Medium / Jaargang 27 / #01 / Februari 2014

We zijn nu
eenmaal een
krant, niet de
Donald Duck”
Er bleken ook verschillen tussen jongere en oudere kinderen. Zeventot
achtjarigen waren vaker bang voor branden, ongelukken en
rampen, terwijl negen- tot twaalfjarigen banger werden van oorlogen.
Volgens Valkenburg komt dit doordat kinderen de wereld dan in een
breder perspectief gaan zien. “Als ze ouder worden krijgt het nieuws
veel meer betekenis. Kinderen kunnen dan vooral bang worden als
het nieuws direct betrekking heeft op henzelf, bijvoorbeeld als er iets
op een school gebeurt.”
WEINIG ONDERZOEK
Het onderzoek van Valkenburg naar de angstreacties van kinderen
op bepaald nieuws is een van de weinige onderzoeken die tot nu toe
op dit gebied is uitgevoerd. Ethische bezwaren spelen namelijk een
grote rol bij onderzoek waar kinderen centraal staan. Marlies Klijn,
docente Jeugd & Media Entertainment en Communicatie-ethiek
binnen Communicatiewetenschap, weet daar alles van: “Onderzoek
naar media-effecten op kinderen vindt voornamelijk plaats door
middel van surveys. Je kunt namelijk niet zomaar experimenten
houden met kinderen waarbij je nieuws met geweld of andere
schokkende beelden laat zien. In die zin zijn kinderen dan toch nog
een kwetsbare groep, ondanks dat ze zelf al wel veel mee krijgen.
Ik denk dat men vaak onderschat hoe angstig kinderen kunnen
worden van nieuws.”
ETHIEK OP DE WERKVLOER
Het is duidelijk dat sommige nieuwsgebeurtenissen kinderen angstig
kunnen maken. Op de werkvloer van Kidsweek en 7Days wordt
daar rekening mee gehouden. Wilman: “We hebben een stijlboek
Sytse Wilman
waar richtlijnen in staan. Wat we proberen is om het bij de feiten te
houden, maar ook te nuanceren. Als er bijvoorbeeld iets heel naars
gebeurt vertellen we dit wel, maar zeggen we ook dat het nu zo
groot is, juist omdat het bijna nooit gebeurt.”
Het is voor nieuwsmakers met kinderen als doelgroep de kunst om
een balans te vinden tussen enerzijds een goede journalist zijn en
anderzijds rekening houden met de lezers, stelt Klijn. “Bij het nieuws
voor volwassenen hoeft minder rekening gehouden te worden
met de doelgroep: journalisten moeten dan vooral het nieuws
transparant en eerlijk brengen en hun vak verstaan. Bij het maken
van nieuws voor kinderen moet je als journalist meer rekening
houden met de doelgroep: je houdt meer rekening met de gevolgen,
zowel binnen de ethiek als bij het brengen van nieuws.”
Een jaar geleden kwam de verdwijning van Ruben en Julian volop
in het nieuws: twee broertjes van negen en zeven die uiteindelijk
om het leven gebracht bleken te zijn. Heftig nieuws dat, zoals uit
het onderzoek van Valkenburg naar voren kwam, angst oproept bij
kinderen. Kidsweek en 7Days brachten het nieuws wel. Wilman:
“Het is moeilijk om daar een afweging in te maken. Het gaat over
kinderen, over iemand die bij je in de klas zou kunnen zitten. Toch
staan zulke onderwerpen er wel in, omdat we nu eenmaal een krant
zijn en niet de Donald Duck. Als wij het gevoel hebben dat nieuws
zo groot of belangrijk is, ontkomen kinderen daar toch niet aan.
Iedereen heeft het er op het schoolplein toch over. Wij vinden dat we
het beter kunnen proberen goed en evenwichtig uit te leggen, dan
het helemaal te negeren.”
TACTIEK
Hoe goed je kinderen ook beschermt, ook kinderen worden
geconfronteerd met heftige nieuwsfeiten. Om angstreacties te
voorkomen is er echter wel een aantal manieren om kinderen
te helpen bij het verwerken van het nieuws, stelt Klijn. “Er zijn
technieken, niet alleen voor journalisten maar ook voor ouders,
waarmee je met de kinderen kan praten om ze minder angstig te
laten zijn. Een advies is om kinderen af te leiden. Bij heftig nieuws
kan bijvoorbeeld de focus worden gelegd op de reddingswerkers.
Zo van: ‘O, wat doen zij goed werk!’ Daarbij is het alleen wel
belangrijk dat je niet voorbijgaat aan wat er echt is gebeurd en
waarom die reddingswerkers daar zijn.”
In de berichtgeving worden bij Kidsweek en 7Days soms ook
bepaalde elementen weggelaten. Wilman: “Je maakt, omdat het
kinderen zijn, andere keuzes. Bijvoorbeeld het weglaten van details;
het gaat om de hoofdlijn. De bedoeling is wel dat we een correcte,
objectieve weergave van de nieuwsfeiten geven. Daar gelden alle
principes voor die ook voor andere journalisten gelden: objectiviteit,
scheiding tussen feiten en mening, hoor en wederhoor.”
Ten slotte is er de sandwichformule: een bij nieuwsmedia voor
kinderen veel gebruikte techniek. Klijn: “Bij de sandwichformule
worden serieuze onderwerpen afgewisseld met wat luchtigere
onderwerpen.” Toch lukt dat niet altijd even goed, erkent ook
Wilman: “Je bent afhankelijk van het nieuws. Als er een week niet
echt iets gebeurt, wordt de krant wat luchtiger. Maar als er veel
heftig nieuws is, ontkomen we er niet aan. Dat laten we dat niet weg
omdat er ergens een eekhoorntje is geboren.”
GEDOSEERD NIEUWS
Je kunt je uiteindelijk afvragen of kinderen eigenlijk wel nieuws
zouden moeten volgen. Waarom zijn er überhaupt speciale
nieuwsmedia voor kinderen als ze er mogelijk angstig van worden?
Volgens Valkenburg is het niet zozeer de vraag hoe het nieuws voor
kinderen moet worden gepresenteerd, maar vooral vanaf welke
leeftijd. “Ik denk dat het belangrijk is om kinderen al vanaf jonge
leeftijd, zij het gedoseerd, met nieuws te confronteren. Het is immers
de wereld waar zij in leven. Als er bijvoorbeeld heel heftig nieuws is,
zoals een aanslag, is het juist goed om het wel te bespreken. Het is
Patti Valkenburg
belangrijk om het nieuws dan voor kinderen in perspectief te zetten.”
Klijn sluit zich hierbij aan. “Ik denk dat nieuws voor de jongere
doelgroep, zo tot een jaar zeven, sowieso niet geschikt is omdat ze
het nieuws dan nog niet kunnen begrijpen. Maar het is goed dat er
speciale nieuwsmedia zijn voor kinderen vanaf een jaar of zeven.
Onderzoek heeft ook aangetoond dat het beter is om kinderen niet
te verbieden het nieuws te zien, omdat ze het toch wel meekrijgen.
Sterker nog, daar worden ze misschien nog wel banger van. Het is
belangrijk om er open over te praten.”
MEER SCHOLING
Ondanks dat er speciale nieuwsmedia voor kinderen zijn, kunnen
kinderen steeds vaker online zelf nieuws vinden. Dit betekent niet
dat kranten als Kidsweek of 7Days overbodig worden – integendeel,
denkt Klijn. “Nieuwsmedia voor kinderen gaan op een bepaalde
manier met het nieuws om; wat voorzichtiger, wat minder heftig en
vooral vanuit het perspectief van het kind.”
Wilman voegt daaraan toe: “Je moet ook zeker niet onderschatten
hoe leuk het is voor kinderen om een eigen krant te krijgen.
Natuurlijk gebeurt er veel online, steeds meer, maar we merken wel
dat kinderen erg blij zijn dat ze een eigen blad hebben. We hopen
dat dat nog lang zo blijft, maar misschien zijn wij in de toekomst ook
alleen nog maar online.”
Wat de toekomst van de jeugdjournalistiek inhoudt is niet te
voorspellen. De omgeving van de kinderen blijft volgens Klijn in ieder
geval een erg belangrijke factor om nieuws aan kinderen over te
brengen. “Kinderen vinden tegenwoordig overal nieuws en dat is
niet altijd net zo netjes en weloverwogen gebracht zoals bijvoorbeeld
Kidsweek of 7Days dat doen. Daarom moeten juist hier ouders en
scholen verantwoordelijkheid nemen. In de klas kan bijvoorbeeld
gepraat worden over wat kinderen weten. Er kunnen ook heftige
dingen voorbijkomen en juist dan is het belangrijk om die angsten te
bespreken. De scholen weten nu nog te weinig over mediawijsheid
en over het feit dat kinderen kritische nieuwsconsumenten zijn. Er
is meer scholing nodig. Het zou mooi zijn als er een vak komt op
school dat over de impact van nieuws gaat. Het vak ‘Mediawijsheid’,
bijvoorbeeld.” Nieuws maken voor kinderen, het is zeker geen
kinderspel.
22 / MEDIUM FEBRUARI 2014 MEDIUM FEBRUARI 2014 / 23
Marlies Klijn