Erfgoeddag 2008 - Erfgoedcel Antwerpen

dood. Ook de kerken zelf waren voorafspiegelingen van het paradijs, hethemelse Jeruzalem.Maar het echte paradijs was en is pas te bereiken na het Laatste Oordeel.Het hoeft dus niet te verbazen dat dit sleutelmoment in de meeste kerkenwordt afgebeeld. Denk maar aan het 19de-eeuwse gebeeldhouwde tafereelin het portaal van de kathedraal, aan de muurschildering in de Sint-Rochuskapelvan de Sint-Jacobskerk of aan de afbeeldingen op diverse grafstenen.Die zerken, epitafen of hele grafmonumenten - voor de rijken binnen dekerk, voor de anderen erbuiten - waren vooral bedoeld om de herinneringaan zichzelf en eventueel aan familieleden ‘levend’ te houden in de gemeenschap,en om de nabestaanden te helpen in hun oriëntatie naar de onvermijdelijketoekomst.In de 16de en de eerste helft van de 17de eeuw, toen de geschilderdeepitaaftriptieken trendy waren, flankeerden de portretten van het overledenechtpaar op de buitenste luiken een religieus hoofdtafereel. De thematiekdaarvan was meestal de verrijzenis en het geloof in het persoonlijke levenna de dood. Ook afbeeldingen van dodenopwekkingen door Jezus zelfsymboliseerden dit geloof dat bovendien, vooral vanaf de Contrareformatie,ondersteund werd door de thematiek van Maria-Tenhemelopneming.Bij de latere volbarokke theatrale beeldengroepen van epitafen werd hetaccent gelegd op het ‘memento mori’ (gedenk dat je zal sterven). In diversekerken werd op griezelige tot ronduit gruwelijke wijze uitgebeeld wat er teverwachten was. Daarnaast waren en zijn er nog steeds talrijke symbolenvan de vergankelijkheid te zien: het doodshoofd, knoken en de grafdelversspade,de zandloper, de zeis en de gedoofde kaars... Hoopgevender zijndan weer de symbolen van eeuwig leven: het anker, de toorts van eeuwigbrandend vuur of de reeds vermelde slang die zich in de staart bijt. Datgerechtigheid zal geschieden en het goede beloond wordt, blijkt onder meeruit het vlammend zwaard en palmtakken of laurierkransen.Het vagevuur, de niet al te aangename wachtzaal van de hemel en eenuitvinding van de Contrareformatie, wordt eveneens geregeld afgebeeld.Dat is onder meer het geval in de Calvarietuin van de Sint-Pauluskerk enals illustratie bij de monumentale ledenlijst die de Broederschap van deGelovige Zielen liet maken in de Sint-Andrieskerk. Ook in de Sint-Jacobskerkschreeuwen de zielen in het vagevuur het uit van de pijn.26Tot zover slechts een kleine greep uit het katholieke kerkelijke erfgoed vanhet hiernamaals. Van een rondleiding in de vermelde kerken steekt u opErfgoeddag nog veel meer op.Of u kunt helemaal naar een mooie uithoek van Antwerpen trekken, naarLillo waar in de Sint-Benediktuskerk 26 een multimediapresentatie en eententoonstelling plaatsvinden rond een ander geloofsaspect: de Messias enbij uitbreiding ‘de hoop’ die door alle godsdiensten wordt ondersteund endie zeer verwant is met het vandaag veel gehoorde begrip ‘zingeving’.