Koninklijke Fabriek F.W. Braat N.V. - Nederlands Architectuurinstituut

Inventaris van het archiefKoninklijke FabriekF.W. Braat N.V.(1844-1983)archief 1844-1977Cathelijne HoornNederlands Architectuurinstituut 2003

INHOUDInleiding 2Beschrijving van de Koninklijke Fabriek F.W. Braat N.V. te Delft (1844-1983) 2Herkomst en bijzonderheden van het archief 3Bewerking en ordening 4Geraadpleegde literatuur 5Aanwijzingen voor gebruik 5Inventaris 61. Fabriekspand en werknemers 62. Smeed- en gietwerk 83. Ramen, deuren en hekken 94. Verwarmingssystemen 135. Schoperen 176. Overige objecten vervaardigd door de firma Braat 207. Gebouwen 218. Overige stukken 24Technieken 25Namen 26Architecten 26Fotografen 26

InleidingINLEIDINGBeschrijving van de Koninklijke Fabriek F.W. Braat N.V. te Delft (1844-1983)Op 22-jarige leeftijd vestigde Frederik Willem Braat (1822-1889) zich als zelfstandig loodgieteren pompenmaker aan de Oude Langendijk te Delft. Hij deed dit nadat hij jaren in de leer wasgeweest bij verschillende loodgieters in Leiden, Voorburg en Utrecht. In 1868 was zijn bedrijf zosuccesvol dat het kon verhuizen naar een groter pand aan de Phoenixstraat te Delft. ToenFrederik Willem stopte met werken in 1884 liet hij een lucratieve fabriek achter voor zijn tweezoons en schoonzoon. Deze tweede generatie Braat maakte van het bedrijf een vennootschapen verhuisde naar het terrein tussen de Hooikade en de Delftse spoorlijn. Rond 1930 werd doorde derde generatie Braat een kantoorpand van de architect Jan de Bie Leuveling Tjeenk aanhet bedrijventerrein toegevoegd. Het bedrijf kreeg vanaf 1970 te maken met grote financiëleproblemen. In 1972 werd de directie vervangen en kort daarna werd het bedrijf een B.V. In 1981verhuisde het naar Rotterdam. Het bedrijf staakte alle activiteiten twee jaar later. Het bedrijfwerd in 1994, na een faillissementslooptijd van elf jaar, uitgeschreven uit het handelsregister.Alle bedrijfspanden in Delft, behalve het kantoorgebouw aan de Hooikade, werden voor 1984gesloopt. Het bedrijf is tijdens zijn bestaan het bekendst geworden door siersmeedwerk,kozijnen, verwarmingssystemen en schopeerwerk.Verschillende namenDe verschillende namen waaronder het bedrijf bestond zijn: Zinkfabriek F.W. Braat(1844-1882); Koninklijke Zinkfabriek F.W. Braat (1882-1907); Naamlooze Vennootschap F.W.Braat’s Koninklijke Stoomfabriek van Werken in Zink en Andere Metalen (1907-1915);Naamlooze Vennootschap F.W. Braat’s Koninklijke Fabriek van Metaalwerken (1915-1929),Koninklijke Fabriek F.W. Braat N.V. (1929-1972) en Fabriek F.W. Braat B.V. (1972-1983).Samenwerking en afzetmarktHoewel de belangrijkste vestigingen van het bedrijf zich in Delft bevonden, was door fusies enovernames Braat N.V. ook buiten deze stad te vinden. In een jubileumpublicatie over het bedrijfuit 1969 worden werkmaatschappijen in Schiedam en Oosterbeek genoemd. 1 De firmaoriënteerde zich ook op het buitenland, niet alleen voor samenwerking en vestiging, maar ookom een mogelijke afzetmarkt te vinden. Vooral uit Zuid-Afrika kwam, tot het uitbreken van deBoerenoorlog in 1899, een stroom opdrachten. Bij het wegvallen van deze opdrachtgevers vondhet bedrijf een nieuwe afzetmarkt in Scandinavië. Tijdens de Eerste Wereldoorlog (1914-1918)sloot Braat N.V. een verbond met het Engelse bedrijf The Crittall Manufacturing Company teBraintree en rond 1925 werden de afzetmogelijkheden in Nederlands-Indië onderzocht. Defabriek besloot een vaste vertegenwoordiging van ingenieurs naar Java te sturen.Smeed- en gietwerkDeelname aan de tentoonstelling van de Koninklijke Maatschappij tot Aanmoediging van denTuinbouw te Rotterdam (1857) zorgde ervoor dat de vraag naar tuinbeelden van Braataanzienlijk toenam. De levering van metalen sierobjecten nam een vlucht toen de architectA.L. van Gendt de firma in 1880 adviseerde zich toe te leggen op siersmeedwerk. De productievan objecten als haardschermen, radiatoromkledingen, kachels en trapleuningen werd degrootste bron van inkomsten. In een voorbeeldenboek dat de zinkfabriek in die periodegebruikte, zijn de meest uiteenlopende ornamenten te zien. 2 Vier jaar later voorzag het bedrijfonder andere het Centraal Station te Amsterdam en de Passage te Den Haag van zinkensierornamenten. Van 1888 tot 1928 was de beeldhouwer K. Cramer bij het bedrijf in dienst. Inde prijzenoorlog die de branche vanaf 1908 uitvocht, moest de firma Braat het onderspit delven.Nog zeven jaar probeerden ze het hoofd boven water te houden, waarna de kunstsmederij werdgesloten. Kort na de Eerste Wereldoorlog hoopte het bedrijf opdrachten voor bronzenstandbeelden in de wacht te slepen. Helaas was in Nederland te weinig geld beschikbaar voordit soort objecten en de bronsgieterij moest in 1920 worden gesloten.1. Braat 1969, p. 40-412. Album [1880]2

InleidingRaam- en deurkozijnenTot het brons- en metaalwerk dat de firma in 1908 voor het Vredespaleis te Den Haagverzorgde, behoorde siersmeedwerk, maar ook de raamkozijnen. Tijdens de EersteWereldoorlog kwam de productie van raam- en deurkozijnen op gang. Deels werd ditveroorzaakt door de lage materiaalkosten tijdens de oorlog en deels door een goedesamenwerking met het Engelse bedrijf Crittall, dat gespecialiseerd was in deze producten. Toende architecten Brinkman en Van der Vlugt in 1928 de firma Braat vroegen om de ramen voor dedoor hen ontworpen Van Nelle fabriek te Rotterdam te vervaardigen, liet het bedrijf een specialeramenwerkplaats bouwen. Aanvankelijk leverde de fabriek alleen ramen op maat. De invoer vanstandaardtypen in 1957 veranderde dat en de fabriek kreeg tijdens de naoorlogsewederopbouw orders voor de kozijnen en het hang- en sluitwerk van complete woonwijken.VerwarmingssystemenDe vervaardiging van kachels was de eerste stap van de firma Braat op het gebied van deverwarmingssystemen. In 1915 legde de firma Braat zijn eerste wijkverwarming aan voor hetRijkskrankzinnigengesticht te Woensel. Nadat het bedrijf in 1925 ook wijkverwarming in Utrechthad aangelegd was de afdeling Centrale Verwarming een feit. Rond die tijd kwam ook delevering van radiatoren op gang. Enkele van de afnemers waren het postkantoor te Rotterdamen het Jachtslot St. Hubertus te Hoenderloo. Tussen 1920 en 1934 produceerde het bedrijfoliebranders en vanaf 1929 plaatste het ook oliestookinstallaties. De laatste vernieuwing op hetgebied van verwarmingssystemen dat het bedrijf succesvol kon toepassen wasplafondverwarming. Deze door de Noor G. Frenger ontwikkelde verwarming werd bijvoorbeeldtoegepast bij de Rijksverzekeringsbank te Amsterdam.SchoperenIn 1913 presenteerde de Zwitser M.U. Schoop een nieuwe metaalbehandeling die roestvormingtegen gaat. Met een spuitpistool met daarin vloeibaar metaal, meestal zink en aluminium, brachthij een laagje aan op onbehandeld of gezandstraald metaal. Deze methode ging ‘schoperen’heten en de firma Braat vroeg in 1923 onmiddellijk een licentie aan voor de toepassing van hetschoperen. De eerste opdracht dat jaar was de behandeling van de elektriciteitsmasten van despoorlijn Rotterdam. Een paar jaar later was de toepassing van het procédé in hoge mategeprofessionaliseerd. De architect M. Brinkman had de zinkwerkerij omgebouwd tot eenspeciale schopeerwerkplaats waar met 26 spuitpistolen werd gewerkt. Daarmee was deschopeerwerkplaats op dat moment de grootste ter wereld. In 1964 werd een pand ingericht,uitsluitend bestemd voor de ‘thermische verzinkerij’, zoals het procédé binnen het bedrijf tegendie tijd werd genoemd.Uiteenlopende ordersNaast dit alles heeft de firma Braat allerlei producten geleverd die verband hielden met specialeopdrachten. Voor schepen zijn uiteenlopende orders uitgevoerd zoals scheepsluchtkappen enpatrijspoorten. Maar ook loden kisten bestemd voor zeebegrafenissen werden geleverd. Ookwerden regelmatig bestellingen geplaatst voor hekken. Vlak na de eeuwwisseling waren hetvooral de banken die Amerikaanse schuifhekken bestelden. Braat leverde rond 1916 de hekkenvoor het Scheepvaarthuis te Amsterdam. In datzelfde jaar gaf de Nederlandse Spoorwegen deopdracht om voedingwatervoorwarmers voor hun locomotieven te vervaardigen. Rond die tijdkwamen ook bestellingen binnen voor munitiewagens en zoeklichten. Waar het de fabriek in deEerste Wereldoorlog naar omstandigheden prima was vergaan, was de Tweede Wereldoorlog(1940-1945) een periode van moeizame productie. Van de in die tijd vervaardigde noodkachelsen sleden is in dit archief dan ook niets terug te vinden.Herkomst en bijzonderheden van het archiefCompleetheid van het bedrijfsarchief van de Koninklijke Fabriek F.W. Braat N.V is al tijdens hetbestaan van de fabriek een probleem. In 1945 klaagt men dat er delen van het archief zoek zijn.Dit zou vooral komen door de verhuizingen van het bedrijf. 3 Het archief is in 1977 door hetbedrijf gedeeltelijk geschonken aan het Nederlands Documentatiecentrum van de Bouwkunst.3. Braat 1945, p. 123

InleidingDeze instelling die met haar collectie in 1992 opging in het Nederlands Architectuurinstituut teRotterdam heeft het archief benoemd als ‘restant archief Braat’. De rest van het archief laat zichmaar gedeeltelijk vinden. Het Gemeentearchief te Delft lijkt een klein gedeelte in haar bezit tehebben. Het is in 2001 door een oud-medewerker aan die instelling geschonken. Verderbeschikte de Technische Universiteit Delft over een gedeelte van de collectie glasnegatievenwaar in het Braat-archief van het NAi naar verwezen wordt. 4 Deze verzameling glasnegatievenzal begin 2004 als bruikleen worden toegevoegd aan de collectie van het NAi.Opmerkelijk binnen dit archief is de fotoreportage van Hans Sibbelee (1915-2003). Sibbeleewas van 1940 tot 1987 werkzaam als fotograaf. Reportage-, architectuur en sculptuurfotografiemaken een belangrijk deel uit van zijn oeuvre. Op de fotoreportage die hij in opdracht van defirma Braat maakte, zijn vooral de fabriekswerkzaamheden te zien.De foto’s van de Hongaarse fotograaf en cameraman Andor von Barsy (1900-1965) zijn ook hetvermelden waard. Von Barsy verwierf bekendheid met zijn camerawerk voor verschillendeNederlandse films en documentaires, maar aan de foto’s in dit archief is te zien dat hij ook eengoed oog had voor stilstaande beelden.Bewerking en ordeningHet archief was aanvankelijk nauwelijks bewerkt en geordend. De documentatie en hetfotografisch materiaal waren grotendeels van elkaar gescheiden en in omslagen verpakt zondereen bepaald ordeningsprincipe. Metaal, pergamijn en lijmresten zijn waar mogelijk verwijderd.Van identieke fotoafdrukken zijn meestal niet meer dan twee exemplaren in een omslag tevinden, van documentatie alleen het stuk dat in de beste staat verkeerd. De overige dubbelearchiefstukken zijn in een aparte omslag met aanvraagcode d58 ondergebracht. Aan hetbeheersdossier is een lijst toegevoegd waarin deze dubbelen worden beschreven en deaantallen worden genoemd.Aangezien stukken in de meeste gevallen ongedateerd zijn, is een ordening op onderwerptoegepast. Daarbij is in de eerste plaats uitgegaan van producten en diensten die de firma Braatleverde. De datum waarop deze werden geïntroduceerd is bepalend geweest voor de volgordewaarop de stukken in de inventaris aan bod komen. Aan de stukken over producten en dienstengaan de meer algemene archivalia vooraf betreffende de fabriek en haar werknemers.Van de foto’s van gebouwen is een groep gemaakt omdat meestal niet duidelijk is wat de firmaleverde voor deze panden en ze op basis hiervan niet konden worden ondergebracht bij anderegroepen. Bovendien zullen de foto’s van de gebouwen vaker onafhankelijk van het anderemateriaal geraadpleegd worden voor studiedoeleinden die niet met de firma Braat te makenhebben.Alle foto’s die niet in een album zitten en ‘los’ bewaard worden hebben een eigen aanvraagnummergekregen. Dit betekent overigens niet dat alle foto’s per stuk zijn beschreven. Alleen defoto’s waarvan aanvullende informatie op de algemene toelichting kon worden gegeven, kregeneen toelichting per aanvraagnummer. Fotoalbums zijn als groep beschreven, omdat de foto’s indit geval bij elkaar bewaard worden, om de betekenis van hun samenhang niet verloren te latengaan. De letters voor de aanvraagnummers hebben de volgende betekenis:ph: foto’s en dia’sf: een groep foto’s, binnen dit archief zijn dat fotoalbumsd: documentatieg: geschreven stukkenOmdat voor foto’s en dia’s dezelfde letters worden gebruikt, wordt in de linkerkolom aangegevenwelke van de twee fotografische materialen bedoeld wordt. Het archief bevat geenfotografisch materiaal in kleur, dus deze distinctie is achterwege gelaten. Het type documentatie4. Zie inventarisnummer d57 van dit archief4

Inleidingwordt in de toelichting verduidelijkt. Wanneer het publicaties betreft wordt daar uitsluitend eentitelbeschrijving gegeven. Voor de benoeming van de procédés is een speciale tabel aan deinventaris toegevoegd. Wanneer een foto hierin niet met aanvraagnummer gespecificeerd wordtbetreft het een ontwikkelgelatinezilverdruk op papieren drager. Namen van architecten,gebouwen, plaatsen en individuele fotografen zijn in de toelichting opgenomen mits bekend.Lijsten van de architecten en fotografen die in dit archief voorkomen besluiten dit archief.Binnen het archief zijn verschillende verpakkingsmaterialen gebruikt. Geprobeerd is om deverpakking van ieder archiefstuk zoveel mogelijk af te stemmen op de materiële staat van hetstuk en de mate waarin het geraadpleegd zal worden. De gebruiker van het archief kan in detekst onder het kopje ‘verpakking’ lezen hoe hij de stukken zal aantreffen.Geraadpleegde literatuurAlbum [1880]Album van de zink-fabriek van F.W. Braat te Delft, Arnhem [1880]Braat 1945Braat, G.J., Honderd jaren F.W. Braat. Koninklijke Fabriek F.W. Braat 1844-1944, Delft 1945Braat 1969Braat M.C., “Honderd vijfentwintig jaar Koninklijke Fabriek F.W. Braat N.V.” in: Het raam.Koninklijke Fabriek F.W. Braat 16 (1969)Aanwijzingen voor gebruikDit archief bevat boeken, tijdschriften, brochures en fotografisch materiaal. U kunt dezearchiefstukken raadplegen met behulp van de aanvraagnummers, die u in de inventaris steedsbij de beschrijvingen aantreft. Vermeld deze aanvraagnummers en de code BRAA op de witteaanvraagbriefjes die u op de balie van de studiezaal van het NAi aantreft. Al het fotografischebeeldmateriaal is per stuk genummerd. Fotoalbums vormen hierop een uitzondering, deze zijnper album genummerd. Voor de meeste documenten uit dit archief bestaat de mogelijkheid vanfotografische reproductie. U kunt bij de balie van de studiezaal om een fotobestelformulier eneen overzicht van de tarieven gebruiksrecht vragen.5

Aanvragen als: BRAA + aanvr.nr.INVENTARIS1. Fabriekspand en werknemers1927 Transport van verwarmingsketels met paard en wagenDocumentenfoto’s:Aanvraagnummersph1-3Toelichtingalgemeen: 5 juli 1927VerpakkingOmslag[1959] Reportage van metaalbewerkers en de machines en materialen waarmee zijwerkenDocumentenfoto’s:Aanvraagnummersph4-31Toelichtingalgemeen:Gemaakt door de fotograaf Hans Sibbeleefoto’s: ph4 Werknemer schopeert een metalenprofiel.ph5Werknemer maakt tekeningen in eenruimte van het kantoorpand van defirma Braat aan de Hooikade te Delft.(Architect: J. Bie Leuveling Tjeenk)ph6Kantoorpand aan de Hooikade teDelft. (Architect: J. Bie LeuvelingTjeenk)VerpakkingPer stuk6

Aanvragen als: BRAA + aanvr.nr.1903, 1956,1959, z.j.Personeel van de firma BraatDocumentenfoto’s:documentatie:Aanvraagnummersph32-38, ph398d1Toelichtingalgemeen:Personeelsactiviteiten en werknemers op hunwerkplekfoto’s: ph32-33 Serviceauto met reparateur voorspoedeisende problemen metcentrale verwarmingph34-35 Metaalbewerkersph36, ph398 Sport-Vereeniging Braat die van 1926tot 1936 bestondph37 Jubilarissenbord (Fotograaf : A.Frequin)ph38Feestelijk onthaal van F.W. Braat jr.bij zijn thuiskomst uit Zuid-Afrika op6 december 1903documentatie: d1 Wegwijzer voor de werknemers vande Koninklijke Fabriek F.W. BraatN.V. Delft, Delft 1956Verpakkingph32-35ph36ph37ph38ph398d1OmslagOmslagOmslagPer stukOmslagOmslagz.j.Bedrijfspanden van de firma BraatDocumentenfoto’s:documentatie:Aanvraagnummersph39-52d2Toelichtingalgemeen:Luchtfoto’s van het bedrijventerrein van de firma Braaten interieurfoto’s van het kantoorpandfoto’s: ph39-40 Bedrijventerrein tussen het spoor deEngelsestraat en de Hooikade te Delftph41-43 Fabriekspanden tussen het spoor deEngelsestraat en de Hooikade te Delftph44-51 Kantoorpand van de firma Braat(Architect: J. Bie Leuveling Tjeenk)ph52 Bijkantoor te Den Haagdocumentatie: d2 Kaart met plattegronden van hetfabrieksterreinVerpakkingph39-40ph41-43ph44ph45-52d2OmslagPer stukPer stukPer stukOmslag7

Aanvragen als: BRAA + aanvr.nr.2. Smeed- en gietwerkz.j.Smeedwerk en gegoten beeldenDocumenten Aanvraagnummersfoto’s:ph53-73ph399-400documentatie: d3-12Toelichtingalgemeen:Smeedwerk voor in het interieur en verschillendesoorten gegoten beeldenfoto’s: ph53 Fonteinbeeld van jongen met zwaanph54-55Ruiterstandbeeld van stadhouderWillem III voor de stad Breda. Hetbeeld werd in 1917 geplaatstph56 Beeld of gebruiksvoorwerp in de vormvan een geornamenteerde vogelph57-59 Rosettenph60 Kachel van de firma Jan Jaarsma teDen Haagph61-63 Vuurkorvenph64-65 Kandelaarsph66-69 Divers smeedwerkph70-73, Radiatorombouwenph399ph400 Trap met siersmeedwerkdocumentatie: d3-12 Lichtdrukken van haardschermenVerpakkingph53 Per stukph54-55 Per stukph56 Per stukph57-59 Enveloppeph60-73 Per stukd3-12 Enveloppeph399-400 Per stuk8

Aanvragen als: BRAA + aanvr.nr.3. Ramen, deuren en hekken1917, 1922,1937, 1959,z.j.Ramen, hekken en deuren voor diverse gebouwenDocumenten Aanvraagnummersfoto’s:ph74-113, ph401-413documentatie: d13-30Toelichtingalgemeen:Ramen, deuren en hekken (Ook ongemonteerd)foto’s: ph74-76 Hang- en sluitwerk (Fotograaf: J.Vaessen)ph80 Raam van de Noorderkerk te Haarlem(Fotograaf: A. von Barsy)ph81-82 Ramen voor de Van Nelle fabriek teRotterdam (Fotograaf: A. von Barsy)(Architecten: Brinkman en Van derVlugt)ph93 Glasroedenph94-95 Project in aanbouw waarbij gebruikwordt gemaakt van stalen ramenph96-97, Ramen in volkswoning te Lisseph401-404ph405 Gymlokaal van een school teLeeuwardenph409-412 Luiken met jaloezieën uit 1922ph103 Marinewerf Willemstadph105-106 Hekwerk Banque de Sud et de Parisph107-109 Stalen deurenph413 Stalen deur voor de Associatie CassaSafe Deposit te Amsterdam (Architect:C.P. Posthumus Meyes)ph112-113 Deuren in het interieur waarbij gebruikgemaakt is van combinaties van staalen glasdocumentatie : d13 Presentatiemap metproductieprogramma stalen ramen end14deuren, 1959Presentatiemap metproductieprogramma metalen ramen,1917d15-17 Brochures over aanbod enbehandeling van metalen ramen endeurend18-24 Brochures over aanbod van metalenramen bestemd voor het buitenlandd25Getypt verslag van voor- en nadelenvan de verschillende glasroedend26-29 Divers losbladig drukwerk overd30metalen ramenJ.J. van Loghem, “Schuifruit achterdeflector, een middel tot natuurlijkeventilatie”, z.p. 1937. Overdruk uitNederlands tijdschrift voorgeneeskunde 31(1937)9

Aanvragen als: BRAA + aanvr.nr.Verpakkingph74-76 Omslagph77-79 Omslagph80-82 Per stukph83-97 Enveloppeph98-109 Omslagph110-111 Omslagph112-113 Per stukph401-404 Omslagph405-408 Omslagph409-412 Omslagph413 Omslagd13Omslagd14Omslagd15-17 Omslagd18-24 Drie omslagend25Omslagd26-29 Omslagd30Omslag[1922] Beursstand van de firma CrittallDocumentenfoto’s:Aanvraagnummersph414-418Toelichtingalgemeen:Het bedrijf werkte samen met de firma Braatfoto’s: ph414-418 Stands met verschillende typen ramenen deurenVerpakkingVijf omslagen10

Aanvragen als: BRAA + aanvr.nr.1930, z.j. Glazen lichtkappen en daklichtenDocumentenfoto’s:documentatie:Aanvraagnummersph114-125d31Toelichtingalgemeen:Daklichten en lichtkappen in Nederland enScandinaviëfoto’s: ph114-116 Daklichten van de N.V.Nederlandsche Fordph117ph118ph119ph120ph121ph122ph123Automobielfabriek te RotterdamDaklicht van J. van RijnCultuurmaatschappij enhandelsvereeniging te’s Gravenzande(Fotograaf: A. Frequin)Tennishal te StockholmKoninklijke Talens B.V. te ApeldoornDaklicht van het bedrijf Paal Kahrs teBergen, NoorwegenDaklicht van het bedrijf Steen &[Strom] te Oslo (Architect: O. Sverre)Daklicht van restaurant te Oslo(Architect: C. Berner)Daklicht van kunstenares [Hees],1930documentatie: d31 Dakglasroeden, Delft z.j.Verpakkingph114-125d31OmslagOmslag11

Aanvragen als: BRAA + aanvr.nr.z.j.ScheepsramenDocumentenfoto’s:Aanvraagnummersph126-147, ph419-432Toelichtingalgemeen:Gemonteerde en ongemonteerde scheepsramenfoto’s: ph126-128 Bronzen ramen van het stoomschipCosta Rica van de KoninklijkeNederlandse Stoomboot Maatschappijph129-130 Muzieksalon van de Holland-AfrikaLijn van de Koninklijke NederlandseStoomboot Maatschappijph131-132 Eetsalon van een schip van deKoninklijke Nederlandse StoombootMaatschappijph133 Rooksalon van een schip van deKoninklijke Nederlandse StoombootMaatschappijph419-428 Diverse ruimten in een schip van deKoninklijke Nederlandse StoombootMaatschappijph429-432 Hut en kapsalon van het motorschipTjitjalengha gebouwd in 1939ph135-139 Ongemonteerde scheepsramenph140-141 Bronzen scheepsramen voor hetschip de Baloeran of de Dempo vande Koninklijke NederlandseStoomboot MaatschappijVerpakkingph126-128ph129-134ph419-432ph135-138ph139-143ph144-145ph146-147EnveloppePer stukPer stukEnveloppeOmslagEnveloppeOmslag12

Aanvragen als: BRAA + aanvr.nr.4. Verwarmingssystemenz.j.WijkverwarmingDocumenten Aanvraagnummersfoto’s:ph148-155, ph433-438fotoalbums: f1-2Toelichtingalgemeen:foto’s:Terreinleidingen voor wijkverwarmingph148-155, Terreinleidingen voor wijkverwarmingph 433-437 in Utrechtph438 Terreinleidingen voor verwarming vanhet Rijkskrankzinnigengesticht teWoensel (Architect: R.B. Vrijman)fotoalbums: f1-2 Terreinleidingen, stoomverdelers enketels voor de wijkverwarming voorhet P.E.G.U.S. Warmtebedrijf teUtrechtVerpakkingph148-155 Omslagph433-438 Omslagf1-2 Twee omslagen1922, 1934,1936, z.j.Aanleg van verwarmingsystemenDocumentenfoto’s:documentatie:Aanvraagnummersph156-170d32-d33Toelichtingalgemeen:Verschillende stadia van installatie en lijsten vanuitgevoerde installaties.foto’s: ph156-164 Installatie van ketels te Beiersdorf inph163-1701934Installatie van verwarming in SintJacobskerk te Den Haag, 1936documentatie: d32 Koninklijke Fabriek F.W. Braat.Afdeeling: Centrale Verwarming, Lijstvan de voornaamste door onsuitgevoerde werken, Delft 1922.d33Koninklijke Fabriek F.W. Braat, Lijstvan uitgevoerde of zich in uitvoeringbevindende waterkachel-installaties,Delft z.j.Verpakkingph156-170 Omslagd32-33 Omslag13

Aanvragen als: BRAA + aanvr.nr.z.j.Stoomverdelers en leidingen van verwarmingsinstallatiesDocumentenfoto’s:Aanvraagnummersph171-184, ph439-442Toelichtingalgemeen:Onderdelen van verwarmingsinstallaties inketelhuizenfoto’s: ph171-173 Stoomverdelers en leidingen vanverwarmingssystemen in het MarineHospitaal te Den Helder, 1934ph174-175ph176-184,ph439-441ph442Ketelruimte van A.M.V.J. teAmsterdam en de bouwtekeningdaarvoorStoomverdelers en leidingen vanverwarmingssystemen van diversegebouwenStoomverdelers en leidingen vanwijkverwarmingssystemen te UtrechtVerpakkingph171-179ph180-184ph439-442EnveloppeOmslagOmslag14

Aanvragen als: BRAA + aanvr.nr.1929, 1934,1937, z.j.Ketels en branders van verwarmingsinstallatiesDocumentenfoto’s:Toelichtingalgemeen:foto’s:Aanvraagnummersph185-223, ph443-451De ketels maken gebruik van verschillendebrandstoffenph185, Oliebrandersph443-444ph186 Showroomopstelling vanoliestookinrichting te Groningenph187-190 Oliestookinrichtingenph191-193, Oliestookinrichting te Aerdenhoutph445-446ph194-195 Hydrophoorketels voor hetHavenziekenhuis te Rotterdam, 1937ph196, Ketelhuis van Vroom en Dreesmannph447-449 te Haarlemph197 Ketelhuis van het Marine Hospitaal teDen Helder, 1934ph198 Ketelhuis van hetRijkskrankzinnigengesticht teWoensel (Architect: R.B. Vrijman)ph199 Ketelhuis van Hotel Atlanta teRotterdamph200 Ketelhuis van Koninklijke Talens teApeldoornph201 Compactketel voor het ziekenhuis inApeldoornph202 Ketelhuis van het Deventer Dagbladte Deventerph203-204 Compactketel voor Feijenoord teRotterdam, 1929Verpakkingph185-193ph443-444ph194-196ph445-446ph197ph198-204ph205-217ph218-222ph223ph447-449ph450-451OmslagOmslagOmslagOmslagOmslagOmslagEnveloppeOmslagOmslagOmslagOmslag15

Aanvragen als: BRAA + aanvr.nr.1931, z.j. Diverse toepassingen van verwarmingDocumenten Aanvraagnummersfoto’s:ph224-233documentatie: d34-38fotoalbums:f3Toelichtingalgemeen:Radiatoren, plafondverwarming en warmtecentrale inSpangen.foto’s: ph224-225 Warmtecentrale van washuis bijvolkswoningen in Spangen teRotterdamph226-228ph229ph229-231ph232-233RadiatorenToepassing van radiatoren bij deRijksverzekeringsbank te AmsterdamAanleg van plafondverwarming bij deRijksverzekeringsbank te AmsterdamAanleg van verwarming in het plafondvan een gebouw vanverzekeringsmaatschappij DeNederlanden van 1845fotoalbums: f3 Diverse verwarmingsinstallatiesdocumentatie: d34-35 Brochure: Centrale verwarming vanwoonhuizen met de omslagtitels:Centrale verwarming van woonhuizenen Zomer... zoodra gij over dendrempel stapt.d36d37d38Brochure: Waarom centraleverwarming?Brochure: Chauffage Moderne.Chauffage par l’eau chaude a bassepression a circulation accéléréeHenry HamelleKoninklijke Fabriek F.W. Braat N.V.,Hoe koud het was, en ........ hoewarm!, Delft 1931Verpakkingph224-225 Per stukph226-229 Omslagph230-231 Omslagph232-233 Omslagf3Omslagd34-35 Omslagd36-38 Twee omslagen16

Aanvragen als: BRAA + aanvr.nr.z.j.Antivriesmiddel voor de centrale verwarmingDocumenten Aanvraagnummersdocumentatie: d39-40Toelichtingalgemeen:Antivriesmiddel MIN-TIENdocumentatie: d39 Folder over MIN-TIENd40Mailing over MIN-TIENVerpakkingd39-40 Omslag5. Schoperen1926, 1937,z.j.Metaalbewerkers schoperen diverse objectenDocumentenfoto’s:Aanvraagnummersph234-253Toelichtingalgemeen:Toepassing en voorbereiding van de roestwerendebehandeling.foto’s: ph234-235 Metaalbewerker zandstraalt hetmetaal ter voorbereidingph236-237 Schopeerpistoolph238-239 Behandeling van metalen ramenph240-242 Behandeling van propellersph243 Schopeerwerkplaatsph244-246 Metaalbewerkers schoperen.Vermoedelijk Zwitserland rond 1926.ph247-248 Proeven met of voorlichting overschoperenVerpakkingph249ph250ph251-253ph234-240ph241-242ph243-246ph247ph248-249ph250ph251ph252-253Behandeling van het standbeeld vanRembrandt van Louis RoyerBehandeling motorbootje in dejachtwerf van de Kaag, 1937Behandeling van scheepsonderdelenPer stukOmslagPer stukOmslagPer stukOmslagOmslagPer stuk17

Aanvragen als: BRAA + aanvr.nr.1923, 1926,1928, z.j.Geschopeerde objectenDocumenten Aanvraagnummersfoto’s:ph255-266fotoalbums: f4-8documentatie: d41-43Toelichtingalgemeen:Objecten waarop roestwerende behandeling istoegepastfoto’s: ph255 Twee schoorsteenroosters die opverschillende manieren zijngeschopeerd, 1928ph256 Handveegwagens van de Haagsereinigingsdienstph257-258 Koelbuizenph259 Warmwaterreservoirs enverwarmingsspiralenph260-261 Melkvervoertanks, 1923ph262ph263ph264-265ph266RadiatorbeschermerTrog en verwarmingsbuisAuto’s met behandelde carrosserieënMijnen voor de KoninklijkeNederlandse Marine, 1928fotoalbums: f4-8 Geschopeerde objecten enmetaalbewerkers die de roestwerendebehandeling toepassendocumentatie: d41 Ansichtkaart met verzinking van desluisdeur van Duinkerkd42d43F.W. Braat’s Koninklijke Fabriek vanMetaalwerken N.V., Hetmetaalspuitprocédé “Schoop” intheorie en toepassing, Delft 1926N. Meurer, De tegenwoordige standvan het metaalspuitprocédé Schoop-Meurer en het nieuweemailspuitprocédé Meurer, Den Haag1923Verpakkingph255-265 Enveloppeph266 Omslagf4-8 Vijf omslagend41-43 Drie omslagen18

Aanvragen als: BRAA + aanvr.nr.1926, z.j. Geschopeerde installaties in de openbare ruimteDocumentenfoto’s:Aanvraagnummersph267-283, ph452-454Toelichtingalgemeen:Masten, sluisonderdelen, transformatorstations endergelijke waarop roestwerende behandeling istoegepastfoto’s: ph267 Gashouder 1926. VermoedelijkZwitserland.ph268 Sluishijstorens van de sluis bij hetuitwateringskanaal Oostoeverph269 Mastenph270-272 Hoogspanningsmast Arnhemph273 Spaninrichting voor rijdraadph274 Radiozendmast te Zürichph275-276 Onderdelen van mastenph277-282, Openluchttransformatorstation te Lentph452-454ph283 OpenluchttransformatorstationVerpakkingph267-269ph270-283ph452-454OmslagEnveloppeDrie omslagen19

Aanvragen als: BRAA + aanvr.nr.6. Overige objecten vervaardigd door de firma Braat1916, 1918,1926, 1946,z.j.Diverse producten vervaardigd door de firma BraatDocumenten Aanvraagnummersfoto’s:ph286-301fotoalbums:f9documentatie: d44-52Toelichtingalgemeen:Producten die niet onder de voorgaande categorieënvallen en albums of foto’s met verschillende productenfoto’s: ph286 Schoorsteenkap 1939ph287-294 Brandblusinstallatie Nieuwe Kerk teAmsterdam (Fotograaf: J. Zietsma)ph296 Scheepsluchtkapph297 Doodskistph298 Met brons ingelegd tegeltableau(Fotograaf: J. van Dijk)ph299 Zoeklicht [1916]ph300 Instrumentenkast voor het SintJoseph-Ziekenhuis te Heerlenph301 Presentatie van diverse producten inde etalage van Vroom en DreesmannDelft 1946fotoalbums: f9 Interieurs waarin verschillendeproducten van de firma Braatgeïnstalleerd zijndocumentatie: d44 Enveloppe bedrukt met informatieover schoperend45-48 Brochures in het Nederlands en Duitsover voedingwatervoorwarmers voorlocomotieven [1918]d49d50d51d52Prijslijst voor scheepsluchtkappenBrochure over luchtkappen enventilatiedakramenBrochure over doodskistenVereeniging Nederlandsch Fabrikaat,Winkelinrichting, Den Haag 1926Verpakkingph286-301 Vijftien omslagenf9In enveloppe in omslagd44Omslagd45-48 Omslagd49-51 Omslagd52Omslag20

Aanvragen als: BRAA + aanvr.nr.ph333ph334ph335ph336ph337ph338-ph341ph342-344ph345ph346ph347ph348ph349ph350ph353ph354ph355ph356ph357ph455ph456ph457ph458ph459ph460ph461ph462ph463ph464Schouwburg te Heerlen (Architecten:J. Pauw en J.M. van Hardeveld)Landhuis “De Koers” (Architect:J.P. Fokker)Lunchroom in de Hoogstraat teRotterdamLoods Celebes te Amsterdam(Architecten: J.G van Gendt enA.D.N. van Gendt)Industriële Club te Amsterdam(Architect: F. Kuypers)Centraal Boekenhuis te Amsterdam(Architect: B.J. Ouëndag)Hoofdkantoor Unilever te Rotterdam(Architect: H.F. Mertens)Raadhuis te Enschede (Architect:G. Friedhoff)Centraal Magazijn voor Telegraaf- enTelefoonmaterieel te Den Haag(Architect: S. Franco)Kantoorgebouw van de Maatschappijtot Uitvoering van Zuiderzeewerken teWieringenStadsbibliotheek te Stockholm(Architect: E.G. Asplund)Remise Haagse Tram Maatschappij teDen Haag (Architect: A. Schadée)Gebouw van G.E.W. aan hetObrechtplein te AmsterdamTextielfabriek Van Wijk & Co teLeiden (Architect: D. Roosenburg)Nederlandse Gist- en Spiritusfabriekte Delft (Architect: D. Roosenburg)Peek en Cloppenburg te Leiden(Architect: Laan, L. van der)Jaarbeursgebouw te Utrecht(Architect: Bie Leuveling Tjeenk,J. de)Firma Bervoets te Dordrecht(Architect: Buskens, P.G.)Garage Koninklijk Paleis te Den HaagRijkskrankzinnigengesticht teWoensel (Architect: Vrijman, R.B.)Meisjesvakschool te Den Haag(Architect: Gort, J.J.) (Fotograaf:Steenbergh, C.)Locomotievenloods te ZwolleElektriciteitsbedrijf Noord-Holland(Fotograaf: Steenbergh, C.)Woonhuis te Everdingen (Architect:Lee, A. van der) (Fotograaf:C. Steenbergh)Batavus Rijwielfabriek te Heerenveen.Landhuis te EdeLandhuis “Pasadena” te Zeist.(architect: J. de Bie Leuveling Tjeenk)Pand van het Museum voorNatuurlijke Historie aan deRaamsteeg te Leiden (architect:J. van Lokhorst)22

Aanvragen als: BRAA + aanvr.nr.ph465ph466ph467-468Gebouw Batavia te AmsterdamPlantenkassen van deRijkslaboratorium Hogeschool teWageningenWesterveld Columbarium teDriehuis/Velsen (Architect: W.M.Dudok) (Fotograaf: C.A. Deul)dia’s: ph469 Appartementen aan de Sportlaan teDen Haag (Architect: P. Zanstra)documentatie: d53 Fotogravure van de Nederlandse GistenSpiritusfabriek te Delft (Zie ookph349a)Verpakkingph302-311ph312-319ph320-354ph355-357ph455-468ph469d53Per stukAcht omslagenPer stukPer stukOmslagOmslagOmslagz.j.Onbekende gebouwen met door de firma Braat geïnstalleerde of bewerkteonderdelenDocumentenfoto’s:dia’s:Toelichtingalgemeen:Aanvraagnummersph358-374, ph470-473ph474-475Foto’s zonder gegevensVerpakkingph358-368ph369-374ph470-473ph474-475EnveloppeZes omslagenVier omslagenTwee omslagen23

Aanvragen als: BRAA + aanvr.nr.8. Overige stukken1844, 1921,1931, z.j.Archiefstukken die niet onder de voorgaande categorieën vallenDocumenten Aanvraagnummersfoto’s:ph375-387, ph476-482documentatie: d54-57geschreven stukken: g1-4Toelichtingalgemeen:Relevantie van deze archiefstukken is niet altijdduidelijkfoto’s: ph379 Brief van C.P. Schoemaker enAssociatie te Samarang van30 december 1925ph380 Pagina uit grootboek van F.W. Braatvan 13 mei 1844ph381 Interieur van het gebouw van demachinefabriek Stork te Hengeloph382-383 Fotograaf: A. Frequinph 478 Interieur van flat in Den Haagdocumentatie: d54 Staatsblad van het Koninkrijk derNederlanden 95 (1921)d55Die Korischen Verbrennungsöfen,Berlijn 1906d56 Teknisk Tidskrift 14 (1931)d57Getypte lijst met beschrijvingen vannegatieven uit het bedrijfsarchief.geschreven stukken: g1-4 Briefjes met instructies voor afdrukkenen opbergen van negatieven.Verpakkingph375-380 Enveloppeph381-387 Omslagph476-482 Drie omslagend54-57 Drie omslageng1-4 In enveloppe in omslagDubbele exemplarenDocumentendocumentatie:Toelichtingalgemeen:VerpakkingAanvraagnummersd58Dubbele exemplaren uit dit archiefOmslag24

Aanvragen als: BRAA + aanvr.nr.TECHNIEKENProcédé Drager FotonummersDaglichtcollodiumzilverdruk Papier ph53, ph60, ph62-63, ph70-76, ph112-113, ph179-184,ph198, ph226, ph307-308,ph311, ph330, ph333, ph334-336, ph354, ph361-364,ph369, ph374, ph400, ph405,ph408, ph438-441, ph450,ph456-457, ph460, ph462-463, ph466, ph471, ph477Ontwikkelgelatinezilverdruk Glas ph 469, ph474, ph475Ontwikkelgelatinezilverdruk Polyester ph475Ontwikkelgelatinezilverdruk Papier Overige nummers25

Aanvragen als: BRAA + aanvr.nr.NAMENArchitectenAsplund, E.G.Berner, C.Bie Leuveling Tjeenk, J. deBrandes, C.Bremer, G.Brinkman en Van der VlugtBureau SchaapBuskens, P.G.Dudok, W.M.Eelkema, M.G.Eschauzier, F.A.Fokker, J.P.Franco, S.Friedhoff, G.Gendt, A.D.N. vanGendt, J.G. vanGort, J.J.Hardeveld, J.M. vanHeukelom, G.W. vanKuypers, F.Laan, L. van derLee, A. van derLokhorst, J. vanMertens, H.F.Ouëndag, B.J.Pauw, J.Posthumus Meyes, C.P.Roosenburg, D.Schadée, A.Sverre, O.Teeuwisse, H.Vrijman, R.B.Zanstra, P.FotografenBarsy, A. vonDeul, C.A.Dijk, J. vanDyserinck, W.Frequin, A.Koster, J.Sibbelee, H.Steenbergh, C.Vaessen, J.Weers, C.J.Zietsma, J.26