NK 2004 3.pdf - KNNV Vereniging voor Veldbiologie

(Maar toch was het even leuk!)EUCALYPTUSEUCALYPTUSGLOBULUSNu is Eucalyptus aan de beurt, dat wil zeggen de vluchtige olie uit de bladerenvan Eucalyptus globulus Labil.l, u allen vast wel bekend van de“eucalyptus”geur en -smaak van diverse soorten verkoudheids- enhoestpastilles. De naam "eucalyptus" valt uiteen in twee delen: eu=goed en“calyptos”=bedekt, hetgeen slaat op de door een soort “dekseltje” afgedektebloemknop. Dat ziet er houtig en iets witbestoven uit en gaat pas open als de bloembegint te bloeien. Dan komen de talrijkemeeldraden te voorschijn. Die vele meeldradenzijn trouwens typisch voor de leden van deMyrtaceeën waartoe ook Eucalyptus behoort.Het is een grote vormrijke familie die hoofdzakelijk in de tropen voorkomt.Alle leden van deze familie produceren etherische olie. De enige Europesesoort is Myrtus die in Zuid-Frankrijk en andere Middellandse Zeegebiedenvolop te zien is en als hij bloeit is dat werkelijk een lust voor het oog. In deoudheid werden de jonge bruiden versierd mei een Myrtuskrans op het hoofd.Andere bekende leden van deze familie zijn o.a. Pimenta officinalis uit Centraal-Amerika (levert piment,een kruidnagelachtige vrucht), Eugenia caryophyllata van de Molukken, die de echte kruidnagelenlevert (de nog gesloten bloemknoppen.) Het was in de tijd van de Oostindische Compagnie een zeerbelangrijke specerij.Wie wel eens een bezoek heeft gebracht in Groningen aan de Menkemaborg, ziet uit die tijden prachtigesiervoorwerpen gemaakt uit gedroogde kruidnagelen, zoals bijvoorbeeld hele schepen.Tijdens die lange zeiltochten over zee kreeg menig matroos wel eens last van kiespijn en de chirurgijnhad op elk schip kruidnagelen (of de olie) voorhanden waarmee de kiespijn tijdelijk verlicht werd.En het gebruik van kruidnagelen in een citroen gestoken zullen velen ongetwijfeld kennen bij debereiding van zogenaamde Bisschop- of "Glüh"wijn.Maar terug nu naar onze Eucalyptus. De tweede naam “globulus” (kleine kogel) slaat op de vormvan de vrucht. In Australië zijn er hele wouden met deze werkelijk gigantische bomen. Ze worden vijftigtot honderd meter hoog en de typosche verticale stand van de bladeren maakt dat de bomen praktischgeen schaduw geven. Eucalyptus vormt twee soorten bladeren en we noemen dat bladdimorfie. Debladeren aan de jonge twijgen slaan horizontaal tegenover elkaar en zijn bijna “zittend” (geenbladsteel). Ze zijn eivormig en bedekt met een waslaagje dat de verdamping tegengaat.Hierdoor hebben ze een blauwachtigwitte kleur. De handelswaar echter bestaat alleen uit debladeren van de oudere takken.Deze zijn duidelijk gesteeld en sikkelvormig. Door eendraaiing van die bladsteel staan de bladeren verticaal, vangen dus minder zonnewarmte op enverdampen daardoor ook veel minder. Eucalyptus globulus wordt ook wel koortsboomgenoemd wegens de toepassing bij malaria. Oudere boeken vermelden het verdrijven van demalariamuggen, maar een andere verklaring ligt in het feit dat door de drooglegging van demoerassen de broedplaatsen van de malariamug verdwenen. Mogelijk spelen beide feiten eenrol in dit verhaal.De etherische olie – eucalyptusolie – wordt uit de oudere bladeren gewonnen doorzogenaamde dampdestillatie. Ze bevat wel 70% cineol (ook wel eucalyptol genoemd),verder verschillende alifatische alcoholen en aldehyden, zoals isoamylalcohol, butyral-dehyde,