Krit, Woensdag, 12 April 2017

Foto: JACO MARAIS
Hoekom wil Deon Maas ’n
bronsbeeld van Karen Zoid
in Oudtshoorn laat oprig?
‘ZOID
hoef jou kinders
wat trou is te vra,
wat beteken die GBB dan, Suid­Afrika?’
Krit
Woensdag 12 April 2017 R8.50
In samewerking met Die Burger

2 Nuus Krit 12 April 2017
Anet Pienaar­Vosloo
Sy was 13 jaar die hoof van
die KKNK.
Die storm en drang jare.
Toe was sy drie jaar aan die
stuur van die Oude Libertas-tearer
buite Stellenbosch. En toe
kom die groot uitdaging: baas
van kykNET, die groot suksesstorie
van M-Net, wat onder
haar leiding nuwe hoogtes bereik
het.
Karen Meiring is ’n legende in
die Afrikaanse kunstewêreld,
een wat daarvoor bekend is dat
sy grense verskuif en nuwe
idees vreesloos aanpak.
Sy is die “ma” van die Afrikaanse
kunstefees, een met baie
pa’s.
In haar lewe is daar baie
mans wat haar tydens haar dae
by die KKNK beïnvloed en geïnspireer
het.
Eerste op die lysie is soos sy
hom noem, Oom Jans. “Toe ek
die uitvoerende hoof van die
KKNK was, het hy tot ’n bed in
ons kantoor gehad sodat hy nie
smiddae hoef terug te ry Oulap
toe nie. Hy het hom nie laat ignoreer
nie!’
Ander mense wat klippe uit
haar pad gerol het, was Ton
Vosloo (volgens haar ’n werklike
beskermheer) en David Piedt,
by wie sy baie geleer het tydens
die oorgangsjare.
Vroue was daar ook. Santie de
Jager, ’n sterk vrou van Oudtshoorn,
wat ’n groot bydrae in
die beginjare van die fees gespeel
het en “tannie” Rosie
Karen Meiring: “Ons het ’n opkoms van jonges nou nodig.”
Schoeman.
“Tannie Rosie het werklik
baanbrekerswerk gedoen, van
die begin af. Sy het gemeenskappe
bymekaar gebring en die idee
van welvaart deel, ’n belangrike
beleid van die fees gemaak.”
Wat dink jy van Afrikaanse
kunstefeeste in 2017?
“Dis steeds die Nagmaal op
die markplein. Ons Fiësta-paneel
het verlede jaar gesamentlik
by die vervaardigende feeste
‘ONS HET ’N VER PAD GELOOP’
Foto: ANET PIENAAR­VOSLOO
KKNK se ‘ma’
is vreesloos
meer as 120 nuwe debuutproduksies
gesien.”
Saartjie Botha, hoof van die
Woordfees, het die rol van Afrikaanse
kunstefeeste onlangs by
die Fiësta-beraad verwoord deur
te sê dat die enigste leiers wat
ons as Afrikaanse mense nou
het, ons regisseurs en dirigente
is…
“Ek hou nie van die woord
‘transformeer’ nie, want dit
klink asof iemand iets gaan verloor,
en verkies om te sê dat ons
met kunstefeeste integreer en
hervorm.
“Met kykNET het ons oor
kleurgrense heen beweeg. Mense
is so belê in ons karakters;
daar is geen skeidslyne meer
nie.”
Almal kyk deesdae sepies, ’n
genre wat nie onderskat moet
word nie.
“Dis verstommend. In 1999 is
die reddingsboei uitgegooi vir
Afrikaanse televisie. Al die kyk-
NET-kanale het sedertdien bly
groei: kykNET, kykNET&kie en
kykNET NOU!
“Ons het pas ons digitale tydskrif
in samewerking met Rapport
in gedrukte vorm begin uitgee!
“Ons sakemodel het aangepas
as gevolg van ons mark en digitale
dinge soos Facebook en
Google.
“Ons skep ongeveer 2 000 vars
inhoudsure per jaar. Ons kyk na
meer komedie en drama. Vir die
toekoms kyk ons na meer algemene
vermaak. Ons stel in Julie
’n nuwe dokumentêre reeks oor
die bekende Kook en Geniet van
S.J.A. de Villiers beskikbaar.”
En hoe klop jou hart vir die
KKNK?
“Ek is nostalgies as ek hier
kom. Hier is soveel paaie wat ek
geloop het. Hier is wonderlike
emosies en herinneringe. Ek bly
steeds by die ‘ou’ Holiday Inn,
nou die Oudtshoorn Inn, waar
baie dinge gebeur en uitgesorteer
is, soos die konferensie ná
die Miriam Makeba-voorval.
“Wat ek nou mis, is dapperheid
en groter passie onder die
jonges. Millennials het ’n ander
ingesteldheid wat met oorlewing
en oorlewering belyn moet
word. Ons het ’n opkoms onder
die jonges nou nodig. Ons moet
die aflosstokkie aangee met die
hoop dat die volgende generasies
nuwe mylpale gaan skep.”
Karen kyk stip na my met
die tipiese ondeunde kykie in
haar oë: “We’ve come a long
way, baby!”

Krit 12 April 2017 Nuus 3
KKNK­ENTREPRENEUR:
Oom Plaas se dogter
Krit
Redakteur
Danie Keet
danie.keet@media24.com
Marchelle van Zyl
Marjé Smit (18) het laasjaar
matriek geskryf en
vat nou ’n gap-jaar.
Maar anders as ander skoolverlaters
sit sy nie op die stoep
of hang uit in die Kuiertuin nie.
Sy bedryf haar eie besigheid en
is dié jaar een van die jongste
entrepreneurs op die KKNK se
feesterrein.
Oom Plaas is die naam van
die stalletjie waar sy haar soute
en plaasprodukte verkoop. Die
produkte wat sy verkoop is alles
deur die “ou tannies op die boeremanier”
gemaak. Maar die
sout maak sy self. En dis dan
ook hoekom haar leuse is:
“Plaasprodukte soos uit jou kinderdae.”
Maar waar het dit alles begin?
Marjé het grootgeword op ’n
plaas in die Carnarvon-distrik
en saam met haar ouers, Miesie
en Martin, en twee broers, Kobus
en Stefan, het sy gou geleer
om self in te spring. Sy bedryf
die gastehuis op die plaas en
hulle bied ook toere aan vir gaste.
Daarby is sy ’n kranige ruiter
en neem gereeld aan gimkana-kompetisies
deel.
So het haar pa eendag lamsvleis
op ’n plaasmark in die
Paarl gaan verkoop en sommer
as ’n toegif ’n pak pansout
saamgeneem. Dit blyk toe daar
is meer belangstelling in die
sout as in die vleis.
“Die sout kom van die panne
af, tussen Prieska en Carnarvon
en Vosburg. Die storie loop dat
dit elke 20 jaar so baie in die
Karoo reën dat net die windpompe
se koppe in die panne in
die water staan. Nou, my pa en
my oupa sê so, maar ek wil dit
nog sien, want ek is nou maar
18. Ek het nog twee jaar,” lag
sy. “So, as die water nou wegsak
en die windpomp hom nou
Marjé Smit verkoop plaasprodukte wat nog volgens die tradisionele resepte
gemaak is.
Foto: MARCHELLE VAN ZYL
dit nou op die Karoovlaktes uit
en dan oes hulle hom. En as hy
nou gekristalliseer het, verpak
ons dit in die grinder-potjies
met verskillende kruie en speserye.
Elke potjie word individueel
met die hand gemeng, om seweer
uithaal, dan is dit nou
hierdie hoë konsentrasie sout en
dis vreeslik hoog in minerale.
Hy het omtrent die hele periodieke
tabel in,” skerts sy. “Ons
het dit laat ontleed – dis vreeslik
gesond. En dan pomp hulle
ker te maak dit het net die regte
hoeveelheid speserye en kruie
in. En die label word ook met
die hand opgeplak.”
Sy het verskillende resepte
ontwerp vir verskillende produkte
–- selfs ’n sout vir braaibroodjies.
Wat hou die toekoms vir haar
in?
“Die idee was altyd om die
soute te gebruik as ekstra inkomste
om vir universiteit te
betaal.”
Maar die besigheid het so
goed gedoen dat sy besluit het
om ’n gap-jaar te vat, markte te
besoek en só meer van die land
te sien. Oom Plaas word nou al
in bykans 150 winkels verkoop.
Haar ma, Miesie, en pa, Martin,
en broers Stefan en Kobus
spring ook in om te help. Dis ’n
familie- en gemeenskapsbesigheid.
Marjé het vir tannie Nella
gebel wat ook daar naby boer,
en gevra of sy vir haar sal konfyt
maak. Haar tannie Anita van
Ladismith het weer die hele distrik
daar gekry om koekies en
beskuit te bak. Haar pa, Martin,
het met ’n unieke resep vir
skaapwors vorendag gekom.
Wat is een van die grootste
uitdagings om ’n entrepreneur
te wees?
“Om moed te hou. Om te sê
dit gaan werk as almal anders
skepties is,” lag sy. Sy lag die
hele tyd.
Wat is die lekkerste daarvan
om jou goed by die markte te
verkoop?
“Om die mense te ontmoet. En
al hul stories te hoor, want ’n
mens kuier lekker met mense
wat jy nie ken nie. En om nuwe
produkte te ontwikkel,” vertel
Marjé. “Elke dag is ’n nuwe uitdaging
en ’n nuwe avontuur.”
) Ontmoet Marjé by Tent C, stalletjie
33. Of kontak haar by oomplaas1@gmail.com.
Uitgewer & advertensies
Hannelie Cronjé
083 303 6117
hannelieg@media24.com
Nuusredakteur en produksie
Ilse Krige
6ilse.krige@gmail.com
Uitleg, ontwerp en produksie
Johnn­Grant Munro
Woordsubs
Susan Booyens
Lize Mulder
Resensente
Ilza Roggeband
Herman Lategan
Willem Bester
Marina Griebenow
Spesiale gasskrywers
Ton Vosloo
Anet Pienaar­Vosloo
Skrywer: Boeke
Marlene Malan
Skrywer: Onderhoude
Lynné Schoeman
Skrywer en fotograaf
Marchelle van Zyl
Sosiale media
Clifford en Maryke Roberts
Fotograwe
Nardus Engelbrecht
Jaco Marais
Natalie Gabriels
Waar is ons kantore
Suid­Kaap­kollege
h.v. Voortrekker­ en Adderleystraat
KritNOU
Besoek kknk.co.za
om elke dag se uitgawe
elektronies te lees of af te laai.
KKNK­ontbyt
Ten bate van die Rapport­onderwysfonds:
Datum: 14 April. Tyd: 07:30
Plek: Welgeluk NG Kerksaal, Parkweg­
Suid, Oudtshoorn.
Koste: R120 per persoon. Enige wins
sal oorgedra word na die ROF.
Spreker: Adv. Jan Heunis, voorsitter
van die Konvokasie van Universiteit
Stellenbosch. Gee asseblief terugvoering
aan Schalk van Vuuren, tel. 083
628 7900; Willem Knoetze, tel. 082
408 6769 of Deon Joubert, tel. 083
458 0706, indien u die ontbyt gaan
bywoon. Hierdie ontbyt is ’n moet op
die KKNK­besoeker se program. Ons
sien uit daarna om u in Oudtshoorn te
ontmoet.
Afrikaans.com – vier en
uppe marketing AA15834
verken die lekker
van Afrikaans.
afrikaans.com

4 Nuus Krit 12 April 2017
Rolanda Marais speel een van die hoofrolle in die nuwe Afrikaanse rolprent Johnny is nie dood nie wat onder
meer terugkyk na die Voëlvrybeweging van die 1980’s.
Foto: VERSKAF
Johnny gaan gehore
laat regop sit
Die veelbesproke teaterregisseur
Christiaan Olwagen
maak met Johnny is nie
dood nie sy filmdebuut. Dit word
op 5 Mei 2017 in filmteaters landwyd
bekendgestel. Die bekroonde
rolprentmaker Jaco Smit is assistent-regisseur,
met top- Suid-Afrikaanse
akteurs soos Rolanda Marais,
Albert Pretorius, Ilana Cilliers
en Ludwig Binge wat
hoofrolle vertolk. Roelof Storm
speel die titelrol van Johnny.
Dié film, gegrond op ’n toneelstuk
deur Malan Steyn, vertel die
verhaal van ’n groep studentevriende
in die laat 1980’s. Tussen
partytjies en protes vorm die vyf
studente ’n hegte vriendskap, en
die Voëlvry-musiek word die
klankbaan van hul eie seksuele
en politieke ontwaking. Saam probeer
hulle as jong Afrikaners ’n
alternatiewe identiteit sonder
apartheidsbagasie oop rock-enrebelleer.
Die film verwys na
die rol van bekendes soos Johannes
Kerkorrel, Bernoldus
Niemand, Koos Kombuis en die
Gereformeerde Blues Band in
dié generasie-protesaksie.
Charl-Johan Lingenfelder het
die oorspronklike musiek vir
Johnny is nie dood nie behartig.
Die film speel gedeeltelik in ’n
tydvak af toe die regering en die
kerk van die dag grootliks die samelewingsnorme
en -gedrag voorgeskryf
het. Die rolspelers se lewe
ongeveer 14 jaar later word ook
onder die loep geneem, en kan beskryf
word as ‘die post-rewolusie
blues van die Afrikaner’.
Die dood van hul universiteit
vriend Johnny bly nog ’n raaisel,
iets wat al vier oorlewendes
steeds teister.
Die film is ’n reünie-drama in
die styl van die Amerikaanse The
Big Chill en die Britse Peter’s
Friends: ’n storie oor vriendskap
en verraad, seksuele en politieke
bevryding, jeugdige idealisme en
middeljarige ontnugtering, die
verlies aan onskuld en die aanvaarding
van kompromieë ter wille
van oorlewing. Dit ondersoek
ook die verwoestende uitwerking
wat die Grensoorlog op duisende
dienspligtiges gehad het.
Herman Binge, die uitvoerende
vervaardiger, glo dat hierdie film
’n universele tema het wat wyd
aanklank by alle Suid Afrikaners
sal vind.
“Hoewel hierdie film ’n in-diepte
en spesifieke insig in die ‘antiestablishment’-protes
en bevryding
van Afrikaner-denke in die
tagtigerjare gee, en die musiek
dalk tot ’n sekere generasie
spreek, word met puik toneelspel
en musiek baie grense oorgesteek.
Ek is oortuig daarvan dat die
‘millennials’ dalk verras kan wees
met die nuwe insigte in ons
volksgeskiedenis wat die kontroversiële
film bied.”
) Die film is moontlik gemaak met
die ondersteuning van kykNET
Films, die D.T.I. en ARCO V.C.
Ster­Kinekor hanteer die film se
verspreiding.
8035 HCF Johnny Awards Poster RESIZE FA1.indd 1 2017/04/06 4:56 PM
is oortuig
daarvan dat die
‘‘Ek
‘millennials’ dalk
verras kan wees
met die nuwe
insigte in ons
volksgeskiedenis
wat die
kontroversiële film
bied.
Laout_01.indd 1
2017/04/11 02:50:22 PM

Krit 12 April 2017 Nuus 5
Pieter Koen onthou eerste KKNK
Maryke Roberts
Pieter Koen is een van daardie
sangers wat eintlik geen bekendstelling
nodig het nie, maar net
vir dié wat hom nie ken nie: hy
is die voormalige Radio Rippelomroeper
en aanbieder van kyk-
NET se gewilde musiekprogram
op Saterdagaande, Jukebox. Van
sy treffers sluit in “Skud jou
biscuit”, “3 susters van Drie
Susters” en “Tattoo”.
Krit het met hom gesels oor sy
optrede Vrydagaand by die
Huisgenoot-verhoog om 18:00.
Hoop ons sien jou daar.
Wat is spesiaal aan die vertoning?
Wat die vertoning spesiaal
maak, is die feit dat Jukebox in
sy tiende seisoen is. Uiteraard is
dit ’n besonderse mylpaal en
deur die jare is daar ook deurgaans
gepoog om so gereeld as
moontlik Jukebox in ’n meer
fisieke formaat aan die publiek
te bring, eerder as net die belewenis
week ná week op die
spreekwoordelike kassie. Ons
het al verskeie “Jukebox Roadshow”-vertonings
suksesvol aangebied
en dit goed gedink om
hierdie jaar ’n soortgelyke vertoning
by sekerlik een van die
bekendste kunstefeeste in die
land aan te bied. Wat dan hierdie
rondte ekstra spesiaal maak,
is dat ons dit saam met ’n orkes
gaan aanbied, en van die land se
mees geliefde kunstenaars gaan
insluit.
Vanjaar is dus vir jou ’n groot jaar.
Wat is vir die lekkerste van die
show?
Sjoe, die gesegde is nie verniet
“tyd vlieg as ’n mens iets geniet”
nie. Ek kan jou weliswaar
nie glo ons is al so lank
aan die gang nie, maar is tog
ook besonders bevoorreg en
baie geëerd om wel in hierdie
posisie te kan wees. Die sukses
van die program lê myns
insiens in die samewerking
van die totale span wat verantwoordelik
is vir Jukebox, en ’n
mens kan ook nie die musiek
waarom die program draai, vergeet
nie. Jukebox se aanslag is
lekker en gemaklik en ek is oortuig
daarvan dat ons deel van
die kultuur oor die jare geword
het. Ek dink menige huishouding
maak deesdae seker dat die
vure reeds hoog brand voordat
Jukebox op ’n Saterdagaand begin
sodat ons juis ’n lekker geselligheid
of kuier met die musiek
en geselsie wat ons bied,
kan komplementeer.
Wat vier jy nog vanjaar?
Ek is baie opgewonde oor
wat voorlê in 2017. My nu-
Vir Pieter
Koen het
die KKNK
’n onvergeetlike
uniekheid.
Foto: VER­
SKAF
we album is skaars
vier of wat maande
oud en dit beteken
dat daar nog baie
werk en heelwat kuiers
by dorpe en geleenthede in
ons land gaan wees. Ek
wil soos met al my vorige
albums seker maak almal
kry hom te hore en maak hom
ook deel van hul versameling.
Ek sien ook vreeslik uit na so ’n
paar indrukwekkende byvoegings
wat ons totJukebox gaan
maak in die nabye toekoms, en
weet sommer dat die volgende
dekade nie net by ons as program
nie, maar ook by kykNET
as kanaal van die beste nog
gaan wees.
Hoekom geniet jy die KKNK
so baie en wat is vir jou
uniek daaraan?
Volgens my is die KKNK
die “patriarg” van feeste
in ons land. Wat my bietjie
kennis rondom die geskiedenis
van die fees betref,
is ek van mening dat
die KKNK die eerste van
sy soort was en
is. In die tyd sedert
die eerste
KKNK het daar
al heelwat
soortgelyke feeste
die lig gesien
– ook met baie sukses natuurlik,
maar wat die KKNK betref, is
dit die oudste van al die “kinders”.
Ek kan ook baie goed my
eerste optredes as jong kunstenaar
by die fees onthou, die
rondhardloop van die een na die
ander verhoog, bietjie asem
skep en weer gaan, en natuurlik
sal ek nooit vergeet hoe ek in ’n
tentjie in iemand se erf gekamp
het daardie eerste jaar van die
fees nie. Uitmuntende tye wat
my altyd nederig sal hou. Die
fees het vir my ’n onbeskryflike
uniekheid – seker vanweë die
feit dat ek dit as ’n “senior” fees
sien en beskou.
Wat is die een ding wat jy nie kan
misloop by die KKNK nie – enige
rituele soos roosterkoek gaan eet,
of koffie op die Queen’s Hotel se
stoep?
Die stof . . . vuil voete . . . moeë
bene ná ’n dag by die fees en ’n
draai by al die stalletjies, en ’n
lekker braai saam met vriende
en/of kollegas ná ’n goeie vertoning.
Wat hou die res van die jaar vir
jou in?
Daar is natuurlik die Pieter
Koen-familiepiekniek op 30 Julie
in Pretoria en altyd ’n aangename
surprise of drie . . . Hou hierdie
spasie dop.

6 Nuus Krit 12 April 2017
‘Klikkerland’ vol
manewales en raaisels
Kom kuier in die Klikkerhuis
saam met die kleurvolle Klikkerlanders!
Hul dae is vol poetse,
planne en pret.
In hierdie maltrap-avontuur
ontsnap ’n paar veldmuise in
die Klikkerhuis en maak groot
amok.
Een van die Klikkerlanders
leer hoekom die ou gesegde
“slim het sy baas gevang” baie
waar is, en verskeie poetse en
misverstande veroorsaak groot
konsternasie.
Die Klikkerlanders benodig
ook die hulp van maats in die
gehoor om ’n raaisel op te los.
’n Avontuurlustige Klikkerlander
is ook seker hy is gereed
om te vlieg in sy “vliegstoel”.
Die gehoor voel deel van die
aksie en sal die vertoning verlaat
met ’n ligter hart.
Klikkerland se fokus is pret.
Die karakters is goed beplan
sodat daar ’n persoonlikheidstipe
vir elke kind is. Selfs die
name van die karakters is gekies
om te help om kindertongetjies
te oefen om moeilike
Afrikaanse klanke uit te
spreek. Kinders wie se huistaal
nie Afrikaans is nie, sal ook
baat vind by Klikkerland.
Volume 1 tot 4 van Klikker-
Met súlke karakters kan Klikkerland net ’n lekker plek vir die jonger
feesgangers wees.
Foto: VERSKAF
land, ’n musiekvideo-kompilasie
en ’n CD met musiek van
volume 1 tot 4 is sover beskikbaar
in die Klikkerland-reeks.
Die reeks is beskikbaar by musiekwinkels
landwyd.
Klikkerland volume 3 is tans
benoem vir ’n gesogte Ghoematoekenning
in die kategorie
Beste Kinderalbum of DVD.
Klikkerland is te sien op
kykNET. Die reeks word versprei
deur WOW Music Distri-
bution by Musica en verskeie
ander musiekwinkels landwyd.
Kontak die Klikkerlanders
gerus per e-pos by info@klikkerland.co.za
of gaan kuier op
hul webwerf klikkerland.co.za
of by Facebook onder Klikkerland.
) Klikkerland – Poetse, planne
en pret. 2017 is Klikkerland se
4de jaar by die KKNK en hulle is
nog Sa. om 11:00 by die ATKV­
Neelsie­teater te sien.
De Klerk Oelofse bieg op die verkeerde tyd en plek oor ’n verhouding
waaroor daar liewer maar nie gepraat moes word nie in die
komiese Strooijonker.
Foto: NATALIE GABRIELS
KOMEDIE: STROOIJONKER
Teks té yl
om ‘gaste’
te bekoor
Willem Bester
As daar iets soos plekspesifieke
teater is,
vermoed ’n mens daar
moet ook iets soos gehoorspesifieke
teater wees. In die geval
van Strooijonker moet die
gehoor verkieslik reeds effens
geswael wees voor die ligte
doof – die komplimentêre glas
borreltjies gaan net só ver.
Die konsep is eenvoudig:
Lukas Basson (De Klerk Oelofse)
is strooijonker op die
bruilof van Afrikaanse Jean
en Joodse Cheryl. Hy word
gevra om ook seremoniemeester
te wees en die heildronke
in te stel. Aangedryf
deur die vonkelwyn, daardie
waarheidserum van die onbeholpenes,
raak hy gou die pad
byster, was hy die Vorsters
en die Liebermans se vuil
wasgoed voor die trougeselskap,
en bieg hy dat hy die
bruid nog altyd lief had.
Die teks en regie, deur onderskeidelik
Louw Venter en
Rob van Vuuren, raak ongelukkig
die pad ewe gou byster.
Vir die verhoog is tydsberekening
en -beplanning ’n
groot deel van die stryd. Beperkte
materiaal is nie opsigself
’n fatale probleem nie,
maar dan moet die spelleiding
van so ’n aard wees dat
grappe en ander komedie-elemente
slegs tot op hul limiete
gerek word – en nie verder
nie. ’n Dronk mens wat soos
’n aap in ’n porseleinkas
rondstorm, is net tot op ’n
punt snaaks, en ’n mens se
kapasiteit vir daardie inwaartse
siddering oor vernederende
gedrag het ook grense.
Dit is tot Oelofse se krediet
dat ’n mens hom as akteur
nooit jammer kry nie. Sy maniese
energie blyk sonder
perke te wees, en hy verloor
nie fokus in die frenetiese
verloop van oorywer na
dronkverdriet nie. Hy doen
sy bes, maar daar is bloot nie
genoeg vir hom om mee te
werk nie, en veral sy vernuf
as fisieke akteur word nie
volledig benut nie.
Die gehoor, wat ook deel
van die rolbesetting raak, het
aanvanklik heel entoesiasties
meegedoen, maar ná ’n ruk
het die geesdriftigheid ooglopend
getaan. Dis wat gebeur
wanneer iets wat eintlik die
lengte van Dinner for One
moet wees vir nog ’n driekwartier
langer aanhou.
‘‘Dit is tot
Oelofse se
krediet dat ’n
mens hom as
akteur nooit
jammer kry nie.

Krit 12 April 2017 Nuus 7
Theuns Eloff: “Hierdie
afgradering is stadige
gif”, tydens gisteroggend
se gesprekreeks.
Foto: MARLENE MALAN
Zuma gaan tot
einde van jaar
bly, glo Eloff
Marlene Malan
Die eerste draaipunt van Suid-
Afrika se afwaartse politieke
spiraal is die aanwysing van die
president van die ANC einde
vanjaar.
As Cyril Ramaphosa dié pos
kry, sal daar eers “ ’n plato
wees, en dan ’n geleidelike opwaartse
kurwe. As Nkosazana
Dlamini-Zuma die uitverkorene
is, sal Suid-Afrika nog ’n rukkie
in daardie afwaartse spiraal beweeg.
Dan is die volgende draaipunt
oor twee jaar, in April of
Mei 2019, met die volgende algemene
verkiesing.
Só het dr. Theuns Eloff, uitvoerende
hoof van die FW de
Klerk-stigting en voorheen rektor
van die Noordwes-Universiteit,
gister in ’n bespreking van
sy boek Turning Point gesê.
Turning Point is die vertaling
van Eloff se boek Wat nou, Suid-
Afrika?, maar aangevul met drie
splinternuwe hoofstukke wat die
jongste verwikkelinge aan die
politieke front in Suid-Afrika
‘‘Hierdie
afgradering is
stadige gif. Jy
sien nie die
gevolge
onmiddellik nie –
dit sypel
geleidelik in.
bespreek. Albei boeke het by Tafelberg
verskyn, Turning Point
sowat drie weke gelede.
Eloff sê iets wat hy, en baie
ekonome, wel “misgelees” het,
“is dat dit langer sou duur voordat
ons land ekonomies afgegradeer
sou word. Hierdie afgradering
is stadige gif. Jy sien nie
die gevolge onmiddellik nie – dit
sypel geleidelik in”.
Hy het ook geen doekies omgedraai
oor Zuma se politieke
toekoms nie. “Daar is absoluut
geen kans dat hy uit sy pos
gaan verwyder word voor die
einde van die jaar nie.”
Net die ANC kan dit doen; nie
eens burgerlike opstand gaan
iets verander nie, sê Eloff. Dis
waarom hy in sy boek praat oor
“Zuma se ANC”.
Zuma het van skaapwagter tot
intelligensiehoof van Umkhonto
we Sizwe tot president gevorder,
maar in die Nelson Mandela-era
nie ’n noemenswaardige pos beklee
nie. Daar het ’n wraakgevoel
in hom ontstaan. “Die populiste
het hom ingebring as adjunkpresident.
Hy is nie ’n
filosoof nie; hy is ’n opportunis.
Mense het nie sien kom wat hy
sou aanrig nie. Eers was die gevoel
anything but Mbeki; nou is
die gevoel anything but Zuma.”
Eloff sê hy het Zuma nog altyd
die “shrewd Zoeloe” genoem.
Volgens hom kla die wittes
dat “FW de Klerk ons uitverkoop
het”.
“Die jong swart mense voel
weer dat Nelson Mandela hulle
uitverkoop het.”
#
afrikaans
saam met die atkv by vanjaar se kknk!
Môre, 13 April se program:
Kom kuier saam in die wonderwêreld
van boeke! Ons bobaas-boekwinkel
is weer in die Rembrandsaal agter die
CP Nel Museum. Dié fees van boeke vir
boekliefhebbers van alle ouderdomme, sluit
ook ’n reeks boek-gesprekke in wat deur
Daniel Hugo saamgestel is en daagliks hier
aangebied word.
ATKV-Neelsie (Arbeidsgenot):
Arbeidsgenot is die nuwe tuiste vir jong feesgangers (en hulle ouers) waar hulle kortkuns en Uitkampteater-optredes, asook
poppeteater en opwindende 3D-kindervertonings, kan beleef. Daar is ook ’n heerlike koffiewinkel vir innerlike versterking.
09:00 DIE ONGELOOFLIKE AVONTURE VAN ANDRIES
ANDERS
DEBUUT. Met Gerrit Fourie, Pieter-Dirk Steyn,
Charl Henning, Willem Esterhuyse, Berlie Swart,
Marnus Nel en Franco de Wet.
14:00 DINOSOURUS-SAFARI
Met Liena van der Merwe, Anso van Eeden,
Ané van den Berg en Lize Bosman.
Daagliks: CRAFTY KIDS – Skeppende aktiwiteite
FILMVERSE 2
Ons bekroonde digkuns-animasieprojek
is te sien in die Prince Vincent-gebou in
Baron van Reedestraat. Moenie hierdie
besondere digkuns-ervaring misloop
nie. Gratis. Daagliks. 40 minute.
@ATKVSA
ATKV-Tienertoneel
Ons spog vanjaar met twee van ons 2016-wenproduksies:
Hoërskool Durbanville se wenstuk, Fragment, en
Hoërskool Jan van Riebeeck, naaswenner, se Die maan val
bewusteloos.
Griesselsaal: 14 en 15 April
ATKVSA
11:00 Giliomee – taalaktivis en historikus
Met Hermann Giliomee en Daniel Hugo
(gespreksleier)
14:00 Melk die heilige koeie
Met Deon Maas en Marianne Thamm
(gespreksleier)
UITKAMPTEATER VIR DIE JONGSPAN
11:00 WIT ROSIE, ROOI ROSIE
Met Elanza Swart, Almar Müller,
Liezel Swartz, Emile Tredoux en Lara Hattingh.
Daagliks van 09:30 tot 15:00
In die woud – Nieverbale teater
Kattekwaad – Kinderteater
Nóg meer Kattekwaad – Kinderteater
CINDERSCHOELER: Fisiese teater
Word vandag ’n lid van die ATKV deur “ATKV” na 44733* te SMS.
*Standaardtariewe geld.
www.atkv.org.za

8 Nuus Krit 12 April 2017
RESENSIE: DIE REUK VAN APPELS
’n Droomdebuut
Met kommentaar deur LARA BYE
Marina Griebenow
Om ’n roman in ’n geslaagde toneelstuk
te omskep, is nie ’n
hierjy­bedrywigheid nie. Vra maar
vir iemand soos Saartjie Botha, wat al
heelwat lof en erkenning ontvang het vir
haar verwerkings van onder meer Bidsprinkaan
van André P. Brink, asook ’n
Ander tongval van Antjie Krog.
Sodanige verwerkings is ook ’n voorliefde
van die bekende en geliefde Janice
Honeyman wat nie net romans in toneelstukke
omskep nie, maar sommer self
ook die regie behartig. ’n Mens onthou
haar produksies van Vatmaar en Shirley,
Goodness & Mercy wat etlike jare gelede
by die Baxter­teater in Kaapstad opgevoer
is.
Benewens die groot taak om die
opvoerregte daarvoor te bekom, was
die keuse van verwerker die eerste
vraagstuk wat Johan van der Merwe en
Rudi Sadler van die nuwe produksiehuis
Theatrerocket in die gesig gestaar het
toe hulle ’n verhoogverwerking van Mark
Behr se welbekende roman Die reuk van
appels gekies het as hul debuutprojek.
Hulle nader Johann Smith, ’n dramaturg
en skrywer van Gauteng wat reeds
drie keer die ATKV se CR Swart­prys vir
sy toneeltekse ontvang het, om die
moeilike taak aan te pak om die roman
in ’n toneelmatige teks te omskep. Aangesien
die roman so bekend en gewild is
– dis reeds in nege tale vertaal – is die
druk op Smith selfs groter as wat die
geval gewoonlik is, maar met behulp van
die regisseur, Lara Bye, en akteur, Gideon
Lombard, sit hy nie ’n voet verkeerd nie.
DIRECTOR’S COMMENT: We were guided
by an amazing script on which we all
worked together. We had input into
Johann’s first draft. He then came down
to Cape Town for three days and we sat
down, worked on it and finalised it. You
cannot put everything in, because it’s
not a matter of squeezing a book into a
play. You have to make a play. You have
to find the physical world of it. The
feedback from the publisher, which is
just so extraordinary, is that it is all
Mark Behr. They recognised it and that
was our sense that we had not just rewritten
the book.
Behr se roman is met die eerste oogopslag
die eenvoudige storie van ’n 11­jarige
seun, Marnus Erasmus, wat grootword
in ’n tipies Afrikaanse gesin in die
vroeë jare sewentig. Sy pa, Johan, is ’n
generaal­majoor in die SA Nasionale
Weermag. Sy ma, Leonore, is ’n sangonderwyseres
en vir hom die mooiste vrou
in die wêreld. Hy dink sy sussie, Ilse, is
’n snip wat op die aarde geplaas is om
sy lewe moeilik te maak, maar hy weet
darem ook sy is slim en talentvol. Sy
beste vriend is Frikkie, die argetipe van
die stout maatjie met die deurmekaar
kuif en sokkies wat alewig oor sy skoene
hang. Doreen is hul bruin bediende wat
al jare lank by hulle werk en as een van
die “goeies” beskou word.
skewed view of everything around him.
It is a beautiful narrative device that he
thinks he knows everything and that he
is in charge of his world. He’s like the
Little Prince on his planet. It is his little
world and although it is floating in a big
nothingness, it is solid.
Nodeloos om te sê, die verhaal is heelwat
meer kompleks en verweefd as wat
op die oppervlak voorkom, soos maar altyd
die geval is in patriargale gemeenskappe
waar godsdiens en politiek die
toon aangee. In Die reuk van appels is
dit apartheid, die Calvinisme en albei
saamgevoeg in die Christelik­nasionale
onderwys. Daar is ’n magdom temas wat
uit bogenoemde verhaal voortspruit en
Behr is geniaal in sy keuse van ’n 11­jarige
om al dié temas oor te dra. Sodoende
kom dit meer argeloos en ontvanklik by
die gehoor uit vir wie dit bedoel is, maar
vergroot ook die impak daarvan soveel
te meer omdat dit ’n kind is wat die geweld
van die spreekwoordelike voorhamerhoue
moet verduur.
DIRECTOR’S COMMENT: We did not
want to do it in the rough­and­tumble
style of South African physical theatre.
We were looking for something more
filmic, in the style of the Austrian director
Michael Haneke, who often portrays
things through the lens of a child. We
wanted to show how children absorb
stuff and the dangers of indoctrination.
There are many degrees. One is Dad
showing Marnus ‘Look, this is our land.
God gave it to us.’ The other indoctrination
happens at the dinner table behind
every closed door in every suburb.
Met die eerste opvoering van Die reuk
van appels in die Griesselsaal op Oudtshoorn
op 10 April is die vraag vooraf op
die meeste lippe of die kreatiewe span
sal kan reg laat geskied aan die boek.
Soos ’n mens om jou geluister het, wou
dit voorkom of die meeste die boek
goed ken en gevolglik groot verwagtinge
gehad het. Hulle is nie teleurgestel nie.
Daarvan het die heilige oomblik van stilte
en toe dawerende staande applous ná
afloop van die stuk getuig.
Die eerste pluimpie moet gaan vir die
slim keuse om Die reuk van appels as ’n
eenmanvertoning aan te bied, met die
verkleurmannetjie Lombard as Marnus.
Die storie word van begin tot end vanuit
sy oogpunt vertel en hoewel ’n mens seker
’n manier kon bewimpel om dit as ’n
ensemblestuk aan te bied, voel dit tog
of só ’n weergawe beter op die grootskerm
sal werk as op die verhoog.
Met net een akteur op die verhoog, is
al die aandag op Marnus toegespits en
is daar g’n ruimte vir misverstande of
verbloeming van die feite nie. En vir ’n
akteur van Lombard se ervaring en vermoëns
is dit nie te moeilik om ’n paar
ander karakters ook te speel nie. Dít
doen hy behendig en oortuigend. Veral
sy uitbeelding van die sjarmante generaal
van die Chileense Pinochet­regime
wat by hulle tuisgaan onder die skuilnaam
John Smith is juis en getrou.
Bye kies om die stelinkleding, kostuums
en beligting eenvoudig te hou.
Kosie Smit is verantwoordelik vir die beligtingsontwerp
en dis veral sy slim gebruik
van ’n kollig om die tonele by die
loergaatjie in Marnus se kamervloer uit
te beeld wat ’n mens bybly.
DIRECTOR’S COMMENT: I love furniture.
It is always very specific, like in London
Road. We found a guy at Milnerton Market
who makes chairs and we had one
made. The proportions are slightly off.
The seat is slightly larger; it’s just a bit
odd. What you put there has to have
meaning. However, you can dress it up
as much as you want to, but it is of no
use if your actor does not enchant.
Ook die klankbaan is uitstekend saamgestel
deur Lombard, self ’n knap musikant,
met net die regte hoeveelheid byklanke,
waaronder prikkels van radioprogramme
en bokskommentaar uit die era,
asook die angswekkende verbyvlug van
MiGs en die spoeg­en­spat van die gesprekke
oor die tweerigtingradio’s wat
tydens skermutselings aan die Grens gebruik
is. Tog was die oorwegende gevoel
deurgaans een van ’n ademlose stilte,
want almal het gewag op die onafwendbare
einde.
Marnus is geklee in ’n kakiekleurige
skoolbroek, ligblou skoolhemp, grys
skoolkouse en blinkgepolitoerde swart
skoolskoene. Om die onderskeid te tref
tussen die jonger en ouer Marnus gebruik
Lombard ’n boshoed en ’n weermag­waterbottel
wanneer hy Marnus die
dienspligtige uitbeeld. Meer as dit sou
oordadig wees. Sy verhoogruimte is afgebaken
met ’n mat waarop ’n stoel
staan. Sy kamer, sy wêreld. Uit die dak,
net langs die stoel, hang die SANWbaadjie
met die rangkentekens van ’n
generaal­majoor. Immer die teenwoordigheid
van die patriargale.
Lombard oorrompel algeheel as die
jong Marnus wat met sy netjiese voorkoms
– die kouse word kort­kort tot onder
die knieë opgetrek en die skoolhemp
reggepluk om die skouers – en onbeskroomde
vertellings die gehoor deel
maak van sy wel en wee.
In Die reuk van appels deel die gehoor
in die mees uitdagende naaktoneel wat
al ooit na my wete by ’n kunstefees
aangebied is. Merkwaardig genoeg, en
tot ’n mens se vreugde oor die volwassenheid
van die gehoor, is dit so natuurlik
aanvaar en ervaar soos die aanbieding
daarvan en het dit deel uitgemaak
van die storie soos Behr dit geskryf en
bedoel het. Lombard verdien ook ’n
pluimpie vir sy dapperheid as akteur om
so ’n toneel aan te pak en sensitief oor
te dra.
DIRECTOR’S COMMENT: Gideon is just
transcendent. And he is brave. As we
know, this is hectic subject matter to
take on, particularly if it’s your first
one­man show. And he brings all of his
multiple skills to the table. Rhythm, for
example. We’ll have a transition and he’ll
first find the rhythm of the scene. It’s
like drumming. He knows exactly how
long to hold the beat.
Met sy vertolking as die hoofkarakter
in The View van Philip Rademeyer het
Lombard telkemale my hart gebreek.
Daar is tot later gespot dat ’n snikkende
resensent hul barometer van ’n suksesvolle
opvoering geword het. Met Die reuk
van appels het die trane weggebly tot
die laaste applous verby was, en toe het
die wolkbreuk plaasgevind – ’n klein katarsis
deur ’n konfrontasie met wat die
verskrikking van die verlede aan ’n kind
gedoen het. En steeds hang die suur
reuk van vrot appels in die lug.
DIRECTOR’S COMMENT: The immensity
of the ugliness of the past just catches
up with you in that moment. You cannot
say that this is a story set in the
past. It is not. It is of its time. It is still
with us.
DIRECTOR’S COMMENT: Marnus is the
unreliable narrator. He actually has a
Foto: NARDUS ENGELBRECHT
Die reuk van appels. Debuut­drama.
Griesselsaal. Vandag om 09:00, Do. om
18:30, Vr. om 18:30 en Sa. om 15:00.
Geborg deur die Algemene Afvaardiging van die Vlaamse Regering

Krit 12 April 2017 Nuus 9
DEBUUT­DRAMA: ‘GEHEIME TAAL’
Herman Lategan
Daar is iets aan Lizz Meiring
se verhoogteenwoordigheid
en haar warm
persoonlikheid wat ’n mens laat
voel asof jy by ’n baie goeie, ou
vriendin kuier.
Iemand wat jy al vir ontelbare
jare ken. Jy hoef niks aan haar
te verduidelik nie.
Haar hart pomp liefde, haar
gesig is pure sonneblom, haar
emosionele timbre is iets wat
skaars is: empatie, nederigheid,
outentisiteit. Dit skemer deur, al
speel sy iemand anders.
In hierdie solostuk, wat sy self
geskryf het, vertolk sy die rol
van ’n 50-plus-enkelvrou wat
iets wegsteek. Freda is ook sommer
moerig, laat val ’n vloekwoordjie
hier en daar, en dan
voel sy nogal sleg daaroor.
Sy het ’n blommewinkel en
praat blomtaal. Sy ken die simboliek
en mitologie van elke
blom, watter een jaloesie beteken,
watter een reinheid is en
hoe blomme gerangskik moet
word om sommer ’n potpourri
van gelaaide betekenisse te verteenwoordig.
Freda begin heel kordaat en
Lizz laat moerige
Freda blom
Lizz Meiring in haar solostuk Geheime taal.
selfversekerd oor haar lewe
praat en die goed wat met haar
gebeur, maar soos die storielyn
ontvou, raak sy breekbaar en
word sy ’n geknakte blomstingel.
Daar is iets uit haar verlede
wat by haar spook, en soos hulle
Foto: JACO MARAIS
in Engels sê: Secrets keep you
sick, shame dies on exposure.
Sy is eintlik in ontkenning
oor wat met haar gebeur het
(gaan kyk self om uit te vind
wat dit is).
As sy wel die werklikheid
konfronteer, word sy ’n moeras
wat sweet met angs, selfverwyt,
en onsekerheid. Die tyd vir die
waarheid en heling het aangebreek,
en dit is altyd vreesaanjaend.
Hierdie stuk is ’n goeie idee
wat meestal werk, en moontlik
nog ’n bietjie skaafwerk hier en
daar nodig het. Miskien sal dit
baat by ’n verkorting, maar ook
nie te veel nie. Die program vertel
jou dis ’n uur lank, en dít
kan werk.
Die dag toe hierdie resensent
daar was, was dit wel langer.
Kom by die punt uit, hou dit
tight, en versnel ietwat die ritme.
Maar dis alles vergeefbaar,
want soos voorheen genoem, is
Meiring se persoonlikheid en
goedaardigheid so oorweldigend,
’n mens gee nie eintlik om nie.
Soos hulle in die Gamtoosvallei
sê, sy slaan steeds blom
(maak vuur).
) Geheime taal. Debuut­drama.
Laerskool Van Reedesaal. Vandag
om 20:00, Do. om 17:00 en Vr. om
20:00.
Advertensieartikel: ABSA
In gesprek met . . . Liberty Battson
Liberty Battson het opslae gemaak
toe sy in 2014 die algehele
L’Atelier-toekenning losgeslaan
het. Vanjaar speel sy ’n ander rol,
naamlik as kurator van haar eerste
groepuitstalling, The Confessional,
by die Absa Galery in die
Prince Vincent-gebou in Oudtshoorn.
Ons het haar oor haar debuut
as kurator uitgevra en wat
besoekers van hierdie fassinerende
uitstalling te wagte kan wees.
Hoe het die ondervinding as kurator
van ’n uitstalling verskil van die uiters
persoonlike proses om jou eie
kunswerk te skep?
Dit was verbasend! Ek was mal
daaroor om die ander kant van
die samewerking tussen kunstenaar
en galery te ondervind. Dit
het my die geleentheid gegun om
met professionele persone te werk
tot wie ek as kunstenaar normaalweg
nie toegang sou hê nie. Ek het
ook baie kennis opgedoen. Dit
was pret om my passie vir kuns
verder as my eie twee hande te
voer en met 20 kunstenaars, waarvan
sommige van oorsee, te werk
op die unieke wyse wat kuratorskap
moontlik maak.
Ek was gaande oor die geleentheid
om kunstenaars en kunswerk,
afgesien van my eie, uit te
stal. Die rol van ’n kurator is meer
gestruktureerd as dié van die
kunstenaar, en ek het dit geniet
om wakker te word met meer organisasie
vir die dag wat voorlê as
waaraan ek gewoond is!
Wat is die kern­idee agter The Confessional?
Om die L’Atelier-kunstenaars
rol van ’n
kurator is meer
‘‘Die
gestruktureerd
as dié van die
kunstenaar.
(voorheen deelnemers aan en finaliste
in die L’Atelier-kunskompetisie)
die onderwerpe waarna
die meeste op Google in Suid-Afrika
gesoek is, te laat ‘bely’ en dit in
die konteks van hul eie gierigheid
en vrees uit te druk.
Hoe het jy by onderwerpe uitgekom
en dit aan kunstenaars toegewys?
Statistiek fassineer my, veral syfers
van digitale en nuwe mediakanale.
Ek het Suid-Afrikaners se
Google-soektogte vir langer as ’n
jaar gevolg en aangeteken en toe
aan deelnemende kunstenaars gevra
om ’n onderwerp te kies waarby
hulle en hul gewone voorkeuronderwerp
aanklank vind. Hulle
moes toe ’n kunswerk skep wat
daardie onderwerp weerspieël en
hul gedagtes by wyse van ’n ‘belydenis’
oor die onderwerp neerpen.
Die uitstalling spog met vorige
L’Atelier­deelnemers en wenners
soos jyself. Is dit ’n weerspieëling
van die deure wat hierdie kompetisie
vir jong Afrika­kunstenaars oopmaak?
Beslis! As ’n kompetisie het L’Atelier
nie jou gewone eerste, tweede
en derde plekke nie, maar bied
eerder geleenthede aan al die top-
100-finaliste.The Confessional
spog met kunstenaars wat voorheen
aan die kompetisie deelgeneem
het. Wenners van merietetoekennings
en die top-100-finaliste
geniet baie van dieselfde
geleenthede ná deelname aan
L’Atelier, maak nie saak waar
hulle in die kompetisie eindig nie.
So byvoorbeeld was die 2016-
merietetoekenningwenner, Lebo
Rasenyalo, en ek eerstekeerdeelnemers
wat algehele toekennings
gewen het. Ander, soos Jaco van
Schalkwyk, het al baie keer deelgeneem
en het tydens hierdie reis
’n merietetoekenning gewen. Terwyl
ander steeds die top-10-finaliste
verkies, waardeer Franli
Meintjes, Shenaz Mahomed en Sophia
van Wyk die voordele daarvan
om top-100-finaliste te wees
sonder om noodwendig iets te
wen, net om geleenthede te kry.
Die kompetisie is myns insiens
op hierdie manier doelgemaak vir
die kunstenaar en wat hulle op
daardie tydstip in hul loopbaan
nodig het. L’Atelier speel ook ’n
belangrike rol in die kweek van
jong kunstenaars en om aan hulle
’n voet in die bedryf te gee vanwaar
hulle hul eie handelsmerk
kan groei en bou. Ek dink dit alles
skep vir enige kunstenaar wat
aan die kompetisie deelneem ’n
sin van hoop – die wese waarvan
ek hoop weerspieël word in die
kunstenaars wat aan dié uitstalling
deelneem.
Liberty Battson
Foto: ALLAN JAMES LIPP

10 Nuus Krit 12 April 2017
DEON MAAS: IS DIE KKNK DIE NUWE REPUBLIEK VAN ZOID­AFRIKA?
O, waar sal ons nuwe
note vandaan kom?
Deon Maas
Die geld wat die Noordwesprovinsie
gaan spaar
deur nie meer die ses meter
hoë standbeeld van Oom Jakob
te bou nie, word nou Oudtshoorn
toe gestuur. Dit gaan gebruik
word om ’n volgrootte
bronsbeeld van Karen Zoid voor
die Burgersentrum op te rig.
Die idee is dat die beeld in die
middel van een van daai poele
sal staan terwyl die skuimende
Omo-water soos speeksel rondom
haar kan verrys. Die speeksel
kom (jammer vir die woordspeling)
natuurlik van die organiseerders
af wat help om vir
Karen ’n jaarlikse instelling te
maak. Wat sal die KKNK nou
sonder Karen Zoid, ons gunsteling-“vrou
van hierdie tye”, volgens
Sarie, wees?
Die idee agter die standbeeld
is dat Karen vir altyd in Oudtshoorn
kan bly sodat die organiseerders
van die musiekdeel van
die fees elke oggend daar kan
verbyloop, kranse neerlê en dan
haar voete kan soen. Ná dit
gaan hulle ’n gebedjie opstuur
om dankie te sê vir die Liewe
Vader (en dalk haar pa en ma)
dat hulle geseën is met hul eie
patron saint.
Daar is natuurlik niks fout
met Karen Zoid of haar musiek
nie. ’n Mens moet net wonder
hoekom sy jaar ná jaar ná jaar
altyd op die KKNK is. Ek skat
dis beter as om dit met Laurika
Rauch te doen, maar dis nog
steeds nie okay nie.
Ons sit al klaar weer met dieselfde
musiekprobleem op die
KKNK as ’n paar jaar terug: organiseerders
wat waarde heg
aan toneel en skone kunste en
dan die musiek kies as ’n nagedagte.
Oor die afgelope paar jaar het
Hugo Theart as die nuwe kreatiewe
hoof van die Suid-Kaap se
gunsteling-kunstefees baie veranderinge
aangebring en op dié
manier nuwe lewe ingeblaas in
’n andersins stagnante fees.
Daar is die teksmark en die
skool waar hulle jonges leer hoe
om teaterkritiek te doen (voorspoed
met daai een). Ek kan met
’n Belgiese straatkunstenaar
deur die strate van Oudtshoorn
loop; ek kan in ’n shipping container
’n 20 minute show gaan
kyk waar die sterre van môre
vandag eksperimenteer. Ek kan
selfs tussen die paintings “wat
die kamer so mooi bymekaar
bring” nuwe en innoverende
kunstenaars se werk ontdek.
Mense wie se visie koppe kan
en gaan skuif.
As dit by musiek kom, het ons
Karen Zoid. Elke fokken jaar.
En dis maar net die begin van
die probleem.
Jy weet dat die KKNK se musiekprogram
in die moeilikheid
is as die interessantste nuwe
stem die ou is wat covers sing
by The Black Swan. As The
Black Swan ná jare se Gian
Groen-optredes kon besluit dit
was tyd vir verandering, hoekom
sukkel die KKNK se mense
ná 23 jaar nog steeds met die
idee van verandering? So, Karen
sit die boude op die stoele, so
Karen kom elke jaar terug.
Die grap is natuurlik dat hierdie
nie kritiek teen Karen is
nie. Hoewel ek ’n vraagteken
hang oor die feit dat sy haarself
herskep in die rol van Johannes
Kerkorrel, het ek geen probleem
met haar musiek nie. Sy’t selfs
al eenmaal vir my ontbyt betaal.
Enigiemand wat popsterre ken,
weet dat hulle nooit vir iets betaal
nie, so dit was nogals cool
van haar.
Dis egter nie die punt nie. Die
punt is dat die KKNK nie genoeg
aandag aan musiek gee
nie. Jy kry die ou stormtroepe,
die staatmakers wat jaar ná jaar
teruggenooi word. Musikaal is
daar geen skepping van nuwe
sterre nie. Daar is geen eksperimentering
nie. Daar is geen Belgiese
straatkunstenaars of 20
minute sterre-van-môre vertonings
nie.
Ná vyf jaar van geneul sien ek
dat die twee ou ooms wat altyd
riel-musiek gespeel het buite die
Bradlows uiteindelik dit tot op
die feesterrein gemaak het. Die
twee ooms, beide boorlinge van
die Suid-Kaap, moes jare lank
op die straat speel omdat hulle
nie deel van die fees was nie.
Nou speel hulle steeds met die
bedelblikkie onder die vaandel
van vyf familielede se wyn,
maar ten minste gebeur dit op
die feesterrein en nie in die
Foto­illustrasie:
Johnn­Grant Munro
kan seker
aanhou bitch en
‘‘Ek
nog meer vyande
maak, maar die
vraag wat
belangriker word,
is: WAAR IS DIE
NUWE TALENT?
hoofstraat nie.
Hierdie twee ooms verteenwoordig
die fout in die aanslag
van die KKNK tot musiek. Hulle
weet hulle moet die local bruin
mense gelukkig hou, so hulle
dink dat die jaarlikse rymkletsvertoning
alle drange bevredig.
Die Suid-Kaap het ’n ryk musikale
geskiedenis. Dit wissel
van hip-hop, deur riel tot langarm,
boeremusiek, rock en dalk
nog ’n paar ander genres ook.
Die rol van die KKNK is nie net
om musiek na Oudtshoorn toe
te bring nie, maar ook om feesgangers
bloot te stel aan die
plaaslike musiek. Hulle dink dat
die rymkletsvertoning in daardie
behoefte voldoen. Daar is
meer aan die Suid-Kaap as hiphop.
So, dit was die tweede probleem.
Die derde probleem is dat
almal wat musiek boek, rockbewonderaars
blyk te wees. Ek
het geen probleem met rock nie,
maar rock is nie die begin en
einde van alles nie. As jy jou
boude gaan swaai by Laat Nag
(en wie het besluit om dit twee
woorde te maak, nog ’n aanslag
op ons taal) is dit rock. Laatnag
(vatso, jou
taalbooswig)
is
daar ’n DJ en dalk ’n funky
langarmband, maar die hooftye
word altyd gedomineer deur
rockbands. Ek weet dis Oudtshoorn,
maar teen hierdie tyd
moes die dood van rock selfs al
hierdie volstruisveer-buitepos
bereik het.
Die idee van ’n kunstefees is
om te dien as basis vir die skepping
van nuwe kuns en om
mense voor te stel aan nuwe
idees wat hulle dan huis toe vat
na die vier uithoeke van die
aarde om die boodskap van vernuwing
te verkondig. Die KKNK
doen dit met teater en skone
kunste, maar nie met musiek
nie. Die musiek wat ek hier
hoor, kan ek in enige kroeg of
klub hoor deur die res van die
land 52 weke per jaar.
’n Vinnige kyk na vanjaar se
musiekprogram ondersteun my
argument – asof dit ondersteuning
nodig het, ha . . . Ek praat
net die waarheid en almal het al
teen die eerste paragraaf geweet
dat dit lankal gesê moet word.
Zolani Mahola, almal se gunsteling-
Uncle Tom wat jaar ná
jaar haar verskyning hier maak,
om een of ander rede. Sy’s okay,
maar nou rêrig nie so spesiaal
nie. Ingetrek deur die moffiemafia
is sy besig om deel van
die meubels hier te raak. Stel sy
iets nuuts daar? Beslis nie. Sy is
hier sodat die gemiddelde feesganger
kan sê dat hulle al ’n
swart kunstenaar in aksie gesien
het. Bietjie soos Mandoza
se “Nkalakatha”, behalwe natuurlik
dat Zolani nog nooit ’n
trefferliedjie gehad het nie
Dieselfde geld vir Emo
Adams, al weet ons almal dat
Emo nie swart is nie. Emo se
bronsbeeld gaan effe kleiner as
Karen s’n wees, maar ten minste
het ons darem iemand op die
verhoog wat jaar ná jaar ons
met die teelepel voer van sy
bruingeit.
Dan’s daar Bobby, ’n man wat
meer tyd by Laat Nag spandeer
as op die verhoog. Bobby se musikale
bydrae tot die geskiedenis
van Suid-Afrikaanse musiek sal
nie eens ’n voetnota oor tien
jaar wees nie. ’n Paint-by-numbers-kunstenaar
wat soos ’n
stokmannetjie dans en die idee
dat wit mense geen ritme het
nie, verskuif van ’n teorie na ’n
feit.
Theuns Jordaan is ook ’n gereelde
instelling en ek gaan nie
met hom neuk nie, maar dit sal
lekker wees as hy sy stel so nou
en dan kan verander, Gert Vlok
Nel se tantième betaal en dalk
’n paar treffers van sy eie skryf.
Piekniek by Dingaan word
oorgedoen. Of dit help om Karen
se Johannes-kompleks te ondersteun,
is ’n ander bespreking.
Feit van die saak is dat skokteater
van dertig jaar terug nie
meer skok nie en Piekniek was
nie ’n deurbraak as gevolg van
sy musiek nie.
Ek kan seker aanhou bitch en
nog meer vyande maak, maar
die vraag wat belangriker word,
is: WAAR IS DIE NUWE TA-
LENT? Ek skryf nie gereeld in
hoofletters nie, maar aangesien
die organiseerders so besig is
om hul ego’s te politoer en hulle
nie eintlik lees nie, hoop ek dat
daai woorde hul aandag sal kry.
Ek gaan dit sommer herhaal.
Ons weet mos almal dat herhaling
help om nuwe idees aanvaar
te kry. WAAR IS DIE NU-
WE TALENT?
Waar is die jazz, waar is die
langarm, waar is die musiek
wat jou siel en nie net jou boude
stimuleer nie? Waar is die musiekkenners
op die Kanna-paneel?
Ons is mos hier om te leer,
nie terug te val op wat ons ken
nie.
Ek, as musiekliefhebber, is geregtig
om met dieselfde respek
en uitdagings gekonfronteer te
word as teatergangers en ondersteuners
van die skone kunste.
Om die waarheid te sê, dring ek
daarop aan dat ek as gelyke behandel
word.
As ek so na die verhoë rondom
my kyk (en let wel dat ek
nie eens die maklike teikens
soos die RSG- of Huisgenoot-verhoog
noem nie, dis soos om vis
in ’n vaatjie met ’n haelgeweer
te skiet), sien ek blatante diskriminasie
teen my. En ons weet
almal wat gebeur met diegene
waarteen gediskrimineer word.
Soos rassisme en homofobie
skep dit bewegings wat op die
ou einde ’n einde bring aan regimes.
Pasop.
Geborg deur die ATKV

Krit 12 April 2017 Nuus 11
KONTEMPORÊRE MUSIEK: KAREN ZOID EN DIE GEREFORMEERDE BLUES BAND
Vol sirkel vir dié rock chick
Karen Zoid het Maandagaand ’n belangrike era in die Suid­Afrikaanse musiekgeskiedenis afgesluit met haar
laaste optrede saam met die Gerefomeerde Blues Band.
Foto: JACO MARAIS
Ilza Roggeband
Die eerste kunstenaar wat haar
gekontak het om met haar saam te
werk, was Johannes Kerkorrel.
’n Sigbaar emosionele Karen
Zoid het Maandagaand onthou
van die dae toe sy die jong rock
chick van Afrikaanse musiek was
en sy die oproep van Kerkorrel gekry
het. Om dus saam met drie
van die lede van die Gereformeerde
Blues Band op te tree, was as’t
ware ’n volle sirkel in haar loopbaan.
Die musikante wat vir haar
’n ander wêreld in Afrikaans oopgemaak
het, was nou haar gelyke
op ’n verhoog.
Die Burgersentrum was gepak.
Die gemiddelde ouderdom van die
gehoor dalk ouer as wat ’n mens
sou dink. Was die gryskop man
daar omdat hy Voëlvry onthou?
Was die vrou met die brilletjie
daar omdat sy ’n ander kant van
Zoid leer ken het in haar program
Die Republiek van Zoid Afrika?
Wie weet, maar teen die einde
was almal op hul voete, sommige
met hande bo die kop en ’n wikkel
in die heupe.
Zoid het met respek met die musiek
van Kerkorrel omgegaan en
haar verwerkings van sy musiek
‘‘Zoid het gesê
hierdie was die
laaste keer wat
hierdie konsert
gaan gebeur.
was in die kol. Gary Herselman
(Piet Pers), Jannie “Hanepoot”
van Tonder en Willem Möller, die
drie lede van die oorspronklike
Gereformeerde Blues Band, het
gewys waarom hulle jare ná Voëlvry
steeds hul plek op enige verhoog
kan volstaan. Ook Zoid se eie
groep (Schalk van der Merwe,
Tim Rankin, Kyle Peterson, Henry
Steele) het bygedra tot ’n rockondervinding
soos min, ook met
haar eie werk wat deel van die
konsert was.
Zoid het gesê hierdie was die
laaste keer wat hierdie konsert
gaan gebeur. Wat die rede is, is
nie duidelik nie. Dit sal tog baie
jammer wees. Hierdie is ’n stuk
Suid-Afrikaanse musiekgeskiedenis
wat verdien om wyd gesien en
beleef te word.
Bravo aan almal betrokke.
Woensdag–12April
10:30–11:30 Kwêla-gesprekmetHannesvanWyk
14:00–15:00 Feesjuwele
17:00–18:00 PiereenMeltVertoning
20:00–22:00 EmoAdamsUnplugged

12 Nuus Krit 12 April 2017
OMGEWING: FEESGANGERS VERWELKOM DEUR ‘KLIPKOPPIE’
‘Klippeprojek maak geen sin’
Marchelle van Zyl
Katot Meyer gee om oor wat
rondom hom in die natuur gebeur,
en hou nie van die KKNK se klippe­projek
nie.
moet op
alles bespaar,
‘‘Ons
maar nie op
ordentlikheid nie.
— KATOT MEYER,
OMGEWINGSAKTIVIS
15 omgewingsvriendelike wenke
Meyer en Snyman is dit eens dat feesgangers kan bydra tot ’n groener fees. Hier is 15 van hul nuttige wenke:
Dis lekker om met vakansie
te wees. Ons kamp.
Braai. Kyk shows. Loop
rond. Speel. Mors. Verbruik. En
mors nog ’n bietjie. Dis mos
maar wat mense doen wanneer
hulle ontspan. Hulle vergeet van
die mense en omgewing om hulle.
Hoe vaar die feesgangers in
Oudtshoorn?
“Toe ek vanoggend by my
deur uitstap, lê daar net sigaretstompies
oral.” Katot Meyer is
’n omgewingsaktivis. Hy is nie
’n ou wat bome gaan drukkies
gee nie – hy gee net om wat
rondom hom gebeur en hoe ons
as mense daarop reageer.
“Ek en jy sit in ’n reservaat.
Het jy dit geweet? Ons het ’n reservaat
op ons voorstoep,” vertel
Meyer.
Die Gouritz Groepbiosfeerreservaat
(GGBF) strek vanaf
Stilbaai in die suide tot Prins
Albert in die noorde, Montagu
in die weste tot anderkant Uniondale
in die ooste. Dis gróót.
En Oudtshoorn is amper in die
middel hiervan. Dis in 2015 deur
Unesco as die sewende biosfeerreservaat
in Suid-Afrika erken.
Op ’n wêreldskaal is die Gouritz-biosfeer
uniek en uitsonderlik
omdat dit die enigste een is
waar drie erkende biodiversiteitsbrandpunte
by mekaar uitkom
– die fynbos-, sukkulente
Karoo- en subtropiese ruigtewoud-brandpunte,
word in die
inligtingstuk van die GGBF verduidelik.
“En omdat ons in ’n reservaat
sit, is ek besorg oor die klippeprojek.
Wat is die doel hiervan?
Die koppie self is al rééds ’n
kunswerk. Wie gaan dit onderhou?
Wat is die sin daarvan?”
vra Meyer.
“Dit sou vir my meer sin gemaak
het om die klippe bruin te
verf. Gaan gooi dit in die slote
vir erosie, dán doen jy ten minste
iets nuttigs,” stel Meyer
voor. “Ons moet op alles bespaar,
maar nie op ordentlikheid
nie. Ons móét sê: ‘Yeah!
Ons is in ’n reservaat’. Maar
nou is ons soos ’n klomp skape.”
Adam Brooke, Absa se borgskapbestuurder,
verduidelik
hoekom mense klippe verf by
die fees: “Tydens vanjaar se
KKNK skep Absa, wat die ondersteuning
van die kunste
vooropstel, ’n klip-installasie
wat beide kunsvoorligters en
feesgangers betrek. Feesgangers
word met ’n tien voet hoë Absa
‘Kuns Wen’-boodskap op ’n prominente
koppie buite die dorp
begroet.
“Feesgangers kry kans om hul
persoonlike kreatiewe stempel
op die ‘dorp se nuwe gesig’ af te
druk deur hul eie kunstige klippe
by te dra om ‘Oudtshoorn’ op
dieselfde koppie te help spel.
“ ’n Omgewingsimpakstudie is
voor die projek deur geakkrediteerde
omgewingskenner Colin
Wylie voltooi en hy hou deurlopend
toesig tydens die uitvoering
daarvan, om te verseker
dat daar binne die riglyne – wat
) Gooi jou rommel in die vullisblikke wat voorsien
word.
) Stap eerder as om elke keer te moet ry of bring ’n
fiets saam.
) Ondersteun stalletjies wat ekovriendelike verpakking
aanbied.
) Vat ’n drasak saam stalletjies toe en sê nee vir ’n
plastieksak.
) Drink water uit glasbottels in plaas van om plastiekbottels
te koop.
) Gebruik plastiekbottels meer as een keer.
) Vra vir ‘n papiersakkie eerder as plastiek.
) Rokers, gooi jul toppies weg! Of dra ’n klein botteltjie
met water saam en gooi jou toppie daarin om later
weg te gooi.
) Dring aan op herwinningsdromme en sorteer gemors
uit.
) As jy op reis is en jy stop vir ’n heerlike piekniek,
vat jou gemors saam met jou en herwin. Moet dit nie
eers in die vuilgoedblikke langs die pad gooi nie.
) Wat jy inbring, moet jy uitvat. Veral as jy in die veld
kamp of langs die pad stop.
) Wees bewus van jou waterverbruik. Stort korter.
) Dring aan op minder plastiekverpakking waar jy by
stalletjies of winkels koop.
) Doen jou huiswerk voor jy op ‘n plek stop om iets
te koop of by ’n plek oornag. Vind uit of vra wat hulle
vir die omgewing doen. Vra die moeilike vrae: Herwin
julle? Het julle ’n inheemse tuin? Hoe bespaar julle water?
Sit druk op besighede om die proses aan te help.
) Leef volhoubaar ter wille van die geslagte wat ná
ons kom.
deur die plaaslike owerhede
goedgekeur is – gehou word.”
Maar wat doen die KKNK om
groener te wees?
Rhodé Snyman, uitvoerende
hoof van die KKNK, verduidelik
dat alle stalletjiehouers en kontrakteurs
wat by die KKNK betrokke
is, aangemoedig word om
alle inrigting van stalletjies, gebruiksgoedere
en verpakkingsmateriaal
so omgewingsvriendelik
moontlik te hou.
“Die KKNK, in samewerking
met ’n plaaslike kontrakteur en
die Oudtshoorn-munisipaliteit,
sien toe dat herwinning van
feesrommel by ’n tydelike stortingsterrein
gedoen word.”
Stap saam terug in Oudtshoorn se verlede
Maryke Roberts
As die geskiedenis van Oudtshoorn
jou fassineer, is daar
twee daaglikse toere wat jy kan
meemaak om die dorp se vervloë
dae aan jou bloot te lê. Die
een is al verskeie jare ’n hoogtepunt
op die feeskalender en
word deur die Vriende van die
CP Nel Museum aangebied.
’n Nuwe toer vanjaar is die
Velskoen Shuffle, aangebied
deur Potskerf Inheemse Kennis
en Erfenis Navorsingsentrum.
Die toergids, Jeremy-Dao van
Wyk, ontmoet stappers voor die
toerismekantoor.
Hy vertel die erfenisroete van
sowat 2,8 km sluit agt erfenispersele
in. “Let wel, dis die velskoen-shuffle,
ons shuffle nie die
kabinet hier nie,” lag hy.
“Ons gee die geskiedenis ’n
lekker inheemse inslag. Die toer
fokus op die drie komponente
wat die grootste rolspelers was
in die Oudtshoorn soos ons dit
vandag ken,” vertel hy. “Die
drie komponente is die Jode,
Afrikaners en mense van gemengde
afkoms soos die Khoi,
San en Hottentotte. Vandag het
Die Velskoen Shuffle se toergids, Jeremy­Dao van Wyk, verduidelik die staptog aan ’n paar feesgangers.
Foto: CLIFFORD ROBERTS
ons nie soos baie ander dorpe
afguns en bakleiery tussen mense
nie; ons dorp werk saam en
ons vat hande.”
Wat het jy nodig vir die stap?
Goeie skoene, ’n hoed teen die
son en ’n bottel water. Jeremy
sê ook jy moet jou lagspiere en
ingesteldheid reg hê, want jy
gaan baie dinge leer wat jy nie
geweet het nie.
Waar begin dit?
Voor die Oudsthoorn-toerismekantoor,
agter die CP Nelmuseum.
Hoe lank duur dit?
60 minute.
Wat gaan ek leer wat ek nie
op die ander historiese toer
gaan leer nie?
“Jou kennis van die dorp
gaan ’n behoorlike gatskop kry.
Jy gaan dinge sien en hoor wat
nog nooit tevore aan jou vertel
is nie,” verseker Jeremy. Hy beskryf
die toer as ’n totale rondskuif
van die geskiedenis wat
ons tot nou toe geken het.
’n Paar interessante feite:
) Daar is meer as 135 plekke
om rotstekeninge rondom
Oudtshoorn te vind.
) Die dorp se leuse, “Till
Death”, was aanvanklik die familiewapen
van die Van Reedefamilie,
maar het later die dorp
se leuse ook geword.
) Die eerste Skrikkeljaar-kriekettoernooi
is in 1888 tussen ’n
mans- en vrouespan gehou. Die
wedstryd is beëindig toe ’n vrou
bo-oor geboul het – soos ’n man
– in plaas van onderdeur – soos
rolbal – soos dit ’n vrou betaam.
) Die dorpe se straatname het
oor die jare verander soos die
bewind in die Kaapkolonie tussen
die Britte en die Hollanders
hande verwissel het.
) Een van die stopplekke op die
toer is die pragtige volstruispaleis
Montague House, wat eens
skuilplek gehad het vir agt perde
en twee koetse.
) Erfeniswandeling. Daagliks om
16:00 van die Oudtshoorn­toerismekantoor.
Geborg deur die ATKV

Krit 12 April 2017 Nuus 13
KOMEDIE: KOÖPERASIESTORIES
Ou TV­treffer kort hart
Margit Meyer­Rödenbeck en Carel Nel.
Foto: NATALIE GABRIELS
Marina Griebenow
Dis tog sekerlik nie oordrywing
om te sê dat PG du
Plessis, skepper van onder
meer die geliefde karakters
van die televisiereeks Koöperasiestories,
die raakste beskrywer
van die kondisie van die kleine
man (en vrou) onder die Afrikaners
van so ’n geslag of twee gelede
is nie. Met ’n behendige
oog en oor vang hy hul versugtinge,
swakhede en eienaardighede
noukeurig vas en bied dit
dan in verteerbare formaat en
as vermaak aan sy lesers, kykers
en gehore.
Dit is dus amper te goed om
waar te wees as die geleentheid
hom voordoen om Genis, Veldsman
en Mietie weer op die koöperasie
se stoep te beleef, en dít
boonop op ’n verhoog. Ons is
tog immers almal so dan en wan
nostalgies vir tye toe die pas
van die lewe stadiger was en die
interaksie tussen mense meer
reguit en haas eerliker. Die
Afrikaanse kunstefeeste is dan
ook die ideale platform vir ’n
produksie gegrond op dié ongekunstelde
en humoristiese
volkskuns.
Helaas is dit te laat om ooit
weer vir Jacques Loots, Emgee
Pretorius en Marie Pentz in dié
rolle te sien wat hulle volksbesit
gemaak het, maar hul skoene
word desondanks ander dinge
wat haper puik volgestaan deur
Carel Nel, Chris van Niekerk en
Marion Holm. Margit Meyer-Rödenbeck
en De Klerk Oelofse
vertolk tussen hulle ’n magdom
rolle, onder wie die Pieterse-kindertjies
wat so oopbek op die
dorp rondloop, Johanna wat ’n
oog op Genis het, die polities
ambisieuse skoolhoof Van Staden
en Vissertjie, die stadsklerk
wat slimmer is as wat hy lyk.
Alexa Strachan, jare lange medewerker
van Du Plessis, gebruik
sy verhale as bron vir die
teks van Koöperasiestories. Sy
slaag egter nie daarin om volronde
karakters op die verhoog
te plaas nie omdat sy staatmaak
op nostalgie en skramse verwysings
om die toneelstuk te dra.
Om dieselfde rede word daar periodiek
op klugtige elemente teruggeval
vir effek eerder as intensie.
Ook Sandra Prinsloo se regie
skiet tekort. Du Plessis het komedie
geskryf met diepgang. Hy
gaan tydsaam om met sy karakters.
Die pas van Koöperasiestories
is só vinnig dat die akteurs
min kans kry om hul karakters
ín die dialoog te laat gaan sit.
Holm en Van Niekerk se ervaring
red hulle, maar die jonger
Nel – met die moeilikste taak
van die drie – word oënskynlik
aan sy eie genade oorgelaat.
Meyer-Rödenbeck en Oelofse
is wonderlike komedie-pasmaats
en het die gehoor behoorlik laat
skater. ’n Mens wil hulle inpak
en huis toe neem. Holm is al jare
lank ’n persoonlike gunsteling
en haar Mietie is ondanks
die teks- en regieprobleme ’n
diep menslike karakter by wie
die gehoor groot aanklank vind.
Van Niekerk het een van die
mooiste stemme in die bedryf en
het natuurlik die nodige gravitas
om Veldsman geloofwaardig
en eg te laat oorkom.
Dit was ’n waagstuk om Nel te
kies as die beswaarde Genis. Hy
is baie jonk om in so ’n ikoniese
rol geplaas te word, maar hy het
ongetwyfeld die nodige talent en
vaardigheid, asook die ideale fisieke
voorkoms, om daaraan reg
te laat geskied. As iemand net
nie só met ’n sweep agter hom
gestaan het nie!
Koöperasiestories is potensieel
’n lokettreffer. Die rolverdeling
bestaan uit van ons beste spelers,
Juanita Ferreira het gesorg
vir ’n doelmatige en treffende
stel (kompleet met die Five Roses
Tea-advertensiebord) en
Anel du Toit se kostuums herinner
goed aan die era. Daar moet
egter harder gesoek word na die
outentieke elemente en empatiese
gees van PG du Plessis se karakters
en die hart van sy verhale.
Jong ‘Genis’ streef na balans in loopbaan
Vanjaar se KKNK word veral gekenmerk
deur ’n groot aantal jong teatermakers.
Herman Lategan het by ’n paar van
hulle agter die gordyn gaan inloer. Hou
Krit se reeks dop.
Carel Nel:
In watter stuk tree jy op? En kortliks
waaroor gaan dit?
Ek speel in PG du Plessis se
Koöperasiestories. Dit gaan oor
die wel en wee van Mietie,
Veldsman en Genis. Jy ontmoet
ook al die ander karakters wat
in die klein plattelandse dorp
woon. Dit speel in ’n vorige era
af, maar tog bly die karakters
en temas tydloos.
Vertel ook kortom van jou karakter.
Ek speel Genis, die burgemeester
van die dorp, en hy is dus ’n
baie goeie politikus. Genis is beswaard.
Hy wil hê die plaaslike
handel moet goed doen sodat die
kinders van die dorp kan ophou
stad toe foeter. Genis is ook ’n
wewenaar en hy het ’n swakheid
vir vroue. Diep in Genis se
hart is hy ’n goeie mens, maar
hy wil graag hê dinge moet verloop
soos wat hy wil hê dit moet
en dan, natuurlik, is dít waar
dinge verkeerd loop.
Hoekom moet feesgangers na
hierdie stuk kom kyk?
Dit is ’n heerlike uitstappie vir
die hele gesin. ’n Mens lag lekker
en PG du Plessis se werk is
tydloos en val so mooi op die
oor. En dan natuurlik met akteurs
soos Marion Holm, Chris
van Niekerk, Margit Meyer-Rödenbeck
en De Klerk Oelofse
kan ’n mens nie verkeerd gaan
nie.
Werk jy tans aan ’n nuwe stuk? Is
dit ’n geheim? Ook, wat het van
Die fliek geword? Gaan dit nie
toer nie?
Ek het tans iets in die pyplyn,
maar ek kan nog niks verklap
nie, want dis nog nie bevestig
nie. So, dit sal maar ’n geheim
moet bly vir nou. Ons gaan hopelik
volgende jaar aangaan met
Die fliek. Ons kan dit nie dié
jaar verder vat nie. Ons medeakteur,
die formidabele Dean
Balie is ongelukkig, oftewel gelukkig
vir hom, vir die res van
Carel Nel (regs) as genis in Koöperasiestories. By hom is De Klerk
Oelofse en Margit Meyer­Rödenbeck. Foto: NATALIE GABRIELS
die jaar uitgeboek met ander
werk.
Uit ’n praktiese oogpunt, hoe behou
jy jou stamina en hoe kyk jy
na jou gesondheid en psige gedurende
hierdie tye?
Balans is vir my baie belangrik.
Ek glo ’n mens moet hard werk
en ook ’n goeie tyd hê terwyl jy
dit doen. Dan is gesond eet, oefen
(makliker gesê as gedaan) en
goed slaap baie belangrik vir
my.
Hoeveel feeste pas jy in hierdie
jaar? Is dit moontlik om ’n private
lewe te hê as dit by tye so wild
gaan?
Sover ek weet, gaan ons met
Koöperasiestories na al vanjaar
se feeste. Tussendeur feeste probeer
ek besig bly met televisieen
filmwerk. Ek hou nie juis
baie van stilsit nie. En, ja, daar
is baie tyd vir asem skep.
Wanneer dinge so wild gaan,
weet ’n mens ten minste dis net
’n maand of twee, dan sal jy
weer tyd kry om twee weke vir
jouself en jou vriende af te
knyp.
As jy nie by ’n fees is nie, waar is
jou basis? Verlang jy nie by tye na
jou eie kooi en rustigheid nie?
Ek woon in Kaapstad saam met
my meisie, Cintaine Schutte, en
ons kat. Lilly. Ek verlang inderdaad
na my kooi, maar die
meeste na Lilly.
Ek voel aaklig as ek haar by
die huis moet los, maar dis
heerlik om elke jaar die geleentheid
te hê om na plekke soos
KKNK te kom.
Ek was al so baie hier dat ek
weet waar die lekker eet- en
kuierplekke is.
Laastens, raad oor teateretiket,
asseblief.
Selfone, selfone en nogmaals selfone.
Dit is rêrig belangrik dat
mense dit afskakel, want dis nie
net steurend vir die akteurs nie;
ons kan actually cope daarmee –
dis ons werk – maar dis steurend
vir ander gehoorlede wat
baie geld betaal vir hul kaartjies.
Ek het gister in ’n vertoning
gesit en op die mooiste
oomblik van die stuk lui ’n gehoorlid
se selfoon – nie een keer
nie maar drie keer sonder dat
hy of sy dit afskakel. Dit breek
alles wat daai akteurs so hard
voor gewerk het en dit versuur
almal anders se ervaring van
die stuk.
) Kooperasiestories. Vandag
13:00; môre 16:30; 14 April 19:30;
15 April 09:00. Hoërskoolsaal

14 Nuus Krit 12 April 2017
BOEKGESPREKKE: WAAROM WORD SO MIN DRAMATEKSTE GEPUBLISEER?
‘Dis ’n braak veld’
Marlene Malan
Op universiteit word Afrikaanse
dramatekste glad
nie meer voorgeskryf
nie. En dié wat nog op skool
voorgeskryf word, is horingoud.
Daarby publiseer Suid-Afrikaanse
uitgewers elk hoogstens een
Afrikaanse dramateks per jaar
in boekvorm. Die ironie is dat
van die heel beste dramas wat
in Suid-Afrika opgevoer word,
juis dié is wat in Afrikaans geskryf
is, maar nooit uitgegee
word nie.
Die regisseur Marthinus Basson,
dramaturg Tertius Kapp en
uitgewer Nicol Stassen het dié
toedrag van sake gister in die
ATKV-Boeke-oase met die digter
en vertaler Daniel Hugo bespreek:
Waarom word so min
dramatekste in Afrikaans gepubliseer?
Kapp het die Hertzogprys in
2015 gewen met sy drama Rooiland
– wat deur Stassen (Protea)
gepubliseer is – en Amy Jephta
het pas die Eugène Maraisprys
gewen met Kristalvlakte – gepubliseer
deur Tafelberg, waar
Kapp ’n uitgewer is.
Stassen, wat onder meer ook
die dramas Johnny is nie dood
nie (Malan Steyn), Skrapnel
(Willem Anker) en Vrededorp
(Charles Fourie) gepubliseer
het, het gesê bloedweinig van
die tekste soos dié wat nou tydens
die KKNK opgevoer word,
word uitgegee. “Dis jammer die
Suid-Afrikaanse Akademie vir
Wetenskap en Kuns het hierdie
drie dramas ’n paar jaar gelede
Marthinus Basson, Tertius Kapp en Nicol Stassen gesels gister in die ATKV­Boeke­oase. Foto: MARLENE MALAN
nie as bekroningswaardig beskou
nie. Dit het ’n baie negatiewe
boodskap uitgestuur. Dit terwyl
die opvoerings daarvan al
hoeveel pryse ingepalm het.
“Ek gee dramas uit omdat ek
voel die geskiedenis van Afrikaanse
drama moet geboekstaaf
word, en Protea kan ’n bydrae
maak op dié gebied. En ek gee
ook dramas uit omdat dit vir
pryse in aanmerking kan kom.
Daarvan maak ek geen geheim
nie. Dis jammer dat uitgewers
so min van hierdie uitstekende
‘‘Te veel slegte
boeke word
uitgegee. En dit
kos net soveel
om ’n goeie boek
as ’n slegte boek
uit te gee.
werk uitgee, terwyl daar ’n ooraanbod
van boeke in ander genres
is, soos misdaadfiksie. Te
veel slegte boeke word uitgegee.
En dit kos net soveel om ’n
goeie boek as ’n slegte boek uit
te gee. Dramatekste bied ’n wonderlike
geleentheid vir elke uitgewer.
Dis ’n braak veld. As jy
die heel beste uitgee, soos ek
doen, sal dit wel erkenning geniet
en suksesvol in die handel
wees.”
Volgens Kapp word die meeste
dramas eers uitgegee, “indien
dit uitgegee word”, nadat dit opgevoer
is. “Want dramas verander
terwyl jy repeteer. Jy toets
dit op die verhoog en kyk of dit
werk. Dan is daar die bemarkingsaspek,
en dis om ’n bekende
akteur wat deel was van die
produksie op die voorblad te
sit.”
Die dilemma met die onderwysdepartemente
is dat hulle
“veilige dramas” soek, het Kapp
gesê. “Hulle soek nie onderwerpe
soos politiek nie, terwyl ek
voel die departemente kan gerus
probeer om relevant en aktueel
te bly.” Daarom bly hulle by
tekste soos Die Keiser deur Bartho
Smit en Die Rebellie van Lafras
Verwey deur Chris Barnard,
wat al dekades oud is, het Stassen
gesê.
Volgens Basson is alle voorgeskrewe
werk vir sy studente in
Engels. “Dit sou wonderlik wees
as iemand besluit om weer ’n
Shakespeare in Afrikaans te
vertaal, met ’n nuwe aanslag,
ter wille van vernuwing. Ek sal
hou van ’n nuwe vertaling van
byvoorbeeld King Lear, Shakespeare
se giftige, heftige een.
Ons taal verarm teen ’n ongelooflike
pas. As jy só ’n werk
nuut uitgee en kreatief te werk
gaan, sal dit wonderlik wees.”
Dramavertalings in Afrikaans
bied nóg moontlikhede, soos die
Vlaming Tom Lanoye se Mamma
Medea, wat deur Antjie Krog
vertaal en vir Suid-Afrikaanse
omstandighede aangepas is,
asook sy Bloed & rose: Die lied
van Jeanne en Gilles, wat Basson
self vertaal het.
‘Een Camino gestap, een geskryf’
Marlene Malan
“Een Camino gestap en een Camino
geskryf.”
So vertel Erns Grundling,
joernalis en skrywer van die
boek Elders, wat onlangs verskyn
het.
Want so moeilik as wat sy
staptog in Frankryk en Spanje
twee jaar gelede was, so was die
skryfwerk oor dié ervaring van
hom. Tog, hoe fikser en meer geoefen
hy geraak het, hoe makliker
het dit gegaan.
Grundling en een van Afrikaans
se ander groot reisskrywers,
Dana Snyman, het gister
in die ATKV-Boeke-oase met die
digter Daniel Hugo gesels oor
hul ervarings “langs die pad” en
“op pad”. Op pad is ook die titel
van Snyman se nuwe boek oor
sy ervarings op Suid-Afrika se
grootpaaie, agterpaaie en stofpaaie.
“Om te kan reis, het jy nie
groot bakkies, tente en die nuutste
kampeertoerusting nodig
nie. Jy klim in jou Nissan 1400
of jou Corolla en jy rý. Jy moet
lig reis,” het Snyman gesê.
Volgens Snyman is Op pad,
wat einde Julie verskyn, “baie
Erns Grundling, links, en een van Afrikaans se ander groot reisskrywers,
Dana Snyman, het gister in die ATKV­Boeke­oase met die digter Daniel
Hugo gesels oor hul ervarings “langs die pad” en “op pad”.
Foto: JACO MARAIS
persoonlik – maar dis ’n lekker
boek. Ek probeer so ’n bietjie
wegkom van die etiket van ‘nostalgie’
wat aan my gekoppel
word”.
Hy was maar altyd in sy lewe
gemoeid met die underdog en
met menslikheid, “seker maar
oor ek uit ’n pastorie kom”. As
deel van ’n TV-span wat die
land deurkruis het, onder meer
na sy ouerhuis op Volksrust,
wat platgeslaan is, en na Nkandla
in KwaZulu-Natal, was dit die
mense op sy reise en hul vertellings
wat hom die meeste bybly.
Hy neem waar, hy luister en hy
gee aandag, het hy vertel.
“Ek was al drie keer by
Nkandla, en het daar onder andere
president Jacob Zuma se
niggie ontmoet.
beleef ek
goed op die
‘‘Soms
langpad wat, as
ek terugkom by
die kantoor, my
kollegas sou sê
ek het dit
uitgedink.
“Ek het ’n groot fassinasie
met die werklikheid en om
struktuur daarin te sien: hoe
mense lyk, wat hulle doen, hoe
hulle aantrek. Op my reise het
ek selfs mense se skoene begin
afneem. Soms beleef ek goed op
die langpad wat, as ek terugkom
by die kantoor, my kollegas sou
sê ek het dit uitgedink.”
Volgens Grundling het sy
staptog, wat in die suide van
Frankryk begin het, hom geleer
om sy lewensvraag “what if” te
verander na “what is”. “Ek het
geleer om in die oomblik te leef.
Die werklikheid kom na jou as
jy stop en luister. Op die Camino
was daar nie reëls of voorskrifte
nie. Jy stap net. Jy stap
jouself fiks. Jy pas aan. Daar is
’n gevoel van samehorigheid
tussen die stappers. My ervaring
was soos om ’n pause-knoppie
in my lewe te druk.”
Volgens Grundling is lewenservarings
nie meer vir hom óf
toeval, óf vooruitbestem nie.
“Ek dink nie meer so baie daaroor
nie. Ek hou van die grys
middeweg.
“Op die Camino het ek ’n slagspreuk
gesien: ‘Daar is geen weg
na geluk nie; geluk ís die weg’.”
Dit maak vir hom meer sin,
het hy gesê.
“As ek voor my jongste reise
’n ateïs was, sou ek daarna ’n
gelowige wees. Maar ek was
reeds ’n gelowige. Ná my jongste
reis is ek nog meer gelowig.”
) Boekgesprekke. ATKV­Boekeoase
daagliks om 11:00 en 14:00.
Vandag
11:00: Twee Anglo­
Boereoorlogbiografieë: Carel
van der Merwe, Elsabe Brits
14:00: Twee gevierde
Ladismithers, Abraham
H. de Vries, Peter Veldsman

Krit 12 April 2017 Nuus 15
KKNK-dagprogram 12 April 2017
TYD
MINUTE TITEL
LOKAAL
8:30 150 Historiese wandeltoer Vanaf St Judes’s Anglikaanse-kerk
9:00 60 Die Burger Praat Saam: Trump en nasionalisme Feeskafee
9:00 90 Die reuk van appels Griesselsaal
9:00 65 Hond Laerskool Van Reedesaal
9:00 75 My passie vir Jesus Laerskool Wesbanksaal
9:00 65 Net ’n chilliburger en chips asseblief! Hoërskoolsaal
9:00 90 Piekniek by Mpande nee Dingaan Gimsaal
9:00 Tot 21:30 Rivierbuurt – Dagtoegang Rivierbuurt
9:00 210 Swartberg eco- en erfeniservaring Wilgewandel
9:00 40 Wit Rosie, Rooi Rosie ATKV-Neelsie Teater
9:00 30 Zipline Cango Caves Estate – Zipline
10:00 120 Asem SANW-ouditorium
10:00 60 Crafty Kids By die ATKV-Neelsie Teater
10:00 95 Elvis Blue – Kaal Absa Burgersentrum
10:00 60 Olifant ontbyt Buffelsdrift Game Lodge
10:00 70 Steffie en Les Javan Die Windpomp Restaurant Teater
10:00 Uitkampteater Voor Absa Burgersentrum
10:30 60 Kwêla-gesprekke Absa Kuierkamer
11:00 40 Die prinses en die ertjie ATKV-Neelsie Teater
11:00 60 Twee Anglo-Boereoorlogbiografieë ATKV-Boeke-oase
11:00 100 Weerklink van ’n wanklank – ’n eenman memoir Die Parlement
11:30 50 Kalahari Swaan Laerskool Wesbanksaal
11:30 90 Liewer Laerskool Van Reedesaal
12:00 60 Crafty Kids By die ATKV-Neelsie Teater
12:00 60 Die Beiteltjie: Reisiger na Kimberley N.A Smitkamer, C.P. Nel-Museum
12:00 45 Visuele Kunsgesprekke en Rondleiding Prince Vintcent-gebou
12:15 45 Teatergesprek: Asem SANW-ouditorium
12:30 65 Die ontelbare 48 Griesselsaal
12:30 80 Monsieur Ibrahim en die blomme van die Koran Gimsaal
13:00 60 Kookdemonstrasie Feeskafee
13:00 70 Koöperasiestories Hoërskoolsaal
14:00 60 Angels on horseback – Skop, skiet and blonder Die Parlement
14:00 60 Die Beiteltjie: Die wittebrood N.A. Smitkamer, C.P. Nel-Museum
14:00 55 Die heel mooiste Afrikaanse liefdesgedigte Laerskool Wesbanksaal
14:00 Feesjuwele Absa Kuierkamer
14:00 60 Karoo Swing Absa Burgersentrum
14:00 60 Mathys Roets – 21 Jaar in die musiekbedryf Die Windpomp Restaurant Teater
14:00 40 TechnoPop ATKV-Neelsie Teater
14:00 60 Twee gevierde Ladismithers ATKV-Boeke-oase
14:30 105 Die vrou uit die see Johnny Bisschoff-saal
14:30 150 My Man se Skelmpie se Skelmpie se Vrou SANW-ouditorium
15:00 180 Bossafari wyn- en tappastoer Buffelsdrift Game Lodge
15:00 60 Crafty Kids By die ATKV-Neelsie Teater
15:00 60 Leefstyl-werksessie Feeskafee
15:00 Uitkampteater Voor Absa Burgersentrum
15:00 Uitkampteater By die ATKV-Kampvuur
15:00 60 Voël innie hand Laerskool Van Reedesaal
15:30 65 Klara Maas se hart is gebreek, ensomeer: Die vloeistof trilogie Griesselsaal
16:00 65 Die Beiteltjie: Die wittebrood 2 N.A. Smitkamer, C.P. Nel-Museum
16:00 65 Moedertaal Gimsaal
16:00 90 Velskoen Shuffle – Erfeniswandeling Vanaf Oudtshoorn Toerismekantoor
17:00 60 Beurtkrag Hoërskoolsaal
17:00 Die Pierre en Melt show Absa Kuierkamer
17:00 90 Loki Rothman en Albert Frost – Die akoestiese kitaar Laerskool Wesbanksaal
17:00 60 Strooijonker Die Parlement
17:30 Ma Tête est mon village (My head is my village) Baron van Reedestraat
18:00 60 Kuier saam met bekendes Feeskafee
18:30 120 Aan tafel met Abraham H. de Vries: ’n 80ste verjaarsdagviering Signature Divine
18:30 120 Bobby en Rhema Rivierbuurt
18:30 60 Giel Swiegers en ander Karoo-duiwels Griesselsaal
18:30 90 Haidee Muller se lucky dip ATKV-Kampvuur
19:00 70 Zolani Mahola – Rok en Rol Absa Burgersentrum
19:30 80 Die koninkryk van die diere Johnny Bisschoff-saal
19:30 60 Die Vlammende Fez Gimsaal
19:30 70 So ry Miss Daisy SANW-ouditorium
20:00 75 Geheime taal Laerskool Van Reedesaal
20:00 70 Ooms Hoërskoolsaal
20:00 65 Voksbesit Die Parlement
21:00 70 Amanda Strydom – So onner deur die maan Die Windpomp Restaurant Teater
21:30 120 Laatnag By Absa Kuierkamer
09:00 480 Visuele Kunste Prince Vintcent-gebou
Van 10:00 KykNET-Straatoptredes Baron van Reedestraat

16 Nuus Krit 12 April 2017