Krit, Woensdag, 12 April 2017

14 Nuus Krit 12 April 2017
BOEKGESPREKKE: WAAROM WORD SO MIN DRAMATEKSTE GEPUBLISEER?
‘Dis ’n braak veld’
Marlene Malan
Op universiteit word Afrikaanse
dramatekste glad
nie meer voorgeskryf
nie. En dié wat nog op skool
voorgeskryf word, is horingoud.
Daarby publiseer Suid-Afrikaanse
uitgewers elk hoogstens een
Afrikaanse dramateks per jaar
in boekvorm. Die ironie is dat
van die heel beste dramas wat
in Suid-Afrika opgevoer word,
juis dié is wat in Afrikaans geskryf
is, maar nooit uitgegee
word nie.
Die regisseur Marthinus Basson,
dramaturg Tertius Kapp en
uitgewer Nicol Stassen het dié
toedrag van sake gister in die
ATKV-Boeke-oase met die digter
en vertaler Daniel Hugo bespreek:
Waarom word so min
dramatekste in Afrikaans gepubliseer?
Kapp het die Hertzogprys in
2015 gewen met sy drama Rooiland
– wat deur Stassen (Protea)
gepubliseer is – en Amy Jephta
het pas die Eugène Maraisprys
gewen met Kristalvlakte – gepubliseer
deur Tafelberg, waar
Kapp ’n uitgewer is.
Stassen, wat onder meer ook
die dramas Johnny is nie dood
nie (Malan Steyn), Skrapnel
(Willem Anker) en Vrededorp
(Charles Fourie) gepubliseer
het, het gesê bloedweinig van
die tekste soos dié wat nou tydens
die KKNK opgevoer word,
word uitgegee. “Dis jammer die
Suid-Afrikaanse Akademie vir
Wetenskap en Kuns het hierdie
drie dramas ’n paar jaar gelede
Marthinus Basson, Tertius Kapp en Nicol Stassen gesels gister in die ATKV­Boeke­oase. Foto: MARLENE MALAN
nie as bekroningswaardig beskou
nie. Dit het ’n baie negatiewe
boodskap uitgestuur. Dit terwyl
die opvoerings daarvan al
hoeveel pryse ingepalm het.
“Ek gee dramas uit omdat ek
voel die geskiedenis van Afrikaanse
drama moet geboekstaaf
word, en Protea kan ’n bydrae
maak op dié gebied. En ek gee
ook dramas uit omdat dit vir
pryse in aanmerking kan kom.
Daarvan maak ek geen geheim
nie. Dis jammer dat uitgewers
so min van hierdie uitstekende
‘‘Te veel slegte
boeke word
uitgegee. En dit
kos net soveel
om ’n goeie boek
as ’n slegte boek
uit te gee.
werk uitgee, terwyl daar ’n ooraanbod
van boeke in ander genres
is, soos misdaadfiksie. Te
veel slegte boeke word uitgegee.
En dit kos net soveel om ’n
goeie boek as ’n slegte boek uit
te gee. Dramatekste bied ’n wonderlike
geleentheid vir elke uitgewer.
Dis ’n braak veld. As jy
die heel beste uitgee, soos ek
doen, sal dit wel erkenning geniet
en suksesvol in die handel
wees.”
Volgens Kapp word die meeste
dramas eers uitgegee, “indien
dit uitgegee word”, nadat dit opgevoer
is. “Want dramas verander
terwyl jy repeteer. Jy toets
dit op die verhoog en kyk of dit
werk. Dan is daar die bemarkingsaspek,
en dis om ’n bekende
akteur wat deel was van die
produksie op die voorblad te
sit.”
Die dilemma met die onderwysdepartemente
is dat hulle
“veilige dramas” soek, het Kapp
gesê. “Hulle soek nie onderwerpe
soos politiek nie, terwyl ek
voel die departemente kan gerus
probeer om relevant en aktueel
te bly.” Daarom bly hulle by
tekste soos Die Keiser deur Bartho
Smit en Die Rebellie van Lafras
Verwey deur Chris Barnard,
wat al dekades oud is, het Stassen
gesê.
Volgens Basson is alle voorgeskrewe
werk vir sy studente in
Engels. “Dit sou wonderlik wees
as iemand besluit om weer ’n
Shakespeare in Afrikaans te
vertaal, met ’n nuwe aanslag,
ter wille van vernuwing. Ek sal
hou van ’n nuwe vertaling van
byvoorbeeld King Lear, Shakespeare
se giftige, heftige een.
Ons taal verarm teen ’n ongelooflike
pas. As jy só ’n werk
nuut uitgee en kreatief te werk
gaan, sal dit wonderlik wees.”
Dramavertalings in Afrikaans
bied nóg moontlikhede, soos die
Vlaming Tom Lanoye se Mamma
Medea, wat deur Antjie Krog
vertaal en vir Suid-Afrikaanse
omstandighede aangepas is,
asook sy Bloed & rose: Die lied
van Jeanne en Gilles, wat Basson
self vertaal het.
‘Een Camino gestap, een geskryf’
Marlene Malan
“Een Camino gestap en een Camino
geskryf.”
So vertel Erns Grundling,
joernalis en skrywer van die
boek Elders, wat onlangs verskyn
het.
Want so moeilik as wat sy
staptog in Frankryk en Spanje
twee jaar gelede was, so was die
skryfwerk oor dié ervaring van
hom. Tog, hoe fikser en meer geoefen
hy geraak het, hoe makliker
het dit gegaan.
Grundling en een van Afrikaans
se ander groot reisskrywers,
Dana Snyman, het gister
in die ATKV-Boeke-oase met die
digter Daniel Hugo gesels oor
hul ervarings “langs die pad” en
“op pad”. Op pad is ook die titel
van Snyman se nuwe boek oor
sy ervarings op Suid-Afrika se
grootpaaie, agterpaaie en stofpaaie.
“Om te kan reis, het jy nie
groot bakkies, tente en die nuutste
kampeertoerusting nodig
nie. Jy klim in jou Nissan 1400
of jou Corolla en jy rý. Jy moet
lig reis,” het Snyman gesê.
Volgens Snyman is Op pad,
wat einde Julie verskyn, “baie
Erns Grundling, links, en een van Afrikaans se ander groot reisskrywers,
Dana Snyman, het gister in die ATKV­Boeke­oase met die digter Daniel
Hugo gesels oor hul ervarings “langs die pad” en “op pad”.
Foto: JACO MARAIS
persoonlik – maar dis ’n lekker
boek. Ek probeer so ’n bietjie
wegkom van die etiket van ‘nostalgie’
wat aan my gekoppel
word”.
Hy was maar altyd in sy lewe
gemoeid met die underdog en
met menslikheid, “seker maar
oor ek uit ’n pastorie kom”. As
deel van ’n TV-span wat die
land deurkruis het, onder meer
na sy ouerhuis op Volksrust,
wat platgeslaan is, en na Nkandla
in KwaZulu-Natal, was dit die
mense op sy reise en hul vertellings
wat hom die meeste bybly.
Hy neem waar, hy luister en hy
gee aandag, het hy vertel.
“Ek was al drie keer by
Nkandla, en het daar onder andere
president Jacob Zuma se
niggie ontmoet.
beleef ek
goed op die
‘‘Soms
langpad wat, as
ek terugkom by
die kantoor, my
kollegas sou sê
ek het dit
uitgedink.
“Ek het ’n groot fassinasie
met die werklikheid en om
struktuur daarin te sien: hoe
mense lyk, wat hulle doen, hoe
hulle aantrek. Op my reise het
ek selfs mense se skoene begin
afneem. Soms beleef ek goed op
die langpad wat, as ek terugkom
by die kantoor, my kollegas sou
sê ek het dit uitgedink.”
Volgens Grundling het sy
staptog, wat in die suide van
Frankryk begin het, hom geleer
om sy lewensvraag “what if” te
verander na “what is”. “Ek het
geleer om in die oomblik te leef.
Die werklikheid kom na jou as
jy stop en luister. Op die Camino
was daar nie reëls of voorskrifte
nie. Jy stap net. Jy stap
jouself fiks. Jy pas aan. Daar is
’n gevoel van samehorigheid
tussen die stappers. My ervaring
was soos om ’n pause-knoppie
in my lewe te druk.”
Volgens Grundling is lewenservarings
nie meer vir hom óf
toeval, óf vooruitbestem nie.
“Ek dink nie meer so baie daaroor
nie. Ek hou van die grys
middeweg.
“Op die Camino het ek ’n slagspreuk
gesien: ‘Daar is geen weg
na geluk nie; geluk ís die weg’.”
Dit maak vir hom meer sin,
het hy gesê.
“As ek voor my jongste reise
’n ateïs was, sou ek daarna ’n
gelowige wees. Maar ek was
reeds ’n gelowige. Ná my jongste
reis is ek nog meer gelowig.”
) Boekgesprekke. ATKV­Boekeoase
daagliks om 11:00 en 14:00.
Vandag
11:00: Twee Anglo­
Boereoorlogbiografieë: Carel
van der Merwe, Elsabe Brits
14:00: Twee gevierde
Ladismithers, Abraham
H. de Vries, Peter Veldsman