaccepteerd als tool.De meeste gebruikers <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> (92%) gebruiken<strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> min<strong>de</strong>r dan eenmaal per maand. 8%<strong>van</strong> <strong>de</strong> gebruikers <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> gebruikt <strong>de</strong> tool ééntot tweemaal per maand.Tabel 1: Overzicht <strong>van</strong> het gebruik <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong>Re<strong>de</strong>n voor gebruik N PercentageWerkplekevaluatie 34 52.4 %Advies / takenpakket arbodienst 12 19.0 %On<strong>de</strong>rbouwing beleid beheersmaatregelen 11 15.9 %Als voorlichtingsinstrument / tij<strong>de</strong>ns opleiding 3 4.8 %An<strong>de</strong>rs 5 7.9 %De meer<strong>de</strong>rheid <strong>van</strong> <strong>de</strong> gebruikers heeft <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong>gebruikt voor werkplekevaluatie. Meer dan 15% <strong>van</strong> <strong>de</strong>gebruikers heeft <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> gebruikt als voornaamstere<strong>de</strong>n het on<strong>de</strong>rbouwen <strong>van</strong> een beheersmaatregel of beleid.Een percentage <strong>van</strong> 39% gaf aan naast <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong>blootstellingmetingen uit te voeren.De <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> wordt ook gebruikt voor normtoetsingdoor 75% <strong>van</strong> <strong>de</strong> gebruikers, hoewel op dit moment <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong><strong>Assistent</strong> niet is geaccepteerd als tool on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> Arbowet.Per beroepsgroep is vervolgens nagegaan of <strong>de</strong> gebruikeraanvullen<strong>de</strong> blootstellingmetingen verricht wanneer <strong>de</strong> normDiscussieMet <strong>de</strong>ze gebruikersevaluatie is getracht inzicht te krijgen in <strong>de</strong>mening <strong>van</strong> gebruikers <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong>. Met <strong>de</strong>ze informatiekan wor<strong>de</strong>n nagegaan of <strong>de</strong> wensen <strong>van</strong> <strong>de</strong> gebruikersmet <strong>de</strong>ze versie <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> zijn vervuld, en watlogische vervolgstappen zou<strong>de</strong>n kunnen zijn, bij een ver<strong>de</strong>reontwikkeling <strong>van</strong> het instrument. Hiervoor is het belangrijk hetgebruik (<strong>de</strong> re<strong>de</strong>n, frequentie etc.) <strong>van</strong> verschillen<strong>de</strong> gebruikersgroepenin kaart te brengen.Van <strong>de</strong> uitgenodig<strong>de</strong> gebruikers (n=152) heeft, na vier e-mails,72% gereageerd op <strong>de</strong> oproep mee te doen aan <strong>de</strong> enquête.Tijdschrift voor toegepaste Arbowetenschap (2011) nr 4 139


Figuur 2: Percentage gebruik <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> specifiek voor normtoetsing, per beroepsgroep (AH = arbeidshygiënisten; VK = veiligheidskundige;KAM = Kwaliteit, Arbo en Milieu; An<strong>de</strong>rs bevat alle overige opties.)Het uitein<strong>de</strong>lijke aantal ingevul<strong>de</strong> enquêtes bleef steken op 65(43%). Het relatief lage aantal ingevul<strong>de</strong> vragenlijsten is <strong>de</strong>elste wijten aan het feit dat “geregistreerd aanvrager” niet altijdbetekent “actieve gebruiker”. De gebruikers die wel hebbengereageerd en <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> daadwerkelijk hebbengebruikt zijn afkomstig uit meer<strong>de</strong>re branches en gebruiken <strong>de</strong>tool voor verschillen<strong>de</strong> doelein<strong>de</strong>n. Aangezien <strong>de</strong>ze verschei<strong>de</strong>nheidzeer waarschijnlijk <strong>de</strong> totale groep gebruikers <strong>van</strong> <strong>de</strong><strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong>, die werkelijk met <strong>de</strong> tool gewerkt hebbenof dit nog steeds doen representeert, wordt aangenomen dat<strong>de</strong>ze steekproef een goe<strong>de</strong> representatie is <strong>van</strong> het totaal aantalgebruikers. Daardoor zullen <strong>de</strong> antwoor<strong>de</strong>n gevon<strong>de</strong>n in 2009op dit moment nog steeds <strong>van</strong> toepassing zijn. De over hetalgemeen Ne<strong>de</strong>rlandse en Vlaamse afkomst <strong>van</strong> <strong>de</strong> gebruikers isniet verwon<strong>de</strong>rlijk, aangezien <strong>de</strong> oorspronkelijke versie <strong>van</strong> <strong>de</strong><strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> Ne<strong>de</strong>rlandstalig is en gebaseerd is op lasrookdata uit Ne<strong>de</strong>rlandse bedrijven. Ook is er een Engelstaligeversie die enkele jaren gele<strong>de</strong>n is gepresenteerd aan een internationaalgezelschap arbeidshygiënisten door Huizer [Huizer,2008] en Noij [Noij, 2008]. Desondanks is het gebruik <strong>van</strong><strong>de</strong>ze internationale versie beperkt (in totaal gaat het om min<strong>de</strong>rdan 5 internationale gebruikers, die voor het meren<strong>de</strong>el kennishebben <strong>van</strong> <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse taal). Het in <strong>de</strong> tool opnemen<strong>van</strong> alleen Ne<strong>de</strong>rlandse data is een mogelijke achterliggen<strong>de</strong>re<strong>de</strong>n. Bij internationaal gebruik zou het gewenst zijn ookinternationale data te hebben in <strong>de</strong> achterliggen<strong>de</strong> database,om eventuele onbeken<strong>de</strong> variatie mee te nemen. Het meren<strong>de</strong>el<strong>van</strong> <strong>de</strong> gebruikers heeft <strong>de</strong> tool via <strong>de</strong> website leren kennen,maar <strong>de</strong>els ook door publicaties en workshops. Dit zullenwaarschijnlijk ook in <strong>de</strong> toekomst <strong>de</strong> meest effectieve manierenzijn om nieuwe gebruikers te bena<strong>de</strong>ren. De <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong>kan een rol spelen in het geven <strong>van</strong> informatie tij<strong>de</strong>ns cursussen,om <strong>de</strong> invloed <strong>van</strong> bijvoorbeeld veran<strong>de</strong>ringen in gedrag<strong>van</strong> <strong>de</strong> werknemer, of het installeren <strong>van</strong> technische installatiesin kaart te brengen. Een aantal gebruikers heeft ook aangegeven<strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> hiervoor te gebruiken.Er zijn gebruikers die mel<strong>de</strong>n <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> te gebruikenvoor normtoetsing, met, maar ook zon<strong>de</strong>r aanvullen<strong>de</strong> metingen.Ook blijken gebruikers die veran<strong>de</strong>ringen aan <strong>de</strong> werkplekhebben doorgevoerd, dit in <strong>de</strong> meeste gevallen zon<strong>de</strong>r aanvullen<strong>de</strong>metingen gedaan te hebben. De <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> is opdit moment niet geaccepteerd on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> Arbowet. Metingen ofan<strong>de</strong>re blootstellingmo<strong>de</strong>llen blijven daardoor noodzakelijk.Desondanks blijken gebruikers normtoetsing te verrichten aan<strong>de</strong> hand <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong>. Hieruit blijkt dat <strong>de</strong> gebruikersvertrouwen hebben in <strong>de</strong> uitkomst <strong>van</strong> het instrument.Het laatste punt wordt wellicht versterkt doordat het instrumentopties aangeeft voor beheersing <strong>van</strong> <strong>de</strong> blootstelling aanlasrook na <strong>de</strong> schatting.De huidige versie <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> is ontwikkeld toen<strong>de</strong> grenswaar<strong>de</strong> voor lasrook blootstelling nog 3,5 mg/m 3was. In het menu komt <strong>de</strong>ze 3,5 mg/m 3 terug, waardoor voorsommige gebruikers <strong>de</strong> tool als ‘oud’ ervaren kan wor<strong>de</strong>n. De<strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> is wel in staat concentraties te voorspellenlager dan 3,5 mg/m 3 . Mo<strong>de</strong>rnisatie <strong>van</strong> zowel het uiterlijk, als<strong>de</strong> achterliggen<strong>de</strong> database en algoritmes <strong>van</strong> <strong>de</strong> tool zal dit140 Tijdschrift voor toegepaste Arbowetenschap (2011) nr 4


kunnen verhelpen. Ook is door gebruikers aangegeven dat <strong>de</strong>tool blootstellingen zou moeten kunnen schatten voor metalenin lasrook. Iets wat is opgepakt tij<strong>de</strong>ns het uitbrei<strong>de</strong>n <strong>van</strong> <strong>de</strong>database.In <strong>de</strong> praktijk blijken <strong>de</strong> schattingen <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong>realistisch te zijn. De resultaten <strong>van</strong> <strong>de</strong> door <strong>de</strong> gebruiker verrichteblootstellingmetingen liggen bij nagenoeg alle gebruikersbinnen of lager dan het betrouwbaarheidsinterval gegenereerddoor het instrument. Dit geeft aan dat in <strong>de</strong> praktijk <strong>de</strong> toolreëel tot lichtelijk conservatief <strong>van</strong> aard is. Dit is een belangrijkeeigenschap voor <strong>de</strong> bruikbaarheid <strong>van</strong> een <strong>de</strong>rgelijk instrument.De realistische aard <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> is <strong>de</strong>els te verklarendoor het feit dat het instrument gebaseerd is op persoonlijkemetingen <strong>van</strong> <strong>de</strong> blootstelling aan lasrook.Een voorwaar<strong>de</strong> voor <strong>de</strong> ontwikkeling <strong>van</strong> een “data-driven”instrument is dat er een aanzienlijke hoeveelheid meetdata <strong>van</strong>voldoen<strong>de</strong> kwaliteit aanwezig moet zijn om het mo<strong>de</strong>l statistischte kunnen on<strong>de</strong>rbouwen. De <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> voldoethieraan met een database met ruim 1000 blootstellingmetingen,die <strong>de</strong> basis vormt voor het mo<strong>de</strong>l. Een beperking <strong>van</strong>dit soort empirische mo<strong>de</strong>llen is het feit dat zij vaak specifiekgevali<strong>de</strong>erd zijn voor één type blootstelling (bijvoorbeeldlasrook of oplosmid<strong>de</strong>len) en daardoor niet zon<strong>de</strong>rmeer ingezetkunnen wor<strong>de</strong>n voor het schatten <strong>van</strong> blootstelling aan an<strong>de</strong>restoffen. De <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> wordt door gebruikers beoor<strong>de</strong>eldals een waar<strong>de</strong>vol instrument. Het overgrote <strong>de</strong>el <strong>van</strong> <strong>de</strong>zegebruikers wil <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> gebruiken voor het schatten<strong>van</strong> blootstelling aan lasrook tij<strong>de</strong>ns laswerkzaamhe<strong>de</strong>n on<strong>de</strong>romstandighe<strong>de</strong>n die vertegenwoordigd zijn in <strong>de</strong> database.Daarnaast wordt het gebruik in <strong>de</strong> toekomst wellicht uitgebreidmet een functie om blootstellingschattingen te doen <strong>van</strong> specifiekemetaalconcentraties in <strong>de</strong> lasrook. Bij het mo<strong>de</strong>lleren <strong>van</strong>blootstellingdata is geen inbreng <strong>van</strong> een expert nodig voor hetschatten <strong>van</strong> <strong>de</strong> kwantitatieve invloed <strong>van</strong> bepaal<strong>de</strong> <strong>de</strong>terminanten.Alleen het bestaan <strong>van</strong> <strong>de</strong> verschillen<strong>de</strong> <strong>de</strong>terminantenwordt bepaald door <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rzoeker (en soms ook door hetbeschikbaar zijn <strong>van</strong> informatie). Dit heeft als voor<strong>de</strong>el dat<strong>de</strong> invloed op <strong>de</strong> juiste manier gekwantificeerd wordt, in hetgeval dat het werkelijke effect an<strong>de</strong>rs is dan <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rzoeker apriori zou verwachten. Een “data-driven” aanpak houdt ook indat een database met meetgegevens aanwezig moet zijn om <strong>de</strong>analyse op uit te voeren. Het investeren in metingen kan daardoorlei<strong>de</strong>n tot een vermin<strong>de</strong>ring <strong>van</strong> het aantal noodzakelijkemetingen. Het instrument kan helpen <strong>de</strong> gebruiker richting tegeven aan <strong>de</strong> meetstrategie, door een schatting te geven voorsituaties waar al een geruime hoeveelheid meetdata voorhan<strong>de</strong>nis. De gebruiker kan <strong>de</strong> meetstrategie aanpassen door te focussenop weinig voorkomen<strong>de</strong>, of nieuwe arbeidssituaties dieslechts ge<strong>de</strong>eltelijk of niet ge<strong>de</strong>kt wor<strong>de</strong>n door het instrumenten zo tijd en financiële mid<strong>de</strong>len sparen.ConclusieDe gebruikers <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> zijn, op een enkeleuitzon<strong>de</strong>ring na, afkomstig uit Ne<strong>de</strong>rland en België. De gebruikersoefenen zeer diverse beroepen uit, maar arbeidshygiënistenen veiligheidskundigen bij interne en externe Arbo-dienstenvormen <strong>de</strong> belangrijkste groep. De <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> wordtlogischerwijs vooral toegepast in <strong>de</strong> metaalsector. De tool wordtvooral gebruikt voor normtoetsing en on<strong>de</strong>rbouwing <strong>van</strong>beheersmaatregelen. Hierbij wor<strong>de</strong>n niet altijd aanvullen<strong>de</strong> metingen<strong>van</strong> <strong>de</strong> blootstelling aan lasrook uitgevoerd. An<strong>de</strong>re gebruikersgeven aan dat bij in situatie waar zowel gebruikt wordtgemaakt <strong>van</strong> metingen als <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> <strong>de</strong> geschattewaar<strong>de</strong>n goed overeenkomen met <strong>de</strong> gemeten waar<strong>de</strong>n. Degebruikers zijn over het algemeen tevre<strong>de</strong>n over het gebruik<strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong>, maar zou<strong>de</strong>n een nieuwe versie dierekening houdt met <strong>de</strong> verlaag<strong>de</strong> grenswaar<strong>de</strong> en gelijktijdig <strong>de</strong>concentraties metaal is lasrook kan schatten zeer waar<strong>de</strong>ren. De<strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> wordt door <strong>de</strong> gebruikers beoor<strong>de</strong>eld met eenruime voldoen<strong>de</strong> (7,3).Woord <strong>van</strong> dankDe auteurs willen dhr. E. <strong>van</strong> Otterloo bedanken voor hetbouwen <strong>van</strong> <strong>de</strong> online vragenlijst en ICT gerelateer<strong>de</strong> supporttij<strong>de</strong>ns dit project.LiteratuurHuizer, D. (2008) Presentatie: ‘De lasrook assistent’ ,NVvAsymposium, Zeist 2008Huizer, D., T.A.J. Noij, R. Houba, H. Kromhout (2007). Ontwikkeling<strong>van</strong> <strong>de</strong> ‘LASROOK ASSISTENT’; Een praktischinstrument voor het voorspellen en beheersen <strong>van</strong> blootstellingaan lasrook. Tijdschrift voor Toegepaste Arbowetenschap; 3-4;p23-27De Rid<strong>de</strong>r, M. (2008). Risico-evaluatie Blootstelling aanlasrook. Veiligheidsnieuws 161; p27-33Huizer, D. (2008). Presentatie: “The Welding Fume Assistant”.International Occupational Hygiene Association Conference,Taipei 2008Noij, T.A.J. (2008). Presentatie: “The Welding Fume Assistant”.British Occupational Hygiene Society Conference,Bristol 2008Appendix AVerstuur<strong>de</strong> vragenlijstAchtergrond <strong>van</strong> <strong>de</strong> gebruiker:1. In welk land bent U werkzaam / Past U <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> assistenttoe?- Ne<strong>de</strong>rland- Belgie- An<strong>de</strong>rs, namelijk:…2. Wat is uw functie?- Arbeidshygienist- Veiligheidskundige- Beleidsme<strong>de</strong>werkerTijdschrift voor toegepaste Arbowetenschap (2011) nr 4 141


- Preventieme<strong>de</strong>werker- KAM me<strong>de</strong>werker (Kwaliteit, Arbo, Milieu)- Bedrijfsarts- Voorman (op <strong>de</strong> werkvloer)- An<strong>de</strong>rs namelijk:3. In welk type bedrijf werkt u?- Overheidsinstelling- Bedrijf (intern)- Adviesbureau / Arbodienst- Zelfstandig adviseur- An<strong>de</strong>rs namelijk:4. Hoe groot is het bedrijf waar U werkzaam bent?- 100 personen5. In welke sector bent u (voornamelijk) werkzaam?- Metaalsector- Bouw- Transport (auto/vrachtwagen productie)- Scheepsbouw- An<strong>de</strong>rs namelijk:Bekendheid met <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong>6. Hoe bent u geïnformeerd over het bestaan <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong><strong>Assistent</strong>?- Website (www.lasrookassistent.nl)- Congres- Publicatie (TtA of Arbo)- Publicatie Prebes- Workshop Industox- Workshop arbounie- Via een eer<strong>de</strong>re gebruiker <strong>van</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong>- an<strong>de</strong>rs namelijk:Gebruik <strong>van</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong>7. Hoe vaak gebruikt U <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong>?- Min<strong>de</strong>r dan 1 keer per maand- 1-2 keer per maand- 1 keer per week- Meer dan 1 keer per week8. Wat is <strong>de</strong> belangrijkste re<strong>de</strong>n om <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> tegebruiken?- Werkplekevaluatie- Advies / takenpakket arbodienst- On<strong>de</strong>rbouwing beleid beheersmaatregelen- Als voorlichtingsinstrument / tij<strong>de</strong>ns opleiding- An<strong>de</strong>rs namelijk:9. Wordt/is er naast het gebruik <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> eenmeting naar lasrook verricht?- Ja- Nee10. Heeft u <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> willen gebruiken voor normtoetsing(zon<strong>de</strong>r metingen)?- Ja- Nee, omdat…….Evaluatie11. Is <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> gemakkelijk in het gebruik?- Ja- Nee, omdat..12. Indien er metingen zijn verricht, naast het gebruik <strong>van</strong> <strong>de</strong><strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong>, in hoeverre kwam <strong>de</strong> voorspelling <strong>van</strong> <strong>de</strong><strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> overeen met <strong>de</strong> metingen?- Meting lag lager dan <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rgrens <strong>van</strong> het geschatte betrouwbaarheidsinterval- Meting lag in het betrouwbaarheidsinterval- Meting lag boven <strong>de</strong> bovengrens <strong>van</strong> het geschatte betrouwbaarheidsinterval- Er is niet gemeten13. Zijn er aan <strong>de</strong> hand <strong>van</strong> <strong>de</strong> aanwijzingen die gegeven zijnin <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong>, veran<strong>de</strong>ringen doorgevoerd op <strong>de</strong>werkvloer?- Ja, zon<strong>de</strong>r aanvullen<strong>de</strong> metingen- Ja, na aanvullen<strong>de</strong> metingen- Nee, nog niet doorgevoerd (gaat wel gebeuren)- Nee, niet nodig tercheck(voorheen praktijkrichtlijn <strong>Lasrook</strong>)?- Ja- Nee15. Heeft u <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> aan iemand an<strong>de</strong>rs aangera<strong>de</strong>n?- Ja, <strong>de</strong>ze persoon is werkzaam als:- Arbeidshygienist- Veiligheidskundige- Beleidsme<strong>de</strong>werker- Preventieme<strong>de</strong>werker- KAM me<strong>de</strong>werker (Kwaliteit, Arbo, Milieu)- Bedrijfsarts- Voorman (op <strong>de</strong> werkvloer)- An<strong>de</strong>rs namelijk:-Nee, ik heb <strong>de</strong> LA aan niemand aangera<strong>de</strong>n16. «Wat ziet U graag an<strong>de</strong>rs aan <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> zoals <strong>de</strong>zenu functioneert?17. Bent U bereid mee te werken aan een nieuwe versie <strong>van</strong> <strong>de</strong><strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong>?- Ja- Nee18. Welk cijfer <strong>van</strong> waar<strong>de</strong>ring zou u <strong>de</strong> <strong>Lasrook</strong> <strong>Assistent</strong> op ditmoment geven (op een schaal <strong>van</strong> 1-10)?142 Tijdschrift voor toegepaste Arbowetenschap (2011) nr 4

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!