You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Foto: JACO MARAIS<br />
Hoekom wil Deon Maas ’n<br />
bronsbeeld van Karen Zoid<br />
in Oudtshoorn laat oprig?<br />
‘ZOID<br />
hoef jou kinders<br />
wat trou is te vra,<br />
wat beteken die GBB dan, SuidAfrika?’<br />
<strong>Krit</strong><br />
<strong>Woensdag</strong> <strong>12</strong> <strong>April</strong> <strong>2017</strong> R8.50<br />
In samewerking met Die Burger
2 Nuus <strong>Krit</strong> <strong>12</strong> <strong>April</strong> <strong>2017</strong><br />
Anet PienaarVosloo<br />
Sy was 13 jaar die hoof van<br />
die KKNK.<br />
Die storm en drang jare.<br />
Toe was sy drie jaar aan die<br />
stuur van die Oude Libertas-tearer<br />
buite Stellenbosch. En toe<br />
kom die groot uitdaging: baas<br />
van kykNET, die groot suksesstorie<br />
van M-Net, wat onder<br />
haar leiding nuwe hoogtes bereik<br />
het.<br />
Karen Meiring is ’n legende in<br />
die Afrikaanse kunstewêreld,<br />
een wat daarvoor bekend is dat<br />
sy grense verskuif en nuwe<br />
idees vreesloos aanpak.<br />
Sy is die “ma” van die Afrikaanse<br />
kunstefees, een met baie<br />
pa’s.<br />
In haar lewe is daar baie<br />
mans wat haar tydens haar dae<br />
by die KKNK beïnvloed en geïnspireer<br />
het.<br />
Eerste op die lysie is soos sy<br />
hom noem, Oom Jans. “Toe ek<br />
die uitvoerende hoof van die<br />
KKNK was, het hy tot ’n bed in<br />
ons kantoor gehad sodat hy nie<br />
smiddae hoef terug te ry Oulap<br />
toe nie. Hy het hom nie laat ignoreer<br />
nie!’<br />
Ander mense wat klippe uit<br />
haar pad gerol het, was Ton<br />
Vosloo (volgens haar ’n werklike<br />
beskermheer) en David Piedt,<br />
by wie sy baie geleer het tydens<br />
die oorgangsjare.<br />
Vroue was daar ook. Santie de<br />
Jager, ’n sterk vrou van Oudtshoorn,<br />
wat ’n groot bydrae in<br />
die beginjare van die fees gespeel<br />
het en “tannie” Rosie<br />
Karen Meiring: “Ons het ’n opkoms van jonges nou nodig.”<br />
Schoeman.<br />
“Tannie Rosie het werklik<br />
baanbrekerswerk gedoen, van<br />
die begin af. Sy het gemeenskappe<br />
bymekaar gebring en die idee<br />
van welvaart deel, ’n belangrike<br />
beleid van die fees gemaak.”<br />
Wat dink jy van Afrikaanse<br />
kunstefeeste in <strong>2017</strong>?<br />
“Dis steeds die Nagmaal op<br />
die markplein. Ons Fiësta-paneel<br />
het verlede jaar gesamentlik<br />
by die vervaardigende feeste<br />
‘ONS HET ’N VER PAD GELOOP’<br />
Foto: ANET PIENAARVOSLOO<br />
KKNK se ‘ma’<br />
is vreesloos<br />
meer as <strong>12</strong>0 nuwe debuutproduksies<br />
gesien.”<br />
Saartjie Botha, hoof van die<br />
Woordfees, het die rol van Afrikaanse<br />
kunstefeeste onlangs by<br />
die Fiësta-beraad verwoord deur<br />
te sê dat die enigste leiers wat<br />
ons as Afrikaanse mense nou<br />
het, ons regisseurs en dirigente<br />
is…<br />
“Ek hou nie van die woord<br />
‘transformeer’ nie, want dit<br />
klink asof iemand iets gaan verloor,<br />
en verkies om te sê dat ons<br />
met kunstefeeste integreer en<br />
hervorm.<br />
“Met kykNET het ons oor<br />
kleurgrense heen beweeg. Mense<br />
is so belê in ons karakters;<br />
daar is geen skeidslyne meer<br />
nie.”<br />
Almal kyk deesdae sepies, ’n<br />
genre wat nie onderskat moet<br />
word nie.<br />
“Dis verstommend. In 1999 is<br />
die reddingsboei uitgegooi vir<br />
Afrikaanse televisie. Al die kyk-<br />
NET-kanale het sedertdien bly<br />
groei: kykNET, kykNET&kie en<br />
kykNET NOU!<br />
“Ons het pas ons digitale tydskrif<br />
in samewerking met Rapport<br />
in gedrukte vorm begin uitgee!<br />
“Ons sakemodel het aangepas<br />
as gevolg van ons mark en digitale<br />
dinge soos Facebook en<br />
Google.<br />
“Ons skep ongeveer 2 000 vars<br />
inhoudsure per jaar. Ons kyk na<br />
meer komedie en drama. Vir die<br />
toekoms kyk ons na meer algemene<br />
vermaak. Ons stel in Julie<br />
’n nuwe dokumentêre reeks oor<br />
die bekende Kook en Geniet van<br />
S.J.A. de Villiers beskikbaar.”<br />
En hoe klop jou hart vir die<br />
KKNK?<br />
“Ek is nostalgies as ek hier<br />
kom. Hier is soveel paaie wat ek<br />
geloop het. Hier is wonderlike<br />
emosies en herinneringe. Ek bly<br />
steeds by die ‘ou’ Holiday Inn,<br />
nou die Oudtshoorn Inn, waar<br />
baie dinge gebeur en uitgesorteer<br />
is, soos die konferensie ná<br />
die Miriam Makeba-voorval.<br />
“Wat ek nou mis, is dapperheid<br />
en groter passie onder die<br />
jonges. Millennials het ’n ander<br />
ingesteldheid wat met oorlewing<br />
en oorlewering belyn moet<br />
word. Ons het ’n opkoms onder<br />
die jonges nou nodig. Ons moet<br />
die aflosstokkie aangee met die<br />
hoop dat die volgende generasies<br />
nuwe mylpale gaan skep.”<br />
Karen kyk stip na my met<br />
die tipiese ondeunde kykie in<br />
haar oë: “We’ve come a long<br />
way, baby!”
<strong>Krit</strong> <strong>12</strong> <strong>April</strong> <strong>2017</strong> Nuus 3<br />
KKNKENTREPRENEUR:<br />
Oom Plaas se dogter<br />
<strong>Krit</strong><br />
Redakteur<br />
Danie Keet<br />
danie.keet@media24.com<br />
Marchelle van Zyl<br />
Marjé Smit (18) het laasjaar<br />
matriek geskryf en<br />
vat nou ’n gap-jaar.<br />
Maar anders as ander skoolverlaters<br />
sit sy nie op die stoep<br />
of hang uit in die Kuiertuin nie.<br />
Sy bedryf haar eie besigheid en<br />
is dié jaar een van die jongste<br />
entrepreneurs op die KKNK se<br />
feesterrein.<br />
Oom Plaas is die naam van<br />
die stalletjie waar sy haar soute<br />
en plaasprodukte verkoop. Die<br />
produkte wat sy verkoop is alles<br />
deur die “ou tannies op die boeremanier”<br />
gemaak. Maar die<br />
sout maak sy self. En dis dan<br />
ook hoekom haar leuse is:<br />
“Plaasprodukte soos uit jou kinderdae.”<br />
Maar waar het dit alles begin?<br />
Marjé het grootgeword op ’n<br />
plaas in die Carnarvon-distrik<br />
en saam met haar ouers, Miesie<br />
en Martin, en twee broers, Kobus<br />
en Stefan, het sy gou geleer<br />
om self in te spring. Sy bedryf<br />
die gastehuis op die plaas en<br />
hulle bied ook toere aan vir gaste.<br />
Daarby is sy ’n kranige ruiter<br />
en neem gereeld aan gimkana-kompetisies<br />
deel.<br />
So het haar pa eendag lamsvleis<br />
op ’n plaasmark in die<br />
Paarl gaan verkoop en sommer<br />
as ’n toegif ’n pak pansout<br />
saamgeneem. Dit blyk toe daar<br />
is meer belangstelling in die<br />
sout as in die vleis.<br />
“Die sout kom van die panne<br />
af, tussen Prieska en Carnarvon<br />
en Vosburg. Die storie loop dat<br />
dit elke 20 jaar so baie in die<br />
Karoo reën dat net die windpompe<br />
se koppe in die panne in<br />
die water staan. Nou, my pa en<br />
my oupa sê so, maar ek wil dit<br />
nog sien, want ek is nou maar<br />
18. Ek het nog twee jaar,” lag<br />
sy. “So, as die water nou wegsak<br />
en die windpomp hom nou<br />
Marjé Smit verkoop plaasprodukte wat nog volgens die tradisionele resepte<br />
gemaak is.<br />
Foto: MARCHELLE VAN ZYL<br />
dit nou op die Karoovlaktes uit<br />
en dan oes hulle hom. En as hy<br />
nou gekristalliseer het, verpak<br />
ons dit in die grinder-potjies<br />
met verskillende kruie en speserye.<br />
Elke potjie word individueel<br />
met die hand gemeng, om seweer<br />
uithaal, dan is dit nou<br />
hierdie hoë konsentrasie sout en<br />
dis vreeslik hoog in minerale.<br />
Hy het omtrent die hele periodieke<br />
tabel in,” skerts sy. “Ons<br />
het dit laat ontleed – dis vreeslik<br />
gesond. En dan pomp hulle<br />
ker te maak dit het net die regte<br />
hoeveelheid speserye en kruie<br />
in. En die label word ook met<br />
die hand opgeplak.”<br />
Sy het verskillende resepte<br />
ontwerp vir verskillende produkte<br />
–- selfs ’n sout vir braaibroodjies.<br />
Wat hou die toekoms vir haar<br />
in?<br />
“Die idee was altyd om die<br />
soute te gebruik as ekstra inkomste<br />
om vir universiteit te<br />
betaal.”<br />
Maar die besigheid het so<br />
goed gedoen dat sy besluit het<br />
om ’n gap-jaar te vat, markte te<br />
besoek en só meer van die land<br />
te sien. Oom Plaas word nou al<br />
in bykans 150 winkels verkoop.<br />
Haar ma, Miesie, en pa, Martin,<br />
en broers Stefan en Kobus<br />
spring ook in om te help. Dis ’n<br />
familie- en gemeenskapsbesigheid.<br />
Marjé het vir tannie Nella<br />
gebel wat ook daar naby boer,<br />
en gevra of sy vir haar sal konfyt<br />
maak. Haar tannie Anita van<br />
Ladismith het weer die hele distrik<br />
daar gekry om koekies en<br />
beskuit te bak. Haar pa, Martin,<br />
het met ’n unieke resep vir<br />
skaapwors vorendag gekom.<br />
Wat is een van die grootste<br />
uitdagings om ’n entrepreneur<br />
te wees?<br />
“Om moed te hou. Om te sê<br />
dit gaan werk as almal anders<br />
skepties is,” lag sy. Sy lag die<br />
hele tyd.<br />
Wat is die lekkerste daarvan<br />
om jou goed by die markte te<br />
verkoop?<br />
“Om die mense te ontmoet. En<br />
al hul stories te hoor, want ’n<br />
mens kuier lekker met mense<br />
wat jy nie ken nie. En om nuwe<br />
produkte te ontwikkel,” vertel<br />
Marjé. “Elke dag is ’n nuwe uitdaging<br />
en ’n nuwe avontuur.”<br />
) Ontmoet Marjé by Tent C, stalletjie<br />
33. Of kontak haar by oomplaas1@gmail.com.<br />
Uitgewer & advertensies<br />
Hannelie Cronjé<br />
083 303 6117<br />
hannelieg@media24.com<br />
Nuusredakteur en produksie<br />
Ilse Krige<br />
6ilse.krige@gmail.com<br />
Uitleg, ontwerp en produksie<br />
JohnnGrant Munro<br />
Woordsubs<br />
Susan Booyens<br />
Lize Mulder<br />
Resensente<br />
Ilza Roggeband<br />
Herman Lategan<br />
Willem Bester<br />
Marina Griebenow<br />
Spesiale gasskrywers<br />
Ton Vosloo<br />
Anet PienaarVosloo<br />
Skrywer: Boeke<br />
Marlene Malan<br />
Skrywer: Onderhoude<br />
Lynné Schoeman<br />
Skrywer en fotograaf<br />
Marchelle van Zyl<br />
Sosiale media<br />
Clifford en Maryke Roberts<br />
Fotograwe<br />
Nardus Engelbrecht<br />
Jaco Marais<br />
Natalie Gabriels<br />
Waar is ons kantore<br />
SuidKaapkollege<br />
h.v. Voortrekker en Adderleystraat<br />
<strong>Krit</strong>NOU<br />
Besoek kknk.co.za<br />
om elke dag se uitgawe<br />
elektronies te lees of af te laai.<br />
KKNKontbyt<br />
Ten bate van die Rapportonderwysfonds:<br />
Datum: 14 <strong>April</strong>. Tyd: 07:30<br />
Plek: Welgeluk NG Kerksaal, Parkweg<br />
Suid, Oudtshoorn.<br />
Koste: R<strong>12</strong>0 per persoon. Enige wins<br />
sal oorgedra word na die ROF.<br />
Spreker: Adv. Jan Heunis, voorsitter<br />
van die Konvokasie van Universiteit<br />
Stellenbosch. Gee asseblief terugvoering<br />
aan Schalk van Vuuren, tel. 083<br />
628 7900; Willem Knoetze, tel. 082<br />
408 6769 of Deon Joubert, tel. 083<br />
458 0706, indien u die ontbyt gaan<br />
bywoon. Hierdie ontbyt is ’n moet op<br />
die KKNKbesoeker se program. Ons<br />
sien uit daarna om u in Oudtshoorn te<br />
ontmoet.<br />
Afrikaans.com – vier en<br />
uppe marketing AA15834<br />
verken die lekker<br />
van Afrikaans.<br />
afrikaans.com
4 Nuus <strong>Krit</strong> <strong>12</strong> <strong>April</strong> <strong>2017</strong><br />
Rolanda Marais speel een van die hoofrolle in die nuwe Afrikaanse rolprent Johnny is nie dood nie wat onder<br />
meer terugkyk na die Voëlvrybeweging van die 1980’s.<br />
Foto: VERSKAF<br />
Johnny gaan gehore<br />
laat regop sit<br />
Die veelbesproke teaterregisseur<br />
Christiaan Olwagen<br />
maak met Johnny is nie<br />
dood nie sy filmdebuut. Dit word<br />
op 5 Mei <strong>2017</strong> in filmteaters landwyd<br />
bekendgestel. Die bekroonde<br />
rolprentmaker Jaco Smit is assistent-regisseur,<br />
met top- Suid-Afrikaanse<br />
akteurs soos Rolanda Marais,<br />
Albert Pretorius, Ilana Cilliers<br />
en Ludwig Binge wat<br />
hoofrolle vertolk. Roelof Storm<br />
speel die titelrol van Johnny.<br />
Dié film, gegrond op ’n toneelstuk<br />
deur Malan Steyn, vertel die<br />
verhaal van ’n groep studentevriende<br />
in die laat 1980’s. Tussen<br />
partytjies en protes vorm die vyf<br />
studente ’n hegte vriendskap, en<br />
die Voëlvry-musiek word die<br />
klankbaan van hul eie seksuele<br />
en politieke ontwaking. Saam probeer<br />
hulle as jong Afrikaners ’n<br />
alternatiewe identiteit sonder<br />
apartheidsbagasie oop rock-enrebelleer.<br />
Die film verwys na<br />
die rol van bekendes soos Johannes<br />
Kerkorrel, Bernoldus<br />
Niemand, Koos Kombuis en die<br />
Gereformeerde Blues Band in<br />
dié generasie-protesaksie.<br />
Charl-Johan Lingenfelder het<br />
die oorspronklike musiek vir<br />
Johnny is nie dood nie behartig.<br />
Die film speel gedeeltelik in ’n<br />
tydvak af toe die regering en die<br />
kerk van die dag grootliks die samelewingsnorme<br />
en -gedrag voorgeskryf<br />
het. Die rolspelers se lewe<br />
ongeveer 14 jaar later word ook<br />
onder die loep geneem, en kan beskryf<br />
word as ‘die post-rewolusie<br />
blues van die Afrikaner’.<br />
Die dood van hul universiteit<br />
vriend Johnny bly nog ’n raaisel,<br />
iets wat al vier oorlewendes<br />
steeds teister.<br />
Die film is ’n reünie-drama in<br />
die styl van die Amerikaanse The<br />
Big Chill en die Britse Peter’s<br />
Friends: ’n storie oor vriendskap<br />
en verraad, seksuele en politieke<br />
bevryding, jeugdige idealisme en<br />
middeljarige ontnugtering, die<br />
verlies aan onskuld en die aanvaarding<br />
van kompromieë ter wille<br />
van oorlewing. Dit ondersoek<br />
ook die verwoestende uitwerking<br />
wat die Grensoorlog op duisende<br />
dienspligtiges gehad het.<br />
Herman Binge, die uitvoerende<br />
vervaardiger, glo dat hierdie film<br />
’n universele tema het wat wyd<br />
aanklank by alle Suid Afrikaners<br />
sal vind.<br />
“Hoewel hierdie film ’n in-diepte<br />
en spesifieke insig in die ‘antiestablishment’-protes<br />
en bevryding<br />
van Afrikaner-denke in die<br />
tagtigerjare gee, en die musiek<br />
dalk tot ’n sekere generasie<br />
spreek, word met puik toneelspel<br />
en musiek baie grense oorgesteek.<br />
Ek is oortuig daarvan dat die<br />
‘millennials’ dalk verras kan wees<br />
met die nuwe insigte in ons<br />
volksgeskiedenis wat die kontroversiële<br />
film bied.”<br />
) Die film is moontlik gemaak met<br />
die ondersteuning van kykNET<br />
Films, die D.T.I. en ARCO V.C.<br />
SterKinekor hanteer die film se<br />
verspreiding.<br />
8035 HCF Johnny Awards Poster RESIZE FA1.indd 1 <strong>2017</strong>/04/06 4:56 PM<br />
is oortuig<br />
daarvan dat die<br />
‘‘Ek<br />
‘millennials’ dalk<br />
verras kan wees<br />
met die nuwe<br />
insigte in ons<br />
volksgeskiedenis<br />
wat die<br />
kontroversiële film<br />
bied.<br />
Laout_01.indd 1<br />
<strong>2017</strong>/04/11 02:50:22 PM
<strong>Krit</strong> <strong>12</strong> <strong>April</strong> <strong>2017</strong> Nuus 5<br />
Pieter Koen onthou eerste KKNK<br />
Maryke Roberts<br />
Pieter Koen is een van daardie<br />
sangers wat eintlik geen bekendstelling<br />
nodig het nie, maar net<br />
vir dié wat hom nie ken nie: hy<br />
is die voormalige Radio Rippelomroeper<br />
en aanbieder van kyk-<br />
NET se gewilde musiekprogram<br />
op Saterdagaande, Jukebox. Van<br />
sy treffers sluit in “Skud jou<br />
biscuit”, “3 susters van Drie<br />
Susters” en “Tattoo”.<br />
<strong>Krit</strong> het met hom gesels oor sy<br />
optrede Vrydagaand by die<br />
Huisgenoot-verhoog om 18:00.<br />
Hoop ons sien jou daar.<br />
Wat is spesiaal aan die vertoning?<br />
Wat die vertoning spesiaal<br />
maak, is die feit dat Jukebox in<br />
sy tiende seisoen is. Uiteraard is<br />
dit ’n besonderse mylpaal en<br />
deur die jare is daar ook deurgaans<br />
gepoog om so gereeld as<br />
moontlik Jukebox in ’n meer<br />
fisieke formaat aan die publiek<br />
te bring, eerder as net die belewenis<br />
week ná week op die<br />
spreekwoordelike kassie. Ons<br />
het al verskeie “Jukebox Roadshow”-vertonings<br />
suksesvol aangebied<br />
en dit goed gedink om<br />
hierdie jaar ’n soortgelyke vertoning<br />
by sekerlik een van die<br />
bekendste kunstefeeste in die<br />
land aan te bied. Wat dan hierdie<br />
rondte ekstra spesiaal maak,<br />
is dat ons dit saam met ’n orkes<br />
gaan aanbied, en van die land se<br />
mees geliefde kunstenaars gaan<br />
insluit.<br />
Vanjaar is dus vir jou ’n groot jaar.<br />
Wat is vir die lekkerste van die<br />
show?<br />
Sjoe, die gesegde is nie verniet<br />
“tyd vlieg as ’n mens iets geniet”<br />
nie. Ek kan jou weliswaar<br />
nie glo ons is al so lank<br />
aan die gang nie, maar is tog<br />
ook besonders bevoorreg en<br />
baie geëerd om wel in hierdie<br />
posisie te kan wees. Die sukses<br />
van die program lê myns<br />
insiens in die samewerking<br />
van die totale span wat verantwoordelik<br />
is vir Jukebox, en ’n<br />
mens kan ook nie die musiek<br />
waarom die program draai, vergeet<br />
nie. Jukebox se aanslag is<br />
lekker en gemaklik en ek is oortuig<br />
daarvan dat ons deel van<br />
die kultuur oor die jare geword<br />
het. Ek dink menige huishouding<br />
maak deesdae seker dat die<br />
vure reeds hoog brand voordat<br />
Jukebox op ’n Saterdagaand begin<br />
sodat ons juis ’n lekker geselligheid<br />
of kuier met die musiek<br />
en geselsie wat ons bied,<br />
kan komplementeer.<br />
Wat vier jy nog vanjaar?<br />
Ek is baie opgewonde oor<br />
wat voorlê in <strong>2017</strong>. My nu-<br />
Vir Pieter<br />
Koen het<br />
die KKNK<br />
’n onvergeetlike<br />
uniekheid.<br />
Foto: VER<br />
SKAF<br />
we album is skaars<br />
vier of wat maande<br />
oud en dit beteken<br />
dat daar nog baie<br />
werk en heelwat kuiers<br />
by dorpe en geleenthede in<br />
ons land gaan wees. Ek<br />
wil soos met al my vorige<br />
albums seker maak almal<br />
kry hom te hore en maak hom<br />
ook deel van hul versameling.<br />
Ek sien ook vreeslik uit na so ’n<br />
paar indrukwekkende byvoegings<br />
wat ons totJukebox gaan<br />
maak in die nabye toekoms, en<br />
weet sommer dat die volgende<br />
dekade nie net by ons as program<br />
nie, maar ook by kykNET<br />
as kanaal van die beste nog<br />
gaan wees.<br />
Hoekom geniet jy die KKNK<br />
so baie en wat is vir jou<br />
uniek daaraan?<br />
Volgens my is die KKNK<br />
die “patriarg” van feeste<br />
in ons land. Wat my bietjie<br />
kennis rondom die geskiedenis<br />
van die fees betref,<br />
is ek van mening dat<br />
die KKNK die eerste van<br />
sy soort was en<br />
is. In die tyd sedert<br />
die eerste<br />
KKNK het daar<br />
al heelwat<br />
soortgelyke feeste<br />
die lig gesien<br />
– ook met baie sukses natuurlik,<br />
maar wat die KKNK betref, is<br />
dit die oudste van al die “kinders”.<br />
Ek kan ook baie goed my<br />
eerste optredes as jong kunstenaar<br />
by die fees onthou, die<br />
rondhardloop van die een na die<br />
ander verhoog, bietjie asem<br />
skep en weer gaan, en natuurlik<br />
sal ek nooit vergeet hoe ek in ’n<br />
tentjie in iemand se erf gekamp<br />
het daardie eerste jaar van die<br />
fees nie. Uitmuntende tye wat<br />
my altyd nederig sal hou. Die<br />
fees het vir my ’n onbeskryflike<br />
uniekheid – seker vanweë die<br />
feit dat ek dit as ’n “senior” fees<br />
sien en beskou.<br />
Wat is die een ding wat jy nie kan<br />
misloop by die KKNK nie – enige<br />
rituele soos roosterkoek gaan eet,<br />
of koffie op die Queen’s Hotel se<br />
stoep?<br />
Die stof . . . vuil voete . . . moeë<br />
bene ná ’n dag by die fees en ’n<br />
draai by al die stalletjies, en ’n<br />
lekker braai saam met vriende<br />
en/of kollegas ná ’n goeie vertoning.<br />
Wat hou die res van die jaar vir<br />
jou in?<br />
Daar is natuurlik die Pieter<br />
Koen-familiepiekniek op 30 Julie<br />
in Pretoria en altyd ’n aangename<br />
surprise of drie . . . Hou hierdie<br />
spasie dop.
6 Nuus <strong>Krit</strong> <strong>12</strong> <strong>April</strong> <strong>2017</strong><br />
‘Klikkerland’ vol<br />
manewales en raaisels<br />
Kom kuier in die Klikkerhuis<br />
saam met die kleurvolle Klikkerlanders!<br />
Hul dae is vol poetse,<br />
planne en pret.<br />
In hierdie maltrap-avontuur<br />
ontsnap ’n paar veldmuise in<br />
die Klikkerhuis en maak groot<br />
amok.<br />
Een van die Klikkerlanders<br />
leer hoekom die ou gesegde<br />
“slim het sy baas gevang” baie<br />
waar is, en verskeie poetse en<br />
misverstande veroorsaak groot<br />
konsternasie.<br />
Die Klikkerlanders benodig<br />
ook die hulp van maats in die<br />
gehoor om ’n raaisel op te los.<br />
’n Avontuurlustige Klikkerlander<br />
is ook seker hy is gereed<br />
om te vlieg in sy “vliegstoel”.<br />
Die gehoor voel deel van die<br />
aksie en sal die vertoning verlaat<br />
met ’n ligter hart.<br />
Klikkerland se fokus is pret.<br />
Die karakters is goed beplan<br />
sodat daar ’n persoonlikheidstipe<br />
vir elke kind is. Selfs die<br />
name van die karakters is gekies<br />
om te help om kindertongetjies<br />
te oefen om moeilike<br />
Afrikaanse klanke uit te<br />
spreek. Kinders wie se huistaal<br />
nie Afrikaans is nie, sal ook<br />
baat vind by Klikkerland.<br />
Volume 1 tot 4 van Klikker-<br />
Met súlke karakters kan Klikkerland net ’n lekker plek vir die jonger<br />
feesgangers wees.<br />
Foto: VERSKAF<br />
land, ’n musiekvideo-kompilasie<br />
en ’n CD met musiek van<br />
volume 1 tot 4 is sover beskikbaar<br />
in die Klikkerland-reeks.<br />
Die reeks is beskikbaar by musiekwinkels<br />
landwyd.<br />
Klikkerland volume 3 is tans<br />
benoem vir ’n gesogte Ghoematoekenning<br />
in die kategorie<br />
Beste Kinderalbum of DVD.<br />
Klikkerland is te sien op<br />
kykNET. Die reeks word versprei<br />
deur WOW Music Distri-<br />
bution by Musica en verskeie<br />
ander musiekwinkels landwyd.<br />
Kontak die Klikkerlanders<br />
gerus per e-pos by info@klikkerland.co.za<br />
of gaan kuier op<br />
hul webwerf klikkerland.co.za<br />
of by Facebook onder Klikkerland.<br />
) Klikkerland – Poetse, planne<br />
en pret. <strong>2017</strong> is Klikkerland se<br />
4de jaar by die KKNK en hulle is<br />
nog Sa. om 11:00 by die ATKV<br />
Neelsieteater te sien.<br />
De Klerk Oelofse bieg op die verkeerde tyd en plek oor ’n verhouding<br />
waaroor daar liewer maar nie gepraat moes word nie in die<br />
komiese Strooijonker.<br />
Foto: NATALIE GABRIELS<br />
KOMEDIE: STROOIJONKER<br />
Teks té yl<br />
om ‘gaste’<br />
te bekoor<br />
Willem Bester<br />
As daar iets soos plekspesifieke<br />
teater is,<br />
vermoed ’n mens daar<br />
moet ook iets soos gehoorspesifieke<br />
teater wees. In die geval<br />
van Strooijonker moet die<br />
gehoor verkieslik reeds effens<br />
geswael wees voor die ligte<br />
doof – die komplimentêre glas<br />
borreltjies gaan net só ver.<br />
Die konsep is eenvoudig:<br />
Lukas Basson (De Klerk Oelofse)<br />
is strooijonker op die<br />
bruilof van Afrikaanse Jean<br />
en Joodse Cheryl. Hy word<br />
gevra om ook seremoniemeester<br />
te wees en die heildronke<br />
in te stel. Aangedryf<br />
deur die vonkelwyn, daardie<br />
waarheidserum van die onbeholpenes,<br />
raak hy gou die pad<br />
byster, was hy die Vorsters<br />
en die Liebermans se vuil<br />
wasgoed voor die trougeselskap,<br />
en bieg hy dat hy die<br />
bruid nog altyd lief had.<br />
Die teks en regie, deur onderskeidelik<br />
Louw Venter en<br />
Rob van Vuuren, raak ongelukkig<br />
die pad ewe gou byster.<br />
Vir die verhoog is tydsberekening<br />
en -beplanning ’n<br />
groot deel van die stryd. Beperkte<br />
materiaal is nie opsigself<br />
’n fatale probleem nie,<br />
maar dan moet die spelleiding<br />
van so ’n aard wees dat<br />
grappe en ander komedie-elemente<br />
slegs tot op hul limiete<br />
gerek word – en nie verder<br />
nie. ’n Dronk mens wat soos<br />
’n aap in ’n porseleinkas<br />
rondstorm, is net tot op ’n<br />
punt snaaks, en ’n mens se<br />
kapasiteit vir daardie inwaartse<br />
siddering oor vernederende<br />
gedrag het ook grense.<br />
Dit is tot Oelofse se krediet<br />
dat ’n mens hom as akteur<br />
nooit jammer kry nie. Sy maniese<br />
energie blyk sonder<br />
perke te wees, en hy verloor<br />
nie fokus in die frenetiese<br />
verloop van oorywer na<br />
dronkverdriet nie. Hy doen<br />
sy bes, maar daar is bloot nie<br />
genoeg vir hom om mee te<br />
werk nie, en veral sy vernuf<br />
as fisieke akteur word nie<br />
volledig benut nie.<br />
Die gehoor, wat ook deel<br />
van die rolbesetting raak, het<br />
aanvanklik heel entoesiasties<br />
meegedoen, maar ná ’n ruk<br />
het die geesdriftigheid ooglopend<br />
getaan. Dis wat gebeur<br />
wanneer iets wat eintlik die<br />
lengte van Dinner for One<br />
moet wees vir nog ’n driekwartier<br />
langer aanhou.<br />
‘‘Dit is tot<br />
Oelofse se<br />
krediet dat ’n<br />
mens hom as<br />
akteur nooit<br />
jammer kry nie.
<strong>Krit</strong> <strong>12</strong> <strong>April</strong> <strong>2017</strong> Nuus 7<br />
Theuns Eloff: “Hierdie<br />
afgradering is stadige<br />
gif”, tydens gisteroggend<br />
se gesprekreeks.<br />
Foto: MARLENE MALAN<br />
Zuma gaan tot<br />
einde van jaar<br />
bly, glo Eloff<br />
Marlene Malan<br />
Die eerste draaipunt van Suid-<br />
Afrika se afwaartse politieke<br />
spiraal is die aanwysing van die<br />
president van die ANC einde<br />
vanjaar.<br />
As Cyril Ramaphosa dié pos<br />
kry, sal daar eers “ ’n plato<br />
wees, en dan ’n geleidelike opwaartse<br />
kurwe. As Nkosazana<br />
Dlamini-Zuma die uitverkorene<br />
is, sal Suid-Afrika nog ’n rukkie<br />
in daardie afwaartse spiraal beweeg.<br />
Dan is die volgende draaipunt<br />
oor twee jaar, in <strong>April</strong> of<br />
Mei 2019, met die volgende algemene<br />
verkiesing.<br />
Só het dr. Theuns Eloff, uitvoerende<br />
hoof van die FW de<br />
Klerk-stigting en voorheen rektor<br />
van die Noordwes-Universiteit,<br />
gister in ’n bespreking van<br />
sy boek Turning Point gesê.<br />
Turning Point is die vertaling<br />
van Eloff se boek Wat nou, Suid-<br />
Afrika?, maar aangevul met drie<br />
splinternuwe hoofstukke wat die<br />
jongste verwikkelinge aan die<br />
politieke front in Suid-Afrika<br />
‘‘Hierdie<br />
afgradering is<br />
stadige gif. Jy<br />
sien nie die<br />
gevolge<br />
onmiddellik nie –<br />
dit sypel<br />
geleidelik in.<br />
bespreek. Albei boeke het by Tafelberg<br />
verskyn, Turning Point<br />
sowat drie weke gelede.<br />
Eloff sê iets wat hy, en baie<br />
ekonome, wel “misgelees” het,<br />
“is dat dit langer sou duur voordat<br />
ons land ekonomies afgegradeer<br />
sou word. Hierdie afgradering<br />
is stadige gif. Jy sien nie<br />
die gevolge onmiddellik nie – dit<br />
sypel geleidelik in”.<br />
Hy het ook geen doekies omgedraai<br />
oor Zuma se politieke<br />
toekoms nie. “Daar is absoluut<br />
geen kans dat hy uit sy pos<br />
gaan verwyder word voor die<br />
einde van die jaar nie.”<br />
Net die ANC kan dit doen; nie<br />
eens burgerlike opstand gaan<br />
iets verander nie, sê Eloff. Dis<br />
waarom hy in sy boek praat oor<br />
“Zuma se ANC”.<br />
Zuma het van skaapwagter tot<br />
intelligensiehoof van Umkhonto<br />
we Sizwe tot president gevorder,<br />
maar in die Nelson Mandela-era<br />
nie ’n noemenswaardige pos beklee<br />
nie. Daar het ’n wraakgevoel<br />
in hom ontstaan. “Die populiste<br />
het hom ingebring as adjunkpresident.<br />
Hy is nie ’n<br />
filosoof nie; hy is ’n opportunis.<br />
Mense het nie sien kom wat hy<br />
sou aanrig nie. Eers was die gevoel<br />
anything but Mbeki; nou is<br />
die gevoel anything but Zuma.”<br />
Eloff sê hy het Zuma nog altyd<br />
die “shrewd Zoeloe” genoem.<br />
Volgens hom kla die wittes<br />
dat “FW de Klerk ons uitverkoop<br />
het”.<br />
“Die jong swart mense voel<br />
weer dat Nelson Mandela hulle<br />
uitverkoop het.”<br />
#<br />
afrikaans<br />
saam met die atkv by vanjaar se kknk!<br />
Môre, 13 <strong>April</strong> se program:<br />
Kom kuier saam in die wonderwêreld<br />
van boeke! Ons bobaas-boekwinkel<br />
is weer in die Rembrandsaal agter die<br />
CP Nel Museum. Dié fees van boeke vir<br />
boekliefhebbers van alle ouderdomme, sluit<br />
ook ’n reeks boek-gesprekke in wat deur<br />
Daniel Hugo saamgestel is en daagliks hier<br />
aangebied word.<br />
ATKV-Neelsie (Arbeidsgenot):<br />
Arbeidsgenot is die nuwe tuiste vir jong feesgangers (en hulle ouers) waar hulle kortkuns en Uitkampteater-optredes, asook<br />
poppeteater en opwindende 3D-kindervertonings, kan beleef. Daar is ook ’n heerlike koffiewinkel vir innerlike versterking.<br />
09:00 DIE ONGELOOFLIKE AVONTURE VAN ANDRIES<br />
ANDERS<br />
DEBUUT. Met Gerrit Fourie, Pieter-Dirk Steyn,<br />
Charl Henning, Willem Esterhuyse, Berlie Swart,<br />
Marnus Nel en Franco de Wet.<br />
14:00 DINOSOURUS-SAFARI<br />
Met Liena van der Merwe, Anso van Eeden,<br />
Ané van den Berg en Lize Bosman.<br />
Daagliks: CRAFTY KIDS – Skeppende aktiwiteite<br />
FILMVERSE 2<br />
Ons bekroonde digkuns-animasieprojek<br />
is te sien in die Prince Vincent-gebou in<br />
Baron van Reedestraat. Moenie hierdie<br />
besondere digkuns-ervaring misloop<br />
nie. Gratis. Daagliks. 40 minute.<br />
@ATKVSA<br />
ATKV-Tienertoneel<br />
Ons spog vanjaar met twee van ons 2016-wenproduksies:<br />
Hoërskool Durbanville se wenstuk, Fragment, en<br />
Hoërskool Jan van Riebeeck, naaswenner, se Die maan val<br />
bewusteloos.<br />
Griesselsaal: 14 en 15 <strong>April</strong><br />
ATKVSA<br />
11:00 Giliomee – taalaktivis en historikus<br />
Met Hermann Giliomee en Daniel Hugo<br />
(gespreksleier)<br />
14:00 Melk die heilige koeie<br />
Met Deon Maas en Marianne Thamm<br />
(gespreksleier)<br />
UITKAMPTEATER VIR DIE JONGSPAN<br />
11:00 WIT ROSIE, ROOI ROSIE<br />
Met Elanza Swart, Almar Müller,<br />
Liezel Swartz, Emile Tredoux en Lara Hattingh.<br />
Daagliks van 09:30 tot 15:00<br />
In die woud – Nieverbale teater<br />
Kattekwaad – Kinderteater<br />
Nóg meer Kattekwaad – Kinderteater<br />
CINDERSCHOELER: Fisiese teater<br />
Word vandag ’n lid van die ATKV deur “ATKV” na 44733* te SMS.<br />
*Standaardtariewe geld.<br />
www.atkv.org.za
8 Nuus <strong>Krit</strong> <strong>12</strong> <strong>April</strong> <strong>2017</strong><br />
RESENSIE: DIE REUK VAN APPELS<br />
’n Droomdebuut<br />
Met kommentaar deur LARA BYE<br />
Marina Griebenow<br />
Om ’n roman in ’n geslaagde toneelstuk<br />
te omskep, is nie ’n<br />
hierjybedrywigheid nie. Vra maar<br />
vir iemand soos Saartjie Botha, wat al<br />
heelwat lof en erkenning ontvang het vir<br />
haar verwerkings van onder meer Bidsprinkaan<br />
van André P. Brink, asook ’n<br />
Ander tongval van Antjie Krog.<br />
Sodanige verwerkings is ook ’n voorliefde<br />
van die bekende en geliefde Janice<br />
Honeyman wat nie net romans in toneelstukke<br />
omskep nie, maar sommer self<br />
ook die regie behartig. ’n Mens onthou<br />
haar produksies van Vatmaar en Shirley,<br />
Goodness & Mercy wat etlike jare gelede<br />
by die Baxterteater in Kaapstad opgevoer<br />
is.<br />
Benewens die groot taak om die<br />
opvoerregte daarvoor te bekom, was<br />
die keuse van verwerker die eerste<br />
vraagstuk wat Johan van der Merwe en<br />
Rudi Sadler van die nuwe produksiehuis<br />
Theatrerocket in die gesig gestaar het<br />
toe hulle ’n verhoogverwerking van Mark<br />
Behr se welbekende roman Die reuk van<br />
appels gekies het as hul debuutprojek.<br />
Hulle nader Johann Smith, ’n dramaturg<br />
en skrywer van Gauteng wat reeds<br />
drie keer die ATKV se CR Swartprys vir<br />
sy toneeltekse ontvang het, om die<br />
moeilike taak aan te pak om die roman<br />
in ’n toneelmatige teks te omskep. Aangesien<br />
die roman so bekend en gewild is<br />
– dis reeds in nege tale vertaal – is die<br />
druk op Smith selfs groter as wat die<br />
geval gewoonlik is, maar met behulp van<br />
die regisseur, Lara Bye, en akteur, Gideon<br />
Lombard, sit hy nie ’n voet verkeerd nie.<br />
DIRECTOR’S COMMENT: We were guided<br />
by an amazing script on which we all<br />
worked together. We had input into<br />
Johann’s first draft. He then came down<br />
to Cape Town for three days and we sat<br />
down, worked on it and finalised it. You<br />
cannot put everything in, because it’s<br />
not a matter of squeezing a book into a<br />
play. You have to make a play. You have<br />
to find the physical world of it. The<br />
feedback from the publisher, which is<br />
just so extraordinary, is that it is all<br />
Mark Behr. They recognised it and that<br />
was our sense that we had not just rewritten<br />
the book.<br />
Behr se roman is met die eerste oogopslag<br />
die eenvoudige storie van ’n 11jarige<br />
seun, Marnus Erasmus, wat grootword<br />
in ’n tipies Afrikaanse gesin in die<br />
vroeë jare sewentig. Sy pa, Johan, is ’n<br />
generaalmajoor in die SA Nasionale<br />
Weermag. Sy ma, Leonore, is ’n sangonderwyseres<br />
en vir hom die mooiste vrou<br />
in die wêreld. Hy dink sy sussie, Ilse, is<br />
’n snip wat op die aarde geplaas is om<br />
sy lewe moeilik te maak, maar hy weet<br />
darem ook sy is slim en talentvol. Sy<br />
beste vriend is Frikkie, die argetipe van<br />
die stout maatjie met die deurmekaar<br />
kuif en sokkies wat alewig oor sy skoene<br />
hang. Doreen is hul bruin bediende wat<br />
al jare lank by hulle werk en as een van<br />
die “goeies” beskou word.<br />
skewed view of everything around him.<br />
It is a beautiful narrative device that he<br />
thinks he knows everything and that he<br />
is in charge of his world. He’s like the<br />
Little Prince on his planet. It is his little<br />
world and although it is floating in a big<br />
nothingness, it is solid.<br />
Nodeloos om te sê, die verhaal is heelwat<br />
meer kompleks en verweefd as wat<br />
op die oppervlak voorkom, soos maar altyd<br />
die geval is in patriargale gemeenskappe<br />
waar godsdiens en politiek die<br />
toon aangee. In Die reuk van appels is<br />
dit apartheid, die Calvinisme en albei<br />
saamgevoeg in die Christeliknasionale<br />
onderwys. Daar is ’n magdom temas wat<br />
uit bogenoemde verhaal voortspruit en<br />
Behr is geniaal in sy keuse van ’n 11jarige<br />
om al dié temas oor te dra. Sodoende<br />
kom dit meer argeloos en ontvanklik by<br />
die gehoor uit vir wie dit bedoel is, maar<br />
vergroot ook die impak daarvan soveel<br />
te meer omdat dit ’n kind is wat die geweld<br />
van die spreekwoordelike voorhamerhoue<br />
moet verduur.<br />
DIRECTOR’S COMMENT: We did not<br />
want to do it in the roughandtumble<br />
style of South African physical theatre.<br />
We were looking for something more<br />
filmic, in the style of the Austrian director<br />
Michael Haneke, who often portrays<br />
things through the lens of a child. We<br />
wanted to show how children absorb<br />
stuff and the dangers of indoctrination.<br />
There are many degrees. One is Dad<br />
showing Marnus ‘Look, this is our land.<br />
God gave it to us.’ The other indoctrination<br />
happens at the dinner table behind<br />
every closed door in every suburb.<br />
Met die eerste opvoering van Die reuk<br />
van appels in die Griesselsaal op Oudtshoorn<br />
op 10 <strong>April</strong> is die vraag vooraf op<br />
die meeste lippe of die kreatiewe span<br />
sal kan reg laat geskied aan die boek.<br />
Soos ’n mens om jou geluister het, wou<br />
dit voorkom of die meeste die boek<br />
goed ken en gevolglik groot verwagtinge<br />
gehad het. Hulle is nie teleurgestel nie.<br />
Daarvan het die heilige oomblik van stilte<br />
en toe dawerende staande applous ná<br />
afloop van die stuk getuig.<br />
Die eerste pluimpie moet gaan vir die<br />
slim keuse om Die reuk van appels as ’n<br />
eenmanvertoning aan te bied, met die<br />
verkleurmannetjie Lombard as Marnus.<br />
Die storie word van begin tot end vanuit<br />
sy oogpunt vertel en hoewel ’n mens seker<br />
’n manier kon bewimpel om dit as ’n<br />
ensemblestuk aan te bied, voel dit tog<br />
of só ’n weergawe beter op die grootskerm<br />
sal werk as op die verhoog.<br />
Met net een akteur op die verhoog, is<br />
al die aandag op Marnus toegespits en<br />
is daar g’n ruimte vir misverstande of<br />
verbloeming van die feite nie. En vir ’n<br />
akteur van Lombard se ervaring en vermoëns<br />
is dit nie te moeilik om ’n paar<br />
ander karakters ook te speel nie. Dít<br />
doen hy behendig en oortuigend. Veral<br />
sy uitbeelding van die sjarmante generaal<br />
van die Chileense Pinochetregime<br />
wat by hulle tuisgaan onder die skuilnaam<br />
John Smith is juis en getrou.<br />
Bye kies om die stelinkleding, kostuums<br />
en beligting eenvoudig te hou.<br />
Kosie Smit is verantwoordelik vir die beligtingsontwerp<br />
en dis veral sy slim gebruik<br />
van ’n kollig om die tonele by die<br />
loergaatjie in Marnus se kamervloer uit<br />
te beeld wat ’n mens bybly.<br />
DIRECTOR’S COMMENT: I love furniture.<br />
It is always very specific, like in London<br />
Road. We found a guy at Milnerton Market<br />
who makes chairs and we had one<br />
made. The proportions are slightly off.<br />
The seat is slightly larger; it’s just a bit<br />
odd. What you put there has to have<br />
meaning. However, you can dress it up<br />
as much as you want to, but it is of no<br />
use if your actor does not enchant.<br />
Ook die klankbaan is uitstekend saamgestel<br />
deur Lombard, self ’n knap musikant,<br />
met net die regte hoeveelheid byklanke,<br />
waaronder prikkels van radioprogramme<br />
en bokskommentaar uit die era,<br />
asook die angswekkende verbyvlug van<br />
MiGs en die spoegenspat van die gesprekke<br />
oor die tweerigtingradio’s wat<br />
tydens skermutselings aan die Grens gebruik<br />
is. Tog was die oorwegende gevoel<br />
deurgaans een van ’n ademlose stilte,<br />
want almal het gewag op die onafwendbare<br />
einde.<br />
Marnus is geklee in ’n kakiekleurige<br />
skoolbroek, ligblou skoolhemp, grys<br />
skoolkouse en blinkgepolitoerde swart<br />
skoolskoene. Om die onderskeid te tref<br />
tussen die jonger en ouer Marnus gebruik<br />
Lombard ’n boshoed en ’n weermagwaterbottel<br />
wanneer hy Marnus die<br />
dienspligtige uitbeeld. Meer as dit sou<br />
oordadig wees. Sy verhoogruimte is afgebaken<br />
met ’n mat waarop ’n stoel<br />
staan. Sy kamer, sy wêreld. Uit die dak,<br />
net langs die stoel, hang die SANWbaadjie<br />
met die rangkentekens van ’n<br />
generaalmajoor. Immer die teenwoordigheid<br />
van die patriargale.<br />
Lombard oorrompel algeheel as die<br />
jong Marnus wat met sy netjiese voorkoms<br />
– die kouse word kortkort tot onder<br />
die knieë opgetrek en die skoolhemp<br />
reggepluk om die skouers – en onbeskroomde<br />
vertellings die gehoor deel<br />
maak van sy wel en wee.<br />
In Die reuk van appels deel die gehoor<br />
in die mees uitdagende naaktoneel wat<br />
al ooit na my wete by ’n kunstefees<br />
aangebied is. Merkwaardig genoeg, en<br />
tot ’n mens se vreugde oor die volwassenheid<br />
van die gehoor, is dit so natuurlik<br />
aanvaar en ervaar soos die aanbieding<br />
daarvan en het dit deel uitgemaak<br />
van die storie soos Behr dit geskryf en<br />
bedoel het. Lombard verdien ook ’n<br />
pluimpie vir sy dapperheid as akteur om<br />
so ’n toneel aan te pak en sensitief oor<br />
te dra.<br />
DIRECTOR’S COMMENT: Gideon is just<br />
transcendent. And he is brave. As we<br />
know, this is hectic subject matter to<br />
take on, particularly if it’s your first<br />
oneman show. And he brings all of his<br />
multiple skills to the table. Rhythm, for<br />
example. We’ll have a transition and he’ll<br />
first find the rhythm of the scene. It’s<br />
like drumming. He knows exactly how<br />
long to hold the beat.<br />
Met sy vertolking as die hoofkarakter<br />
in The View van Philip Rademeyer het<br />
Lombard telkemale my hart gebreek.<br />
Daar is tot later gespot dat ’n snikkende<br />
resensent hul barometer van ’n suksesvolle<br />
opvoering geword het. Met Die reuk<br />
van appels het die trane weggebly tot<br />
die laaste applous verby was, en toe het<br />
die wolkbreuk plaasgevind – ’n klein katarsis<br />
deur ’n konfrontasie met wat die<br />
verskrikking van die verlede aan ’n kind<br />
gedoen het. En steeds hang die suur<br />
reuk van vrot appels in die lug.<br />
DIRECTOR’S COMMENT: The immensity<br />
of the ugliness of the past just catches<br />
up with you in that moment. You cannot<br />
say that this is a story set in the<br />
past. It is not. It is of its time. It is still<br />
with us.<br />
DIRECTOR’S COMMENT: Marnus is the<br />
unreliable narrator. He actually has a<br />
Foto: NARDUS ENGELBRECHT<br />
Die reuk van appels. Debuutdrama.<br />
Griesselsaal. Vandag om 09:00, Do. om<br />
18:30, Vr. om 18:30 en Sa. om 15:00.<br />
Geborg deur die Algemene Afvaardiging van die Vlaamse Regering
<strong>Krit</strong> <strong>12</strong> <strong>April</strong> <strong>2017</strong> Nuus 9<br />
DEBUUTDRAMA: ‘GEHEIME TAAL’<br />
Herman Lategan<br />
Daar is iets aan Lizz Meiring<br />
se verhoogteenwoordigheid<br />
en haar warm<br />
persoonlikheid wat ’n mens laat<br />
voel asof jy by ’n baie goeie, ou<br />
vriendin kuier.<br />
Iemand wat jy al vir ontelbare<br />
jare ken. Jy hoef niks aan haar<br />
te verduidelik nie.<br />
Haar hart pomp liefde, haar<br />
gesig is pure sonneblom, haar<br />
emosionele timbre is iets wat<br />
skaars is: empatie, nederigheid,<br />
outentisiteit. Dit skemer deur, al<br />
speel sy iemand anders.<br />
In hierdie solostuk, wat sy self<br />
geskryf het, vertolk sy die rol<br />
van ’n 50-plus-enkelvrou wat<br />
iets wegsteek. Freda is ook sommer<br />
moerig, laat val ’n vloekwoordjie<br />
hier en daar, en dan<br />
voel sy nogal sleg daaroor.<br />
Sy het ’n blommewinkel en<br />
praat blomtaal. Sy ken die simboliek<br />
en mitologie van elke<br />
blom, watter een jaloesie beteken,<br />
watter een reinheid is en<br />
hoe blomme gerangskik moet<br />
word om sommer ’n potpourri<br />
van gelaaide betekenisse te verteenwoordig.<br />
Freda begin heel kordaat en<br />
Lizz laat moerige<br />
Freda blom<br />
Lizz Meiring in haar solostuk Geheime taal.<br />
selfversekerd oor haar lewe<br />
praat en die goed wat met haar<br />
gebeur, maar soos die storielyn<br />
ontvou, raak sy breekbaar en<br />
word sy ’n geknakte blomstingel.<br />
Daar is iets uit haar verlede<br />
wat by haar spook, en soos hulle<br />
Foto: JACO MARAIS<br />
in Engels sê: Secrets keep you<br />
sick, shame dies on exposure.<br />
Sy is eintlik in ontkenning<br />
oor wat met haar gebeur het<br />
(gaan kyk self om uit te vind<br />
wat dit is).<br />
As sy wel die werklikheid<br />
konfronteer, word sy ’n moeras<br />
wat sweet met angs, selfverwyt,<br />
en onsekerheid. Die tyd vir die<br />
waarheid en heling het aangebreek,<br />
en dit is altyd vreesaanjaend.<br />
Hierdie stuk is ’n goeie idee<br />
wat meestal werk, en moontlik<br />
nog ’n bietjie skaafwerk hier en<br />
daar nodig het. Miskien sal dit<br />
baat by ’n verkorting, maar ook<br />
nie te veel nie. Die program vertel<br />
jou dis ’n uur lank, en dít<br />
kan werk.<br />
Die dag toe hierdie resensent<br />
daar was, was dit wel langer.<br />
Kom by die punt uit, hou dit<br />
tight, en versnel ietwat die ritme.<br />
Maar dis alles vergeefbaar,<br />
want soos voorheen genoem, is<br />
Meiring se persoonlikheid en<br />
goedaardigheid so oorweldigend,<br />
’n mens gee nie eintlik om nie.<br />
Soos hulle in die Gamtoosvallei<br />
sê, sy slaan steeds blom<br />
(maak vuur).<br />
) Geheime taal. Debuutdrama.<br />
Laerskool Van Reedesaal. Vandag<br />
om 20:00, Do. om 17:00 en Vr. om<br />
20:00.<br />
Advertensieartikel: ABSA<br />
In gesprek met . . . Liberty Battson<br />
Liberty Battson het opslae gemaak<br />
toe sy in 2014 die algehele<br />
L’Atelier-toekenning losgeslaan<br />
het. Vanjaar speel sy ’n ander rol,<br />
naamlik as kurator van haar eerste<br />
groepuitstalling, The Confessional,<br />
by die Absa Galery in die<br />
Prince Vincent-gebou in Oudtshoorn.<br />
Ons het haar oor haar debuut<br />
as kurator uitgevra en wat<br />
besoekers van hierdie fassinerende<br />
uitstalling te wagte kan wees.<br />
Hoe het die ondervinding as kurator<br />
van ’n uitstalling verskil van die uiters<br />
persoonlike proses om jou eie<br />
kunswerk te skep?<br />
Dit was verbasend! Ek was mal<br />
daaroor om die ander kant van<br />
die samewerking tussen kunstenaar<br />
en galery te ondervind. Dit<br />
het my die geleentheid gegun om<br />
met professionele persone te werk<br />
tot wie ek as kunstenaar normaalweg<br />
nie toegang sou hê nie. Ek het<br />
ook baie kennis opgedoen. Dit<br />
was pret om my passie vir kuns<br />
verder as my eie twee hande te<br />
voer en met 20 kunstenaars, waarvan<br />
sommige van oorsee, te werk<br />
op die unieke wyse wat kuratorskap<br />
moontlik maak.<br />
Ek was gaande oor die geleentheid<br />
om kunstenaars en kunswerk,<br />
afgesien van my eie, uit te<br />
stal. Die rol van ’n kurator is meer<br />
gestruktureerd as dié van die<br />
kunstenaar, en ek het dit geniet<br />
om wakker te word met meer organisasie<br />
vir die dag wat voorlê as<br />
waaraan ek gewoond is!<br />
Wat is die kernidee agter The Confessional?<br />
Om die L’Atelier-kunstenaars<br />
rol van ’n<br />
kurator is meer<br />
‘‘Die<br />
gestruktureerd<br />
as dié van die<br />
kunstenaar.<br />
(voorheen deelnemers aan en finaliste<br />
in die L’Atelier-kunskompetisie)<br />
die onderwerpe waarna<br />
die meeste op Google in Suid-Afrika<br />
gesoek is, te laat ‘bely’ en dit in<br />
die konteks van hul eie gierigheid<br />
en vrees uit te druk.<br />
Hoe het jy by onderwerpe uitgekom<br />
en dit aan kunstenaars toegewys?<br />
Statistiek fassineer my, veral syfers<br />
van digitale en nuwe mediakanale.<br />
Ek het Suid-Afrikaners se<br />
Google-soektogte vir langer as ’n<br />
jaar gevolg en aangeteken en toe<br />
aan deelnemende kunstenaars gevra<br />
om ’n onderwerp te kies waarby<br />
hulle en hul gewone voorkeuronderwerp<br />
aanklank vind. Hulle<br />
moes toe ’n kunswerk skep wat<br />
daardie onderwerp weerspieël en<br />
hul gedagtes by wyse van ’n ‘belydenis’<br />
oor die onderwerp neerpen.<br />
Die uitstalling spog met vorige<br />
L’Atelierdeelnemers en wenners<br />
soos jyself. Is dit ’n weerspieëling<br />
van die deure wat hierdie kompetisie<br />
vir jong Afrikakunstenaars oopmaak?<br />
Beslis! As ’n kompetisie het L’Atelier<br />
nie jou gewone eerste, tweede<br />
en derde plekke nie, maar bied<br />
eerder geleenthede aan al die top-<br />
100-finaliste.The Confessional<br />
spog met kunstenaars wat voorheen<br />
aan die kompetisie deelgeneem<br />
het. Wenners van merietetoekennings<br />
en die top-100-finaliste<br />
geniet baie van dieselfde<br />
geleenthede ná deelname aan<br />
L’Atelier, maak nie saak waar<br />
hulle in die kompetisie eindig nie.<br />
So byvoorbeeld was die 2016-<br />
merietetoekenningwenner, Lebo<br />
Rasenyalo, en ek eerstekeerdeelnemers<br />
wat algehele toekennings<br />
gewen het. Ander, soos Jaco van<br />
Schalkwyk, het al baie keer deelgeneem<br />
en het tydens hierdie reis<br />
’n merietetoekenning gewen. Terwyl<br />
ander steeds die top-10-finaliste<br />
verkies, waardeer Franli<br />
Meintjes, Shenaz Mahomed en Sophia<br />
van Wyk die voordele daarvan<br />
om top-100-finaliste te wees<br />
sonder om noodwendig iets te<br />
wen, net om geleenthede te kry.<br />
Die kompetisie is myns insiens<br />
op hierdie manier doelgemaak vir<br />
die kunstenaar en wat hulle op<br />
daardie tydstip in hul loopbaan<br />
nodig het. L’Atelier speel ook ’n<br />
belangrike rol in die kweek van<br />
jong kunstenaars en om aan hulle<br />
’n voet in die bedryf te gee vanwaar<br />
hulle hul eie handelsmerk<br />
kan groei en bou. Ek dink dit alles<br />
skep vir enige kunstenaar wat<br />
aan die kompetisie deelneem ’n<br />
sin van hoop – die wese waarvan<br />
ek hoop weerspieël word in die<br />
kunstenaars wat aan dié uitstalling<br />
deelneem.<br />
Liberty Battson<br />
Foto: ALLAN JAMES LIPP
10 Nuus <strong>Krit</strong> <strong>12</strong> <strong>April</strong> <strong>2017</strong><br />
DEON MAAS: IS DIE KKNK DIE NUWE REPUBLIEK VAN ZOIDAFRIKA?<br />
O, waar sal ons nuwe<br />
note vandaan kom?<br />
Deon Maas<br />
Die geld wat die Noordwesprovinsie<br />
gaan spaar<br />
deur nie meer die ses meter<br />
hoë standbeeld van Oom Jakob<br />
te bou nie, word nou Oudtshoorn<br />
toe gestuur. Dit gaan gebruik<br />
word om ’n volgrootte<br />
bronsbeeld van Karen Zoid voor<br />
die Burgersentrum op te rig.<br />
Die idee is dat die beeld in die<br />
middel van een van daai poele<br />
sal staan terwyl die skuimende<br />
Omo-water soos speeksel rondom<br />
haar kan verrys. Die speeksel<br />
kom (jammer vir die woordspeling)<br />
natuurlik van die organiseerders<br />
af wat help om vir<br />
Karen ’n jaarlikse instelling te<br />
maak. Wat sal die KKNK nou<br />
sonder Karen Zoid, ons gunsteling-“vrou<br />
van hierdie tye”, volgens<br />
Sarie, wees?<br />
Die idee agter die standbeeld<br />
is dat Karen vir altyd in Oudtshoorn<br />
kan bly sodat die organiseerders<br />
van die musiekdeel van<br />
die fees elke oggend daar kan<br />
verbyloop, kranse neerlê en dan<br />
haar voete kan soen. Ná dit<br />
gaan hulle ’n gebedjie opstuur<br />
om dankie te sê vir die Liewe<br />
Vader (en dalk haar pa en ma)<br />
dat hulle geseën is met hul eie<br />
patron saint.<br />
Daar is natuurlik niks fout<br />
met Karen Zoid of haar musiek<br />
nie. ’n Mens moet net wonder<br />
hoekom sy jaar ná jaar ná jaar<br />
altyd op die KKNK is. Ek skat<br />
dis beter as om dit met Laurika<br />
Rauch te doen, maar dis nog<br />
steeds nie okay nie.<br />
Ons sit al klaar weer met dieselfde<br />
musiekprobleem op die<br />
KKNK as ’n paar jaar terug: organiseerders<br />
wat waarde heg<br />
aan toneel en skone kunste en<br />
dan die musiek kies as ’n nagedagte.<br />
Oor die afgelope paar jaar het<br />
Hugo Theart as die nuwe kreatiewe<br />
hoof van die Suid-Kaap se<br />
gunsteling-kunstefees baie veranderinge<br />
aangebring en op dié<br />
manier nuwe lewe ingeblaas in<br />
’n andersins stagnante fees.<br />
Daar is die teksmark en die<br />
skool waar hulle jonges leer hoe<br />
om teaterkritiek te doen (voorspoed<br />
met daai een). Ek kan met<br />
’n Belgiese straatkunstenaar<br />
deur die strate van Oudtshoorn<br />
loop; ek kan in ’n shipping container<br />
’n 20 minute show gaan<br />
kyk waar die sterre van môre<br />
vandag eksperimenteer. Ek kan<br />
selfs tussen die paintings “wat<br />
die kamer so mooi bymekaar<br />
bring” nuwe en innoverende<br />
kunstenaars se werk ontdek.<br />
Mense wie se visie koppe kan<br />
en gaan skuif.<br />
As dit by musiek kom, het ons<br />
Karen Zoid. Elke fokken jaar.<br />
En dis maar net die begin van<br />
die probleem.<br />
Jy weet dat die KKNK se musiekprogram<br />
in die moeilikheid<br />
is as die interessantste nuwe<br />
stem die ou is wat covers sing<br />
by The Black Swan. As The<br />
Black Swan ná jare se Gian<br />
Groen-optredes kon besluit dit<br />
was tyd vir verandering, hoekom<br />
sukkel die KKNK se mense<br />
ná 23 jaar nog steeds met die<br />
idee van verandering? So, Karen<br />
sit die boude op die stoele, so<br />
Karen kom elke jaar terug.<br />
Die grap is natuurlik dat hierdie<br />
nie kritiek teen Karen is<br />
nie. Hoewel ek ’n vraagteken<br />
hang oor die feit dat sy haarself<br />
herskep in die rol van Johannes<br />
Kerkorrel, het ek geen probleem<br />
met haar musiek nie. Sy’t selfs<br />
al eenmaal vir my ontbyt betaal.<br />
Enigiemand wat popsterre ken,<br />
weet dat hulle nooit vir iets betaal<br />
nie, so dit was nogals cool<br />
van haar.<br />
Dis egter nie die punt nie. Die<br />
punt is dat die KKNK nie genoeg<br />
aandag aan musiek gee<br />
nie. Jy kry die ou stormtroepe,<br />
die staatmakers wat jaar ná jaar<br />
teruggenooi word. Musikaal is<br />
daar geen skepping van nuwe<br />
sterre nie. Daar is geen eksperimentering<br />
nie. Daar is geen Belgiese<br />
straatkunstenaars of 20<br />
minute sterre-van-môre vertonings<br />
nie.<br />
Ná vyf jaar van geneul sien ek<br />
dat die twee ou ooms wat altyd<br />
riel-musiek gespeel het buite die<br />
Bradlows uiteindelik dit tot op<br />
die feesterrein gemaak het. Die<br />
twee ooms, beide boorlinge van<br />
die Suid-Kaap, moes jare lank<br />
op die straat speel omdat hulle<br />
nie deel van die fees was nie.<br />
Nou speel hulle steeds met die<br />
bedelblikkie onder die vaandel<br />
van vyf familielede se wyn,<br />
maar ten minste gebeur dit op<br />
die feesterrein en nie in die<br />
Fotoillustrasie:<br />
JohnnGrant Munro<br />
kan seker<br />
aanhou bitch en<br />
‘‘Ek<br />
nog meer vyande<br />
maak, maar die<br />
vraag wat<br />
belangriker word,<br />
is: WAAR IS DIE<br />
NUWE TALENT?<br />
hoofstraat nie.<br />
Hierdie twee ooms verteenwoordig<br />
die fout in die aanslag<br />
van die KKNK tot musiek. Hulle<br />
weet hulle moet die local bruin<br />
mense gelukkig hou, so hulle<br />
dink dat die jaarlikse rymkletsvertoning<br />
alle drange bevredig.<br />
Die Suid-Kaap het ’n ryk musikale<br />
geskiedenis. Dit wissel<br />
van hip-hop, deur riel tot langarm,<br />
boeremusiek, rock en dalk<br />
nog ’n paar ander genres ook.<br />
Die rol van die KKNK is nie net<br />
om musiek na Oudtshoorn toe<br />
te bring nie, maar ook om feesgangers<br />
bloot te stel aan die<br />
plaaslike musiek. Hulle dink dat<br />
die rymkletsvertoning in daardie<br />
behoefte voldoen. Daar is<br />
meer aan die Suid-Kaap as hiphop.<br />
So, dit was die tweede probleem.<br />
Die derde probleem is dat<br />
almal wat musiek boek, rockbewonderaars<br />
blyk te wees. Ek<br />
het geen probleem met rock nie,<br />
maar rock is nie die begin en<br />
einde van alles nie. As jy jou<br />
boude gaan swaai by Laat Nag<br />
(en wie het besluit om dit twee<br />
woorde te maak, nog ’n aanslag<br />
op ons taal) is dit rock. Laatnag<br />
(vatso, jou<br />
taalbooswig)<br />
is<br />
daar ’n DJ en dalk ’n funky<br />
langarmband, maar die hooftye<br />
word altyd gedomineer deur<br />
rockbands. Ek weet dis Oudtshoorn,<br />
maar teen hierdie tyd<br />
moes die dood van rock selfs al<br />
hierdie volstruisveer-buitepos<br />
bereik het.<br />
Die idee van ’n kunstefees is<br />
om te dien as basis vir die skepping<br />
van nuwe kuns en om<br />
mense voor te stel aan nuwe<br />
idees wat hulle dan huis toe vat<br />
na die vier uithoeke van die<br />
aarde om die boodskap van vernuwing<br />
te verkondig. Die KKNK<br />
doen dit met teater en skone<br />
kunste, maar nie met musiek<br />
nie. Die musiek wat ek hier<br />
hoor, kan ek in enige kroeg of<br />
klub hoor deur die res van die<br />
land 52 weke per jaar.<br />
’n Vinnige kyk na vanjaar se<br />
musiekprogram ondersteun my<br />
argument – asof dit ondersteuning<br />
nodig het, ha . . . Ek praat<br />
net die waarheid en almal het al<br />
teen die eerste paragraaf geweet<br />
dat dit lankal gesê moet word.<br />
Zolani Mahola, almal se gunsteling-<br />
Uncle Tom wat jaar ná<br />
jaar haar verskyning hier maak,<br />
om een of ander rede. Sy’s okay,<br />
maar nou rêrig nie so spesiaal<br />
nie. Ingetrek deur die moffiemafia<br />
is sy besig om deel van<br />
die meubels hier te raak. Stel sy<br />
iets nuuts daar? Beslis nie. Sy is<br />
hier sodat die gemiddelde feesganger<br />
kan sê dat hulle al ’n<br />
swart kunstenaar in aksie gesien<br />
het. Bietjie soos Mandoza<br />
se “Nkalakatha”, behalwe natuurlik<br />
dat Zolani nog nooit ’n<br />
trefferliedjie gehad het nie<br />
Dieselfde geld vir Emo<br />
Adams, al weet ons almal dat<br />
Emo nie swart is nie. Emo se<br />
bronsbeeld gaan effe kleiner as<br />
Karen s’n wees, maar ten minste<br />
het ons darem iemand op die<br />
verhoog wat jaar ná jaar ons<br />
met die teelepel voer van sy<br />
bruingeit.<br />
Dan’s daar Bobby, ’n man wat<br />
meer tyd by Laat Nag spandeer<br />
as op die verhoog. Bobby se musikale<br />
bydrae tot die geskiedenis<br />
van Suid-Afrikaanse musiek sal<br />
nie eens ’n voetnota oor tien<br />
jaar wees nie. ’n Paint-by-numbers-kunstenaar<br />
wat soos ’n<br />
stokmannetjie dans en die idee<br />
dat wit mense geen ritme het<br />
nie, verskuif van ’n teorie na ’n<br />
feit.<br />
Theuns Jordaan is ook ’n gereelde<br />
instelling en ek gaan nie<br />
met hom neuk nie, maar dit sal<br />
lekker wees as hy sy stel so nou<br />
en dan kan verander, Gert Vlok<br />
Nel se tantième betaal en dalk<br />
’n paar treffers van sy eie skryf.<br />
Piekniek by Dingaan word<br />
oorgedoen. Of dit help om Karen<br />
se Johannes-kompleks te ondersteun,<br />
is ’n ander bespreking.<br />
Feit van die saak is dat skokteater<br />
van dertig jaar terug nie<br />
meer skok nie en Piekniek was<br />
nie ’n deurbraak as gevolg van<br />
sy musiek nie.<br />
Ek kan seker aanhou bitch en<br />
nog meer vyande maak, maar<br />
die vraag wat belangriker word,<br />
is: WAAR IS DIE NUWE TA-<br />
LENT? Ek skryf nie gereeld in<br />
hoofletters nie, maar aangesien<br />
die organiseerders so besig is<br />
om hul ego’s te politoer en hulle<br />
nie eintlik lees nie, hoop ek dat<br />
daai woorde hul aandag sal kry.<br />
Ek gaan dit sommer herhaal.<br />
Ons weet mos almal dat herhaling<br />
help om nuwe idees aanvaar<br />
te kry. WAAR IS DIE NU-<br />
WE TALENT?<br />
Waar is die jazz, waar is die<br />
langarm, waar is die musiek<br />
wat jou siel en nie net jou boude<br />
stimuleer nie? Waar is die musiekkenners<br />
op die Kanna-paneel?<br />
Ons is mos hier om te leer,<br />
nie terug te val op wat ons ken<br />
nie.<br />
Ek, as musiekliefhebber, is geregtig<br />
om met dieselfde respek<br />
en uitdagings gekonfronteer te<br />
word as teatergangers en ondersteuners<br />
van die skone kunste.<br />
Om die waarheid te sê, dring ek<br />
daarop aan dat ek as gelyke behandel<br />
word.<br />
As ek so na die verhoë rondom<br />
my kyk (en let wel dat ek<br />
nie eens die maklike teikens<br />
soos die RSG- of Huisgenoot-verhoog<br />
noem nie, dis soos om vis<br />
in ’n vaatjie met ’n haelgeweer<br />
te skiet), sien ek blatante diskriminasie<br />
teen my. En ons weet<br />
almal wat gebeur met diegene<br />
waarteen gediskrimineer word.<br />
Soos rassisme en homofobie<br />
skep dit bewegings wat op die<br />
ou einde ’n einde bring aan regimes.<br />
Pasop.<br />
Geborg deur die ATKV
<strong>Krit</strong> <strong>12</strong> <strong>April</strong> <strong>2017</strong> Nuus 11<br />
KONTEMPORÊRE MUSIEK: KAREN ZOID EN DIE GEREFORMEERDE BLUES BAND<br />
Vol sirkel vir dié rock chick<br />
Karen Zoid het Maandagaand ’n belangrike era in die SuidAfrikaanse musiekgeskiedenis afgesluit met haar<br />
laaste optrede saam met die Gerefomeerde Blues Band.<br />
Foto: JACO MARAIS<br />
Ilza Roggeband<br />
Die eerste kunstenaar wat haar<br />
gekontak het om met haar saam te<br />
werk, was Johannes Kerkorrel.<br />
’n Sigbaar emosionele Karen<br />
Zoid het Maandagaand onthou<br />
van die dae toe sy die jong rock<br />
chick van Afrikaanse musiek was<br />
en sy die oproep van Kerkorrel gekry<br />
het. Om dus saam met drie<br />
van die lede van die Gereformeerde<br />
Blues Band op te tree, was as’t<br />
ware ’n volle sirkel in haar loopbaan.<br />
Die musikante wat vir haar<br />
’n ander wêreld in Afrikaans oopgemaak<br />
het, was nou haar gelyke<br />
op ’n verhoog.<br />
Die Burgersentrum was gepak.<br />
Die gemiddelde ouderdom van die<br />
gehoor dalk ouer as wat ’n mens<br />
sou dink. Was die gryskop man<br />
daar omdat hy Voëlvry onthou?<br />
Was die vrou met die brilletjie<br />
daar omdat sy ’n ander kant van<br />
Zoid leer ken het in haar program<br />
Die Republiek van Zoid Afrika?<br />
Wie weet, maar teen die einde<br />
was almal op hul voete, sommige<br />
met hande bo die kop en ’n wikkel<br />
in die heupe.<br />
Zoid het met respek met die musiek<br />
van Kerkorrel omgegaan en<br />
haar verwerkings van sy musiek<br />
‘‘Zoid het gesê<br />
hierdie was die<br />
laaste keer wat<br />
hierdie konsert<br />
gaan gebeur.<br />
was in die kol. Gary Herselman<br />
(Piet Pers), Jannie “Hanepoot”<br />
van Tonder en Willem Möller, die<br />
drie lede van die oorspronklike<br />
Gereformeerde Blues Band, het<br />
gewys waarom hulle jare ná Voëlvry<br />
steeds hul plek op enige verhoog<br />
kan volstaan. Ook Zoid se eie<br />
groep (Schalk van der Merwe,<br />
Tim Rankin, Kyle Peterson, Henry<br />
Steele) het bygedra tot ’n rockondervinding<br />
soos min, ook met<br />
haar eie werk wat deel van die<br />
konsert was.<br />
Zoid het gesê hierdie was die<br />
laaste keer wat hierdie konsert<br />
gaan gebeur. Wat die rede is, is<br />
nie duidelik nie. Dit sal tog baie<br />
jammer wees. Hierdie is ’n stuk<br />
Suid-Afrikaanse musiekgeskiedenis<br />
wat verdien om wyd gesien en<br />
beleef te word.<br />
Bravo aan almal betrokke.<br />
<strong>Woensdag</strong>–<strong>12</strong><strong>April</strong><br />
10:30–11:30 Kwêla-gesprekmetHannesvanWyk<br />
14:00–15:00 Feesjuwele<br />
17:00–18:00 PiereenMeltVertoning<br />
20:00–22:00 EmoAdamsUnplugged
<strong>12</strong> Nuus <strong>Krit</strong> <strong>12</strong> <strong>April</strong> <strong>2017</strong><br />
OMGEWING: FEESGANGERS VERWELKOM DEUR ‘KLIPKOPPIE’<br />
‘Klippeprojek maak geen sin’<br />
Marchelle van Zyl<br />
Katot Meyer gee om oor wat<br />
rondom hom in die natuur gebeur,<br />
en hou nie van die KKNK se klippeprojek<br />
nie.<br />
moet op<br />
alles bespaar,<br />
‘‘Ons<br />
maar nie op<br />
ordentlikheid nie.<br />
— KATOT MEYER,<br />
OMGEWINGSAKTIVIS<br />
15 omgewingsvriendelike wenke<br />
Meyer en Snyman is dit eens dat feesgangers kan bydra tot ’n groener fees. Hier is 15 van hul nuttige wenke:<br />
Dis lekker om met vakansie<br />
te wees. Ons kamp.<br />
Braai. Kyk shows. Loop<br />
rond. Speel. Mors. Verbruik. En<br />
mors nog ’n bietjie. Dis mos<br />
maar wat mense doen wanneer<br />
hulle ontspan. Hulle vergeet van<br />
die mense en omgewing om hulle.<br />
Hoe vaar die feesgangers in<br />
Oudtshoorn?<br />
“Toe ek vanoggend by my<br />
deur uitstap, lê daar net sigaretstompies<br />
oral.” Katot Meyer is<br />
’n omgewingsaktivis. Hy is nie<br />
’n ou wat bome gaan drukkies<br />
gee nie – hy gee net om wat<br />
rondom hom gebeur en hoe ons<br />
as mense daarop reageer.<br />
“Ek en jy sit in ’n reservaat.<br />
Het jy dit geweet? Ons het ’n reservaat<br />
op ons voorstoep,” vertel<br />
Meyer.<br />
Die Gouritz Groepbiosfeerreservaat<br />
(GGBF) strek vanaf<br />
Stilbaai in die suide tot Prins<br />
Albert in die noorde, Montagu<br />
in die weste tot anderkant Uniondale<br />
in die ooste. Dis gróót.<br />
En Oudtshoorn is amper in die<br />
middel hiervan. Dis in 2015 deur<br />
Unesco as die sewende biosfeerreservaat<br />
in Suid-Afrika erken.<br />
Op ’n wêreldskaal is die Gouritz-biosfeer<br />
uniek en uitsonderlik<br />
omdat dit die enigste een is<br />
waar drie erkende biodiversiteitsbrandpunte<br />
by mekaar uitkom<br />
– die fynbos-, sukkulente<br />
Karoo- en subtropiese ruigtewoud-brandpunte,<br />
word in die<br />
inligtingstuk van die GGBF verduidelik.<br />
“En omdat ons in ’n reservaat<br />
sit, is ek besorg oor die klippeprojek.<br />
Wat is die doel hiervan?<br />
Die koppie self is al rééds ’n<br />
kunswerk. Wie gaan dit onderhou?<br />
Wat is die sin daarvan?”<br />
vra Meyer.<br />
“Dit sou vir my meer sin gemaak<br />
het om die klippe bruin te<br />
verf. Gaan gooi dit in die slote<br />
vir erosie, dán doen jy ten minste<br />
iets nuttigs,” stel Meyer<br />
voor. “Ons moet op alles bespaar,<br />
maar nie op ordentlikheid<br />
nie. Ons móét sê: ‘Yeah!<br />
Ons is in ’n reservaat’. Maar<br />
nou is ons soos ’n klomp skape.”<br />
Adam Brooke, Absa se borgskapbestuurder,<br />
verduidelik<br />
hoekom mense klippe verf by<br />
die fees: “Tydens vanjaar se<br />
KKNK skep Absa, wat die ondersteuning<br />
van die kunste<br />
vooropstel, ’n klip-installasie<br />
wat beide kunsvoorligters en<br />
feesgangers betrek. Feesgangers<br />
word met ’n tien voet hoë Absa<br />
‘Kuns Wen’-boodskap op ’n prominente<br />
koppie buite die dorp<br />
begroet.<br />
“Feesgangers kry kans om hul<br />
persoonlike kreatiewe stempel<br />
op die ‘dorp se nuwe gesig’ af te<br />
druk deur hul eie kunstige klippe<br />
by te dra om ‘Oudtshoorn’ op<br />
dieselfde koppie te help spel.<br />
“ ’n Omgewingsimpakstudie is<br />
voor die projek deur geakkrediteerde<br />
omgewingskenner Colin<br />
Wylie voltooi en hy hou deurlopend<br />
toesig tydens die uitvoering<br />
daarvan, om te verseker<br />
dat daar binne die riglyne – wat<br />
) Gooi jou rommel in die vullisblikke wat voorsien<br />
word.<br />
) Stap eerder as om elke keer te moet ry of bring ’n<br />
fiets saam.<br />
) Ondersteun stalletjies wat ekovriendelike verpakking<br />
aanbied.<br />
) Vat ’n drasak saam stalletjies toe en sê nee vir ’n<br />
plastieksak.<br />
) Drink water uit glasbottels in plaas van om plastiekbottels<br />
te koop.<br />
) Gebruik plastiekbottels meer as een keer.<br />
) Vra vir ‘n papiersakkie eerder as plastiek.<br />
) Rokers, gooi jul toppies weg! Of dra ’n klein botteltjie<br />
met water saam en gooi jou toppie daarin om later<br />
weg te gooi.<br />
) Dring aan op herwinningsdromme en sorteer gemors<br />
uit.<br />
) As jy op reis is en jy stop vir ’n heerlike piekniek,<br />
vat jou gemors saam met jou en herwin. Moet dit nie<br />
eers in die vuilgoedblikke langs die pad gooi nie.<br />
) Wat jy inbring, moet jy uitvat. Veral as jy in die veld<br />
kamp of langs die pad stop.<br />
) Wees bewus van jou waterverbruik. Stort korter.<br />
) Dring aan op minder plastiekverpakking waar jy by<br />
stalletjies of winkels koop.<br />
) Doen jou huiswerk voor jy op ‘n plek stop om iets<br />
te koop of by ’n plek oornag. Vind uit of vra wat hulle<br />
vir die omgewing doen. Vra die moeilike vrae: Herwin<br />
julle? Het julle ’n inheemse tuin? Hoe bespaar julle water?<br />
Sit druk op besighede om die proses aan te help.<br />
) Leef volhoubaar ter wille van die geslagte wat ná<br />
ons kom.<br />
deur die plaaslike owerhede<br />
goedgekeur is – gehou word.”<br />
Maar wat doen die KKNK om<br />
groener te wees?<br />
Rhodé Snyman, uitvoerende<br />
hoof van die KKNK, verduidelik<br />
dat alle stalletjiehouers en kontrakteurs<br />
wat by die KKNK betrokke<br />
is, aangemoedig word om<br />
alle inrigting van stalletjies, gebruiksgoedere<br />
en verpakkingsmateriaal<br />
so omgewingsvriendelik<br />
moontlik te hou.<br />
“Die KKNK, in samewerking<br />
met ’n plaaslike kontrakteur en<br />
die Oudtshoorn-munisipaliteit,<br />
sien toe dat herwinning van<br />
feesrommel by ’n tydelike stortingsterrein<br />
gedoen word.”<br />
Stap saam terug in Oudtshoorn se verlede<br />
Maryke Roberts<br />
As die geskiedenis van Oudtshoorn<br />
jou fassineer, is daar<br />
twee daaglikse toere wat jy kan<br />
meemaak om die dorp se vervloë<br />
dae aan jou bloot te lê. Die<br />
een is al verskeie jare ’n hoogtepunt<br />
op die feeskalender en<br />
word deur die Vriende van die<br />
CP Nel Museum aangebied.<br />
’n Nuwe toer vanjaar is die<br />
Velskoen Shuffle, aangebied<br />
deur Potskerf Inheemse Kennis<br />
en Erfenis Navorsingsentrum.<br />
Die toergids, Jeremy-Dao van<br />
Wyk, ontmoet stappers voor die<br />
toerismekantoor.<br />
Hy vertel die erfenisroete van<br />
sowat 2,8 km sluit agt erfenispersele<br />
in. “Let wel, dis die velskoen-shuffle,<br />
ons shuffle nie die<br />
kabinet hier nie,” lag hy.<br />
“Ons gee die geskiedenis ’n<br />
lekker inheemse inslag. Die toer<br />
fokus op die drie komponente<br />
wat die grootste rolspelers was<br />
in die Oudtshoorn soos ons dit<br />
vandag ken,” vertel hy. “Die<br />
drie komponente is die Jode,<br />
Afrikaners en mense van gemengde<br />
afkoms soos die Khoi,<br />
San en Hottentotte. Vandag het<br />
Die Velskoen Shuffle se toergids, JeremyDao van Wyk, verduidelik die staptog aan ’n paar feesgangers.<br />
Foto: CLIFFORD ROBERTS<br />
ons nie soos baie ander dorpe<br />
afguns en bakleiery tussen mense<br />
nie; ons dorp werk saam en<br />
ons vat hande.”<br />
Wat het jy nodig vir die stap?<br />
Goeie skoene, ’n hoed teen die<br />
son en ’n bottel water. Jeremy<br />
sê ook jy moet jou lagspiere en<br />
ingesteldheid reg hê, want jy<br />
gaan baie dinge leer wat jy nie<br />
geweet het nie.<br />
Waar begin dit?<br />
Voor die Oudsthoorn-toerismekantoor,<br />
agter die CP Nelmuseum.<br />
Hoe lank duur dit?<br />
60 minute.<br />
Wat gaan ek leer wat ek nie<br />
op die ander historiese toer<br />
gaan leer nie?<br />
“Jou kennis van die dorp<br />
gaan ’n behoorlike gatskop kry.<br />
Jy gaan dinge sien en hoor wat<br />
nog nooit tevore aan jou vertel<br />
is nie,” verseker Jeremy. Hy beskryf<br />
die toer as ’n totale rondskuif<br />
van die geskiedenis wat<br />
ons tot nou toe geken het.<br />
’n Paar interessante feite:<br />
) Daar is meer as 135 plekke<br />
om rotstekeninge rondom<br />
Oudtshoorn te vind.<br />
) Die dorp se leuse, “Till<br />
Death”, was aanvanklik die familiewapen<br />
van die Van Reedefamilie,<br />
maar het later die dorp<br />
se leuse ook geword.<br />
) Die eerste Skrikkeljaar-kriekettoernooi<br />
is in 1888 tussen ’n<br />
mans- en vrouespan gehou. Die<br />
wedstryd is beëindig toe ’n vrou<br />
bo-oor geboul het – soos ’n man<br />
– in plaas van onderdeur – soos<br />
rolbal – soos dit ’n vrou betaam.<br />
) Die dorpe se straatname het<br />
oor die jare verander soos die<br />
bewind in die Kaapkolonie tussen<br />
die Britte en die Hollanders<br />
hande verwissel het.<br />
) Een van die stopplekke op die<br />
toer is die pragtige volstruispaleis<br />
Montague House, wat eens<br />
skuilplek gehad het vir agt perde<br />
en twee koetse.<br />
) Erfeniswandeling. Daagliks om<br />
16:00 van die Oudtshoorntoerismekantoor.<br />
Geborg deur die ATKV
<strong>Krit</strong> <strong>12</strong> <strong>April</strong> <strong>2017</strong> Nuus 13<br />
KOMEDIE: KOÖPERASIESTORIES<br />
Ou TVtreffer kort hart<br />
Margit MeyerRödenbeck en Carel Nel.<br />
Foto: NATALIE GABRIELS<br />
Marina Griebenow<br />
Dis tog sekerlik nie oordrywing<br />
om te sê dat PG du<br />
Plessis, skepper van onder<br />
meer die geliefde karakters<br />
van die televisiereeks Koöperasiestories,<br />
die raakste beskrywer<br />
van die kondisie van die kleine<br />
man (en vrou) onder die Afrikaners<br />
van so ’n geslag of twee gelede<br />
is nie. Met ’n behendige<br />
oog en oor vang hy hul versugtinge,<br />
swakhede en eienaardighede<br />
noukeurig vas en bied dit<br />
dan in verteerbare formaat en<br />
as vermaak aan sy lesers, kykers<br />
en gehore.<br />
Dit is dus amper te goed om<br />
waar te wees as die geleentheid<br />
hom voordoen om Genis, Veldsman<br />
en Mietie weer op die koöperasie<br />
se stoep te beleef, en dít<br />
boonop op ’n verhoog. Ons is<br />
tog immers almal so dan en wan<br />
nostalgies vir tye toe die pas<br />
van die lewe stadiger was en die<br />
interaksie tussen mense meer<br />
reguit en haas eerliker. Die<br />
Afrikaanse kunstefeeste is dan<br />
ook die ideale platform vir ’n<br />
produksie gegrond op dié ongekunstelde<br />
en humoristiese<br />
volkskuns.<br />
Helaas is dit te laat om ooit<br />
weer vir Jacques Loots, Emgee<br />
Pretorius en Marie Pentz in dié<br />
rolle te sien wat hulle volksbesit<br />
gemaak het, maar hul skoene<br />
word desondanks ander dinge<br />
wat haper puik volgestaan deur<br />
Carel Nel, Chris van Niekerk en<br />
Marion Holm. Margit Meyer-Rödenbeck<br />
en De Klerk Oelofse<br />
vertolk tussen hulle ’n magdom<br />
rolle, onder wie die Pieterse-kindertjies<br />
wat so oopbek op die<br />
dorp rondloop, Johanna wat ’n<br />
oog op Genis het, die polities<br />
ambisieuse skoolhoof Van Staden<br />
en Vissertjie, die stadsklerk<br />
wat slimmer is as wat hy lyk.<br />
Alexa Strachan, jare lange medewerker<br />
van Du Plessis, gebruik<br />
sy verhale as bron vir die<br />
teks van Koöperasiestories. Sy<br />
slaag egter nie daarin om volronde<br />
karakters op die verhoog<br />
te plaas nie omdat sy staatmaak<br />
op nostalgie en skramse verwysings<br />
om die toneelstuk te dra.<br />
Om dieselfde rede word daar periodiek<br />
op klugtige elemente teruggeval<br />
vir effek eerder as intensie.<br />
Ook Sandra Prinsloo se regie<br />
skiet tekort. Du Plessis het komedie<br />
geskryf met diepgang. Hy<br />
gaan tydsaam om met sy karakters.<br />
Die pas van Koöperasiestories<br />
is só vinnig dat die akteurs<br />
min kans kry om hul karakters<br />
ín die dialoog te laat gaan sit.<br />
Holm en Van Niekerk se ervaring<br />
red hulle, maar die jonger<br />
Nel – met die moeilikste taak<br />
van die drie – word oënskynlik<br />
aan sy eie genade oorgelaat.<br />
Meyer-Rödenbeck en Oelofse<br />
is wonderlike komedie-pasmaats<br />
en het die gehoor behoorlik laat<br />
skater. ’n Mens wil hulle inpak<br />
en huis toe neem. Holm is al jare<br />
lank ’n persoonlike gunsteling<br />
en haar Mietie is ondanks<br />
die teks- en regieprobleme ’n<br />
diep menslike karakter by wie<br />
die gehoor groot aanklank vind.<br />
Van Niekerk het een van die<br />
mooiste stemme in die bedryf en<br />
het natuurlik die nodige gravitas<br />
om Veldsman geloofwaardig<br />
en eg te laat oorkom.<br />
Dit was ’n waagstuk om Nel te<br />
kies as die beswaarde Genis. Hy<br />
is baie jonk om in so ’n ikoniese<br />
rol geplaas te word, maar hy het<br />
ongetwyfeld die nodige talent en<br />
vaardigheid, asook die ideale fisieke<br />
voorkoms, om daaraan reg<br />
te laat geskied. As iemand net<br />
nie só met ’n sweep agter hom<br />
gestaan het nie!<br />
Koöperasiestories is potensieel<br />
’n lokettreffer. Die rolverdeling<br />
bestaan uit van ons beste spelers,<br />
Juanita Ferreira het gesorg<br />
vir ’n doelmatige en treffende<br />
stel (kompleet met die Five Roses<br />
Tea-advertensiebord) en<br />
Anel du Toit se kostuums herinner<br />
goed aan die era. Daar moet<br />
egter harder gesoek word na die<br />
outentieke elemente en empatiese<br />
gees van PG du Plessis se karakters<br />
en die hart van sy verhale.<br />
Jong ‘Genis’ streef na balans in loopbaan<br />
Vanjaar se KKNK word veral gekenmerk<br />
deur ’n groot aantal jong teatermakers.<br />
Herman Lategan het by ’n paar van<br />
hulle agter die gordyn gaan inloer. Hou<br />
<strong>Krit</strong> se reeks dop.<br />
Carel Nel:<br />
In watter stuk tree jy op? En kortliks<br />
waaroor gaan dit?<br />
Ek speel in PG du Plessis se<br />
Koöperasiestories. Dit gaan oor<br />
die wel en wee van Mietie,<br />
Veldsman en Genis. Jy ontmoet<br />
ook al die ander karakters wat<br />
in die klein plattelandse dorp<br />
woon. Dit speel in ’n vorige era<br />
af, maar tog bly die karakters<br />
en temas tydloos.<br />
Vertel ook kortom van jou karakter.<br />
Ek speel Genis, die burgemeester<br />
van die dorp, en hy is dus ’n<br />
baie goeie politikus. Genis is beswaard.<br />
Hy wil hê die plaaslike<br />
handel moet goed doen sodat die<br />
kinders van die dorp kan ophou<br />
stad toe foeter. Genis is ook ’n<br />
wewenaar en hy het ’n swakheid<br />
vir vroue. Diep in Genis se<br />
hart is hy ’n goeie mens, maar<br />
hy wil graag hê dinge moet verloop<br />
soos wat hy wil hê dit moet<br />
en dan, natuurlik, is dít waar<br />
dinge verkeerd loop.<br />
Hoekom moet feesgangers na<br />
hierdie stuk kom kyk?<br />
Dit is ’n heerlike uitstappie vir<br />
die hele gesin. ’n Mens lag lekker<br />
en PG du Plessis se werk is<br />
tydloos en val so mooi op die<br />
oor. En dan natuurlik met akteurs<br />
soos Marion Holm, Chris<br />
van Niekerk, Margit Meyer-Rödenbeck<br />
en De Klerk Oelofse<br />
kan ’n mens nie verkeerd gaan<br />
nie.<br />
Werk jy tans aan ’n nuwe stuk? Is<br />
dit ’n geheim? Ook, wat het van<br />
Die fliek geword? Gaan dit nie<br />
toer nie?<br />
Ek het tans iets in die pyplyn,<br />
maar ek kan nog niks verklap<br />
nie, want dis nog nie bevestig<br />
nie. So, dit sal maar ’n geheim<br />
moet bly vir nou. Ons gaan hopelik<br />
volgende jaar aangaan met<br />
Die fliek. Ons kan dit nie dié<br />
jaar verder vat nie. Ons medeakteur,<br />
die formidabele Dean<br />
Balie is ongelukkig, oftewel gelukkig<br />
vir hom, vir die res van<br />
Carel Nel (regs) as genis in Koöperasiestories. By hom is De Klerk<br />
Oelofse en Margit MeyerRödenbeck. Foto: NATALIE GABRIELS<br />
die jaar uitgeboek met ander<br />
werk.<br />
Uit ’n praktiese oogpunt, hoe behou<br />
jy jou stamina en hoe kyk jy<br />
na jou gesondheid en psige gedurende<br />
hierdie tye?<br />
Balans is vir my baie belangrik.<br />
Ek glo ’n mens moet hard werk<br />
en ook ’n goeie tyd hê terwyl jy<br />
dit doen. Dan is gesond eet, oefen<br />
(makliker gesê as gedaan) en<br />
goed slaap baie belangrik vir<br />
my.<br />
Hoeveel feeste pas jy in hierdie<br />
jaar? Is dit moontlik om ’n private<br />
lewe te hê as dit by tye so wild<br />
gaan?<br />
Sover ek weet, gaan ons met<br />
Koöperasiestories na al vanjaar<br />
se feeste. Tussendeur feeste probeer<br />
ek besig bly met televisieen<br />
filmwerk. Ek hou nie juis<br />
baie van stilsit nie. En, ja, daar<br />
is baie tyd vir asem skep.<br />
Wanneer dinge so wild gaan,<br />
weet ’n mens ten minste dis net<br />
’n maand of twee, dan sal jy<br />
weer tyd kry om twee weke vir<br />
jouself en jou vriende af te<br />
knyp.<br />
As jy nie by ’n fees is nie, waar is<br />
jou basis? Verlang jy nie by tye na<br />
jou eie kooi en rustigheid nie?<br />
Ek woon in Kaapstad saam met<br />
my meisie, Cintaine Schutte, en<br />
ons kat. Lilly. Ek verlang inderdaad<br />
na my kooi, maar die<br />
meeste na Lilly.<br />
Ek voel aaklig as ek haar by<br />
die huis moet los, maar dis<br />
heerlik om elke jaar die geleentheid<br />
te hê om na plekke soos<br />
KKNK te kom.<br />
Ek was al so baie hier dat ek<br />
weet waar die lekker eet- en<br />
kuierplekke is.<br />
Laastens, raad oor teateretiket,<br />
asseblief.<br />
Selfone, selfone en nogmaals selfone.<br />
Dit is rêrig belangrik dat<br />
mense dit afskakel, want dis nie<br />
net steurend vir die akteurs nie;<br />
ons kan actually cope daarmee –<br />
dis ons werk – maar dis steurend<br />
vir ander gehoorlede wat<br />
baie geld betaal vir hul kaartjies.<br />
Ek het gister in ’n vertoning<br />
gesit en op die mooiste<br />
oomblik van die stuk lui ’n gehoorlid<br />
se selfoon – nie een keer<br />
nie maar drie keer sonder dat<br />
hy of sy dit afskakel. Dit breek<br />
alles wat daai akteurs so hard<br />
voor gewerk het en dit versuur<br />
almal anders se ervaring van<br />
die stuk.<br />
) Kooperasiestories. Vandag<br />
13:00; môre 16:30; 14 <strong>April</strong> 19:30;<br />
15 <strong>April</strong> 09:00. Hoërskoolsaal
14 Nuus <strong>Krit</strong> <strong>12</strong> <strong>April</strong> <strong>2017</strong><br />
BOEKGESPREKKE: WAAROM WORD SO MIN DRAMATEKSTE GEPUBLISEER?<br />
‘Dis ’n braak veld’<br />
Marlene Malan<br />
Op universiteit word Afrikaanse<br />
dramatekste glad<br />
nie meer voorgeskryf<br />
nie. En dié wat nog op skool<br />
voorgeskryf word, is horingoud.<br />
Daarby publiseer Suid-Afrikaanse<br />
uitgewers elk hoogstens een<br />
Afrikaanse dramateks per jaar<br />
in boekvorm. Die ironie is dat<br />
van die heel beste dramas wat<br />
in Suid-Afrika opgevoer word,<br />
juis dié is wat in Afrikaans geskryf<br />
is, maar nooit uitgegee<br />
word nie.<br />
Die regisseur Marthinus Basson,<br />
dramaturg Tertius Kapp en<br />
uitgewer Nicol Stassen het dié<br />
toedrag van sake gister in die<br />
ATKV-Boeke-oase met die digter<br />
en vertaler Daniel Hugo bespreek:<br />
Waarom word so min<br />
dramatekste in Afrikaans gepubliseer?<br />
Kapp het die Hertzogprys in<br />
2015 gewen met sy drama Rooiland<br />
– wat deur Stassen (Protea)<br />
gepubliseer is – en Amy Jephta<br />
het pas die Eugène Maraisprys<br />
gewen met Kristalvlakte – gepubliseer<br />
deur Tafelberg, waar<br />
Kapp ’n uitgewer is.<br />
Stassen, wat onder meer ook<br />
die dramas Johnny is nie dood<br />
nie (Malan Steyn), Skrapnel<br />
(Willem Anker) en Vrededorp<br />
(Charles Fourie) gepubliseer<br />
het, het gesê bloedweinig van<br />
die tekste soos dié wat nou tydens<br />
die KKNK opgevoer word,<br />
word uitgegee. “Dis jammer die<br />
Suid-Afrikaanse Akademie vir<br />
Wetenskap en Kuns het hierdie<br />
drie dramas ’n paar jaar gelede<br />
Marthinus Basson, Tertius Kapp en Nicol Stassen gesels gister in die ATKVBoekeoase. Foto: MARLENE MALAN<br />
nie as bekroningswaardig beskou<br />
nie. Dit het ’n baie negatiewe<br />
boodskap uitgestuur. Dit terwyl<br />
die opvoerings daarvan al<br />
hoeveel pryse ingepalm het.<br />
“Ek gee dramas uit omdat ek<br />
voel die geskiedenis van Afrikaanse<br />
drama moet geboekstaaf<br />
word, en Protea kan ’n bydrae<br />
maak op dié gebied. En ek gee<br />
ook dramas uit omdat dit vir<br />
pryse in aanmerking kan kom.<br />
Daarvan maak ek geen geheim<br />
nie. Dis jammer dat uitgewers<br />
so min van hierdie uitstekende<br />
‘‘Te veel slegte<br />
boeke word<br />
uitgegee. En dit<br />
kos net soveel<br />
om ’n goeie boek<br />
as ’n slegte boek<br />
uit te gee.<br />
werk uitgee, terwyl daar ’n ooraanbod<br />
van boeke in ander genres<br />
is, soos misdaadfiksie. Te<br />
veel slegte boeke word uitgegee.<br />
En dit kos net soveel om ’n<br />
goeie boek as ’n slegte boek uit<br />
te gee. Dramatekste bied ’n wonderlike<br />
geleentheid vir elke uitgewer.<br />
Dis ’n braak veld. As jy<br />
die heel beste uitgee, soos ek<br />
doen, sal dit wel erkenning geniet<br />
en suksesvol in die handel<br />
wees.”<br />
Volgens Kapp word die meeste<br />
dramas eers uitgegee, “indien<br />
dit uitgegee word”, nadat dit opgevoer<br />
is. “Want dramas verander<br />
terwyl jy repeteer. Jy toets<br />
dit op die verhoog en kyk of dit<br />
werk. Dan is daar die bemarkingsaspek,<br />
en dis om ’n bekende<br />
akteur wat deel was van die<br />
produksie op die voorblad te<br />
sit.”<br />
Die dilemma met die onderwysdepartemente<br />
is dat hulle<br />
“veilige dramas” soek, het Kapp<br />
gesê. “Hulle soek nie onderwerpe<br />
soos politiek nie, terwyl ek<br />
voel die departemente kan gerus<br />
probeer om relevant en aktueel<br />
te bly.” Daarom bly hulle by<br />
tekste soos Die Keiser deur Bartho<br />
Smit en Die Rebellie van Lafras<br />
Verwey deur Chris Barnard,<br />
wat al dekades oud is, het Stassen<br />
gesê.<br />
Volgens Basson is alle voorgeskrewe<br />
werk vir sy studente in<br />
Engels. “Dit sou wonderlik wees<br />
as iemand besluit om weer ’n<br />
Shakespeare in Afrikaans te<br />
vertaal, met ’n nuwe aanslag,<br />
ter wille van vernuwing. Ek sal<br />
hou van ’n nuwe vertaling van<br />
byvoorbeeld King Lear, Shakespeare<br />
se giftige, heftige een.<br />
Ons taal verarm teen ’n ongelooflike<br />
pas. As jy só ’n werk<br />
nuut uitgee en kreatief te werk<br />
gaan, sal dit wonderlik wees.”<br />
Dramavertalings in Afrikaans<br />
bied nóg moontlikhede, soos die<br />
Vlaming Tom Lanoye se Mamma<br />
Medea, wat deur Antjie Krog<br />
vertaal en vir Suid-Afrikaanse<br />
omstandighede aangepas is,<br />
asook sy Bloed & rose: Die lied<br />
van Jeanne en Gilles, wat Basson<br />
self vertaal het.<br />
‘Een Camino gestap, een geskryf’<br />
Marlene Malan<br />
“Een Camino gestap en een Camino<br />
geskryf.”<br />
So vertel Erns Grundling,<br />
joernalis en skrywer van die<br />
boek Elders, wat onlangs verskyn<br />
het.<br />
Want so moeilik as wat sy<br />
staptog in Frankryk en Spanje<br />
twee jaar gelede was, so was die<br />
skryfwerk oor dié ervaring van<br />
hom. Tog, hoe fikser en meer geoefen<br />
hy geraak het, hoe makliker<br />
het dit gegaan.<br />
Grundling en een van Afrikaans<br />
se ander groot reisskrywers,<br />
Dana Snyman, het gister<br />
in die ATKV-Boeke-oase met die<br />
digter Daniel Hugo gesels oor<br />
hul ervarings “langs die pad” en<br />
“op pad”. Op pad is ook die titel<br />
van Snyman se nuwe boek oor<br />
sy ervarings op Suid-Afrika se<br />
grootpaaie, agterpaaie en stofpaaie.<br />
“Om te kan reis, het jy nie<br />
groot bakkies, tente en die nuutste<br />
kampeertoerusting nodig<br />
nie. Jy klim in jou Nissan 1400<br />
of jou Corolla en jy rý. Jy moet<br />
lig reis,” het Snyman gesê.<br />
Volgens Snyman is Op pad,<br />
wat einde Julie verskyn, “baie<br />
Erns Grundling, links, en een van Afrikaans se ander groot reisskrywers,<br />
Dana Snyman, het gister in die ATKVBoekeoase met die digter Daniel<br />
Hugo gesels oor hul ervarings “langs die pad” en “op pad”.<br />
Foto: JACO MARAIS<br />
persoonlik – maar dis ’n lekker<br />
boek. Ek probeer so ’n bietjie<br />
wegkom van die etiket van ‘nostalgie’<br />
wat aan my gekoppel<br />
word”.<br />
Hy was maar altyd in sy lewe<br />
gemoeid met die underdog en<br />
met menslikheid, “seker maar<br />
oor ek uit ’n pastorie kom”. As<br />
deel van ’n TV-span wat die<br />
land deurkruis het, onder meer<br />
na sy ouerhuis op Volksrust,<br />
wat platgeslaan is, en na Nkandla<br />
in KwaZulu-Natal, was dit die<br />
mense op sy reise en hul vertellings<br />
wat hom die meeste bybly.<br />
Hy neem waar, hy luister en hy<br />
gee aandag, het hy vertel.<br />
“Ek was al drie keer by<br />
Nkandla, en het daar onder andere<br />
president Jacob Zuma se<br />
niggie ontmoet.<br />
beleef ek<br />
goed op die<br />
‘‘Soms<br />
langpad wat, as<br />
ek terugkom by<br />
die kantoor, my<br />
kollegas sou sê<br />
ek het dit<br />
uitgedink.<br />
“Ek het ’n groot fassinasie<br />
met die werklikheid en om<br />
struktuur daarin te sien: hoe<br />
mense lyk, wat hulle doen, hoe<br />
hulle aantrek. Op my reise het<br />
ek selfs mense se skoene begin<br />
afneem. Soms beleef ek goed op<br />
die langpad wat, as ek terugkom<br />
by die kantoor, my kollegas sou<br />
sê ek het dit uitgedink.”<br />
Volgens Grundling het sy<br />
staptog, wat in die suide van<br />
Frankryk begin het, hom geleer<br />
om sy lewensvraag “what if” te<br />
verander na “what is”. “Ek het<br />
geleer om in die oomblik te leef.<br />
Die werklikheid kom na jou as<br />
jy stop en luister. Op die Camino<br />
was daar nie reëls of voorskrifte<br />
nie. Jy stap net. Jy stap<br />
jouself fiks. Jy pas aan. Daar is<br />
’n gevoel van samehorigheid<br />
tussen die stappers. My ervaring<br />
was soos om ’n pause-knoppie<br />
in my lewe te druk.”<br />
Volgens Grundling is lewenservarings<br />
nie meer vir hom óf<br />
toeval, óf vooruitbestem nie.<br />
“Ek dink nie meer so baie daaroor<br />
nie. Ek hou van die grys<br />
middeweg.<br />
“Op die Camino het ek ’n slagspreuk<br />
gesien: ‘Daar is geen weg<br />
na geluk nie; geluk ís die weg’.”<br />
Dit maak vir hom meer sin,<br />
het hy gesê.<br />
“As ek voor my jongste reise<br />
’n ateïs was, sou ek daarna ’n<br />
gelowige wees. Maar ek was<br />
reeds ’n gelowige. Ná my jongste<br />
reis is ek nog meer gelowig.”<br />
) Boekgesprekke. ATKVBoekeoase<br />
daagliks om 11:00 en 14:00.<br />
Vandag<br />
11:00: Twee Anglo<br />
Boereoorlogbiografieë: Carel<br />
van der Merwe, Elsabe Brits<br />
14:00: Twee gevierde<br />
Ladismithers, Abraham<br />
H. de Vries, Peter Veldsman
<strong>Krit</strong> <strong>12</strong> <strong>April</strong> <strong>2017</strong> Nuus 15<br />
KKNK-dagprogram <strong>12</strong> <strong>April</strong> <strong>2017</strong><br />
TYD<br />
MINUTE TITEL<br />
LOKAAL<br />
8:30 150 Historiese wandeltoer Vanaf St Judes’s Anglikaanse-kerk<br />
9:00 60 Die Burger Praat Saam: Trump en nasionalisme Feeskafee<br />
9:00 90 Die reuk van appels Griesselsaal<br />
9:00 65 Hond Laerskool Van Reedesaal<br />
9:00 75 My passie vir Jesus Laerskool Wesbanksaal<br />
9:00 65 Net ’n chilliburger en chips asseblief! Hoërskoolsaal<br />
9:00 90 Piekniek by Mpande nee Dingaan Gimsaal<br />
9:00 Tot 21:30 Rivierbuurt – Dagtoegang Rivierbuurt<br />
9:00 210 Swartberg eco- en erfeniservaring Wilgewandel<br />
9:00 40 Wit Rosie, Rooi Rosie ATKV-Neelsie Teater<br />
9:00 30 Zipline Cango Caves Estate – Zipline<br />
10:00 <strong>12</strong>0 Asem SANW-ouditorium<br />
10:00 60 Crafty Kids By die ATKV-Neelsie Teater<br />
10:00 95 Elvis Blue – Kaal Absa Burgersentrum<br />
10:00 60 Olifant ontbyt Buffelsdrift Game Lodge<br />
10:00 70 Steffie en Les Javan Die Windpomp Restaurant Teater<br />
10:00 Uitkampteater Voor Absa Burgersentrum<br />
10:30 60 Kwêla-gesprekke Absa Kuierkamer<br />
11:00 40 Die prinses en die ertjie ATKV-Neelsie Teater<br />
11:00 60 Twee Anglo-Boereoorlogbiografieë ATKV-Boeke-oase<br />
11:00 100 Weerklink van ’n wanklank – ’n eenman memoir Die Parlement<br />
11:30 50 Kalahari Swaan Laerskool Wesbanksaal<br />
11:30 90 Liewer Laerskool Van Reedesaal<br />
<strong>12</strong>:00 60 Crafty Kids By die ATKV-Neelsie Teater<br />
<strong>12</strong>:00 60 Die Beiteltjie: Reisiger na Kimberley N.A Smitkamer, C.P. Nel-Museum<br />
<strong>12</strong>:00 45 Visuele Kunsgesprekke en Rondleiding Prince Vintcent-gebou<br />
<strong>12</strong>:15 45 Teatergesprek: Asem SANW-ouditorium<br />
<strong>12</strong>:30 65 Die ontelbare 48 Griesselsaal<br />
<strong>12</strong>:30 80 Monsieur Ibrahim en die blomme van die Koran Gimsaal<br />
13:00 60 Kookdemonstrasie Feeskafee<br />
13:00 70 Koöperasiestories Hoërskoolsaal<br />
14:00 60 Angels on horseback – Skop, skiet and blonder Die Parlement<br />
14:00 60 Die Beiteltjie: Die wittebrood N.A. Smitkamer, C.P. Nel-Museum<br />
14:00 55 Die heel mooiste Afrikaanse liefdesgedigte Laerskool Wesbanksaal<br />
14:00 Feesjuwele Absa Kuierkamer<br />
14:00 60 Karoo Swing Absa Burgersentrum<br />
14:00 60 Mathys Roets – 21 Jaar in die musiekbedryf Die Windpomp Restaurant Teater<br />
14:00 40 TechnoPop ATKV-Neelsie Teater<br />
14:00 60 Twee gevierde Ladismithers ATKV-Boeke-oase<br />
14:30 105 Die vrou uit die see Johnny Bisschoff-saal<br />
14:30 150 My Man se Skelmpie se Skelmpie se Vrou SANW-ouditorium<br />
15:00 180 Bossafari wyn- en tappastoer Buffelsdrift Game Lodge<br />
15:00 60 Crafty Kids By die ATKV-Neelsie Teater<br />
15:00 60 Leefstyl-werksessie Feeskafee<br />
15:00 Uitkampteater Voor Absa Burgersentrum<br />
15:00 Uitkampteater By die ATKV-Kampvuur<br />
15:00 60 Voël innie hand Laerskool Van Reedesaal<br />
15:30 65 Klara Maas se hart is gebreek, ensomeer: Die vloeistof trilogie Griesselsaal<br />
16:00 65 Die Beiteltjie: Die wittebrood 2 N.A. Smitkamer, C.P. Nel-Museum<br />
16:00 65 Moedertaal Gimsaal<br />
16:00 90 Velskoen Shuffle – Erfeniswandeling Vanaf Oudtshoorn Toerismekantoor<br />
17:00 60 Beurtkrag Hoërskoolsaal<br />
17:00 Die Pierre en Melt show Absa Kuierkamer<br />
17:00 90 Loki Rothman en Albert Frost – Die akoestiese kitaar Laerskool Wesbanksaal<br />
17:00 60 Strooijonker Die Parlement<br />
17:30 Ma Tête est mon village (My head is my village) Baron van Reedestraat<br />
18:00 60 Kuier saam met bekendes Feeskafee<br />
18:30 <strong>12</strong>0 Aan tafel met Abraham H. de Vries: ’n 80ste verjaarsdagviering Signature Divine<br />
18:30 <strong>12</strong>0 Bobby en Rhema Rivierbuurt<br />
18:30 60 Giel Swiegers en ander Karoo-duiwels Griesselsaal<br />
18:30 90 Haidee Muller se lucky dip ATKV-Kampvuur<br />
19:00 70 Zolani Mahola – Rok en Rol Absa Burgersentrum<br />
19:30 80 Die koninkryk van die diere Johnny Bisschoff-saal<br />
19:30 60 Die Vlammende Fez Gimsaal<br />
19:30 70 So ry Miss Daisy SANW-ouditorium<br />
20:00 75 Geheime taal Laerskool Van Reedesaal<br />
20:00 70 Ooms Hoërskoolsaal<br />
20:00 65 Voksbesit Die Parlement<br />
21:00 70 Amanda Strydom – So onner deur die maan Die Windpomp Restaurant Teater<br />
21:30 <strong>12</strong>0 Laatnag By Absa Kuierkamer<br />
09:00 480 Visuele Kunste Prince Vintcent-gebou<br />
Van 10:00 KykNET-Straatoptredes Baron van Reedestraat
16 Nuus <strong>Krit</strong> <strong>12</strong> <strong>April</strong> <strong>2017</strong>